LONDAI LWITABILO LWABO

Nowa ‘Waendelenga na Lesa wa Kine’

NOWA wiolola kabiji watanyika ne maboko. Fwanyikizhai kuba’mba waikala pa mwamba na kukokolokako saka abena kutala pa bwato. Bwema bwa manonokela saka bununka, ne kyongo kya bantu baingijilenga saka kyumvwanyika. Poaikele Nowa wamwenenga bana banji babena kwingila mwingilo mukatampe wakufika bwato. Bana banji, bakazhi babo, ne mukazhanji baingijilenga pamo uno mwingilo pa myaka yavula. Bapwishisheko lubaji lumo lwa bwato, bino kwashajile mwingilo wabaya pa kuba’mba bapwishe.

Bantu bebamwenenga na kwingila balangulukilenga amba babena kutayatu kimye. Bwato byo bwailenga na kupwa, bantu popo bakijilemo ne kwibaseka pa kwibambila amba muyulo ukeya. Nangwa kya kuba Nowa wibajimwinengako pa muyulo waishilenga, abo kechi bateleko muchima ne. Kibakatezhe bingi kuyuka kine kintu kyalengejile Nowa ne kisemi kyanji kulenga bwato. Pano bino Lesa kechi wamwenenga amba Nowa ubena kutayatu kimye ne.

Mambo a Lesa amba’mba: ‘Nowa waendelenga na Lesa wa Kine.’ (Ntendekelo 6:9) Nanchi bino byambo bilumbulula ka? Kechi bilumbulula amba Lesa waendelenga pano pa ntanda nangwa amba Nowa waile mwiulu ne. Bino Nowa watemenwe bingi Lesa ne kumukokela kya kuba aye ne Yehoba baendelangatu pamo nobe balunda. Pa nyuma ya kupitapo myaka, Baibolo waamba pe Nowa amba: “Kupichila mu luno lwitabilo wazhachishe ba pano pa ntanda.” (Bahebelu 11:7) Nga kino kyaubiwe byepi? Lelo jino twakonsha kufunjilako ka ku lwitabilo lwanji?

MWANAMULUME WALUMBULUKA MU NTANDA YATAMA

Nowa wakomejile mu ntanda mwajinga byubilo byaijilengakotu na kutaminako. Mu moba a kwa Enoka naye waendanga na Lesa wa Kine, byubilo bya bantu byatamine bingi. Enoka waambijile jimo kuba’mba juba ja bunchibamambo jikeya pa bano bantu bajinga na byubilo byatama. Mu moba a kwa Nowa bubi bwakijilemo. Mu meso a Yehoba, ntanda yaonaikile mambo mwayujile bukapondo. (Ntendekelo 5:22; 6:11; Yuda 14, 15) Kika kyalengejile bubi kuvula?

Buno bubi bwatendekejile ku bamalaika mwiulu. Pa kyo kya kimye umo saka asatukila kala Yehoba, ne kwikala Satana Diabola kupichila mu kwamba bya bubela pe Lesa ne kujimbaika Adama ne Evwa kulenga mambo. Mu moba a kwa Nowa, bamalaika bakwabo nabo basatukile. Bashile bifulo byabo mwiulu ne kwiya pano pa ntanda, bealwile mibiji yabo ne kusongola babakazhi balambile bingi. Bano bamalaika basatukile bayanjishenga bingi bantu.—Ntendekelo 3:1-5; 6:1, 2; Yuda 6, 7.

Mu kuya kwa kimye, bano bamalaika ne banabakazhi bo basongwele basemene baana ba biyangala kabiji bajinga na bulume. Baibolo ibatela kuba’mba Banefile kilumbulula’mba baponeshañana. Bano Banefile bajinga bambanzhi, balengejile bintu kutaminako pano pa ntanda. Na mambo a byubilo kutama, Lesa wamwene, “bubi bwa bantu byo bwatamisha pano pa ntanda, ne milanguluko yonse ya mu michima yabo byo yajingatu yatama kikuputu.” Yehoba wafuukwilepo konauna bantu babi panyuma ya kupitapo myaka 120.—Ntendekelo 6:3-5.

Fwanyikizhai byo kyakatezhe kukomesha baana mu yoya ntanda! Nangwa byonkabyo, Nowa wakomeshe baana banji bulongo. Wasongwele wamukazhi wawama. Nowa byo afikizhe myaka 500, mukazhanji wasemene baana basatu, bano bajinga Shema, Hama ne Yafeta.a Bansemi bafwainwe kuzhikijila baana babo ku byubilo byatama byajinga mu ntanda. Banyike javula bakomoka bingi muntu inge “kiyangala” ne “kuya nkuwa” kabiji Banefile byobyo bajinga. Nangwa kya kuba babiyangala baongwele banyike bavula, bino Nowa ne mukazhanji bafunjishanga baana babo bukine pe Yehoba Lesa awo washikwa bubi. Bafwainwe kufunjisha baana babo kuyuka kuba’mba Yehoba kya mubile bingi bulanda pa bubi ne bukapondo bwajinga mu ntanda.—Ntendekelo 6:6.

Lelo jino bansemi bakonsha kwiumvwa byonka biumvwanga Nowa ne mukazhanji. Mu ntanda muji bukapondo ne bunsatuki. Nangwatu mu bya kisangajimbwe bitamba banyike mwakonsha kutanwa bya bukapondo. Bansemi bawama bazhikijila baana babo ku bino bintu kupichila mu kwibafunjisha pe Lesa wa mutende, Yehoba awo ukapwisha bukapondo. (Salamo 11:5; 37:10, 11) Baana bakonsha kwikala na byubilo byawama nangwa kya kuba ntanda yatama. Nowa ne mukazhanji byobyo baubile. Baana babo bakomene ne kwikala banabalume balumbuluka, kabiji basongwele babakazhi batele muchima ku kupopwela Lesa, aye Yehoba mu bwikalo bwabo.

“IFIKILE OBE MWINE BWATO”

Juba jimo, bintu byaalukile mu bwikalo bwa kwa Nowa. Yehoba wabujile kalume wanji ye atemenwe bintu byo akebelenga kuba, ko kuba’mba konauna yoya ntanda. Lesa wakambizhe Nowa amba: “Ifikile obe mwine bwato bwa mapulanga a kichi kya ngofela”—Ntendekelo 6:14.

Buno bwato kechi bwajinga nobe mato asenda bipe byonka bilanguluka bamo ne. Kechi bwajinga na kilapo, nangwa ntonga ne. Bebulengeletu nobe kibokoshi kikatampe. Yehoba wabujile Nowa buno bwato byo bwafwainwe kulepa, bya kwi bulenga, ne bya kushinga manonokela mukachi ne pangye. Kabiji wabujile Nowa kyo a mukambizhizhe kulenga bwato amba: “Amiwa nkaleta muyulo wa mema pano pa ntanda . . . Byonsetu biji pano pa ntanda bikafwa.” Nangwa byonkabyo, Yehoba wabujile Nowa amba: “Ukatwela mu bwato, obewa mwine ne mukazhobe, ne bana bobe, ne bakazhi babo pamo.” Nowa waletele mitundu yonse ya banyama ne kwibatwezha mu bwato. Kabiji batwelele mu bwato, bo bonkatu bapulukile Muyulo mukatampe waishilenga.—Ntendekelo 6:17-20.

Nowa wajinga na mwingilo mukatampe bingi. Buno bwato bwabaile mambo mu bula bwalepele mamita 133, mu bwipi mamita 22, ne kuya mwiulu mamita 13. Bwajinga bukatampe kukila ne mato o balenga na bichi a mu ano moba a kwa bukilamo pa tulunga twa mema. Nanchi Nowa wakaine uno mwingilo, kwijizhañanya nangwa kubula kulondela bimo byo bamubujile pa kulenga pa kubatu’mba apwishe bukiji nyi? Baibolo ukumbula amba: “Byo byo aubile Nowa, monka mo amukambizhizhe Lesa, mo mo aubijile.”—Ntendekelo 6:22.

Mwingilo wa kufika bwato wasendele myaka yavula, kampepo 40 kufika ku 50. Batemenenga bichi, kuvikaula myandalo, kwiikulumuna, kwiisonga, ne kwiinungakanya. Bwato bwajinga na mazubo asatu o batentakanya, bibamba byavula, ne kibelo kya bwato mu mbavu. Kabiji kwajinga bipenze kwiulu ya bwato, ne musemi wasulubala pa kuba’mba mema a kunkulukenga.—Ntendekelo 6:14-16.

Bwato byo bwailenga na kupwa, Nowa watemenwe bingi pa kwingijila pamo na kisemi kyanji. Kwajinga mwingilo mukwabo wakebewenga kwingijiwa. Uno wakatezhe bingi kukila ne wa kufika bwato. Baibolo witubula amba Nowa wajinga “musapwishi wasapwilanga bololoke.” (2 Petelo 2:5) Wachinchikile bingi pa kwingila uno mwingilo wa kujimunako bantu pa lonaiko lwaishilenga na mambo a bubi bwajinga mu yoya ntanda. Nga bantu baubilepo byepi pa luno lujimuno? Yesu Kilishitu waambile amba “kechi bateleko muchima ne.” Batabankene na bintu bya mu bwikalo, bantu bajiilenga, kutoma, basongwelenga ne kusongolwa kya kuba’mba kechi bateleko ne muchima ku bibajimwinengako Nowa ne. (Mateo 24:37-39) Kwa kubula ne kuzhinaukatu ne, bavula bamukosamikilenga aye ne kisemi kyanji pamo. Bakwabo nabo kampepo bakebelenga ne kumwipaya.

Bino Nowa ne kisemi kyanji batwajijile na kufiika bwato nangwa kya kuba bantu balengulwile mwingilo wabo. Bisemi bya bena Kilishitu lelo jino bakonsha kufunjilako bintu byavula bingi ku lwitabilo lwa kwa Nowa ne kisemi kyanji. Tubena kwikala mu moba atongolwa mu Baibolo amba ‘moba akupelako.’ (2 Timoti 3:1) Yesu waambile’mba moba etu akekalatu nobe byonka byajinga moba afikijiilengamo Nowa bwato. Umvwe bantu basuula mambo amba pa Bufumu bwa kwa Lesa, kwamba mwenga ne kwitumanyika, bena Kilishitu bafwainwa kuvulukanga byo kyajinga kwi Nowa. Kechi bo batanshi kutalañana na ano makatazho ne.

“PANO TWELA MU BWATO”

Byo papichile myaka yavula, bwato bwapwile. Nowa byo ajinga pepi na kufikizha myaka 600, wafwishishe batemwe banji. Bashanji ba Lameki bafwile.b Pa kupitapo myaka itanu bansemi ba kwa Lameki bajinga ba nkambo yanji, abo Ba Metusela nabo bafwile na myaka 969. Baibolo washimuna amba ye muntu waikele myaka yavula pano pa ntanda. (Ntendekelo 5:27) Metusela ne Lameki bajinga ba mu kisemi kya kwa Adama.

Mu yenkawa mwaka, mushakulu Nowa bamukambizhizhe kwi Yehoba Lesa amba: “Pano twela mu bwato ne ba mu nzubo yobe bonse pamo.” Pa kimyetu kimo, Lesa wamwambijile Nowa kutwezha banyama bapusanapusana mu bwato, ko kuba’mba batanu na babiji babula muzhilo bafwainwa kupana mulambo wa kusoka ne bashala babiji babiji.—Ntendekelo 7:1-3.

Kyafwainwa kyajinga kintu kya kukumya bingi. Banyama bapusanapusana baishilenga na kutwela mu bwato, benda, batumbuka, bakalaba, bonse pamo. Twakonsha kufwanyikizha Nowa byo bamukatezhe bano banyama pa kwibafunga pa kuba’mba batwele mu bwato. Tutanga kuba’mba ‘byatwelele . . . kwi Nowa mu bwato.’—Ntendekelo 7:9.

Bantu bamo bakonsha kuzhinauka ne kwipuzha amba: ‘Kintu kya uno mutundu kyakonsha kubiwa byepi? Nga banyama bapusanapusana bakonsha kwikala byepi mu bwato pamo kwa kubula kwikatazha?’ Akilangulukai pa kino: Nanchi kechi Mulenga wa bulume bonse ye walengejile banyama bakaji ne babula bakaji kwikala pamo mu bwato nenyi? Vulukai kuba’mba Yehoba ye waabenye kalunga kachila ne kulengela juba kwimana. Nanchi kechi ye waubile byonse byaubiwe mu kimye kya kwa Nowa ne nyi? Ye waubile byonse.

Ibyo kuba’mba, Lesa inge wamwenepo jishinda jikwabo ja kupulwishamo banyama. Pano bino, wasajile jishinda ja kuvululamo bantu mwingilo ye apele muntu mutanshi wa kwikala bunkambo pa byonse byumi byenda pano pa ntanda. (Ntendekelo 1:28) Lelo jino, bansemi bavula bafunjisha bana babo pa jishimikila ja kwa Nowa kuba’mba Yehoba wanemeka bantu ne banyama bo alengele.

Yehoba wamwambijile Nowa amba muyulo ubena kwiya katataka. Kyamweka bapayankene bingi. Fwanyikizhai byajinga mwingilo wa kutwezha banyama ne bya kuja byabo, kwibyabanya mo byafwainwe kwikela monka mwaijile mitundu ya banyama. Mukazhanji Nowa ne bakazhi ba baana banji ba Shema, Hama ne Yafeta bafwainwa batabankene bingi na kulenga bibamba byawama mu bwato.

Nga bantu bajingako pa kyokya kimye baubilepo byepi? “Abo kechi bateleko muchima ne” nangwatu kimye kyo bayukile kuba’mba Yehoba wapesheshenga Nowa ne mwingilo wanji. Kafwako kyo baubilepo ne, kabiji bamwenenga banyama na kutwela mu bwato. Pano bino kechi twakonsha kukumya pa byubilo bya milengulwila ne. Lelo jino, bantu kechi batako mana ku biyukilo bimwesha amba tubena kwikala mu moba apelako a buno bwikalo ne. Byonka byaambijile jimo mutumwa Petelo amba, kukeya bantu bakalengululanga bintu byawama saka boba mwayila bisakasaka michima yabo, ne kuseka boba bakokela lujimuno. (2 Petelo 3:3-6) Byobyo kyajinga ne kwi Nowa ne kisemi kyanji, be balengulwilenga.

Ki ka kyamwekejile boba balengulwilenga? Jishimikila jitubula kuba’mba kimye Nowa ne kisemi kyanji ne banyama kyo batwelele mu bwato, “Kepo Yehoba amushinkileko.” Aba bamulengulwilenga bafwainwa bakuminye bingi pa kino kyaubiwe. Umvwe kechi bakuminye ne, bino mvula byo atendekele kunoka bakankamenetu. Kabiji mvula waubiletu nokee kya kuba ntanda yayujile, byonkatu byaambile Yehoba.—Ntendekelo 7:16-21.

Nanchi Yehoba waumvwine bulongo pa kufwa kwa bano bandengamambo nyi? Ine. (Ezikyo 33:11) Lesa wibapele kimye kya kupimpula byubilo byabo. Nanchi bakonsheshe kuba bino nyi? Bwikalo bwa kwa Nowa bukumbula buno bwipuzho. Na mambo a lukokelo lwanji, Nowa wamwesheshe kuba’mba bantu bakwabo nabo bafwainwe kupuluka muyulo umvwe kya kuba bapimpwile byubilo byabo. Nowa wamwesheshe kuba’mba kyakonsheka kwikala bwikalo butokesha Lesa pa muchima. Lwitabilo lwanji ne kisemi kyanji lwibalengejile kupuluka. Umvwe mwalonda lwitabilo lwa kwa Nowa, mu kepulusha anweba bene ne bakwenu. Byonka byajinga Nowa, ne anweba mwafwainwa kwenda na Yehoba Lesa nobe mulunda nenu. Kabiji bulunda bwenu kechi bukapwa ne.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 12]

[Kipikichala pa peja 13]

Nowa ne mukazhanji bazhikijile bana babo ku byubilo byatama byajinga mu ntanda

[Kipikichala pa peja 14, 15]

Nangwa kya kuba bantu bamwenenga Lesa byo apesheshenga Nowa, batwajijile na kwamba mwenga ne kulengulula byambo byanji