KITANGO 12
“Kechi Waambanga Nabo kwa Kubula Bishimpi Ne”
1-3. (a) Ñanyi bintu byawama baana ba bwanga baendanga ne Yesu byo bamwenejilemo, kabiji waubile byepi pa kuba’mba babule kulubamo byo ebafunjishenga? (b) Mambo ka bishimpi byawama bantu o babujila kwibilubamo?
BAANA ba bwanga bakwa Yesu bamwenejilemo bingi pa kwendela pamo ne aye. Bafundanga ku Mufunjishi Wayukisha. Beumvwinanga bene byo alumbululanga Mambo a Lesa ne kwibafunjisha bukine. Pa kyokya kimye, bafwainwe kulama byambo byanji mu michima yabo; mambo kechi kyajinga kimye kya kunembelamo bino byambo byanji ne.a Nangwa byonkabyo, Yesu wibakwashishe kuvuluka bintu byo ebafunjishenga. Mu ñanyi jishinda? Wibafunjishanga kikatakata kupichila mu kwingijisha bulongo bishimpi.
2 Ibyo, bishimpi byawama bantu kechi bebilubamo bukiji ne. Mwanamulume umo wanembele’mba: “Bishimpi bikwasha bantu babena kuteleka kumona bintu byo babena kufunda ne kwibifwanyikizha mu milanguluko yabo.” Na mambo a kuba kufwanyikizha bintu kwitukwasha kumvwisha bulongo, bishimpi byakonsha kukwasha muntu kukwatakanya bukiji byambo. Bishimpi byakonsha kulengela byambo kumvwanyika ne kwitufunjisha bintu byanema byo twafwainwa kubula kulubamo.
3 Kafwako mufunjishi nangwa umo pano pa ntanda wayuka kufunjisha bulongo kwingijisha bishimpi byonka byaubanga Yesu Kilishitu ne. Bantu ne luno bakivuluka bishimpi byo aambile. Mambo ka Yesu o aingijishanga bishimpi byavula pa kufunjisha bantu? Kabiji ki ka kyalengejile bishimpi byanji kufika bantu pa muchima? Twakonsha kufunda byepi bya kwingijisha jino jishinda ja kufunjishishamo?
Ene Mambo Yesu o Afunjishanga Kwingijisha Bishimpi
4, 5. Mambo ka Yesu o afunjishishanga mu bishimpi?
4 Baibolo witubulapo bishinka bikatampe bibiji byalengelanga Yesu kwingijisha bishimpi. Kishinka kitanshi, ke kya kuba’mba kuba bino kwafikizhenga bungauzhi. Mu Mateo 13:34, 35, tutangamo kuba’mba: “Yesu wibyambile ku mabumba mu bishimpi. Kine, kechi waambanga nabo kwa kubula bishimpi ne, kuba’mba kifike akya kyaambiwe kupichila mwi ngauzhi amba: ‘Nkambanga mu bishimpi.’” Ngauzhi waambilepo Mateo ye wanembele Masalamo 78:2. Uno nyimbi wa masalamo watangijilwe na mupashi wa Lesa kunemba bino byambo kala kene Yesu saka akyangye ne kusemwatu ne. Monai kino mo kyatala. Myaka nobe kajo, Yehoba wanengezhejile jimo kuba’mba Mesiasa ukafunjishanga mu bishimpi. Kine, Yehoba wanemeka bingi jino jishinda ja kufunjishishamo.
5 Kya bubiji, Yesu walumbulwile kuba’mba waingijishanga bishimpi pa kuba’mba ayuke bantu bajinga na michima “yakosa.” (Mateo 13:10-15; Isaya 6:9, 10) Mu ñanyi jishinda bishimpi byanji mo byasolwelanga biji mu michima ya bantu? Pa bimye bimo, wakebanga bantu bamutelekanga kumwipuzha kuba’mba ebalumbulwile mwatala byambo byanji. Aba bepelula bamwipuzhanga, pakuba aba belundumikile kechi baubanga kino ne. (Mateo 13:36; Mako 4:34) Bishimpi bya kwa Yesu byasolwelenga bukine ku boba bebusakilenga; kabiji pa kimye kimotu byafilenga ne bukine ku boba bajinga na michima ya kwilundumika.
6. Bishimpi bya kwa Yesu byajinga na ñanyi nkebelo yanema?
6 Bishimpi bya kwa Yesu byakwashanga bantu mu mashinda akwabo. Byazakulanga bantu michima ne kwibalengela kukeba kuteleka. Byalengelanga bantu kufwanyikizha bintu ne kwibikwatakanya bukiji. Byonka byo twaji kufunda ku ntendekelo, bishimpi bya kwa Yesu byakwashishe bantu kuvulukanga byambo byanji. Mu Jashi ja pa Mutumba janembwa mu Mateo 5:3–7:27, muji bishimpi byapela bingi kumvwa byaingijishe Yesu. Shayuka umo waambaile’mba jino jashi jiji na bishimpi kukila pa 50. Pa kuba’mba tumvwishe kino, yukai’mba jino jashi ja pa mutumba bakonsha kwijitanga na jiwi jasansuka mu maminiti 20. Kino kibena kulumbulula’mba, waambilenga kishimpi kimo nobe mu masekondi 20. Yesu wamwene buneme bwa kwambila mu bishimpi.
7. Mambo ka o twafwainwa kulondelanga Yesu pa kwingijisha bishimpi?
7 Byo tulondela Kilishitu, tukeba kulondela byo afunjishanga ne byo aingijishanga bishimpi. Byonkatu mukele byo awamisha manyi, kwingijisha bulongo bishimpi nako kwakonsha kulengela bantu kutemwa byo tufunjisha. Kusala bishimpi byapela kumvwa kulengela bantu kumvwa bukiji bukine bwanema. Pano twayai tumone bintu bimo byalengelanga bishimpi bya kwa Yesu kuwama. Kepo tusakwisamba ne pa byo twakonsha kwingijisha bulongo jino jishinda ja kufunjishishamo.
Kwesakanya Bintu
Yesu waingijishe byepi bañonyi ne maluba kulumbulwilamo Lesa byo etuta muchima?
8, 9. Yesu waesakenyenga byepi bintu mu jishinda japela, kabiji ki ka kyalengejile kuno kwesakanya bintu kuwama?
8 Pa kufunjisha, Yesu javula waesakanyanga bintu byabula kukobankana kwingijisha byambotu bicheche. Pano bino, byambo byapela byo aambanga byakwashanga bantu kumvwisha bukine bwaamba pe Lesa, mizhilo ne kyaswa muchima wanji. Byo akambizhe baana banji ba bwanga kubula kubambisha michima na bintu bya ku mubiji, wibesakenye ku “bañonyi,” kabiji ne ku “maluba a mungye.” Bañonyi kechi babyala nangwa kunowa ne, nangwatu buluba bwa mungye kechi bwingila mwingilo nangwa kuluka kisapi ne. Bino, Lesa wibita muchima. Kishinka ke kino, umvwe Lesa wata muchima bañonyi ne maluba, kine ukata muchima bantu ‘batwajijila na kukeba Bufumu patanshi.’—Mateo 6:26, 28-33.
9 Yesu waesakanyanga bintu pa kuba’mba alumbulule bulongo. Ngesakenyo ilumbulula kintu kyo mwatongola kumweka nobe kyo ikyo kyo mubena kwambapo. Pa kwesakanya bintu, Yesu kechi waingijishanga bintu byabula kuyuka bantu ne. Kimye kimo, wabujile baana banji ba bwanga amba: “Anweba mwi kyeya kya pano pa ntanda.” Baana banji ba bwanga baumvwine kino kishinka, mambo mu byambo ne mu byubilo byabo, bafwainwe kuleka kyeya kya ku mupashi kya bukine kusama ne kukwasha bantu kupa Lesa lukumo. (Mateo 5:14-16) Akimonai byo aesakenye bintu byo aambile’mba: “Anweba mwi mukele wa pano pa ntanda” kabiji “Amiwa yami muñanzañanza; anweba mwi misampi.” (Mateo 5:13; Yoano 15:5) Ino ñambilo ya kwesakanya bintu ikwasha bantu kumvwisha.
10. Bintu ka bikwabo byakonsha kwitukwasha kwingijisha bulongo bishimpi pa kufunjisha?
10 Mwakonsha kwingijisha byepi bishimpi pa kufunjisha? Kechi mwafwainwa kwingijisha mashimikila alepa, akobankana ne. Ingijishaingatu ngesakenyo yapela. Fwanyikizhai mubena kwisamba pa mutwe wa lusanguko kabiji mwakeba’mba mwingijishe ngesakenyo kulumbulula’mba kechi kikamukatazha Yehoba kusangula bafu ne. Ñanyi kintu kyo mwafwainwa kwesakanyako? Baibolo waesakanya lufu ku kulaala tulo. Mwakonsha kwamba’mba, “Lesa wakonsha kusangula bafu byonkatu byo twakonsha kubusha muntu uji mu tulo.” (Yoano 11:11-14) Fwanyikizhai mubena kukeba kulumbulula’mba baana bakebewa kwibatemwa ne kwibata muchima pa kuba’mba bakome bulongo. Kishimpi ka kyo mwakonsha kwingijisha? Baibolo waingijisha ino ngesakenyo kuba’mba: Baana baji “nobe tumisampi twa kichi kya maolivi.” (Salamo 128:3) Mwakonsha kwamba’mba: “Baana bakebewa kwibatemwa ne kwibata muchima byonkatu kichi byo kikeba kyeya ne mema.” Ngesakenyo ya bintu yapela, ilengela bantu kumvwisha kishinka kyo mubena kwambapo.
Kwingijisha Bishimpi Bimweka mu Bwikalo bwa Bantu
11. Ambai bintu bibena kumwesha’mba bishimpi bya kwa Yesu byaambilenga pa bintu byo amonanga kimye kyo akomenenga mu Ngalilea.
11 Yesu wayukile bingi kwingijisha byakumwenako byamwekanga mu bwikalo bwa bantu. Byakumwenako byanji byavula byaambilenga pa bintu byo emwenanga aye mwine kimye kyo akomenenga mu Ngalilea. Akilangulukai byajinga bwikalo bwanji byo ajinga mwanyike. Bimye binga byo amwenenga bainanji saka babena kupela bukula, kukandakanya bukula ne kubikako mbizho, kwambula lampi nangwa kupyanga mu nzubo? (Mateo 13:33; 24:41; Luka 15:8) Bimye binga byo amonanga bakwata masabi na kuta makonde abo mu Kizhiba kya Ngalilea? (Mateo 13:47) Kabiji bimye binga byo amonanga banyike na kukaya pa kisankanyi? (Mateo 11:16) Yesu wamwene ne bintutu bikwabo byaubiwanga byatongolwa mu bishimpi byanji, nabiji kukusa nkunwa, bijiilo bya lusekelo bya masongola, ne kajo kapya mu majimi.—Mateo 13:3-8; 25:1-12; Mako 4:26-29.
12, 13. Mu kishimpi kya mwina Samaliya, mambo ka o kyanemejile Yesu kutongola mukwakwa wafumine ku “Yelusalema kuya ku Yeliko” pa kuba’mba bantu bomvwishe kishinka kyo aambilengapo?
12 Mu bishimpi byanji, Yesu waambanga pa bintu byayukile bantu. Yesu wibelele kishimpi kya mwina Samaliya amba: “Muntu umo wafuminenga ku Yelusalema kuya ku Yeliko kabiji bamukwachile ku tupondo ne kumuvuula, kumupuma ne kumusha saka apungila.” (Luka 10:30) Yesu watongwele mukwakwa wafumine ku “Yelusalema kuya ku Yeliko” kuba’mba bomvwishe kishinka kyo aambilengapo. Kimye kyo ashimikizhenga kino kishimpi, wajinga mu Yudea pepitu na Yelusalema; ko kuba’mba bantu bamutelekelenga bayukile mukwakwa ye aambilengapo. Uno mukwakwa wayukanyikilwe’mba watamine bingi kikatakata umvwe muntu ke apitemo bunke. Wazhobakene kabiji kino kyalengelanga tupondo twavula kufyamamo.
13 Kabiji Yesu waambile ne pa bintu bikwabo pa mambo a mukwakwa wafumine ku “Yelusalema kuya ku Yeliko.” Mu kishimpi kyanji waambile’mba, mutanshi wapichile mu joja jishinda, wajinga ñanga wa Lesa kepo palondejile mwina Levi, bino bano bonse kechi bakwashishe yewa muntu ye bakozhezhe ne. (Luka 10:31, 32) Bañanga ba Lesa baingilanga mu nzubo ya Lesa mu Yelusalema, ne bena Levi bebakwashanga mu mingilo yabo. Bañanga ne bena Levi bavula baikalanga mu Yeliko kimye kyo babulanga kwingila mu nzubo ya Lesa, mambo Yeliko wajingatu pepi makilomita 23 kufuma mu Yelusalema. Onkao mambo, bapitanga mu yewa mukwakwa. Yesu waambile pa muntu ‘wakunkulukilenga’ kechi kutuntuka mu mukwakwa ‘wafumine ku Yelusalema’ ne. Kino kyalengejile bantu batelekelenga kumvwisha. Yelusalema wajinga patuntama kukila Yeliko. Onkao mambo, umvwe muntu ubena kufuma ku “Yelusalema kuya ku Yeliko,” ‘wakunkulukanga.’b Yesu wayukile byajinga bantu bamutelekelenga.
14. Pa kwingijisha bishimpi, twakonsha kuyuka byepi biji bantu bo tufunjisha?
14 Umvwe tukeba kwingijisha bishimpi, ne atweba twafwainwa kuyuka biji bantu bo tubena kufunjisha. Ñanyi bintu byayuka bantu byakonsha kwitukwasha kusala bulongo bishimpi? Mwakonsha kulanguluka pa bintu nabiji jifumbi, bisho nangwa biji kisemi ne mingilo ingilapo bantu. Kishimpi kibena kwamba pa bunjimi kyakonsha kumvwanyika bukiji ku banjimi kukila bantu bekala mu taunyi. Bwikalo ne mingilo ya pa juba pa juba ya bantu botufunjisha ko kuba’mba baana babo, mazubo abo, bintu byo batemwa ne kajo kabo. Bino byonse byakonsha kwimukwasha kusala bishimpi byafwainwa.
Kwingijisha Bishimpi Kufuma ku Bintu Byalenga Yehoba
15. Mambo ka o twafwainwa kubula kuzhinaukila’mba Yesu wayukile bilengwa?
15 Bishimpi byavula bya kwa Yesu bimwesha’mba wayukile bilengwa, nabiji bijimwa, banyama ne nkilo. (Mateo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Kwepi ko ayukijile bino bintu? Kimye kyo akomenenga mu Ngalilea, wamonanga bilengwa bya Yehoba. Kunungapo, Yesu ye “mubeji wa bilengwa byonse” kabiji Yehoba wamwingijishe kwikala “sendwe” mu kulenga bintu. (Kolose 1:15, 16; Byambo bya Maana 8:30, 31) Onkao mambo, kino kitulengela kushiinwa’mba Yesu wayukile byavula pa bilengwa. Pano twayai tumone byo aingijishe bulongo bino bintu.
16, 17. (a) Bi ka bimwesha’mba Yesu wayukile byaubanga mikooko? (b) Ñanyi kintu kimwesha’mba kine mikooko ikokela jiwi ja kafunga wayo?
16 Vulukai’mba Yesu waambile’mba aye wajinga “kafunga wawama” ne boba bamulondelanga’mba ‘mikooko.’ Byambo bya kwa Yesu bimwesha’mba wayukile bingi byaubanga mikooko. Wayukile lukwatankano lukatampe lwajinga pakachi ka bakafunga ne mikooko yabo. Wamwene’mba mikooko iketekela bingi kafunga wayo kabiji imulondela. Mambo ka mikooko o ilondela kafunga wayo? Yesu waambile’mba: “Mambo yayuka jiwi janji.” (Yoano 10:2-4, 11) Nanchi kine mikooko iyuka jiwi ja kafunga wayo nyi?
17 Mwanamulume umo aye George Adam Smith, wanembele mu buku wanji wa The Historical Geography of the Holy Land amba: “Kimye kimo mute twaikalanga ku mishima ya mu Yudea, ko twamonanga bakafunga basatu nangwa bana saka beya na matanga abo. Matanga evwanganga pamo na akwabo, kabiji twakumyanga bingi kafunga umo umo byo asalululangapo jitanga janji ne kwijisenda jibiji. Bino inge mikooko yatoma mema ne kukokoloka, bakafunga batuntukanga kufuma mu kinkunenke awu kuku awu kuku. Yense waitanga mikooko yanji na jiwi janji mu mapunzha mo bajinga, ne mikooko nayo yafumanga mu kipanyi kikwabo kuya kwi kafunga wayo kwakubula kuya kungi.” Yesu waingijishe kishimpi kyawama kulumbulwilamo kishinka kya kuba’mba, umvwe twayuka ne kukokela mafunjisho anji ne kulondela lutangijilo lwanji, ko kuba’mba twakonsha kwikala mu maboko a “kafunga wawama.”
18. Kwepi ko twakonsha kutana byambo byaamba pa bilengwa bya Yehoba?
18 Twakonsha kwingijisha byepi bilengwa pa kufunjisha bantu? Kumona byuba banyama kwakonsha kwitukwasha kuyuka mwakwesakenya bintu bulongo. Kwepi ko twakonsha kutana byambo byaamba pa bilengwa bya Yehoba? Baibolo yo nsulo ya maana aamba pa banyama bapusana pusana, kabiji kimye kimo waamba ne pa byubilo bya banyama kwamba pa kishinka kyanema. Baibolo waamba’mba twafwainwa kupelawizha nobe lupaala nangwa kisumpa, kujimuka nobe miloolo ne kukooka muchima nobe bankunda.c (1 Byambo bya Moba 12:8; Habakuka 1:8; Mateo 10:16) Byambo bikwabo twakonsha kwibitana mu Kyamba kya Usopa ne Awake! Kuji bibaaba ne mavidyo pa jw.org pa mutwe wakuba’mba “Nanchi Kyalengelwe Nyi?” kabiji ne mu mabuku akwabotu anembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mwakonsha kufunda byavula bingi kupichila mu kumona ano mabuku byo aingijisha bulongo bishimpi kufuma ku bintu byavula byalenga Yehoba.
Kwingijisha Bishimpi Byayuka Bantu
19, 20. (a) Yesu waingijishe byepi kintu kyamwekele pa kyokya kimye kusolwelamo lufunjisho lwa bubela? (b) Twakonsha kwingijisha byepi bishimpi ne bintu bimweka mu bwikalo pa kufunjisha?
19 Bishimpi byawama byakonsha kwikala bintu bimweka mu bwikalo. Pa kimye kimo, Yesu waingijishe kintu kyamwekele kusolwelamo lufunjisho lwa bubela lwa kuba’mba malwa aponenatu boba beafwainwa. Waambile’mba: “Aba bantu 18 kyamba kya mu Shiloma bo kyaponejile ne kwibepaya, nanchi mwalanguluka’mba batamine kukila bantu bakwabo bonse bekala mu Yelusalema nyi?” (Luka 13:4) Aba bantu 18 kechi bafwile na mambo a kuba’mba balengele mambo azhingijishe Lesa ne. Bino, bafwile na mambo a “bimye ne bintu bya kubula kuketekela.” (Musapwishi 9:11) Onkao mambo, Yesu wakaine lufunjisho lwa bubela byo aambile pa kintu kyayukile bantu bavula.
20 Twakonsha kwingijisha byepi bintu bimweka mu bwikalo pa kufunjisha bantu? Fwanyikizhai’mba mubena kwamba pa kufika kwa bungauzhi bwa kwa Yesu bwaamba pa kwikalapo kwanji. (Mateo 24:3-14) Mwakonsha kwambapo pa bintu bibena kumweka nabiji makondo, bipowe bya nzala nangwa bitentanshi kumwesha’mba ke biyukilo bya kwikalapo kwanji. Nangwa fwanyikizhai’mba mubena kukeba kwingijisha kyamwekele kulumbulwilamo lupimpu lwavwangwamo mu kuvwala bumuntu bupya. (Efisesa 4:20-24) Kwepi ko mwakonsha kutana bino byamwekele? Mwakonsha kumona bintu bipitamo bapopweshi bakwenu, nangwa mwakonsha kwingijisha kyamwekele kyanembwa mu mabuku a Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mwakonsha kutaana byamwekele bikwabo mu bibaaba byalondankana bya kuba’mba: “Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu” biji pa jw.org.
21. Mfweto ka ifuma mu kwikala mufunjishi ufunjisha bulongo Mambo a Lesa?
21 Kine, Yesu wajinga Mufunjishi Wayukisha! Byonka byo twamona mu kino kipungu, ‘kufunjisha . . . ne kusapwila mambo awama’ ye wajinga mwingilo wanji. (Mateo 4:23) Ye mwingilo wetu ne atweba. Muji mapesho avula bingi mu kwikala mufunjishi ufunjisha bulongo. Umvwe ke tufunjishe, tupana ku bakwetu bintu byawama, kabiji kuno kupana kuleta bingi lusekelo. (Byubilo 20:35) Luno lusekelo ke lolwa lwa kuyuka’mba tubena kupana bintu byanema kabiji bya myaka, ko kuba’mba bukine pe Yehoba. Kabiji twakonsha ne kwikala na lusekelo pa kuyuka’mba tubena kulondela byaubanga Yesu, Mufunjishi wayukisha wajingako pano pa ntanda.
a Jishimikila jitanshi ja mu Baibolo jaamba pa bwikalo bwa kwa Yesu pano pa ntanda, kyamweka ke joja ja Mambo awama a kwa Mateo janembelwe myaka itanu na isatu panyuma ya lufu lwa kwa Yesu.
b Kabiji Yesu waambile’mba ñanga wa Lesa ne mwina Levi “bafuminenga ku Yelusalema” ku nzubo ya Lesa. Onkao mambo, kafwako nangwa umo wakonsheshe kwibabingisha bano bantu kwamba’mba bakankelwe kukwasha yewa muntu wapungijile na mambo a kubatu’mba kino kyakonsheshe kwibalengela kubula kwingila mu nzubo ya Lesa ne.—Bena Levi 21:1; Kubala 19:11, 16.
c Umvwe mukeba kuyukilapo byavula pa Baibolo byo aingijisha bishimpi bya banyama, monai buku wa Insight on the Scriptures, Volyumu 1, mapa 268, 270-271, wanemba na Bakamonyi ba kwa Yehoba.