Kitango 4
“Yehoba ... Bulume Bwanji bo Bukatampe Bwakila”
1, 2. Ñanyi bintu bya kukumya Elaija byo amwenepo kala mu bwikalo bwanji, bino ñanyi bintu bya kitambo byo amwene mu lukelo pa Mutumba wa Holeba?
ELAIJA wamwenepo kala bintu bya kukumya. Wamwene bikwangala sa bimuletela kajo jibiji pa juba ku mpunzha ko afyamine. Wamwene tubunga twajinga mu kalondo ne tumaanyi twajinga mu musashi to bajilengatu kikupu kwa kubula kupwa kimye kyo kwajinga kipowe kya nzala kyatayile kimye kikatampe. Kabiji wamwene ne mujilo wafumine mwiulu na mambo a lulombelo loalombele. (1 Bamfumu, bitango 17, 18) Pano bino, nangwa kya kuba Elaija wamwene bino bintu bya kukumya, kwajinga kintu kimo kyo abujile kumonapo kala.
2 Byo abandamijile ku kibelo kya lukelo pa Mutumba wa Holeba, wamwene bintu bya kitambo byalondankenenga. Patanshi kwajinga mwela. Kyamweka kyajinga kipupu mambo kyapupilenga na lupata kya kuba kyalajile mitumba ne kulalaula mabwe. Kya bubiji kyajinga kitentanshi kyafukwile mushiji. Kepo kwaishile mujilo. Uno mujilo byo aendelenga na kulakauka mu yoya mpunzha, kyamweka Elaija waumvwine kyuya kisokañana byo kya mulukijile.—1 Bamfumu 19:8-12.
3. Elaija wamwene ñanyi kiyukilo kya Lesa, kabiji kwepi ko twakonsha kumona kiyukilo kya kino kyubilo?
3 Abye bintu byonse byapusana pusana byo amwene Elaija byajingatu na kintu kimo—byajinga kiyukilo kya bulume bukatampe bwa Yehoba Lesa. Pano bino, kechi kikebewatu’mba kanatu twamona bya kukumya bino twayuka’mba Lesa wa bulume ne. Bulume bwanji kechi bwashupa kumona ne. Baibolo witubula’mba bilengwa bitumwesha ‘bulume bwa myaka ne buLesa’ bwa Yehoba. (Loma 1:20) Akilangulukaipotu pa kubyasha kulengela ne pa meso bwi ne kutatauka kwa mvula mukatampe wa kinkunkwila, kupoota kwa mpoota ne tubangabanga twayatu lela mwiulu! Nanchi kechi mumona bulume bwa Lesa mu bino bintu nenyi? Pano bino ano moba, bantu bachechetu bo bayuka bulume bwa Lesa. Kabiji mu bonka bano bacheche, mujitu bacheche be buyukisha bulongo. Kuyukisha bulongo bulume bwa Yehoba kwitupa bishinka byavula bya kufwenyenyamo kwipi ne aye. Onkao mambo, mu kino kipungu tusa kufunda byavula pa bulume bwa Yehoba bwakila.
Kyubilo kya Yehoba Kyanema
4, 5. (a) Lukwatankano ka luji pakachi ka jizhina ja Yehoba ne bulume bwanji? (b) Mambo ka o kyayilamo kuba’mba Yehoba wasala ñombe mulume kufwanyikizhamo bulume bwanji?
4 Yehoba ye wakila mu bulume. Yelemiya 10:6 waamba’mba: “Ka kuji nangwa umo waesakana ne anweba Yehoba ne; anweba mwi mukatampe ne jizhina jenu jo jikatampe ja bulume.” Monai amba jizhina ja Yehoba jo ja bulume. Vulukai kuba’mba jizhina janji jilumbulula’mba “Wikela Monse Moasakila.” Ki ka kilengela Yehoba kwikela monse moasakila? Bulume bo bumulengela kuba byobyo. Ee kine, bulume bwa Yehoba bwa kuba bintu ne kuba kyaswa muchima wanji, kechi bupela ne. Buno bulume ke kyubilo kyanji kimo kyanema bingi.
5 Na mambo a kuba kechi twakonsha nangwa pacheche kukwatakanya papelela bulume bwanji ne, Yehoba waingijisha bya kumwenako kuba’mba etukwashe kumvwisha. Byonka byo twamona, waingijisha ñombe mulume kwimenako bulume bwanji. (Ezikyo 1:4-10) Kino kifwanyikizho kyayilamo bingi mambo nangwatu ñombe mulume wa kulela ke nyama wabaya bingi uji na ngovu. Mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, bantu ba mu ntanda ya Pelisitina kechi bamwenepo nyama mukatampe wa ngovu wakila ñombe mulume ne. Bino bayukilepo mutundu wa bamboo bamo balenganga bingi moyo, ano moba kechi ko bakiji ne, bazhiya. (Yoba 39:9-12) Mfumu wa bena Loma aye Julius Kesala waambile’mba bano bamboo babayiletu nobe banzovu. Wanembele’mba: “Bajinga bingi na ngovu ne na lubilo.” Ifwanyikizhai byo mwakonsha kumweka buche ne kubula ngovu umvwe mwaimana pepi na nyama wa uno mutundu!
6. Mambo ka Yehoba bunke bwanji o atelelwa’mba “Wa bulume bonse”?
6 Byonkabyo, bantu bamweka bingi buche kabiji babula bulume umvwe baesakanyiwa kwi Lesa wa bulume, aye Yehoba. Kwi aye, nangwatu mikoka ya bantu ya ngovu ijitu nobe tulukungu tuji pa shikelu. (Isaya 40:15) Kupusanako na kilengwa kiji kyonse, Yehoba uji na bulume bwakilamo kubaya, mambo aye bunke ye utelwa’mba “Wa bulume bonse.”a (Lumwekesho 15:3) Yehoba ‘wakosa mu bulume’ kabiji uji na “bukata bwa ngovu.” (Isaya 40:26) Aye ye nsulo ya bulume bubula kupwa. Kechi wakinkapo manungo mu nsulo ingi kufuma ngovu ne, mambo ‘bulume bo bwa kwa Lesa.’ (Masalamo 62:11) Bino, mu ñanyi mashinda Yehoba mo engijishila bulume bwanji?
Yehoba byo Engijisha Bulume Bwanji
7. Mupashi wazhila wa Yehoba ye muka, kabiji byambo bya mu mulaka mwine byaingijishiwa mu Baibolo byaambapo’mba ka?
7 Mupashi wazhila upunguluka mwi Yehoba kwa kubula kupwa ne. Mupashi wazhila ke bulume bwa Lesa. Ntendekelo 1:2, Baibolo watongola uno mupashi amba “bulume bwa Lesa.” (NW) Bine byambo bya Kihebelu ne bya Kingiliki byatuntululwa’mba “mupashi,” mu byambo bikwabo byakonsha kutuntululwa’mba “mwela,” “muya” ne “luvula.” Kwesakana na byamba banembi ba mabuku a dikishonale, bino byambo mu mulaka mwine bilumbulula bulume bwingila bubula kumweka. Byonka biji mwela, mupashi wa Lesa kechi tumumona ne, pano bino wingila mingilo ya kine yo tumona.
8. Mu Baibolo, nga mupashi wazhila wa Lesa utelwa’mba ka mu bukifwanyikizho, kabiji mambo ka ino ngesakenyo kyo yailamo?
8 Mupashi wazhila wa Lesa wingijishiwa kwingila mingilo yapusana pusana kwa kubula kupwa. Yehoba wakonsha kumwingijisha kubilamo nkebelo yanji iji yonse yo abena kulanguluka. Onkao mambo, kyayilamo bingi Baibolo byo amutela mu bukifwanyikizho mupashi wa Lesa amba “munwe” wanji, nangwa’mba ‘kuboko kwanji kwa bulume koatanyika.’ (Luka 11:20; Mpitulukilo ya mu mizhilo 5:15; Masalamo 8:3) Byonka muntu byo engijisha maboko anji kwingila mingilo yapusana pusana ibena kukebewa bulume nangwa busendwe bwapusana pusana, Lesa naye wakonsha kwingijisha mupashi wanji kwingila nkebelo iji yonse—nabiji kulenga kantu kachuchu katelwa’mba atomu, kwabanya Kalunga Kachila ne kulengela bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi kwamba mu njimi ingi.
9. Bulume bwa bukalama bwa Yehoba bwabaya byepi?
9 Kabiji Yehoba wingijisha bulume bwanji kupichila mu lūsa lwanji lo aji nalo mambo ye Nkambo wa bintu byonse. Ifwanyikizhai kuba’mba muji na bangikazhi bavula bepana kuba mikambizho yenu. Yehoba uji na buno bulume bwa bukalama kabiji wibwingijisha. Uji na bakalume ba bumuntu, javula mu Binembelo bapashañanyishiwa ku jibumba. (Masalamo 68:11; 110:3) Bino muntu ke kilengwa kyabula ngovu umvwe waesakanyiwa ku malaika. Mambo nzhita ya bena Asilya byo yatujile bulemo bantu ba Lesa, malaika umotu waipayile bano bashilikale 185,000 mu bufuku bumotu! (2 Bamfumu 19:35) Bamalaika ba Lesa bo ‘ba bulume bukatampe.’—Masalamo 103:19, 20.
10. (a) Mambo ka Wa bulume bonse o atelelwa’mba Yehoba wa mabumba? (b) Ñanyi uji na ngovu ikatampe pa bilengwa byonse bya Yehoba?
10 Nanchi kuji bamalaika banga? Ngauzhi Danyela wamwene kimwesho kya mwiulu mo amwene bilengwa bya mupashi byakila pa 100 milyonyi sa biji ku jitanda ja Yehoba. Pano bino kafwako kiyukilo kya kuyukilako’mba wamwene bamalaika bonse Yehoba bo alenga ne. (Danyela 7:10) Onkao mambo, kwakonsha kwikala bamalaika bavula. Mu jino jishinda Lesa utelwa’mba Yehoba wa mabumba. Jino jizhina ja mushingi jilumbulula kifulo kyanji kya ngovu byo aji Mukulumpe wa jibumba jikatampe ja bamalaika bakwatankana. Pa bino bilengwa byonse bya mupashi, wasalapo Mwananji ye atemwisha aye “Mubeji wa pa bilengwa byonse” kwikala mukulumpe wabyo. (Kolose 1:15) Byo aji malaika mukatampe—mukulumpe wa bamalaika bonse, baselafi ne bakelubi, Yesu ye uji na ngovu ikatampe pa bilengwa byonse bya Yehoba.
11, 12. (a) Mu ñanyi mashinda mambo a Lesa mo engijila? (b) Yesu waitabizhe byepi kubaya kwa bulume bwa Yehoba?
11 Kuji ne jishinda jikwabo Yehoba mo engijishila bulume bwanji. Bahebelu 4:12 baamba’mba: “Mambo a Lesa o omi, ne kwingila engila.” Abya mwamonapo kala bulume bwa mambo a Lesa nangwa’mba byambo byanembeshiwa na mupashi, biji mu Baibolo nyi? Byakonsha kwitukosesha, kukomesha lwitabilo lwetu, ne kwitukwasha kwalulula byubilo mu bwikalo bwetu. Mutumwa Paulo wajimwineko bakwabo ba mu lwitabilo kujimuka na bantu bajinga na bwikalo buncha. Kepo anungilepo amba: “Anweba bamo mwajinga ba byonkabi.” (1 Kolinda 6:9-11) Ee, “mambo a Lesa” aingijile mwingilo wa o mwi abo ne kwibakwasha kwaluluka.
12 Bulume bwa Yehoba bwabaya bingi kabiji mashinda anji mo ebwingijishila engila bingi bulongo kya kuba kafwako nangwa kimo kyakonsha kumulekesha kwibwingijisha ne. Yesu waambile’mba: “Byonse byakonsheka kwi Lesa.” (Mateo 19:26) Yehoba wingijisha bulume bwanji kuba ñanyi nkebelo?
Bulume Butangijilwa na Nkebelo
13, 14. (a) Mambo ka o twakonsha kwambila’mba Yehoba kechi nsulotu ya bulume yabula bumuntu ne? (b) Mu ñanyi mashinda Yehoba mo engijishila bulume bwanji?
13 Bulume bwa Yehoba bwabaya bingi kukila bulume buji bonse bumweka mu bintu; kabiji Yehoba kechi kintutu nangwa nsulotu ya bulume ne. Aye ke Lesa uji na bumuntu ulama bulongo bulume bwanji. Nga ki ka kimulengela kwibwingijisha?
14 Byonka byo tusa kumona, Lesa wingijisha bulume kulenga bintu, konauna, kuzhikijila, ne kubwezha bintu jibiji. Lesa wingijisha bulume bwanji kuba kiji kyonse mwayila nkebelo yanji yalumbuluka. (Isaya 46:10) Kimye kimo, Yehoba wingijisha bulume bwanji kusolwelamo mbaji yanji imo yanema ya bumuntu bwanji ne mizhilo yanji. Kyakila pa byonse, wingijisha bulume bwanji kufikizha kyaswa muchima wanji kya kubingisha bumfumu bwanji ne kuzhijika jizhina janji kupichila mu Bufumu bwa Bumesiasa. Kafwako nangwa kimo kyakonsha kukanya ino nkebelo yanji ne.
15. Yehoba wingijisha bulume bwanji na ñanyi nkebelo ku bakalume banji, kabiji kino kyamweshiwe byepi kwi Elaija?
15 Kabiji Yehoba wingijisha bulume bwanji kwitukwasha atweba pa muntu pa muntu. Monai byaamba 2 Byambo bya Moba 16:9 amba: “Mambo meso a Yehoba apitañana pano pa ntanda ponse amba: Nebamweshe bulume bwami abo banketekela na muchima yensetu.” Bintu byatongolwa kala ku ntendekelo byo amwene Elaija byo bya kumwenako. Mambo ka Yehoba o amumweshejile abya bimwesho bilenga moyo bya bulume bwanji? Mambo Mfumu mubi wamukazhi aye Yezebeli wachipile’mba kanatu Elaija bamwipaye. Uno ngauzhi wanyemene nyemenengatu amba epulushe. Wiumvwine’mba ujitu bunke, waubile moyo, ne kulefulwa uba nobe mingilo yanji yonse yo aingijile yajinga yatutu. Pa kuba’mba amutekeneshe uno muntu wasusubeletu, Yehoba wamuvulwile Elaija bulume bwanji. Mwela, kitentanshi, ne mujilo, byamwesheshe kuba’mba Muntu wakilamo mu bulume pa bintu byonse wajinga ne Elaija. Nga ki ka kyo afwainwe kuchiina Yezebeli sa ajinga na Lesa wa bulume bonse?—1 Bamfumu 19:1-12.b
16. Mambo ka o twakonsha kutekeneshiwa pa kulanguluka pa bulume bukatampe bwa Yehoba?
16 Nangwa kya kuba kino kechi kyo kimye kyanji kya kubilamo bya kukumya ne, Yehoba kechi waaluka kutatula mu moba ajingako Elaija ne. (1 Kolinda 13:8) Byonka byo ajinga kala, ne luno ukebesha bingi kwingijisha bulume bwanji kukwasha boba bamutemwa. Ee ibyo, wikala mwiulu mwine, pano bino kechi uji kwalepa ne atweba ne. Bulume bwanji bo bwayayaya, onkao mambo, kwikala kwalepa kechi kintu kwi aye ne. “Yehoba uji kwipi na bonse bamwita.” (Masalamo 145:18) Pa kimye kimo ngauzhi Danyela byo alombele Yehoba kumukwasha, saka akyangye ne kupwishatu kulomba ne, malaika waishile ko aji! (Danyela 9:20-23) Kafwako nangwa kimo kyakonsha kumukanya Yehoba kukwasha ne kukosesha boba bo atemwa ne.—Masalamo 118:6.
Nanchi Bulume bwa Lesa Bumulengela Kubula Kusolomokwa Nyi?
17. Bulume bwa Yehoba bwitutundaika kwikala na moyo mu ñanyi mulanguluko, bino moyo wa mutundu ka ye bubula kutundaika?
17 Nanchi bulume bwa Lesa bwafwainwa kwitulengela kumuchina nyi? Twafwainwa kukumbwila monse mubiji amba ee nangwa amba ine. Twafwainwa kukumbula’mba ee, mu kuba’mba kino kyubilo kitupa bishinka byavula bitulengela kumwakamwa, mambo ye moyo ne mushingi mukatampe ye twisambilepo mu kitango kyafumako. Baibolo witubula’mba uno moyo ‘yo ntendekelo ya maana.’ (Masalamo 111:10) Kabiji twafwainwa kukumbula’mba ine, kwikitazha mu kuba’mba bulume bwa Lesa kechi bwitupapo bishinka bya kwikela na moyo wa kuzakama nangwa kuleka kumusolomoka ne.
18. (a) Mambo ka bantu bavula o babujila kuketekela bantu baji pa buntangi? (b) Twayuka byepi kuba’mba bulume bwa Yehoba kechi bumulengela kutama ne?
18 Mu 1887, munembeshi umo wa mpito aye Lord Acton wanembele’mba “bulume bulengela muntu kutama; umvwe muntu waikala na bulume bukatampe, po po akilamo kutama.” Bino byambo byanji byaambiwapo javula, kampe na mambo a kuba bantu bavula bebimona’mba bya kine. Kwesakana na byaubiwa mu bwikalo bwa bantu, bantu bambulwakoloka javula kechi bengijisha bulongo bulume bwabo ne. (Musapwishi 4:1; 8:9) Na mambo a kino, bavula balengulula bantangi kabiji kechi bebaketekela ne. Bino Yehoba uji na bulume bwakila. Nanchi buno bulume bwamutamisha mu jishinda jiji jonse nyi? Ine! Byonka byo twamona, aye ye wazhila kabiji kechi watamakotu nangwa pacheche ne. Yehoba kechi uji nabiji banabalume ne banabakazhi baji pa buntangi mu ino ntanda yatama ne. Kechi wa kingijishapo kala kutama bulume bwanji ne, kabiji kechi ukekyuba nangwa pachechetu ne.
19, 20. (a) Ñanyi byubilo bikwabo Yehoba byo engijishila pamo na bulume bwanji kimye kyonse, kabiji mambo ka o kipaina luketekelo? (b) Mwakonsha kulumbulula byepi kwikanya kwa Yehoba, kabiji mambo ka o kimusangajikila?
19 Vulukai kuba’mba, bulume kechi kyo kyonkatu kyubilo kya Yehoba ne. Tusa kukafunda ne pa bololoke bwanji, maana anji, ne butemwe bwanji. Bino kechi twafwainwa kuketekela’mba Yehoba umwesha byubilo byanji mu jishinda ja kukosa muchima amba kikulu kyaubiwa uba nobe pa kimye kimo wingijishatu kyubilo kimo ne. Mu bitango byalondelapo, tusa kukamona’mba kimye kyonse Yehoba wingijisha bulume bwanji mu kukwatankena pamo na bololoke bwanji, maana anji, ne butemwe bwanji. Akilangulukai ne pa kyubilo kikwabo Lesa kyo aji nakyo, kibula kumweka mweka mu bantangi ba ino ntanda—kwikanya.
20 Fwanyikizhai amba mwatana mwanamulume kiyangala kya kuba mwaumvwa ne moyo. Pano bino mu kupita kwa kimye, mwatana kuba’mba awo muntu kimote. Kimye kyonse wipana kabiji ukebesha bingi kwingijisha bulume bwanji kukwasha ne kuzhikijila bantu kikatakata aba babula wa kwibazhikijila. Kechi wingijisha kutama bulume bwanji ne. Mumvwa sa bamuyebeka kwa kubula ne ene mambo o alenga ne, bino aye kutakotu ne muchima ne, wauba ne nzo sa enemeka ne kukwashañana. Pano kemukumyetu’mba inge wajinga anweba kana mwakonsha kutalapotu ne kwikanya byonka byo auba nyi, kikatakata umvwe mwajinga na bulume bonka bo ajipo nabo! Byo mufika pa kuyuka muntu wa uno mutundu nanchi kechi mutendeka kukeba kufwenya kwipi ne aye nenyi? Tuji na bishinka byavula bingi bya kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba wa bulume bonse. Akilangulukai pa mukuku yense wa byambo mwafuma mutwe wa kino kitango: ‘Yehoba ubanda kuzhingila, kabiji bulume bwanji bo bukatampe bwine.’ (Nahumi 1:3) Yehoba kechi ufikenatu ponkapo kwingijisha bulume bwanji kubukila bantu bukaji nangwatu babi ne. Wakoka muchima kabiji wa lusa. Aye “ubanda kuzhingila” nangwa kya kuba bamuzhingijisha javula.—Masalamo 78:37-41.
21. Mambo ka Yehoba o abujila kukanjikizha bantu kuba kyaswa muchima wanji, kabiji kino kitufunjisha ka pe aye?
21 Kabiji monai Yehoba byo ekanya mu lubaji lukwabo. Umvwe kya kuba mwajinga na bulume bukatampe, nanchi mulanguluka’mba kimye kimo mwakonsha kwesekwa kukanjikizha bantu kubila bintu mo mukebela nyi? Yehoba byo aji na bulume bonse, kechi ukanjikizha bantu kumwingijila ne. Nangwa kya kuba kwingijila Yehoba jo jishindatu bunke ja ku kamwenamo bumi bwa myaka, Yehoba kechi witukanjikizha ku mwingijila ne. Aye mu lusa lwanji wapa muntu yense bwana bwa bene bwa kwifuukwila. Witujimunako pa mambo a bintu byatama bifuma mu kuba byatama ne kwitubula mfweto iji mu kuba byawama. Pano bino wituleka atwe bene kusala kyo tukeba. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 30:19, 20) Yehoba kechi ukebapotu nangwa pacheche kumwingijila kya kwikanjikizha nangwa kumwingijila na moyo wa kuzakama bulume bwanji bukatampe ne. Ukeba aba bepana kumwingijila abo bene na mambo a butemwe.—2 Kolinda 9:7.
22, 23. (a) Ki ka kimwesha’mba Yehoba umwenamo bingi lusekelo mu kupapo bantu bulume? (b) Ki ka kyo tukesambapo mu kitango kyalondelapo?
22 Twayai tumone kishinka kyapelako kyo twafwainwa kubujila kumuzakamina Lesa Wa bulume bonse. Bantu baji pa buntangi bachina kupapo bakwabo bulume. Bino Yehoba umwenamo bingi lusekelo mu kupapo bapopweshi banji bulume. Upana lūsa lwafwainwa ku bantu, nabiji Mwananji. (Mateo 28:18) Kabiji Yehoba upa bakalume banji bulume mu jishinda jikwabo. Baibolo walumbulula’mba: “Bukata, ne bulume, ne lukumo, ne lushinjilo, ne buneme, byo byenu anweba Yehoba; mambo byonse biji mwiulu ne biji pano pa ntanda byo byenu... . Mu kuboko kwenu muji bulume ne ngovu; kabiji ne mu kuboko kwenu muji bulume bwa kutumbijika bantu, ne bwa kupana bulume ku bonse.”—1 Byambo bya Moba 29:11, 12.
23 Ee kine, Yehoba usangalala bingi kwimupa bulume. Kabiji upana ne “bukata bwine bwa bulume” ku boba bakeba kumwingijila. (2 Kolinda 4:7) Nanchi kechi mwiumvwa kufwenya kwipi na uno Lesa wa bulume bwine wingijisha bulume bwanji mu jishinda jawama ja kulondela mafunde nenyi? Mu kitango kyalondelapo, tukesamba pe Yehoba byo engijisha bulume bwanji bwa kulenga bintu.
[Tubyambo twa mushi]
a Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “Wa bulume bonse” kilumbulula’mba “Kalama wa Byonse; Muntu uji na Bulume pa Byonse.”
b Baibolo waamba’mba: ‘Yehoba kechi wajinga mu mwela ... , mu kitentanshi ... , nangwa mu mujilo ne.’ Kupusanako na bapopweshi bapopwela balesa bakusombatu, bakalume ba Yehoba kechi bamukeba mu bintu bya bulume ne. Aye wabayisha kuba waikala mu kiji kyonse kyo alenga ne.—1 Bamfumu 8:27.
Mepuzho a Kulangulukapo
2 Byambo bya Moba 16:7-13 Byaubile Mfumu Asa bimwesha byepi kutama kwa kubula kuketekela mu bulume bwa Yehoba?
Masalamo 89:6-18 Bulume bwa Yehoba bulengela bapopweshi banji kuba ka?
Isaya 40:10-31 Bulume bwa Yehoba bwalumbululwa byepi pano, bwabaya byepi, kabiji bwakonsha kwitufweta byepi atweba pa muntu pa muntu?
Lumwekesho 11:16-18 Yehoba mu bulume bwanji walaya kukoba ka kulutwe na lwendo, kabiji mambo ka kino o kibena kupela bena Kilishitu bakine luketekelo?
[Kipikichala pa peja 39]
“Kabiji ponkapo Yehoba wapichilenga”