BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • kl Kitango 5 pp. 43-52
  • Nanchi Lesa Utambwila Kupopwela Kwa Bañanyi?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Nanchi Lesa Utambwila Kupopwela Kwa Bañanyi?
  • Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • KUPOPWELA NA MUPASHI NE NA BUKINE
  • KUBA KYASWA MUCHIMA WA TATA
  • KUYUKA KWALUÑAMA—KUZHIKIJILA
  • KUFUNJISHA MAFUNJISHO A MIKAMBIZHO YA BANTU
  • CHINAI BINTU BIZHINGIJISHA LESA
  • SUNGAI BIPIMO BYA KWA LESA
  • KUPOPWELA NA MWEO YENSE
  • Byo Mwafwainwa Kupopwela Lesa
    Nanchi Baibolo Waamba’mba Ka?
  • Bupopweshi bwa Kine Bukemulengela Kwikala na Lusekelo
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
  • Londainga Yesu Ne Kupopwelanga Lesa Monka Mo Akebela Kumupopwela
    Kyamba kya Usopa—2008
  • Lesa ye Ñanyi?
    Kyamba kya Usopa—2009
Monai Bikwabo
Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka
kl Kitango 5 pp. 43-52

Kitango 5

Nanchi Lesa Utambwila Kupopwela Kwa Bañanyi?

1. Ñanyi kintu mwanamukazhi mwina Samaliya kyoakebelenga kuyuka pa mambo a kupopwela?

NANCHI mwakiipuzhapo kala kuba’mba, ‘Kupopwela kwa bañanyi Lesa koatambwila?’ Mwanamukazhi umo kyamweka nobe wajinga na jipuzho ja yenka uno mutundu kimye kyo esambilenga ne Yesu Kilishitu kwipi na Mutumba wa Gelizimu mu Samaliya. Pa kushinkamika kwamba kwanji pa lupusano lwajinga pa mpopwelo ya bena Samaliya ne ya Bayudea, uno mwanamukazhi waambile’mba: “Bashakulu betu bapopwejilenga Lesa mu ye uno mutumba; pakuba anweba amba, Mu Yelusalema mo bafwainwa bantu kupopwela.” (Yoano 4:20) Nanchi Yesu wabujile uno mwanamukazhi mwina Samaliya kuba’mba Lesa utambwila kupopwela konsetu nyi? Inyi waambile’mba kuji bintu bimo bikebewa pa kutokesha Lesa pa muchima?

2. Pa kukumbula mwanamukazhi mwina Samaliya, Yesu waambile’mbaka?

2 Mukumbu wakukumya wa kwa Yesu wajinga wakuba’mba: “Juba jibenakwiya, jo mukabula kupopwela Batata, nangwa mu ye uno mutumba, nangwa mu Yelusalema.” (Yoano 4:21) Bena Samaliya pa kimye kyabaya baakaminwenga Yehoba ne kupopwela balesa bangi pa uno Mutumba wa Gelizimu. (2 Bamfumu 17:33) Pano Yesu Kilishitu waambile’mba nangwa mu yoya mpunzha nangwa mu Yelusalema kechi mukekala mo mwafwainwa kupopwela kwa kine ne.

KUPOPWELA NA MUPASHI NE NA BUKINE

3. (a) Mambo ka bena Samaliya o babujile kuyukisha Lesa? (b) Mu ñanyi jishinda Bayudea balwitabilo ne bantu bangi mo bayukijile Lesa?

3 Yesu watwajijile kumubula mwanamukazhi mwina Samaliya’mba: “Anweba mubenakupopwela kyo mwabula kuyuka; atweba tupopwela kyo twayuka; mambo lupulukilo ko lufuma ku Bayudea.” (Yoano 4:22) Mafunjisho a bupopweshi bena Samaliya o bajinga nao ajinga abubela kabiji baswilekotu mabuku atanshi atanu a Baibolo kuba’mba o apuyiwamo—kabiji ano nao ke onkatu obepitulukijilemo abo bene atelwanga’mba Pentateuch ya bena Samaliya. Onkao mambo, kechi bamuyukishe Lesa bulongo ne. Nangwa kikale byonkabyo, Bayudea bapewe mana a kuyuka Binembelo. (Loma 3:1, 2) Binembelo byapele Bayudea ba lwitabilo ne bakwabotu bangi bakonsheshe kumvwa bintu byobakabijilenga pakuba’mba bayuke Lesa.

4. Mwayila byaambile Yesu, Bayudea ne bena Samaliya bafwainwe kuba ka pakuba’mba Lesa atambwile kupopwela kwabo?

4 Mu bukine, Yesu walondolwele kuba’mba Bayudea ne bena Samaliya bafwainwe kwalula jishinda jabo ja kupopwelamo pakuba’mba batokeshe Lesa pa muchima. Waambile’mba: “Kabiji juba jibenakwiya, ne pano jafika kala, jo bakebapopwelanga Batata bapopweshi ba kine na Mupashi ne na bukine: mambo bo bo bakeba Batata amba, Bampopwele. Lesa ye Mupashi: ne bonse bamupopwela bafwainwa kumupopwela na Mupashi ne na bukine.” (Yoano 4:23, 24) Twafwainwa kupopwela Lesa “na Mupashi,” satutundaikwa na michima yayula lwitabilo ne butemwe. Kyakonsheka kupopwela Lesa ‘na bukine’ kupichila mu kufunda Kyambo kyanji, Baibolo, kabiji ne kumupopwela monka mwayila kine kyanji kya sololwa. Nanchi abya mwakebeshatu kuba byonkabyo nyi?

5. (a) Nanchi “Kupopwela” kulumbulula ka? (b) Nanchi kika kyo twafwainwa kuba inge tukeba Lesa kutambwila kupopwela kwetu?

5 Yesu waambishepo na mukoyo kuba’mba Lesa ukeba kupopwela kwa kine. Kino kimwesha kuba’mba kuji mitundu imo ya mpopwelo Yehoba yo abula kutambwila. Kupopwela Lesa kulumbulula kumushingikisha ne kumwingijila mwingilo wazhila. Inge kyakuba mukeba kupana mushingi ku ndamakyalo wa bulume, mwafwainwa kwikala na kizaku kya kumwingijila ne kuba byakonsha ku mutokesha pa muchima. Mu bukine, atweba tukeba kutokesha Lesa pa muchima. Kukila kwambatu’mba, ‘Bupopweshi bwami bwawama,’ twafwainwa kumona kuba’mba mpopwelo yetu yafika pa bikeba Lesa.

KUBA KYASWA MUCHIMA WA TATA

6, 7. Mambo ka Yesu kyoakaina bantu bamo betongola’mba bana banji babwanga?

6 Twayai tutange Mateo 7:21-23 tumone inge twakosha kumonamo kishina kyanema kimwesha kana Lesa utambwila kupopwela konse nyi nangwa ine. Yesu waambile’mba: “Kechi bonse bañambila’mba, Nkambo! Nkambo! bakatwela mu bufumu bwa mwiulu ne; poso awa uba kyaswa muchima wa Tata wa mwiulu. Mu aja juba bavula bakañambila’mba, Nkambo! Nkambo! kechi twaawilenga na mupashi mu jizhina jenu nenyi? ne mu jizhina jenu kechi twapangijilengamo bademona [bapashi batama] nenyi? kabiji kechi twaubijilengamo mingilo ya bulume yavula mu jizhina jenu nenyi? Ponkapo nkebambila namba, kechi nemuyukilepo ne: mfumai anweba ba kuba bibi.”

7 Kuswa kuba’mba Yesu Kilishitu ye Nkambo kyanema bingi mu kupopwela kwa kine. Bino kino Kinembelo kimwesha kuba’mba mu mpopwelo ya bavula betongola abo bene’mba twi bana ba bwanga ba kwa Yesu mwabula kintu kimo. Aye waambile kuba’mba bamo bakobanga “mingilo ya bulume,” nabiji ya kubuka kwakukumya kumweka nobe kwa kine. Nangwa kikale byonkabyo, bakankalwa kuba kintu Yesu kyoaambile’mba kyo kyanema. Kechi babena kuba “kyaswa muchima wa Tata [shanji] ne.” Inge tukeba kutokesha Lesa pa muchima, twafwainwa kufunda kyaswa muchima wa Tata byokiji ne kwikyuba.

KUYUKA KWALUÑAMA—KUZHIKIJILA

8. Inge tukeba kuba kyaswa muchima wa kwa Lesa, kika kikebewa, kabiji ñanyi milanguluko yalubankana yotwafwainwa kuchinuzhuka?

8 Kuba kyaswa muchima wa kwa Lesa kukebewa kuyuka Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu mukuluñama. Kuyuka kwa uno mutundu ko kutangijila ku bumi bwa myaka. Pano, mu bukishinka, atweba bonse twafwainwa kumona kuba’mba kuyuka kwaluñama kufuma mu Kyambo kya kwa Lesa, Baibolo, kwanema bingi. Bamo bamba kuba’mba kafwakotu ne ene mambo a kwikela na kijikila kikulutu twiba kishinka ne ba kizaku mu mpopwelo yetu. Bamo nabo bamba kuba’mba ‘inge wayuka bicheche, kechi bakakukende byavula ne.’ Bino, Baibolo itutundaika kunungulula kuyuka kwetu pe Lesa ne nkebelo yanji.—Efisesa 4:13; Filipai 1:9; Kolose 1:9.

9. Nanchi kuyuka kwaluñama kwituzhikijila byepi, kabiji mambo ka otukebela kuzhikijilwa kwa yeo mutundu?

9 Kuyuka kwa uno mutundu kuzhikijila kutamisha kupopwela kwetu. Mutumwa Paulo waambilepo pa kilengwa kimo kya mupashi kialula nobe “malaika wa kyeya.” (2 Kolinda 11:14) Kokuba’mba mukwifya, kino kilengwa kya mupashi—Satana—wesekaeseka kwitujimbaika kuba bintu byapusana na kyaswa muchima wa kwa Lesa. Bilengwa bikwabo bya mupashi bingijila pamo ne Satana mu kutamisha mpopwelo ya bantu, mambo Paulo waambile’mba: “Bintu byo batapisha Bagentila, bebatapishisha bademona, kechi Lesa ne.” (1 Kolinda 10:20) Byonkabyo, bavula balangulukile’mba bapopwejilenga mujishinda jaoloka, nangwa kyakuba’mba kechi baubilenga bintu byakebelenga Lesa ne. Bebasendwijilenga mu kupopwela kwa bipa kwa bubela. Tukafunda byavula pe Satana ne bademona banji kulutwe, bino kwakubula nangwa kuzhinaukatune, bano balwanyi ba kwa Lesa batamisha mpopwelo ya bantu.

10. Kika kyomwakonsha kuba inge umo na nshiji wataya bulembe mu mushima wenu ye mutomamo mema, kabiji ñanyi kintu kuyuka kwaluñama pe Lesa kyo kwitunengezha kuba?

10 Inge kyakuba mwayuka’mba umo na nshiji wataya bulembe mu mushima ye mutomamo mema, nanchi musa kutwajijila kutapulamo mema akutoma nyi? Mu bukishinka, bukijibukiji musakumonapo mushima ungi, wa mema awama. Onkao mambo, kuyuka kwaluñama kwa Kyambo kya kwa Lesa kwitunengezha byo twafwainwa kuyuka bupopweshi bwa kine ne kukana biko bilengela mpopwelo yetu kwiikana kwi Lesa.

KUFUNJISHA MAFUNJISHO A MIKAMBIZHO YA BANTU

11. Kika kyatamineko mu mpopwelo ya Bayudea bavula?

11 Kimye Yesu kyo ajinga panopantanda, Bayudea bavula kechi baingijilanga mwayila kuyuka Lesa kwaluñama ne. Na onkao mambo bataile jishuko ja kwimana sa batokeshiwa ku meso a kwa Yehoba. Pa mambo aabo, Paulo wanembele’mba: “Mambo amiwa nebashimuna namba baji na lupata lwa kusaka Lesa, bino kechi lwayila mu mana [aluñama, NW] ne.” (Loma 10:2) Befukwijile jishinda ja kupopwelamo Lesa mukifulo kya kumvwina byoaambile.

12. Kika kyatamishe mpopwelo ya bena Isalela, kabiji kika kyafuminemo?

12 Patanshi bena Isalela bajinga na bupopweshi bwawama bwibapele Lesa, bino kulutwe bwatamishiwe na mafunjisho ne bya butemwamana bya bantu. (Yelemiya 8:8, 9; Malakai 2:8, 9; Luka 11:52) Nangwa bantangi ba mu bupopweshi bwa Kiyudea abo Bafaliseo balangulukile’mba Lesa watambwijile kupopwela kwabo, Yesu wibabujile’mba: “Bya bulongo bimwawijile Isaya na Mupashi, anweba bakamfutumfutu, monka mo kyanembelwa’mba, Bantu bano banemeka amiwa na bya tunwa byonka, Pakuba michima yabo iji kwalepa ne amiwa. Nanchi bangakamwatu, Ne kufunjisha mafunjisho a mikambizho ya bantutu.”—Mako 7:6, 7.

13. Twakonsha kupasha byepi Bafaliseo?

13 Nanchi ne atweba twakonsha kuba byonka byaubile Bafaliseo nyi? Kino kyakonsha kubiwa inge ketulondele bisela bya kishakulu bya bupopweshi byotwaswana mukifulo kya kubalaulabalaula bintu Lesa byoaamba pa mambo a mpopwelo. Pa kujimunako bantu pa mambo a luno lukatazho, Paulo wanembele’mba: “Pakuba aye Mupashi waambishatu bulongo amba, mu bimye bya kulutwe bamo bakapondoka ku lwitabilo, ne kutesha michima ku mipashi ya bujimbijimbi ne ku mafunjisho a bademona.” (1 Timoti 4:1) Onkao mambo kechi kyawanatu kuketekela’mba mpopwelo yetu itokesha Lesa pa muchima ne. Nobe mwanamukazhi mwina Samaliya wasambakene Yesu, kampepo ne atweba twaswana kupopwela kwetu kufuma ku bansemi yetu. Bino twafwainwa kuyuka’mba tubena kuba bintu Lesa byoaswisha.

CHINAI BINTU BIZHINGIJISHA LESA

14, 15. Nangwa kyakuba twayukapo bimo bikeba Lesa, mambo ka o twafwainwa kujimukila?

14 Inge twabula kujimuka, twakonsha kuba bintu Lesa byo abula kukeba. Ku kyakumwenako, mutumwa Yoano waponejile kumaulu a kwa malaika amba ‘amupopwele.’ Bino malaika wamujimwine kuba’mba: “Kileke: [Kuba bino ne!, NW] amiwa ne mukwenu wa mu mwingilo umo pamo ne bakwenu balama bukamonyi bwa Yesu: popwela Lesa.” (Lumwekesho 19:10) Nanchi ka mwamona kuba’mba kupopwela kwenu kechi kwafwainwa kutamishiwa na mutundu yense wa kupopwela bankishi ne nyi?—1 Kolinda 10:14.

15 Kimye bena Kilishitu kyo batendekele kuba bisela bya bupopweshi byafichishenga Lesa pa muchima, Paulo wibepwizhe’mba: “Mambo ka kabiji mwaalulukila jibiji ku abya bya mu bwanyike byanekena ne byatu, ne kusaka kwikala mu buzha bwabyo jibiji? Mulama moba, ne bañondo, ne bimye, ne myaka. Nauba moyo ne anweba namba, apo mingilo yami yo naingijilenga kwi anweba yaaluka ke yatu.” (Ngalatiya 4:8-11) Abo bantu bayukiletu bulongo Lesa bino kulutwe nalwendo basendukile kupichila mukwivwanga mu bisela bya bupopweshi ne kusekelela moba o bamwenenga’mba azhila abyo byabujilenga kutokesha Yehoba pa muchima. Byonka byaambile Paulo, twafwainwa “[kutwajijila, NW] kuyuka bimutokesha ku muchima aye Nkambo.”—Efisesa 5:10.

16. Nanchi Yoano 17:16 ne 1 Petelo 4:3 itukwasha byepi kuyuka kana maholide ne bisela bya kishakulu bimutokesha Lesa pa muchima nyi nangwa ne?

16 Twafwainwa kushiinwa’mba tubena kuchinuzhuka maholide a bupopweshi ne bisela bya kishakulu bikwabo bizhilulula mafunde a kwa Lesa. (1 Tesalonika 5:21) Ku kyakumwenako, Yesu waambile pa bana banji ba bwanga kuba’mba: “Abo kechi bo ba panopantanda ne, byonka byo nji amiwa kechi ne wa panopantanda ne.” (Yoano 17:16) Nanchi bupopweshi bwenu bwivwangamo mu byakusekelela sekelela ne mu maholide azhilulula jifunde ja kubula kwikalamo na lubaji mu byambo bya ino ntanda nyi? Inyi bomupwila nabo mu bupopweshi bwenu bimye bimo bekalamo na lubaji mu bisela bya kishakulu ne bijiilo byakonsha kuvwangamo byubilo byaesekana na byoalumbulwile mutumwa Petelo? Wanembele’mba: “Mambo bimye byo mwapaine kala mu kuba byo batemwa kuba Bagentila byawana, byo mwalondelenga bya bunya, ne bya lwiso, ne bya kutomatoma binyu, ne bya kusangalala kubi, ne bya kupendwapendwa, ne bya malwa bya kupopwela bankishi.”—1 Petelo 4:3.

17. Mambo ka otwafwainwa kuchinuzhukila kintu kyonse kimwesha mupashi wa ino ntanda?

17 Mutumwa Yoano wakonkomwene pa kukabila kwa kuchinuzhuka byubilo bimwesha mupashi wa ino ntanda yo tujimo ya bumbulwa kwakamwa Lesa. Yoano wanembele kuba’mba: “Inge mutemwe panopantanda nangwa bya panopantanda ne. Umvwe muntu watemwa panopantanda, butemwe bwa kutemwa Tata kechi buji mwi aye ne. Mambo byonse biji panopantanda,—lwiso lwa mubiji, ne lwiso lwa meso, ne kwitota kwatu kwa buno bumi,—kechi byo bya Tata ne, nanchi byo bya panopantanda. Kabiji panopantanda pakapita ne lwiso lwapo: pakuba aye uba kyaswa muchima wa Lesa ukekala myaka ne myaka.” (1 Yoano 2:15-17) Nanchi kamwamona kuba’mba boba ‘kyaswa muchima wa Lesa’ bobakekala myaka ne myaka ne nyi? Ee, inge ketube kyaswa muchima wa kwa Lesa ne kuchinuzhuka byubilo bimwesha mupashi wa ino ntanda, twakonsha kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka ne myaka!

SUNGAI BIPIMO BYA KWA LESA

18. Ñanyi mweno yalubankana yajinga na bena Kolinda bamo pa mambo a byubilo, kabiji kika kyotwafwainwa kufunda mu kino?

18 Lesa boakeba kwikala bapopweshi banji ke bantu balondela bipimo bya byubilo byanji. Bamo mu Kolinda wakala mukilubo balangulukile’mba Lesa wafwainwa kuswisha ñendelo ibi. Twafwainwa kumona byobalubankenye pakutanga 1 Kolinda 6:9, 10. Inge tukeba’mba Lesa atambwile kupopwela kwetu, twafwainwa kumutokesha pa muchima mu byotwamba ne mu byotuba. Nanchi mpopwelo yenu imupa ngovu ya kuba byobyo nyi?—Mateo 15:8; 23:1-3.

19. Kupopwela kwa kine kufikila byepi jishinda jo twingijilamo na bakwetu bangi?

19 Ñingijilo yetu na bantu bakwabo nayo yafwainwa kumwesha bipimo bya kwa Lesa. Yesu Kilishitu witutundaikile kubila bakwetu bintu byonka byotukeba abo kwitubila, mambo luno nalo ke lubaji lwa kupopwela kwa kine. (Mateo 7:12) Kabiji monai kuba’mba waambile ne pa byakumwesha butemwe bwapakilongo: “Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi bana bami ba bwanga, inge mwitemwe anwe bene na bene.” (Yoano 13:35) Bana ba bwanga ba kwa Yesu bafwainwa kwitemwa abo bene na bene ne kubila bapopweshi bakwabo ne bantutu bangi bintu byawama.—Ngalatiya 6:10.

KUPOPWELA NA MWEO YENSE

20, 21. (a) Nanchi Lesa ukeba mpopwelo ya mutundu ka? (b) Mambo ka Yehoba o akanyijile mpopwelo ya bena Isalela mu moba a kwa Malakai?

20 Kampe mu muchima wenu, mukeba Lesa kutambwila kupopwela kwenu. Inge byoibyo, mwafwainwa kuyuka Yehoba byoamona mpopwelo. Mwana wa bwanga Yakoba wakonkomwene kuba’mba mweno ya kwa Lesa yo yanema, kukila yetu. Yakoba waambile’mba: “Bwina Lesa bwa kine ne bwa kubula bubi ku meso a Lesa Tata wetu bo bo buno, bwa kupempula banabanshiwa ne banabakazhi bafwilwa mu malwa abo, ne kwilama obe mwine ku biko bya panopantanda.” (Yakoba 1:27) Byotwakebesha kutokesha Lesa pa muchima, atweba bonse muntu pa muntu twafwainwa kupima mpopwelo yetu ne kushiinwa kuba’mba kechi yatamishiwa na byubilo bya bumbulwa kwakamwa Lesa nangwa kumona kuba’mba kechi tubena kushako bintu bimo byoamona’mba byanema ne.—Yakoba 1:26.

21 Kanatu mpopwelo yatoka ya na muchima yense, yo itokeshatu Yehoba pa muchima. (Mateo 22:37; Kolose 3:23) Kimye bena Isalela kyo bakankelwe kupopwela Lesa mujino jishinda, wibambijile’mba: “Mwana unemeka shanji, ne kalume naye unemeka nkambo yanji; pakuba amiwa umvwe ne shanja mwana munema wami uji pi? kabiji amiwa umvwe ne nkambo ya bantu, moyo wa kungakamwa uji pi?” Bazhingijishenga Lesa kupichila mu kumulambula milambo ya banyama balemana, babela, ne basabika meso, kabiji mpopwelo ya yeo mutundu wiikaine. (Malakai 1:6-8) Yehoba wafwainwa mpopwelo yawamishatu kabiji utambwila kwipana kwa na muchima yense.—Kulupuka 20:5; Byambo bya Mana 3:9; Lumwekesho 4:11.

22. Inge tukeba Lesa kutambwila kupopwela kwetu, kika kyo tukachinuzhuka, kabiji kika kyotukoba?

22 Mwanamukazhi mwina Samaliya wisambilenga ne Yesu kyamweka nobe wakebelenga kupopwela Lesa mujishinda ja swishiwa ja bulesa. Inge twasakishatu kuba bino, twafwainwa kuchinuzhuka mafunjisho onse ne byubilo byatama. (2 Kolinda 6:14-18) Mukifulo kya byobyo, tukengila na ngovu pakuba’mba tutane kuyuka Lesa kwaluñama ne kuba kyaswa muchima wanji. Tukalamachila bingi ku bintu byoakeba pakuba’mba kupopwela kwetu ekutambwile. (1 Timoti 2:3, 4) Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kwesekesha kuba byonkabyo, kabiji babena kwimutundaika na butemwe kuba’mba mwivwange nabo pamo mukupopwela Lesa “na Mupashi ne na bukine.” (Yoano 4:24) Yesu waambile’mba: “Mambo bo bo bakeba Batata amba, Bampopwele.” (Yoano 4:23) Twaketekela namba mwi bantu bauno mutundu. Nobe mwanamukazhi mwina Samaliya, kwakubula nangwa kuzhinaukatune mubena kukeba kwikala na bumi bwa myaka. (Yoano 4:13-15) Bino mumona bantu sa bakota ne kufwa. Kitango kyalondelapo kisakulumbulula ene mambo.

MONAI INGE MWAYUKA

Byonka byokyamweshiwa pa Yoano 4:23, 24, ñanyi kupopwela Lesa koatambwila?

Twakonsha kuyuka byepi kana Lesa usekelamo mu bisela bya kishakulu ne bijiilo bimo?

Ñanyi bintu bimo bikebewa pakuba’mba kupopwela kutambulwe?

[Kipikichala pa peja 44]

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu