BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w13 8/1 pp. 12-15
  • Wapulukile ne “Bakwabo Batanu na Babiji”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Wapulukile ne “Bakwabo Batanu na Babiji”
  • Kyamba kya Usopa—2013
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • “MOBA MAKUMI ANA, MUTE NE BUFUKU”
  • “YABUJILE KUFWA NA MEMA”
  • “PANO ULUPUKE”
  • Nowa ‘Waendelenga na Lesa wa Kine’
    Kyamba kya Usopa—2013
  • Nowa Wafiikile Bwato
    Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo
  • Ene Mambo Nowa o Atajilwe Bulongo ku Meso a Lesa Ene Mambo o Twafwainwa Kuteshako Muchima
    Kyamba kya Usopa—2008
  • Kimye kya Muyulo Mukatampe, Bañanyi Baumvwijile Lesa? Kabiji Bañanyi Babujile Kumumvwina?
    Umvwainga Byamba Lesa Mukekale Myaka
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2013
w13 8/1 pp. 12-15

LONDAI LWITABILO LWABO | NOWA

Wapulukile ne “Bakwabo Batanu na Babiji”

NOWA ne kisemi kyanji baikele pamo kimye mvula mukatampe kyo anokelenga. Fwanyikizhai kuba’mba baikala mwafiita ne lampi ubena kutema lekeleke, saka babena kuteleka mvula byo anokelenga pa musemi ne mema saka abena kwipuma ku bwato. Kwajinga kyongo kya maama nafwa.

Nowa byo atajilenga kisemi kyanji ko kuba’mba mukazhanji ne baana banji babalume basatu ne balokazhi banji, wajinga bingi na lusekelo. Pa kino kimye kyakatezhe, Nowa kyamweka wajinga bingi na lusekelo, mambo wajinga na kisemi kyanji kyonse mu bwato. Bonse bajingatu batuntulu. Aye walombele pamo na kisemi kyanji lulombelo lwa kusanta, na jiwi jikatampe bingi.

Nowa wajinga mwanamulume wa lwitabilo. Lwitabilo lwanji lo lwalengejile Lesa wanji, aye Yehoba kumupulusha pamo na kisemi kyanji. (Bahebelu 11:7) Nanchi lwitabilo lwabo lwapwile kimye kyatendekele kunoka mvula nyi? Ine. Mambo lwitabilo lwabo lwafwainwe kwibakwasha mu kuya kwa moba. Ne atweba twafwainwa kwikala na lwitabilo mu ano moba akatazha. Pano twayai tumone byo twakonsha kufunjilako ku lwitabilo lwa kwa Nowa.

“MOBA MAKUMI ANA, MUTE NE BUFUKU”

Pangye mvula wa kinkunkwila watwajijile pa “moba makumi ana, mute ne bufuku.” (Ntendekelo 7:4, 11, 12) Mema ayilengatu na kuvujilako. Byonka byo kyajinga, Nowa wamwene kuba’mba Lesa wanji, aye Yehoba, wazhikijilenga bantu baoloka ne kukambula bantu batama pa kimye kimotu.

Muyulo walengejile bunsatuki bwajinga na bamalaika kupwa. Na mambo a kuba Satana wibongwele, bamalaika bavula bashile “bwikalo bwabo” bwa mwiulu ne kusongola banabakazhi, ne kusema baana bo batongolanga kuba’mba Banefile. (Yuda 6; Ntendekelo 6:4) Satana waumvwine bulongo pa byatama byafumine mu bunsatuki, mambo kino kyalengejile bantu kutendeka kuyanda, bilengwa bya Yehoba byakilamo kunema pano pa ntanda.

Nangwa byonkabyo, mema byo atendekele kuvula, bamalaika basatukile bavuujile mibiji yabo ya bumuntu ne kubwela mu mibiji yabo ya bumupashi kabiji kechi babwezhezhepo kuba bino ne. Bashile bakazhi babo ne baana pamo na bantu bajinga mu ntanda na kufwa ku muyulo.

Kufumatu kimye kyajingako Enoka, Yehoba wajimwineko bantu kuba’mba ukonauna bantu bajinga na byubilo byatama, babula kwakamwa Lesa. (Ntendekelo 5:24; Yuda 14, 15) Bantu pa kyo kya kimye batwajijile na kuba byatama, konauna ntanda na mambo a bukapondo ne kyafuminemo lonaiko lwibafikijile. Nanchi Nowa ne kisemi kyanji baumvwine bulongo pa kino nyi?

Ine! Nangwatu Lesa wabo wa lusa kechi waumvwine bulongo ne. (Ezikyo 33:11) Yehoba wanengezhe jishinda ja kupulushishamo bantu bavula. Wakambizhe Enoka kujimunako bantu ne Nowa kushimika bwato. Nowa ne kisemi kyanji baingijilenga uno mwingilo wabaya pa myaka yavula, saka balanguluka pa bantu. Kyakilamo kunema, Yehoba wakambizhe Nowa kwikala ke “musapwishi wasapwilanga bololoke.” (2 Petelo 2:5) Byonka byajinga Enoka wajingako Nowa saka akyangye kusemwa ne, Nowa wajimwineko bantu pa buchibamambo bwaishilenga pa ntanda. Nga bantu baubilepo byepi? Yesu wamweneko bintu byavula kufuma kimye kyo ajinga mwiulu, wavulukile bantu bajingako mu kimye kya kwa Nowa amba: “Kechi bateleko muchima ne, kufikatu ne kimye Muyulo kyo aishile ne kwibalobeshatu bonse shata.”—Mateo 24:39.

Akifwanyikizhai Nowa ne kisemi kyanji byo beumvwinenga pa oa moba 40 atanshi panyumatu Yehoba washinka kinzhilo kya ku bwato. Mvula mukatampe byo atwajijile na kunoka, bantu batanu na babiji bajinga mu bwato betelenga muchima ne kwingilako mingilo nabiji kuwamisha mu bwato ne kulama bulongo banyama bajinga mu bwato. Bino pa kimye kimo, bwato bwatendekele kusunkena ne kulelauka. Bwato bwaendelenga! bwaselaukilenga peulu kufika ne byo bwatwajilwe “peulu palepa na mushiji.” (Ntendekelo 7:17) Kino kimweshatu bulume buji ne Lesa wa Bulume bonse, aye Yehoba!

Nowa wafwainwa wasanchijile Yehoba bingi kechi pa kumupulushatu aye ne kisemi kyanji ne, bino ne pa kumupa mwingilo wa kujimunako bantu bafwile babujile mu bwato. Uno mwingilo ye baingijilenga pa myaka yavula, wamwekelenga nobe kechi wanemene pa kyokya kimye ne. Bantu kechi bateleko muchima ne. Akilangulukai pa kino: Nowa wafwainwa wajinga na balongo banji babakazhi ne babalume, bepwa muyulo saka akyangye kwiya, bino kafwako balongo banji batelekelenga ku byo aambilenga ne. (Ntendekelo 5:30) Bantu batanu na basatu byo bajinga mu bwato balangulukilenga pa mwingilo ye baingijilenga kukwasha bantu pa kuba’mba bapuluke.

Kufumatu kyokya kimye, Yehoba kechi waaluka ne. (Malakai 3:6) Yesu Kilishitu waambile kuba’mba moba etu lelo jino epasha bingi na “moba a kwa Nowa.” (Mateo 24:37) Ano moba o tujimo ke moba muji lumanamo awo akapwa kimye kikonaunwa ino ntanda ibi. Byonka byo kyajinga kala, bantu ba Lesa lelo jino, babena kujimunako bantu bonse bakonsha kwi bateleka. Nanchi mukomvwa ku bino byambo byo basapwila nyi? Inge kya kuba’mba mwafunda kala bukine, nanchi mukabulangako bakwenu nyi? Nowa ne kisemi kyanji baubile kintu kyawama bingi kyo twafwainwa kulondela.

“YABUJILE KUFWA NA MEMA”

Bwato byo bwatendekele kwenda pa mema, aba bajinga mukachi bafwainwa baumvwinenga mema saka ejinga ne kwipuma ku bwato. Nanchi Nowa waakaminwe na mambo a manyaki apuminenga ku bwato kuba’mba busa kubunda nyi? Ine. Luzhinauko lwa uno mutundu lwikalako ku bantu ba mu ano moba, bino Nowa kechi wazhinaukilenga ne. Baibolo waamba’mba: “Lwitabilo lo lwalengejile Nowa . . . kufiika bwato.” (Bahebelu 11:7) Lwitabilo mu ñanyi kintu? Yehoba walayañene ne Nowa ne bonse bo ajinga nabo kwibapulusha ku Muyulo. (Ntendekelo 6:18, 19) Nanchi Aye walengele bintu byonse, ntanda, ne bintu bipema byonse wakonsha kukankalwa kulama bwato kwakubula konaika nyi? Ine! Nowa waketekejile kuba’mba Yehoba ukafikizha mulaye wanji. Ne kya kine aye ne kisemi kyanji kechi bafwile “na mema” ne.—1 Petelo 3:20.

Panyuma ya kunoka moba 40 mute ne bufuku, mvula walekele. Inge twalondela kalenda wetu, ko kuba’mba kyajinga mu ñondo wa Kuvumbi mu mwaka wa 2370 B.C.E. Pano bino kisemi bakijinga mu bwato. Bwato amo mwajinga bantu ne banyama bwalelembelengatu peulu ya mema kukila ne mitumba. (Ntendekelo 7:19, 20) Twafwainwa kufwanyikizha Nowa ne baana banji babalume Shema, Hama ne Yafeta byo baingijilenga pa kuba’mba bajiishe banyama, kwibalama bulongo ne kumona kuba’mba kechi babena kukolwa ne. Kabiji Lesa yenka walamine banyama ba mungye mu bwato ne kwibalengela kukokela, ye walamine ne Nowa ne kisemi kyanji kufikatu ne Muyulo byo apwile.a

Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Nowa wanembelenga byonse byamwekelenga. Mu bino mo muji ne kimye kyatendekele mvula ne byo apwile. Kabiji waamba ne kuba’mba mema aikele pa moba 150 saka akyangye kuba’mba ome ne. Mu kuya kwa kimye, mema atendekele kunyeka. Juba jimo, bwato bwaikajile pa “mitumba ya Alalata” yaikajila ku kyalo kya Turkey mu ano moba. Kampe kino kyafwanyijilwe kwikala mu ñondo wa Mulombola mu mwaka wa 2369 B.C.E. Papichile moba 73 pa kuba’mba peulu ya mitumba patendeke kumweka, ko kuba’mba mwajinga mu ñondo wa Kapyantoto. Panyuma ya bañondo basatu, mu ñondo wa Kainyainya, Nowa wafuukwilepo kuzhikulapo lubaji lumo lwa musemi wa bwato. Uno mwingilo walengejile kyeya ne mwela wawama kutwela mu bwato. Saka akyangye kuba bino ne, Nowa watendekele kumona byajinga ntanda inge kyakonsheka bantu kwikalapo. Walupwile kikwangala, akyo kyabwelele ne kuya jibiji, kampe saka kibwela na kwikala pa bwato bino kyabwela; bino walupwile nkunda waubilenga waya, wabwela kwi Nowa kufikatu ne byo ataine pa kwikala.—Ntendekelo 7:24–8:13.

Nowa wateletu muchima pa bintu bya kukosesha bulunda bwanji ne Lesa kukila mingilo ya kimye kyonse. Kimo kimye twakonsha kufwanyikizha kisemi kibena kulombela pamo ne kwisamba pa Shabo wa mwiulu wibazhikijila. Nowa waketekejile Yehoba mu bintu byonse byanema byo afuukulanga. Nangwatu kimye Nowa kyo amwene kuba’mba pa ntanda “paumine” panyuma ya kwikala mu bwato pa mwaka umo ne kukilapo, bino kechi washinkwile kuba’mba bonse bajinga mu bwato balupuke ne. (Ntendekelo 8:14) Aye wapembejile Yehoba kumubula!

Mitwe ya bisemi lelo jino yakonsha kufunjilako byavula ku uno mwana mulume wajinga wa kishinka. Watanchikanga bintu bulongo, wakosele ku mingilo, wajinga watekanya, kabiji wazhikijilanga bonse bajinga mu kisemi kyanji. Kyakilamo kunema, wateletu muchima pa kuba kyaswa muchima wa Yehoba Lesa patanshi mu bumi bwanji. Inge twalondela lwitabilo lwa kwa Nowa mu bintu byo aubilenga, tukaleta mapesho ku bonse bo twatemwa.

“PANO ULUPUKE”

Mu kuya kwa moba, Yehoba wakambizhe Nowa amba “Pano ulupuke, obewa mwine, ne mukazhobe, ne bana bobe, ne bakazhi babo.” Kisemi kyonse kyalupukile, kabiji ne banyama bonse balondejile. Mu ñanyi jishinda? Nanchi beshindaikilenga pa kulupuka nyi? Ine! Jishimikila jamba kuba’mba “balupukile mu bwato monka mwayila mitundu yabyo.” (Ntendekelo 8:15-19) Byo balupukile mu bwato, bapema ne mwela wawama bulongo ne kutala mwaya mitumba ya Alalata, Nowa ne kisemi kyanji bamwene kuba’mba mu ntanda kechi mwajinga bubi jibiji ne. Banefile kechi bajingako ne, bumbanzhi, bamalaika bansatuki ne bantu bonse bajinga na byubilo byatama!b Bantu bajinga na kimye kya kwalula byubilo byabo.

Nowa wayukile bya kuba. Watendekele na kupopwela. Washimikile kitapisho kabiji walambwilepo banyama abo Lesa bo amonanga amba babula muzhilo, ko kuba’mba aba batwelele mu bwato “batanu na babiji, batanu na babiji” ne kupana mulambo kwi Yehoba. (Ntendekelo 7:2; 8:20) Nanchi kuno kupopwela kwatokeshe Yehoba ku muchima nyi?

Baibolo wakumbula bino amba: “Yehoba byo aumvwine bwema bwawama.” Bukaji bwajinga ne Lesa na mambo a bubi bwa bantu bwapwile kimye kyapingakenejilepo kisemi kya bantu bakishinka pa ntanda abo bakebelenga kuba kyaswa muchima wanji. Yehoba kechi wibaketekejilenga kuba’mba bakekala bantu balumbuluka ne. Kyepelo kintu kimo kyatwajijila amba: “Mambo milanguluko ya mu michima ya bantu yo ya bubi kufuma ku bwanyike bwabo.” (Ntendekelo 8:21) Akimonai Yehoba byo amwesheshe kuba’mba watekenye ne kubila lusa bantu.

Lesa wafumishepo jifingo pa mushiji. Kimye kyasatukile ba Adama ne Evwa, Lesa watongwele aja jifingo, kuba’mba mwakutaina kajo mu kakatazha. Lameki watumbile mwananji amba Nowa kampe kyalumbulwilenga amba “kukokoloka,” nangwa amba “lutekenesho,” kabiji waambijile jimo kuba’mba mwananji ukatangijila bantu kufika ne kimye kyo bakakokoloka kufuma ku joja jifingo. Nowa wafwainwe waumvwine bingi bulongo byo ayukile kuba’mba ukamonako kufika kwa bungauzhi bwa kuba’mba ntanda ikafumya byonse byo akajima kwesakana na byo bajima. Kabiji Nowa watendekele kujima!—Ntendekelo 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Pa kimye kimotu, Yehoba wapaine mizhilo ku ba mu kisemi kya kwa Nowa ya kwibatangijilanga mu bwikalo bwabo, nabiji kubula kwipayañana ne kwingijisha mashi mu mashinda atama. Lesa walayañene jibiji na bantu kuba’mba kechi ukaletapo jibiji muyulo pa ntanda awo ukonauna bantu ne. Pa kuba’mba bantu bayuke kuba’mba ukafikizha mulaye wanji, Yehoba wabikileko kakongolo. Kufikatu ne lelo jino, inge twamona kakongolo tuvuluka mulaye wa Yehoba wa kuba’mba kechi ukonaunapo bantu bonse mu muyulo ne.—Ntendekelo 9:1-17.

Umvwe kya kuba jishimikila ja kwa Nowa jajingatu kishimi, inge kyapelejiletu pa kakongolo. Bino Nowa wajinga muntu wa kine, kabiji bwikalo bwanji kechi bwapelele ne. Pa kyokya kimye bantu baikalanga myaka yavula, Nowa waikajile myaka 350 kufuma pa kyokya kimye, kabiji ino yonse myaka yajinga ya lumanamo. Juba jimo watamishe bingi kimye kyo ashetelwe, kabiji kino kyalengejile munkananji wamulume aye Kenana kulenga mambo akatampe, awo mambo alengejile ba mu kisemi kyanji kumanama. Nowa waikajile myaka yavula kya kuba wamwene ne ba mu kisemi kyanji byo batendekele kupopwela bankishi ne bumbanzhi mu moba a kwa Nimalode. Mu kupusanako na bino, Nowa wamwene mwananji Shema wapana kyakumwenako kyawama ku kisemi kya kwa Nowa.—Ntendekelo 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

Byonka byajinga Nowa, twafwainwa kuchinchika nangwa tuji na makatazho. Umvwe bakwetu baleka kupopwela Lesa wa kine, twafwainwa kutwajijila kumwingijila byonka byajinga Nowa. Yehoba umvwa bingi bulongo kumona bantu bachinchika byonka bino. Yesu Kilishitu waambile kuba’mba, “yense ukachinchika kufika ne ku mpelo, ye ukapuluka.”—Mateo 24:13.

[Tubyambo twa mushi]

a Bamo baamba kuba’mba Lesa walengejile banyama kubula kumvwa nzala. Umvwe Lesa waubile bino nangwa ne, bino kishinka ke kyakuba’mba wafikizhe mulaye wanji wa kupulusha bonse bajinga mu bwato.

b Bikwabo byafuminepo ke bujimi bwa Edena, abo bwaonaikile na mambo a muyulo. Inge byobyo kyajinga, ko kuba’mba bakelubi basopelenga kwa kutwelela mu bujimi bwa Edena, babwelele kwiulu, mwingilo wabo wa pa myaka 1600 wapwile.—Ntendekelo 3:22-24.

[Kipikichala pa peja 13]

Nowa watangijilanga kupopwela kwa kisemi nangwa kimye kyo bajinga na makatazho

[Kipikichala pa peja 15]

Nowa ne kisemi kyanji balupukile mu bwato ne kutana ntanda mwabula bubi

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu