Kino kyo Kimye kyo Twafwainwa Kukilamo Kwikala Balaba

“Labainga mukenkentenga: mambo kechi mwayuka juba jo akeshilamo Nkambo yenu ne.”—MATEO 24:42.

1, 2. Kika kibena kumwesha kuba’mba tubena kwikala ku mpelo ya buno bwikalo?

MUNEMBESHI wa jizhina ja Bill Emmott waambile’mba “myaka ya kitota kya bu 20 yajingatu ya nkondo.” Nangwa kya kuba waitabizhe’mba mu bwikalo bwa bantu kunyumakwe mwaubiwanga makondo ne bukapondo, wanungilepo kwamba’mba: “Myaka kitota kya bu 20 kechi yapusenepotu nangwa pacheche na myaka ikwabo ya kunyuma mu bya makondo ne bukapondo ne. Lupusano lwajingapo ke lwa kuba’mba makondo ne bukapondo byaubiwe mu iye myaka byakijishemo kukila kala. Kyajinga kitota kya myaka kitanshi mwaubiwe nkondo yakumbene ntanda yonse. . . Kabiji nobe kukeba kwambishatu pa kine kishinka, ino myaka kitota kya bu 20 kechi mwaubiwetu nkondo imo ne, mwaubiwe makondo abiji a ntanda yonse.”

² Makondo a ‘mukoka kwimena mukoka mukwabo ne bufumu kwimena bufumu bukwabo,’ aambijilwe jimo ne Yesu Kilishitu. Nangwa byonkabyo, ano makondo ke lubaji lwa ‘kiyukilo kya kwikalapo kwa Kilishitu ne kya mpelo ya buno bwikalo.’ Mu buno bungauzhi bukatampe, Yesu watongwelemo ne bipowe bya nzala, myalo, ne bitentanshi. (Mateo 24:3, 7, 8, NW; Luka 21:6, 7, 10, 11) Mu mashindatu avula, ano malwa ayilako bingi palutwe. Bubi bwa bantu bubavule bingi, byonka byo bubena kumwekela mu byubilo byabo kwi Lesa ne ku bantu bakwabo. Byubilo byawama byakepana, kabiji bumbanzhi ne bukapondo bubena kuyilakotu palutwe. Bantu batemwako mali mu kifulo kya kutemwa Lesa, kabiji bapayankanatu na bya kisangajimbwe byonka byonkatu. Abino byonse bibena kumwesha kuba’mba tubena kwikala mu “bimye byakatazha.”—2 Timoti 3:1-5.

3. “Biyukilo bya ino myaka” byakonsha kwitulengela kuba ka?

³ Mulangulukapo byepi pa byubilo bya bantu bibena kuya na kutaminakotu? Bavula basulakotu, kechi batako ne muchima ku bya malwa bibena kumweka kino kimye ne. Babinemanga ne bantu ba maana ba panopantanda kechi bayuka mwatala “biyukilo bya ino myaka” ne; nangwatu bantangi ba bupopweshi nabo kechi bayuka mwa kwibilumbulwila bino bintu ne. (Mateo 16:1-3) Bino Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga amba: “Labainga mukenkentenga: mambo kechi mwayuka juba jo akeshilamo Nkambo yenu ne.” (Mateo 24:42) Yesu pano kechi witukosesha kulabatu ne, bino witukosesha kutwajijila na ‘kulaba ne kukenkenta.’ Pa kuba’mba tutwajijile kukenkenta, twafwainwa kwikala bajimuka ne kutekanya. Kuba bino kechi kilumbulula kuyukatu amba tubena kwikala mu moba apelako ne kuyuka’mba bimye byotujimo byakatazha ne. Twafwainwa kushiinwa’mba “mpelo ya byonse iji kwipi.” (1 Petelo 4:7) Inge twashiinwa kino, po po tukakilamo kwikala balaba kabiji bajimuka. Onkao mambo jipuzho jo twafwainwa kulangulukapo ke jino: ‘Kika kyakonsha kwitukwasha kukosesha luketekelo lwetu lwa kuba’mba mpelo yafwenya kala pepi?’

4, 5. (a) Kika kyakonsha kukosesha lwitabilo lwetu lwa kuba’mba mpelo ya buno bwikalo bubi yafwenya kala pepi, kabiji mambo ka? (b) Ñanyi kintu kimo kipasha na moba a Nowa ne kwikalapo kwa Mwana muntu?

⁴ Akilangulukai pa byubilo byasampukilemo byo kwashajiletu pacheche amba kintu kyabujile kumwekapo kala mu bwikalo bwa bantu kyubiwe—Muyulo mukatampe wa mu moba a Nowa. Bantu bakijishemo kutama kya kuba Yehoba “kyamufichishe bingi ku muchima wanji.” Waambile’mba: “Amiwa nkavizha bantu bo nalenga ne kwibafumyapo pano pa ntanda.” (Ntendekelo 6:6, 7) Kabiji waubile byonkabyo. Pa kwesakanya moba etu ku moba a Nowa, Yesu waambile’mba: “Byonka byo kyajinga mu moba a Nowa, byo kikekala ne pa kwiya Mwana muntu.”—Mateo 24:37.

⁵ Ke kintu kya maana kuketekela kuba’mba byonka Yehoba byoeumvwine saka akyangye kuleta Muyulo pa yoya ntanda, byobyo abena kwiumvwa ne pa ino ntanda ya ano moba. Byonka byoaonawine ntanda ya bantu babulanga kumwakamwa mu moba a Nowa, byobyo akonauna ne ino ntanda ya bantu babi lelo jino. Kuyukisha bulongo kwipasha kwa bintu byamwekele mu moba a Nowa ne bibena kumweka mu ano moba etu kwakonsha kukosesha lwitabilo lwetu lwa kuba’mba mpelo ya ino ntanda yafwenya kala pepi. Pano nanchi kwipasha kujipo ko kwepi? Kuji nobe kutanu. Kya kutatwilapo ke kya kuba’mba lujimuno lwa lonaiko lubena kwiya lubena kupanyiwa kwakubula kupita mu mbaji.

Wajimwinwe pa Mambo a ‘Bintu Byaji Bikyangye Kumweka’

6. Kyamweka Yehoba wajimwijile jimo ñanyi lujimuno mu moba a Nowa?

⁶ Mu moba a Nowa, Yehoba waambile mba: “Mupashi wami kechi ukebalukuchilanga bantu kikuputu amba balapile ne, mambo abo bo ba buntunshitu, bino myaka yabo ikekala ke myaka kitota kimo ne myaka makumi abiji, kwapwa.” (Ntendekelo 6:3) Uno mukambizho wa Lesa ye akambizhe mu 2490 B.C.E. yo yajinga ntendekelo ya mpelo ya yo ya ntanda ya bantu babulanga kwakamwa Lesa. Akilangulukai kino byo kyalumbulwilenga ku bantu bajingako pa kyo kya kimye! Kampe monka mo amubujile Nowa palutwe kacheche, kwashajiletu myaka 120 kuba’mba Yehoba alete ‘muyulo wa mema pano pa ntanda mu konauna byonse bipema biji na bumi muno munshi; byonsetu biji pano pa ntanda byafwile.’—Ntendekelo 6:17.

7. (a) Nowa waubilepo byepi pa lujimuno lo ajimwinweko pa mambo a Muyulo? (b) Twafwainwa kubapo byepi pa lujimuno lwa mpelo ya buno bwikalo?

⁷ Nowa watambwijile jimo lujimuno lwa malwa akijinga kulutwe myaka yavula, kabiji waingijishe maana mu kyo kya kimye kunengezha mwakupulukila. Mutumwa Paulo waambile amba, ‘Byo bamujimwine kwi Lesa mambo a bintu byaji bikyangye kumweka pa kwakamwa Lesa, wafiikijile jimo bwato bwa kupulwishamo ba mu nzubo yanji.’ (Bahebelu 11:7) Nga atweba tubena kubapo byepi? Pabapite ne myaka nobe 90 kufuma patatwijile moba apelako a buno bwikalo mu 1914. Kine tuji mu “kimye kya ku mpelo.” (Danyela 12:4) Twafwainwa kubapo byepi pa luno lujimuno lo twajimunwako? Baibolo yaamba’mba, “Aye uba kyaswa muchima wa Lesa ukekala myaka ne myaka.” (1 Yoano 2:17) Onkao mambo kino kyo kimye kya kukilamo kuba kyaswa muchima wa Yehoba bukiji bukiji.

8, 9. Ñanyi lujimuno lwapanwa mu ano moba, kabiji lubena kusapwilwa byepi?

⁸ Mu ano moba a lelo bantu bafunda Baibolo kya kine, bafuunda mu Binembelo byanembeshiwe na mupashi kuba’mba buno bwikalo bwatongwelwa lonaiko. Nanchi twaitabila kino nyi? Monai byaambile Yesu Kilishitu kwakubula kupita mu mbaji: “Malwa akatampe akamweka ponkapo, a kuba kala kechi kwajingapo akwabo a byonkabyo ne, nangwa kufuma ku ntendekelo ya panopantanda kufika ne pano, kabiji kine ne myaka yonsetu kechi akekalako a byonkabyo ne.” (Mateo 24:21) Kabiji Yesu waambile’mba ukeya nobe Nchibamambo watongolwa na Lesa ne kwabanya bantu byonka byabanya kafunga bambuzhi ne mikooko. Aba bakabula kufwainwa “bakaya ku lukabisho lwa myaka: pakuba baoloka bakaya ku bumi bwa myaka.”—Mateo 25:31-33, 46.

⁹ Yehoba kimye kyonse ujimunako bantu banji kupichila mu kwibavululako pa kimye kyafwainwa mu kajo ka ku mupashi kanengezhiwa na ‘kalume wa kishinka ne wa maana.’ (Mateo 24:45-47) Kunungapo, mikoka yonse, mitundu yonse, njimi yonse, ne bantu bonse baitwa kuba’mba ‘bakamwe Lesa, ne kumupa lukumo; mambo kimye kya kije kyanji kyafika.’ (Lumwekesho 14:6, 7) Lubaji lukatampe lwa mambo a Bufumu abena kusapwilwa mwaya ntanda yonse na Bakamonyi ba kwa Yehoba ke lujimuno lwa kuba’mba katatakatu Bufumu bwa Lesa bukafumyepo bukalama bwa bantu. (Danyela 2:44) Luno lujimuno kechi lwafwainwa kumonwa nobe kintu kya kukaishatu ne. Lesa Wa bulume bonse kimye kyonse ufikizha milaye yanji. (Isaya 55:10, 11) Byonka byo afikizhe mulaye wanji mu moba a Nowa, byobyo akamufikizha ne mu ano moba etu.—2 Petelo 3:3-7.

Bulalelale Bubasampukile ne Pakatele

10. Kwilaala kwa bunya mu moba a Nowa kwajinga byepi?

¹⁰ Moba etu aesakana pamo na moba a Nowa mu jishinda jikwabo ja bubiji. Yehoba wakambizhe mwanamulume ne mwanamukazhi mutanshi kusema baana ne “kukumbana ponse pa ntanda” mukwingijisha bulume boebapele bwa kwilaala kubiwatu mu lunengezho lwa masongola kwapwa. (Ntendekelo 1:28) Mu moba a Nowa, bamalaika basatukile batamishe jishinda jawama ja kwilajilamo mu masongola ne kwijalula ke ja bunya. Baishile panopantanda, baalulula ne mibiji yabo ne kwikwamamo na banabakazhi balamba basemenamo ne baana bajinga aku bantu aku bademona—Banefile. (Ntendekelo 6:2, 4) Bundengamambo bwa bano bamalaika bajinga na byubilo byatama bwapashañanyishiwa ku kwilaala kwa bunya kwajinga mu Sodoma ne Gomola. (Yuda 6, 7) Byonkabyo, kwilaala kwa bunya kwasampukijile ne pakatele mu oa moba.

11. Byubilo ka bibena kubiwa mu ano moba etu a lelo byapashañana na byaubiwengapo mu moba a Nowa?

¹¹ Nga ano moba byubilo biji byepi? Mu ano moba apelako, bwikalo bwa bantu bavula bwaimanatu pa kukeba kwilaala. Paulo walumbulwile bantu ba uno mutundu amba “byo babula bumvu,” bavula bepana bene “kulondalonda bya bunya, mu kwingila bubipisho bonse na lwiso.” (Efisesa 4:19) Bintu bya mulekese, kwilaala kwa babula kwisongola, kulaala baana babacheche, ne kwikuna bibasampukile ne pakatele. Bamo ‘beletela kala bene mfweto yafwainwa bubi bwabo’ ya mashiki asambuzhana mu bulalelale, kupwa kwa masongola, ne makatazhotu akwabo a mu bwikalo.—Loma 1:26, 27.

12. Mambo ka o twafwainwa kushikilwa bubi?

¹² Mu moba a Nowa, Yehoba waletele Muyulo mukatampe ne kupwishatu shata aya ntanda ya bantu batemenwe bulalelale. Kechi twafwainwa kulubako kishinka kya kuba’mba ano moba ajitu pamo na byajinga moba a Nowa ne. “Malwa akatampe” abena kwiya, akafumyapo ‘ba bulalelale, bankende, ne boba bya bunya ne besamba na banabalume bakwabo [bekuna, NW].’ (Mateo 24:21; 1 Kolinda 6:9, 10 Lumwekesho 21:8) Byo kibena kukebewapo bukiji bukiji kushikwa bubi ne kuchinuzhuka bintu byakonsha kwitulengela kuba byubilo byatama!—Masalamo 97:10; 1 Kolinda 6:18.

Ntanda ‘Yayujile Na Bukapondo’

13. Mu moba a Nowa, mambo ka ntanda kyo ‘yayujile na bukapondo’?

¹³ Kwamba pa muteeto wa busatu wajingako mu moba a Nowa, Baibolo yaamba’mba: “Pano pa ntanda napo patamishetu ku meso a Lesa, ne kuyula payujiletu bukapondo.” (Ntendekelo 6:11) Bino bukapondo kechi bwajinga kyenyi ne. Kaina mwana Adama waipayile nkasanji waoloka. (Ntendekelo 4:8) Byo alangulukilenga pa muchima wa bukapondo bwajingako mu moba anji, Lameki wanembele nsansawilo mo etotelenga pa nsongwalume ye aipayile kwikangaizha’mba wamwipayijile na mambo a kukeba mba elamwine. (Ntendekelo 4:23, 24) Lupusano lwajingapo mu moba a Nowa, ke lwa kuba’mba bukapondo bwanaine. Bamalaika abo baana ba Lesa byo basatukile ne kusongola banabakazhi panopantanda ne kusemenamo baana—abo Banefile—bukapondo bwayijileko bingi palutwe kukila byo kyajinga kala. Baibolo wa New World Translation waamba’mba kyambo kine kya Kihebelu kitongola bano babiyangala batupondo kilumbulula ‘Baponeshañana’—aba ‘baponeshanga bakwabo panshi.’ (Ntendekelo 6:4) Kyafuminemo, ntanda ‘yayujile na bukapondo.’ (Ntendekelo 6:13) Akifwanyikizhai lukatazho Nowa loatalañene nalo lwa kukomesha kisemi kyanji mu bwikalo bwa yewa mutundu! Nangwa byonkabyo Nowa wajinga ‘waoloka ku meso a Yehoba mu bantu ba mu yo ya myaka.’—Ntendekelo 7:1.

14. Ntanda lelo jino ‘yayula na bukapondo’ kufika pe pi?

¹⁴ Bukapondo mu bantu bwatatwiletu kala. Bino byonka byo bwajinga mu moba a Nowa, ne ano moba etu a lelo bwasampukila ne pakatele. Javula tumvwa masawakya a bukapondo, bumbanzhi, mikwekele ya kukeba kuvizha bantu, ne bantu benda na kuloza bakwabo na mata kwa kubula ne kine kintu ne. Kununga pa bino byonse kuji ne kwichilwa kwa mashi na mambo a makondo. Ntanda yayula jikwabo na bukapondo. Mambo ka? Kika kyalengela buno bukapondo kuvujilako? Mukumbu wamwesha kintu kikwabo kipasha na byaubiwanga mu moba a Nowa.

15. (a) Kika kyalengela bukapondo kuvujilako mu ano moba apelako? (b) Twaketekela’mba mukafuma ka?

¹⁵ Kimye Bufumu bwa Lesa bwa bu Mesiasa kyo bwaikajikilwe mwiulu mu 1914, Mfumu Yesu Kilishitu waubile kintu kikatampe bingi. Satana Diabola ne bademona banji bebatupenyemo mwiulu ne kwibataya panopantanda. (Lumwekesho 12:9-12) Muyulo saka akyangye kubiwa, bamalaika basatukile bashile kifulo kyabo mwiulu mu kwikebelatu abo bene; bino mu ano moba a lelo bebapangile kya kwibapanga. Kunungapo, kino kimye kechi bakijipo na bulume bwa kwalulula mibiji yabo mu bumuntu kuba’mba beyowenga bintu bya bunya bya ku mubiji panopantanda ne. Onkao mambo, na mambo a kinkaunkau, bukaji ne kwakamwa buchibamambo bubena kwiya, babena kulengela bantu ne bipamo kuba byubilo bya bukapondo ne bumbanzhi kya kuba bibakile ne byo bwajinga mu moba a Nowa. Yehoba waonawine ntanda na Muyulo panyuma yakuba bamalaika basatukile ne baana babo beiyuzha na bubi. Yukai kuba’mba byobyo akoba ne mu ano moba etu a lelo! (Masalamo 37:10) Bino aba babena kulaba ano moba bayuka kuba’mba lupulukilo lwabo lwafwenya kala pepi.

Mambo Abena Kusapwilwa

16, 17. Ñanyi kishinka kya buna kipasha na moba a Nowa ne ano moba etu?

¹⁶ Kishinka kya buna kiji mu ano moba kyaesakana na ntanda yajingako Muyulo saka akyangye kubiwa, ke kya mwingilo Nowa ye akambizhiwe kwingila. Nowa wafiikile bwato bukatampe. Kabiji wajinga “musapwishi.” (2 Petelo 2:5) Ñanyi byambo byo asapwijilenga? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, mu busapwishi bwa Nowa mwajinga ne lwito lwa kwita bantu amba balapile ne kwibajimunako pa mambo a lonaiko lwaishilenga. Yesu waambile’mba bantu mu moba a Nowa “kechi bayukile ne poso byo aishile muyulo, ne kwibalobesha bonse shata”!—Mateo 24:38, 39.

¹⁷ Byonkabyo, Bakamonyi bakwa Yehoba byo babena kwingila mwingilo wabo wa kusapwila, mambo a Bufumu bwa Lesa abena kusapwilwa mwaya ntanda yonse. Pepi na mapunzha onse mwaya ntanda, bantu babena kwiumvwina ne kwitangila bene ano mambo a Bufumu mu mulaka wabo. Kyamba kya usopa kibena kubijika Bufumu bwa Yehoba kibena kupulintwa makope kukila pa 25,000,000 kabiji kibena kunembwa mu milaka kukila pa 140. Ee kine, mambo awama a Bufumu bwa Lesa abena kusapwilwa “panopantanda ponse mwa kwibashimwina ba mu mikoka yonse ya bantu.” Umvwe uno mwingilo akengijiwe kufika poakatondelwa mwine Lesa, mpelo ikafika.—Mateo 24:14.

18. Bavula bobapo byepi na mwingilo wetu wa kusapwila kwesakana na byajinga bantu mu moba a Nowa?

¹⁸ Byo twisamba pa bantu byo babujile lusekelo mu bintu bya ku mupashi ne byubilo byawama mu moba a Muyulo saka akyangye kufika, pano twaumvwisha ene mambo alengejile kisemi kya Nowa kusekwa, kunenaunwa, ne kubiwa mwenga na ba kinkalankulo babujile lwitabilo. Nangwa byonkabyo mpelo yaishile. Byonkabyo, ‘bamwenga na mwenga wabo’ babavule bingi mu moba apelako. Baibolo yaamba’mba, “juba ja Nkambo jikeya nobe ngivi.” (2 Petelo 3:3, 4, 10) Jikeya pa kimye kyajo po jatongwelwa. Kechi jikabanda ne. (Habakuka 2:3) Byo twajimukapo kwikala balaba!

Bachechetu Bo Bapulukile

19, 20. Ñanyi kwipasha ko twakonsha kutongola byaubiwe kimye kya Muyulo ne bikobiwa kimye kya konaunwa kwa buno bwikalo?

¹⁹ Kwipasha kuji pa moba a Nowa ne moba etu a lelo kechi kwapwilatu pa bubi bwa bantu ne lonaiko lwabo ne. Byonka byo kwajinga bapulukile mu Muyulo, kukekala ne bakapuluka mpelo ya buno bwikalo. Bantu bapulukile mu Muyulo bajinga bakimote babujile kwikala bwikalo bwaikalangapo bantu bonse. Baumvwijile lujimuno lwa Lesa ne kwipatulako ku ntanda ibi ya pa kyo kya kimye. Baibolo yaamba’mba ‘Nowa watajilwe bulongo ku meso a Yehoba. Wajinga muntu waoloka ne walumbuluka mukachi ka bantu ba mu yoya myaka.’ (Ntendekelo 6:8, 9) Pa bantu bonse, kisemitu kimo, bantu ‘bacheche batanu na basatu, bapulukile na mema.’ (1 Petelo 3:20) Kabiji Yehoba Lesa wibakambizhe’mba: “Semainga ne kusemununa, muvule, mukumbane pano pa ntanda.”—Ntendekelo 9:1.

²⁰ Byambo bya Lesa bitubujishatu’mba “jibumba jikatampe” ‘jikafuma mu malwa akatampe.’ (Lumwekesho 7:9, 14) Banga bakekala mu jibumba jikatampe? Yesu aye mwine waambile’mba: “Kibelo kyakepa ne jishinda jakatazha biya ku bumi, kabiji bebimona bo bacheche.” (Mateo 7:13, 14) Pa bantu mabilyonyi avula baji panopantanda pa kino kimye, bakapuluka mu malwa akatampe abena kwiya bakekalatu bacheche. Bino kampe bano bakapuluka bakekala na jishuko jajingapo na boba bapulukile mu Muyulo. Apo kampe bakakonsha kusema baana mu ntanda ipya pa kimye kicheche.—Isaya 65:23.

“Labainga Mukenkentenga”

21, 22. (a) Mwamwenamo byepi mu uno mwisambo wa Muyulo? (b) Ñanyi kinembelo kya mwaka wa 2004, kabiji mambo ka o twafwainwa kumvwina luno lujimuno lujimo?

²¹ Nangwa kya kuba tumona Muyulo nobe kintu kyaubiwe kala keene, witupa lujimuno lo twafwainwa kubula kusuula. (Loma 15:4) Kwipasha kuji pakachi ka moba a Nowa ne moba etu a lelo kwafwainwa kwitulengela kuyuka mwatala bintu bibena kumweka kabiji ne kwikala bajimuka na kwiya kwa Yesu nobe ngivi kwa kuzhachisha bangubabibi.

²² Lelo jino, Yesu Kilishitu ubena kutangijila mwingilo mukatampe wa kutunga ku mupashi. Pa mambo a bukikizhi ne kupuluka kwa bapopweshi bakine, kuji paladisa wa ku mupashi awo uji nobe bwato. (2 Kolinda 12:3, 4) Pa kuba’mba tukapuluke mu malwa akatampe, twafwainwa kutwajijila kwikala mu uno paladisa. Kunsakunsa ya uno paladisa wa ku mupashi kuji ntanda ya kwa Satana, inengezha kuja uji yense ubena kukunuka ku mupashi. Onkao mambo kyanema bingi kuba’mba tutwajijile ‘kulaba ne kukenkenta’ ne kutengelela juba ja Yehoba.—Mateo 24:42, 44.

Mukivuluka Nyi?

• Ñanyi lujimuno Yesu lo apaine pa mambo a kwiya kwanji?

• Ku ñanyi kintu Yesu ko aesakenye na kimye kya kwikalapo kwanji?

• Mu ñanyi mashinda moba etu mo aesakena na moba a Nowa?

• Kulanguluka pa byajinga moba a Nowa ne moba etu a lelo kwakonsha kwitukwasha byepi kukilamo kwikala balaba?

[Mabulañano pa peja 14]

Kinembelo kya mwaka wa 2004: “Labainga mukenkentenga . . . Mwikale ba kutengelela jimo.”—Mateo 24:42, 44.