BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • bt Kitango 13 pp. 101-107
  • “Byo Babujile Kuyila Mumo”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Byo Babujile Kuyila Mumo”
  • “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • “Umvwe mwabula kuya ku mukanda” (Byu. 15:1)
  • “Byo Babujile Kuyila Mumo. . . . ne Kwipachika” (Byu. 15:2)
  • ‘Babulañenenga’ Bintu Byamwekele Bitundaikañana (Byu. 15:3-5)
  • “Batumwa ne Bakulumpe mu Kipwilo” Bakonkene Pamo (Byu. 15:6-12)
  • Bena Kilishitu Batanshi ne Mizhilo ya Mosesa
    Kyamba kya Usopa—2003
  • Nanchi Kutwela mu Mukanda Bo Bwana Bulume Nyi?
    Kyamba kya Usopa—2007
  • “Twaitabunzhanya Atweba Bonse”
    “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • “Lesa Kechi Uji na Misalululo Ne”
    “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
Monai Bikwabo
“Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
bt Kitango 13 pp. 101-107

KITANGO 13

“Byo Babujile Kuyila Mumo”

Batwajile mambo a mukanda ku jibumba jitangijila

Lufunjisho lwaimena pa Byubilo 15:1-12

1-3. (a) Ñanyi bintu byakonsheshe kulengela kipwilo kitanshi kya bena Kilishitu kwabenamo? (b) Twakonsha kumwenamo byepi mu kufunda jino jishimikila ja mu buku wa Byubilo?

Paulo ne Banabasa babwelele na lusekelo ku muzhi wa Silya wa mu Antioka pa lwendo lwabo lutanshi lwa bumishonale. Basangalele bingi kuba’mba Yehoba “washinkwila bisaka bya bantu kibelo kya lwitabilo.” (Byu. 14:26, 27) Kabiji mambo awama asapwijilwenga monse mu Antioka ne “bantu bavula” ba mu bisaka bikwabo banungilwengako ku kipwilo.​—Byu. 11:20-26.

2 Uno sawakya wawama wa kuyilako palutwe wafikile mu Yudea. Mu kifulo kya kuleta lusekelo ku bonse, uno sawakya wakolomwene mambo a mukanda. Bulunda pakachi ka Bayudea ne babujile Bayudea baitabijile bwafwainwe kwikala byepi, kabiji aba babujile Bayudea bafwainwe kumonanga byepi Mizhilo ya Mosesa? Ano mambo alengejile kubula kumvwañana kwakonsheshe kulengela kipwilo kya bena Kilishitu kwabenamo ne kulenga tu mabumba. Pano ano mambo bakonsheshe kwiapwisha byepi?

3 Byo tusakwisambanga pa jino jishimikila mu buku wa Byubilo, tusakufunjilako mafunjisho avula anema bingi. Abino biketukwasha kuba bintu bulongo umvwe paikala makatazho akonsha kwitulengela kwabenamo.

“Umvwe mwabula kuya ku mukanda” (Byu. 15:1)

4. Ñanyi ndangulukilo yabula kuyilamo yatundaikilenga bantu bamo baitabijile, kabiji kino kyafwainwa kwitulengela kushikisha ñanyi bwipuzho?

4 Mwana wa bwanga aye Luka wanembele amba: “Banabalume bamo bafumine ku Yudea batatwile kufunjisha balongo amba: ‘Umvwe mwabula kuya ku mukanda monka mwayila mizhilo ya Mosesa, kechi mukapuluka ne.’ ” (Byu. 15:1) Kechi kyayukanyikwa umvwe bano “banabalume bamo” bajinga Bafaliseo saka bakyangye kwaluka kwikala bena Kilishitu nangwa ne. Nangwa bajinga Bafaliseo nangwa ne, kyamweka batele bingi maana ku mizhilo ya kipanyi kya Bayudea. Kunungapo, bafwainwa baambilenga amba babena kwimenako batumwa ne bakulumpe mu kipwilo bajinga mu Yelusalema. (Byu. 15:23, 24) Pano mambo ka Bayudea baitabijile o batwajijile kutundaika kuya ku mukanda pa myaka 13 panyuma ya kuba Petelo byonka byo bamubujile kwi Lesa, watambwila bantu ba mu bisaka bikwabo babujile kuya ku mukanda kwikala mu kipwilo kya bena Kilishitu?a​—Byu. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Mambo ka bena Kilishitu bamo Bayudea o bakosejile mukanda? (b) Nanchi lulayañano lwa kuya ku mukanda lwajinga lubaji lwa lulayañano lwa kwa Abalahama nyi? Lumbululai. (Monai tubyambo twa munshi.)

5 Kyamweka kwajinga bintu byavula byalengejile kino. Kintu kimo ke kya kuba’mba Yehoba ye watendekeshe mukanda kabiji luno mukanda wajinga kiyukilo kya kwikala na bulunda bwawama ne aye. Mukanda watendekele lulayañano lwa Mizhilo saka lukyangye kwikalako, bino panyuma waikele lubaji lwa uno lulayañano kabiji watendekejile pe Abalahama ne ba mu nzubo yanji.b (Levi 12:2, 3) Kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, nangwatu benyi nabo bafwainwe kuya ku mukanda saka bakyangye kutendeka kwingilako mingilo imo nabiji kuja Kijiilo kya Lupitailo. (Lupu. 12:43, 44, 48, 49) Kwesakana na byalangulukanga Bayudea, muntu wabujile kuya ku mukanda, bamumonanga’mba wa muzhilo kabiji wa bunya.—Isa. 52:1.

6 Onkao mambo, Bayudea baitabijile bafwainwe kwikala na lwitabilo ne kwipelula pa kuba’mba bekele mwayijile bukine bwasolwelwe. Lulayañano lwa mizhilo belupingizhepo na lulayañano lupya, onkao mambo, muntu kusemwa Muyudea kechi kwamulengelanga ponkapo kwikala muntu wa Lesa ne. Kabiji bena Kilishitu Bayudea baikalanga mu bimasamasa bya Bayudea byonka byaubile boba baitabijile bajinga mu Yudea, kyakebewanga kuchinchika pa kwitabila Kilishitu ne kuswa bantu ba mu bisaka bikwabo babujile kuya ku mukanda kwikala bakwabo ba mu lwitabilo.​—Yele. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Ñanyi bukine “banabalume bamo bafumine mu Yudea” bo bakankelwe kukwatakanya?

7 Pano bino, Mizhilo ya Lesa kechi yapimpwilwe ne. Kishinka ke kya kuba’mba lulayañano lupya lwavwangilemo buneme bwa Mizhilo ya Mosesa. (Mat. 22:36-40) Pa mambo a kuya ku mukanda, Paulo waishile kunemba’mba: “Muyudea wakine ke yewa uji nabo mu muchima, ne mukanda wanji wakine ke yewa wa mu muchima na mambo a mupashi kechi na mambo a mizhilo yanembwa ne.” (Loma 2:29; Mpitu. 10:16) “Banabalume bamo” kufuma ku Yudea kechi bakwatakenye buno bukine ne, pano bino baambile amba Lesa kechi wafumishepo muzhilo wa kuya ku mukanda ne. Nanchi baumvwine ene mambo o bamufumishepo uno muzhilo nyi?

MAFUNJISHO AFUNJISHANGA BAYUDEA BEBEPEKEZHANGA KWIKALA BENA KILISHITU

Nangwa kya kuba jibumba jitangijila ja mu myaka kitota kitanshi japwishishe mambo a kuya ku mukanda, na mambo a bwitote bwa bantu bamo bebepekezhanga kwikala bena Kilishitu kechi balondejile byafuukwile jino jibumba ne. Mutumwa Paulo wibatelele amba “balongo ba bubela” bakebelenga “kutwala mungi mambo awama aamba pe Kilishitu.”​—Nga. 1:7; 2:4; Titu. 1:10.

Kyamweka nkebelo ya Bayudea bebepekezhanga kwikala bena Kilishitu yajinga ya kukeba kutokesha pa muchima Bayudea kuba’mba baleke kukizhamo kukanya bwina Kilishitu. (Nga. 6:12,13) Bano Bayudea bebepekezhanga kwikala bena Kilishitu baambilenga amba bololoke bwaimena pa mingilo ya Mizhilo ya Mosesa nabiji bya kuja, kuya ku mukanda ne bijiilo bya Bayudea.​—Kolo. 2:16.

Aba baitabijile kuba’mba ino ndangulukilo yajinga ya kine, kechi bakasulukilenga kwikala na bantu ba mu bisaka bikwabo baitabijile ne. Kintu kyatamine ke kya kuba’mba, kuno kubula kukasuluka kwajinga ne mu bena Kilishitu bamo bashiñama bajinga Bayudea. Nabiji, kimye aba baimenejilengako kipwilo kya mu Yelusalema, kyo bayile mu Antioka, bepatwile ku balongo babo ba mu bisaka bikwabo. Nangwatu Petelo wapwanañananga na bano bantu ba mu bisaka bikwabo, naye wipatwileko ne kukana kuja nabo. Pa kuba bino, wakankelwe kulondela mafunde o alwijileko patanshi. Kyafuminemo ke kya kuba’mba, Petelo bamufunjileko kyakosa bingi kwi Paulo.​—Nga. 2:11-14.

“Byo Babujile Kuyila Mumo. . . . ne Kwipachika” (Byu. 15:2)

8. Mambo ka mambo a mukanda o beatwajijile ku jibumba jitangijila jajinga mu Yelusalema?

8 Luka watwajijila kwamba’mba: “Paulo ne Banabasa byo babujile kuyila mumo na boba bantu ne kwipachika nabo, Banabalume “bamo bafumine ku Yudea” ponkapo balongo batongwele Paulo, Banabasa ne bakwabo kutwala ano mambo ku batumwa ne ku bakulumpe mu kipwilo bajinga mu Yelusalema.”c (Byu. 15:2) ‘Kubula kuyila mumo ne kwipachika’ kwamwesheshe lupata ne kushiinwa kwajinga na mabumba onse abiji kabiji kipwilo kya mu Antioka kechi kyakonsheshe kupwisha ano mambo ne. Pa kuba’mba pekale mutende ne kukwatankana, kipwilo kyatumine ano mambo ku “batumwa ne ku bakulumpe mu kipwilo bajinga mu Yelusalema,” ko kuba’mba jibumba jitangijila. Twakonsha kufunjilako ka ku bakulumpe mu kipwilo ba mu Antioka?

Bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi ba mu kipwilo kya mu Yelusalema ba bena kwipachika na Paulo ne Banabasa.

Bamo bakoselekotu amba: “Bafwainwa . . . kwibakambizha [bantu ba mu bisaka bya bantu] kulama mizhilo ya Mosesa”

9, 10. Ñanyi bintu byo twafwainwa kufunjilako ku balongo ba mu Antioka ne kwi Paulo ne Banabasa lelo jino?

9 Kintu kyanema kyo twafwainwa kufunjilako ke kya kuba’mba,twafwainwa kuketekela jibumba ja Lesa. Akilangulukai pa kino: Balongo mu Antioka bayukile amba jibumba jonse jitangijila jalengelwe na bena Kilishitu bajinga Bayudea. Pano bino, baketekejile amba jino jibumba jikapwisha mambo a kuya ku mukanda kwesakana na byaamba Binembelo. Mambo ka? Kipwilo kyaketekejile kuba’mba Yehoba ukapwisha ano mambo kwingijisha mupashi wanji wazhila ne Mutwe wa kipwilo kya bena Kilishitu aye Yesu Kilishitu. (Mat. 28:18, 20; Efi. 1:22, 23) Lelo jino umvwe paikala mambo akatampe, twafwainwa kulondela byaubile bantu baitabijile bajinga mu Antioka baketekejile jibumba ja Lesa ne Jibumba Jitangijila ja bena Kilishitu bashingwa bemenako “kalume wakishinka kabiji wa maana.”​—Mat. 24:45.

10 Kabiji betuvululamo buneme bwa kwikala bantu bepelula ne kutekanya. Paulo ne Banabasa bebatongwele ku mupashi wazhila kuya ku bantu ba mu bisaka bikwabo, pano bino, kechi baingijishe luno luusa kuba’mba bapwishe ano mambo a mukanda ponkapotu mu Antioka ne. (Byu. 13:2, 3) Kunungapo, Paulo waishile kunemba’mba: “Nayile [ku Yelusalema] na mambo a lumwekesho lwafumine mwiulu”​—kino kyamwesheshenga byo atangijilwenga na Lesa mu ano mambo. (Nga. 2:2) Ne lelo jino bakulumpe mu kipwilo bebikako kwipelula ne kumwesha muchima wa kutekanya umvwe paikala mambo akonsha kwabanya bantu. Mu kifulo kya kukosela pa milanguluko yabo, batala kwi Yehoba kupichila mu kupesa pesa Binembelo ne mikambizho ne lutangijilo lufuma ku jibumba ja kalume wa kishinka.​—Fili. 2:2, 3.

11, 12. Mambo ka o kyanemena kupembelela Yehoba?

11 Bimye bimo, twafwainwa kupembelela Yehoba kutokeshapo pa bintu bimo. Vulukai amba balongo mu kimye kya kwa Paulo bapembelejile kufikatu ne mu mwaka wa 49 C.E., saka papita myaka 13 kufuma kimye kyashingilwe Koneleusa mu 36 C.E.—. Yehoba saka akyangye kupwisha mambo a kuba’mba kana bantu ba mu bisaka bikwabo bafwainwa kuya ku mukanda nangwa ne. Mambo ka o papichijile myaka yavula? Kampe Lesa wakebelenga kupa Bayudea kimye kyawaina pa kuba’mba bapimpule ndangulukilo yabo pa kino kintu kyanema. Kulekesha mukanda kechi kyajinga kintu kyapelele ne, mambo lwajinga lulayañano lwa kala lwaikele myaka 1,900 lo balayile mushakulu wabo ye batemenwe aye Abalahama.​—Yoa. 16:12.

12 Ke kintu kyawama bingi kwitufunjisha ne kwitubumba kwi Shetu wa mwiulu watekanya kabiji wa lusa. Bintu bifumamo byawama bingi kabiji kimye kyonse bitukwasha bingi. (Isa. 48:17, 18; 64:8) Onkao mambo, kange tuleke bwitote kwitulengela kukosela pa milanguluko yetu nangwa kukana bintu bipimpula jibumba nangwa kubula kulondela jishinda ja katataka jo balumbulwilamo binembelo bimo ne. (Sapwi. 7:8) Umvwe mwatana kuba’mba muji na luno lukatazho, mwafwainwa kulomba lutangijilo ne kulanguluka languluka pa mafunde awama atanwa mu Byubilo kitango 15.d

13. Twakonsha kumwesha byepi butekanye bwa Yehoba mu mwingilo wetu?

13 Kikebewa kutekanya kimye kyo tufunda Baibolo na bantu baji na lukatazho lwa kuleka mafunjisho amo a bubela o banemeka nangwa bisho byabula bya mu binembelo. Mu bimye bya uno mutundu, twafwainwa kupa kimye muntu ye tufunjisha kuba’mba mupashi wa Lesa alule muchima wanji. (1 Ko. 3:6, 7) Kabiji twafwainwa kulombapo pa kino. Pa kimye kyafwainwa, Lesa uketukwasha kuyuka jishinda jawama kumukwashishamo.​—1 Yoa. 5:14.

‘BAKAMONYI BA KWA YEHOBA BAITABILA MU BINTU BIJI MU BAIBOLO’

Byonka byo kyaambiwapo kala pa bintu byaubiwenga mu kipwilo kitanshi kya bena Kilishitu, mpopwelo ya kine yavwangamo kumvwisha pachepache bintu byaamba pe Lesa. (Mana. 4:18; Da. 12:4, 9, 10; Byu. 15:7-9) Ne lelo jino, bantu ba Yehoba bapimpula bintu byo baitabilamo kwesakana na bukine bwasololwa; kechi boba bintu byo babula kwamba po mu binembelo ne. Bantu babula misalululo bayuka kino kishinka. Mu buku wanji wa kuba’mba Truth in Translation, Jason David BeDuhn, pulofesa wafunda bya bupopweshi pa Sukulu Mukatampe wa Arizona mu United States, wanembele amba Bakamonyi ba kwa Yehoba balondela Baibolo “na muchima umo kabiji mafunjisho ne byubilo byabo byaimena pa bintu byonka biji mu Baibolo kabiji kechi bafuukwila jimo bintu kwa kubula kukilanguluka pa byaamba Baibolo ne.”

‘Babulañenenga’ Bintu Byamwekele Bitundaikañana (Byu. 15:3-5)

14, 15. Nga kipwilo mu Antioka kyanemekele byepi Paulo, Banabasa ne bakwabo mo bayijilenga, kabiji bakwashishe byepi bakwabo ba mu lwitabilo?

14 Luka watwajijila kushimikizha’mba: “kipwilo byo kibashinjikinyeko, bano banabalume bapichile mu Fenesha ne Samaliya, saka babulañana pa mambo a kwaluluka kwa bantu ba mu bisaka bya bantu kabiji balengejilenga balongo bonse kwikala na lusekelo.” (Byu. 15:3) Byo kiji kuba’mba kipwilo kyashinjikinyeko Paulo, Banabasa ne bakwabo mo bayijilenga, kino kyamwesheshe butemwe bwa bena Kilishitu bwa kwibanemeka. Kabiji kyamwesheshe amba kipwilo kyakebelenga amba Lesa ebobile bibusa. Kino ke kintu kikwabo kyawama kyaubile balongo ba mu Antioka kyo twafwainwa kulondela. Nanchi munemeka balongo ne banyenga yenu bena Kilishitu “kikatakata aba bengila na ngovu mu kwamba ne mu kufunjisha” nyi?​—1 Timo. 5:17.

15 Byo bayilenga, bano bakañenda bakwashishe bingi bakwabo bena Kilishitu ba mu Fenesya ne Samaliya kupichila mu ‘kwibabula’ bintu byamwekele mu nyaunda ya bantu ba mu bisaka bikwabo. Pa bantu bo baambilengako pajinga ne Bayudea baitabijile banyemejile ku ano mapunzha panyuma ya lufu lwa kwa Setepena. Ne lelo jino, masawakya aamba pa mapesho a Yehoba ne mwingilo wa kulenga baana ba bwanga atundaika bingi balongo betu, kikatakata aba babena kupita mu meseko. Nanchi mumwenamo pakatampe mu masawakya a uno mutundu kupichila mu kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, ku kubuñana, ku kushonkena kwa kijiji ne kupichila mu kutanga byamwekele ne mashimikila a mu bwikalo bwa bantu anembwa mu mabuku etu o bapulinta nangwa aji pa jw.org nyi?

16. Ñanyi kintu kimwesha’mba mambo a mukanda abayile bingi?

16 Panyuma ya kwenda makilomita 550 kufuma kabeta ka ku bulenge, jino jibumba ja banabalume jafumine ku Antioka, jafikile ko jayilenga. Luka wanembele amba: “Byo bafikile mu Yelusalema, bebatambwijile ku kipwilo ne ku batumwa ne ku bakulumpe mu kipwilo, kabiji babulañene bintu byonse Lesa byo aubile kupichila mwi abo.” (Byu. 15:4) Nangwa byonkabyo, “bamo mu kipanyi kya Bafaliseo baitabijile, baimene po baikele ne kwamba’mba: ‘Bafwainwa kwibatwala ku mukanda ne kwibakambizha kulama Mizhilo ya Mosesa.’ ” (Byu. 15:5) Kyamwekeshatu patoka amba, mambo a kuba’mba bena Kilishitu babujile Bayudea bafwainwe kuya ku mukanda, ajinga akatampe bingi kabiji akebewenga kwiapwisha.

“Batumwa ne Bakulumpe mu Kipwilo” Bakonkene Pamo (Byu. 15:6-12)

17. Bañanyi bajinga mu jibumba jitangijila jajinga mu Yelusalema, kabiji mambo ka “bakulumpe mu kipwilo” o baikejilemo?

17 Byambo bya Mana 13:10 byaamba’mba, “aba bakeba kwibafundako bo baji na maana.” Monka mwayila jino jifunde jawama, “batumwa ne bakulumpe mu kipwilo bakonkene pamo kuba amba besambe pa ano mambo [a kuya ku mukanda].” (Byu. 15:6) “Batumwa ne bakulumpe mu kipwilo” baimenejilengako kipwilo kyonse kya bena Kilishitu byonkatu Jibumba Jitangijila byo juba lelo jino. Mambo ka “bakulumpe mu kipwilo” o baingijilenga pamo na batumwa? Vulukai amba mutumwa Yakoba bamwipayile kabiji pa kakimye kacheche, mutumwa Petelo bamukashile mu kaleya. Nanchi batumwa bakwabo bakonsheshe kwikala mu makatazho a uno mutundu nyi? Kwingijila pamo na bakwabo banabalume bashingwa bafikilamo kwalengejile kwikala na balongo bavula ba kutangijila.

18, 19. Ñanyi byambo bya bulume Petelo byo aambile, kabiji aba bamutelekelenga bafukwilepo kuba ka?

18 Luka watwajijile kwamba’mba: “Byo besambilepo kyabaya, Petelo waimene ne kwamba’mba: ‘Anweba bakwetu, balongo, mwayukishatu bulongo kuba’mba mu oa moba, Lesa wantongwele mwi anweba kuba’mba bantu ba mu bisaka bya bantu bomvwe mambo awama ne kwitabila. Kabiji Lesa wayuka biji michima, wamwesheshe kiyukilo kya kuba’mba wibaswa byo ebapele mupashi wazhila, byonkatu byo etupele ne atweba. Kabiji kechi wibapusenye abo ne atweba ne, bino wibatokeshe michima yabo na mambo a lwitabilo lwabo.’ ” (Byu. 15:7-9) Kwesakana na buku umo, kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba ‘kwisamba’ mu kyepelo 7 kilumbulula “kukeba,” ‘kwipuzha ipuzha.’ Kyamweka bano balongo bajinga na ndangulukilo yawama yapusene na ya bakwabo yo besambilepo mu meso a nteka.

19 Byambo bya bulume byaambile Petelo byavulwilemo bonse amba aye mwine wajingako kimye kitanshi bantu ba mu bisaka bikwabo babujile kuya ku mukanda ko kuba’mba, Koneleusa ne ba mu nzubo yanji, kyo bebashingile mupashi wazhila mu 36 C.E. Onkao mambo, umvwe Yehoba wikilekele kupusanya Bayudea ne babujile Bayudea, pano bantu bafwainwe kwingijisha luusa lwa kwa ñanyi? Kabiji lwitabilo mwi Kilishitu, lwabula kwimena pa Mizhilo ya Mosesa, lo lutokesha muchima wa muntu waitabila.​—Nga. 2:16.

20. Aba batundaikilenga bya kuya ku mukanda, ‘baesekelenga’ byepi Lesa?

20 Na mambo a bishiino bya kine bya mambo a Lesa ne mupashi wazhila, Petelo wapezhezheko kwamba’mba: “Pano mambo ka o mubena kwesekela Lesa kupichila mu kutwika baana ba bwanga kikonkoji kyanema kyabujile kusendapo bashakulu betu nangwa atweba kyo twakonsha kukankalwa kusenda? Bino atweba twaitabila’mba tukapulukila mu lusa lukatampe lwa Nkambo Yesu byonkatu ne abo byo baitabila.” (Byu. 15:10, 11) Aba batundaikilenga bya kuya ku mukanda ‘baesekelenga Lesa,’ nangwa’mba ‘kukatazha butekanye bwanji,’ byonka byaamba Baibolo mukwabo. Bakanjikizhenga bantu ba mu bisaka bikwabo kulondela mizhilo yakankelwe kulondela abo bene Bayudea kabiji ibazhachishe ku lufu. (Nga. 3:10) Mu kifulo kya kutundaika bya kuya ku mukanda, bantu Petelo bo aambilengako bajinga Bayudea bafwainwe kusanchila Lesa na mambo a lusa lwanji lo amwesheshe kupichila mwi Yesu.

21. Banabasa ne Paulo baambilepo’mba ka pa uno mwisambo?

21 Kine, byambo byaambile Petelo byafikile pa michima ya bantu bamutelekelenga mambo “jibumba jonse jaubiletu nzoo.” Panyuma ya kino, ‘Banabasa ne Paulo bashimikizhenga biyukilo ne bya kukumya byavula Lesa byo aubile mu bisaka bya bantu kupichila mwi abo.’ (Byu. 15:12) Kyapeleleko, batumwa ne bakulumpe mu kipwilo bapitulukile mu biyukilo byonse ne kuchiba mambo a kuya ku mukanda monka mwayijile kyaswa muchima wa Lesa.

22-24. (a) Lelo jino, Jibumba Jitangijila jilondela byepi byaubanga jibumba jitangijila ja kala? (b) Bakulumpe mu kipwilo bonse bakonsha kunemeka byepi bintu byanengezha Lesa?

22 Ne lelo jino, umvwe ba mu Jibumba Jitangijila basambakana, balondela lutangijilo lwa mu Mambo a Lesa ne kulomba na mukoyo mupashi wazhila. (Sala. 119:105; Mat. 7:7-11) Pa kuba’mba bafuukule bulongo, yense wa mu Jibumba Jitangijila utambwila jimo mutanchi wa bintu bya kwisambapo kuba’mba alanguluke ne kulombapo pa byobyo bintu. (Mana. 15:28) Pa kwisamba, bano balongo bashingwa bakasuluka ne kwamba na mushingi. Kabiji Baibolo bamwingijisha bingi kimye kya mwisambo.

23 Bakulumpe mu kipwilo nabo bafwainwa kuba byonka bino. Kabiji umvwe bakulumpe mu kipwilo bakankalwa kuyila mumo panyuma ya kwisamba pa kintu kimo kyanema, jibumba jakonsha kwipuzha ofweshi wa musampi nangwa bemenako musampi nabiji bakalama ba mwanzo. Musampi naye wakonsha kunembela Jibumba Jitangijila inge kibena kukebewa.

24 Yehoba upesha boba banemeka bintu byanengezha Lesa kabiji bamwesha kwipelula, bukishinka ne butekanye. Byonka byo tukamona mu kitango kyalondelapo, mfweto ifuma kwi Lesa ya kubila bino ke kwikala na mutende wa kine, bunonshi bwa ku mupashi ne kukwatankana kwa bena Kilishitu.

a Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mafunjisho Afunjishanga Bayudea Bebepekezhanga Kwikala Bena Kilishitu,” pa jipa 103.

b Lulayañano lwa kuya ku mukanda kechi lwajinga lubaji lwa lulayañano lwa Abalahama, lukingila kufika ne lelo jino ne. Lulayañano lwa Abalahama lwatendekele kwingila mu mwaka wa 1943 B.C.E., kimye Abalahama (ye batelanga pa kyokya kimye amba Abulama) kyo aabukile mukola wa Ufelata pa kuya ku Kenana. Wajinga na myaka ya kusemwa 75. Lulayañano lwa kuya ku mukanda lwaikajikilwe mu 1919 B.C.E., kimye Abalahama kyo ajinga na myaka ya kusemwa 99.​—Nte. 12:1-8; 17:1, 9-14; Nga. 3:17.

c Titusa, mwina Kilishitu Mungiliki waishile kwikala mulunda waketekelwa kabiji muluwe wa kwa Paulo, kyamweka wajinga pa bantu bayile ku Yelusalema. (Nga. 2:1; Titu. 1:4) Uno mwanamulume wa mu kisaka kikwabo wabujile kuya ku mukanda washingilwe mupashi wazhila, wajinga wakumwenako wawama bingi.​—Nga. 2:3.

d Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Bakamonyi ba kwa Yehoba Baitabila mu Bintu Biji mu Baibolo,” pa jipa 105.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu