Bya Kusala Bya Kisangajimbwe Byawama

1, 2. Mambo ka o twafwainwa kusajila bulongo bya kisangajimbwe?

MWAKONSHA kuba byepi inge mubena kukeba kuja kipangwa kimo kyatobala bingi, pano bino mwamona’mba kyabola lubaji lumo? Nanchi mwakonsha kujiila kumo na pabola nyi? Inyi mwakonsha kwikitaya? Abya mwakonsha kuchibako lubaji lwabola ne kuja lubaji lwabula kubola nyi?

² Bya kisangajimbwe nabyo biji nobe kino kipangwa. Lubaji lumo lwakonsha kwikalatu bulongo, bino lubaji lwabola luji nobe byubilo byatama, bukapondo ne bya bundemona. Onkao mambo, inge mubena kusala bya kisangajimbwe, nanchi mwamba’mba: “Kafwako wafwainwa kunsajila bya kisangajimbwe nenyi? Inyi mwamba’mba nafwainwatu kuba byo mbena kukeba nyi”? Inyi mwamba’mba: “Bya kisangajimbwe byonse byatama nyi”? Nanchi mulangulukishapo bulongo saka mukyangye kusala bya kisangajimbwe pa kuba’mba muchinuzhukenga byatama bifumamo ne kwiyowa byawama nyi?

3. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kulangulukapo pa kusala bya kisangajimbwe?

³ Atweba bonse twatemwa bingi bya kisangajimbwe, bino twafwainwa kusalanga bulongo bya kisangajimbwe. Onkao mambo, twafwainwa kulanguluka pa bya kisangajimbwe byo tusala inge byakonsha kwitukwasha kwikala bakishinka kwi Yehoba.

“BINTU BYONSE SAKA MWIBYUBILA LUKUMO LWA LESA”

4. Ñanyi jifunde ja mu Baibolo jakonsha kwitukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe?

⁴ Inge twipana kwi Yehoba, tumulaya kuba’mba tukatwajijila kumwingijila. (Tangai Musapwishi 5:4.) Twalayile Lesa amba ‘bintu byonse tukebyubilanga lukumo lwa Lesa.’ (1 Kolinda 10:31) Kino kibena kulumbulula’mba twafwainwa kubanga bintu bitokesha Lesa ku muchima nangwatu inge tubena kukaya bya kisangajimbwe. Kechi tupanatu lukumo kwi Lesa inge tubena kupwila nangwa inge tuji mu mwingilo ne.

5. Twafwainwa kupopwelanga byepi Yehoba?

⁵ Byonse byo tuba mu bwikalo byafwainwa kumweshanga’mba twi bapopweshi ba Yehoba. Paulo walumbulwile bulongo mwatala kino byo aambile’mba: “Mulambule mibiji yenu kwikala kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa.” (Loma 12:1) Yesu waambile’mba: “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse ne na bulume bobe bonse.” (Mako 12:30) Onkao mambo, twafwainwa kwingijilanga Yehoba na muchima yense. Mu moba abena Isalela, bantu bebakambizhe kulambula milambo ya banyama babula bulema kwi Yehoba. Inge nyama walemana, Lesa wakananga uno mulambo. (Bena Levi 22:18-20) Byo byo kiji ne kwi atweba, Yehoba wakonsha kukana mingilo yo twingila. Mu ñanyi jishinda?

6, 7. Byakisangajimbwe byakonsha kulengela mpopwelo yetu kwikala byepi?

⁶ Yehoba witubuula’mba: “Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa nazhila.” (1 Petelo 1:14-16; 2 Petelo 3:11) Yehoba wakonshatu kutambwila mpopwelo yetu inge twaikala na byubilo byazhila. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 15:21) Inge ke tube bintu byashikwa Yehoba nabiji bukapondo nangwa kupopwela mipashi, mpopwelo yetu kechi ikekala yazhila ne. (Loma 6:12-14; 8:13) Kabiji kyakonsha kufichisha bingi Yehoba ku muchima inge twatendeka kuba bino bintu. Kino kyakonsha kulengela mpopwelo yetu kubula kwikala yazhila kabiji Yehoba kechi wakonsha kwiitambwila ne, kabiji bulunda bwetu ne aye bwakonsha kupwa.

⁷ Pano twakonsha kusala byepi bulongo byakisangajimbwe? Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha kuyuka byakisangajimbwe byawama ne byatama?

SHIKWAI BINTU BYATAMA

8, 9. Ñanyi byakisangajimbwe byo twafwainwa kuchinuzhukanga? Kabiji mambo ka?

⁸ Lelo jino, mu ntanda muji bya kisangajimbwe byavula bingi. Byakisangajimbwe bimo bijitu bulongo kubena Kilishitu, pano bino byakisangajimbwe byavula kechi byafwainwa bena Kilishitu ne. Patanshi, twayai twisambe pa bya kisangajimbwe byo twafwainwa kuchinuzhuka.

⁹ Lelo jino, mafilimu avula, makeyala, byo batambisha pa TV, makayo a mavidyo ne nyimbo muji bingi bukapondo ne bya mipashi. Pa kutambisha bino bintu bebimwesha nobe kafwamo bintu byatama. Nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bafwainwa kukana byakisangajimbwe bilala mizhilo ya Yehoba. (Byubilo 15:28, 29; 1 Kolinda 6:9, 10) Inge ke tuchinuzhuke bya kisangajimbwe bya uno mutundu, tumwesha’mba twashikwa bintu byashikwa Yehoba.—Salamo 34:14; Loma 12:9.

10. Ñanyi bintu byakonsha kufumamo inge ke tutambe byakisangajimbwe byatama?

¹⁰ Bantu bamo balanguluka’mba kutamba bya kisangajimbwe muji bukapondo ne bya mipashi kijitu bulongo. Bamba’mba: ‘Kafwako byatama byakonsha kufumamo ne. Kechi nakonsha kuba byo mbena kutamba ne.’ Twakonsha kuba byatama inge ketulanguluke bino. Baibolo waamba’mba: “Muchima uji bingi na bujimbijimbi kukila bintu byonse kabiji watama bingi.” (Yelemiya 17:9) Inge ke tutambe bintu byashikwa Yehoba, ko kuba’mba kechi twibishikwa ne. Kutamba bino bintu kwakonsha kwitulengela kutendeka kwibimona nobe bijitu bulongo. Kabiji pa kupitapo kimye, jiwi jetu ja mu muchima jakonsha kuleka kwitujimunako inge ke tukebe kufuukula kintu kyatama.—Salamo 119:70; 1 Timoti 4:1, 2.

11. Kinembelo kya Ngalatiya 6:7 kyakonsha kwitukwasha byepi kusala bulongo bya kisangajimbwe?

¹¹ Mambo a Lesa etubuula’mba: “Kyonka muntu kyo abyala, kyo kyo akanowa.” (Ngalatiya 6:7) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, inge ke tutambe bya kisangajimbwe byatama, twakonsha kutendeka kwibyuba. Bamo, balenga mambo a bulalelale na mambo a kutamba bya kisangajimbwe byatama. Bino Yehoba witukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe.

INGIJISHAINGA MAFUNDE A MU BAIBOLO PA KUFUUKULA BINTU

12. Ñanyi bintu byakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bya kisangajimbwe?

¹² Byakisangajimbwe bimo Yehoba wibishikwa bingi, ne atweba twafwainwa kwibishikwa. Pano twakonsha kuba byepi inge kafwapo mizhilo ya mu Baibolo yaambapo ne? Yehoba kechi witupa mizhilo yonse yaamba pa byo twafwainwa kutamba, nyimbo yo twafwainwa kutelekako nangwa bintu byo twafwainwa kutanga ne. Bino ukeba’mba twingijishenga jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha. (Tangai Ngalatiya 6:5.) Yehoba witupa mafunde etukwasha kuyuka byo amona bintu. Ano mafunde etukwasha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima. Kabiji etukwasha ne kuyuka “kyaswa muchima wa Yehoba” pa kuba’mba tufuukulenga bintu byakonsha kumutokesha ku muchima.—Efisesa 5:17.

13. Mambo ka bena Kilishitu o bafuukwilapo bintu byapusana pa bya kisangajimbwe? Bino ñanyi kintu kyanema ku bena Kilishitu bonse?

¹³ Bena Kilishitu bakonsha kusala bya kisangajimbwe byapusana pusana. Mambo ka? Mambo twatemwa bintu byapusana pusana. Bya kisangajimbwe byakonsha kutemwa muntu umo, mukwabo kechi wakonsha kwibitemwa ne. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba tufuukulenga bulongo bintu, bena Kilishitu bonse bafwainwa kulondelanga mafunde a mu Baibolo. (Filipai 1:9) Kuba bino kuketukwasha kusala bya kisangajimbwe bitokesha Lesa ku muchima.—Salamo 119:11, 129; 1 Petelo 2:16.

14. (a) Ñanyi kintu kyo twafwainwa kulangulukapo pa kwingijisha kimye? (b) Paulo watundaikile byepi bena Kilishitu?

¹⁴ Kintu kikwabo kyo twakonsha kulangulukapo ke kimye kyo tutaya ku bya kisangajimbwe. Kino kyakonsha kumwesha byo twanemeka bya kisangajimbwe. Byo tuji bena Kilishitu, kwingijila Yehoba kyo kintu kyanema mu bwikalo bwetu. (Tangai Mateo 6:33.) Pano bino inge twabula kujimuka, bya kisangajimbwe byakonsha kutendeka kwitujiila kimye. Paulo watundaikile bena Kilishitu amba: “Monainga bulongo byo mwenda, kechi mwendenga nobe bantu babula maana ne, poso nobe bantu ba maana, saka mwingijisha kimye kyenu bulongo.” (Efisesa 5:15, 16) Onkao mambo, kechi twafwainwa kutayanga kimye kyabaya ku bya kisangajimbwe ne. Twafwainwa kutangizhako kwingijila Lesa mu bwikalo bwetu.—Filipai 1:10.

15. Twakonsha kwizhikijila byepi ku bya kisangajimbwe byakonsha konauna bulunda bwetu ne Yehoba?

¹⁵ Onkao mambo, twafwainwa kuchinuzhuka bya kisangajimbwe byashikwa Yehoba. Pano twakonsha kuba byepi na bya kisangajimbwe byo tubena kuzhinauka? Nanchi twafwainwa kulangulukapo bulongo nyi? Akilangulukai pa kino. Inge mubena kwenda munshi ya mutumba, nanchi mwakonsha kutendeka kwendela kunsa nyi? Ine. Inge mwanemeka bumi, mwakonsha kwizhikijila ku bizumba. Byo byo twafwainwa kuba ne pa kusala bya kisangajimbwe. Mambo a Lesa etubuula’mba: “Fumya maulu obe ku bintu byatama.” (Byambo bya Maana 4:25-27) Onkao mambo, kechi tuchinuzhukatu bya kisangajimbwe byo twayuka amba byatama ne, bino tuchinuzhuka ne bya kisangajimbwe byonse byo tubena kuzhinauka amba byatama kabiji byakonsha konauna bulunda bwetu na Yehoba.

KUMONA BINTU MONKA MWIBIMWENA YEHOBA

16. (a) Ñanyi bintu bimo byashikwa Yehoba? (b) Twakonsha kumwesha byepi amba twashikwa bintu byashikwa Yehoba?

¹⁶ Nyimbi wa masalamo wanembele amba: “Anweba mwatemwa Yehoba, shikwai byatama.” (Salamo 97:10) Baibolo witukwasha kuyuka Yehoba byo alanguluka pa bintu ne byo omvwa. Langulukai pa bintu byo mufunda byo byakonsha kwimukwasha kuyuka Yehoba byo amona bintu. Tufunda kuba’mba Yehoba washikwa “lujimi wamba bya bubela, ne maboko echila mashi a bantu babula mambo, muchima ulanguluka kuba byatama, ne maulu anyemena kuba bubi.” (Byambo bya Maana 6:16-19) Kabiji tufunda kuba’mba twafwainwa kuchinuzhuka “bulalelale, . . . kupopwela bankishi, kupopwela mipashi, . . . kichima, bukaji, . . . lunkumbwa, kupendwapendwa, kusangalala kubi ne bintutu bikwabo byapasha bino.” (Ngalatiya 5:19-21) Nanchi mwamona ano mafunde a mu Baibolo byo akonsha kwimukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe nyi? Twafwainwa kulondelanga mizhilo ya Yehoba mu bwikalo bwetu ko kuba’mba inge tuji na bakwetu nangwa tujitu bunke. (2 Kolinda 3:18) Bintu byo tufuukula kuba inge tuji kwa bunke byo bimwesha biji mu muchima wetu.—Salamo 11:4; 16:8.

17. Saka mukyangye kusala bya kisangajimbwe, ñanyi mepuzho o mwafwainwa kwishikisha?

¹⁷ Onkao mambo, inge mubena kusala bya kisangajimbwe, iipuzhainga’mba: ‘Bya kisangajimbwe byo nsala byakonsha kulengela bulunda bwami ne Yehoba kwikala byepi? Jiwi jami ja mu muchima jisakwikala byepi?’ Twayai twisambe pa mafunde akwabo akonsha kwitukwasha pa kusala bya kisangajimbwe.

18, 19. (a) Ñanyi byambo bya lutundaiko Paulo byo aambijile bena Kilishitu? (b) Ñanyi mafunde akonsha kwitukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe?

¹⁸ Inge tubena kusala bya kisangajimbwe, twafwainwa kuvulukanga’mba tubena kusala bintu bisakwikala mu milanguluko yetu. Paulo wanembele’mba: “Langulukainga pa bintu bya kine, bintu byanema, bintu byaoloka, bintu bilengela muntu kwilama bulongo, bintu bileta butemwe, bintu bitelwa bulongo, bintu byawamisha, ne bintu byafwainwa kutotwa ku bantu.” (Filipai 4:8) Kulanguluka pa bino bintu kwakonsha kwitulengela kwamba’mba: “Byambo bya mu kanwa kami ne bintu byo ndanguluka mu muchima wami bimutokeshe ku muchima, anweba Yehoba.”—Salamo 19:14.

¹⁹ Iipuzhai anweba bene amba: ‘Ñanyi bintu byo mbena kuswisha kutwela mu milanguluko yami? Panyuma ya kutamba vidyo, nanchi nshala na milanguluko yawama nyi? Nanchi jiwi jami ja mu muchima jinzhachisha nyi? (Efisesa 5:5; 1 Timoti 1:5, 19) Abya nkasuluka kulomba kwi Yehoba nyi? Inyi ñumvwa ku muchima kutama? Nanchi bya kisangajimbwe byo naji kutamba byandengela kutendeka kulanguluka pa bintu byatama nyi? (Mateo 12:33; Mako 7:20-23) Bya kisangajimbwe byo nsala bindengela “kulondela bintu bya buno bwikalo” nyi?’ (Loma 12:2) Mikumbu yetu ku ano mepuzho yakonsha kwitukwasha kuyuka byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutwajijile kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba. Twafwainwa kulombanga byonka byaubile nyimbi wa masalamo amba: “Kanyai meso ami kutala ku bintu byatutu.”a—Salamo 119:37.

BYO TUFUUKULA BYAKONSHA KUTUNTWISHA BAKWETU NANGWA NE

20, 21. Mambo ka o twafwainwa kulangulukilanga pa jiwi ja mu muchima ja bakwetu pa kusala bya kisangajimbwe?

²⁰ Kintu kyanema kyo twafwainwa kulangulukangapo ke kino: “Bintu byonse bijitu bulongo mwayila mizhilo, bino kechi byonse bikomesha muntu ne. Muntu yense kechi akebengatu bintu byamuwamina aye mwine ne, poso bintu byawamina ne mukwabo.” (1 Kolinda 10:23, 24) Kwikala na bwana bwa bene bwa kuba kintu kechi kulumbulula amba twafwainwa kubangatu kyonse kyo tukeba ne. Twafwainwa kulanguluka pa bintu byo twafuukulapo kuba inge byakonsha kutuntwisha balongo ne banyenga yetu.

²¹ Jiwi jetu ja mu muchima jakonsha kupusana na ja bakwetu. Jiwi jenu ja mu muchima jakonsha kwimuswisha kutamba filimu umo. Pano kyakonsha kwikala byepi inge filimu ye mubena kutamba ubena kutuntwisha mulongo nangwa nyenga? Mwafwainwa kuba byepi? Nangwa kya kuba jiwi jenu ja mu muchima jibena kwimuswisha kutamba uno filimu, mwafwainwa kufuukulapo kubula kumutamba. Mambo ka? Mambo kechi mubena kukeba ‘kulenga mambo balongo benu,’ nangwa ‘kulenga mambo Kilishitu’ ne. (1 Kolinda 8:12) Kechi twafwainwa kubanga bintu byakonsha kutuntwisha bena Kilishitu bakwetu ne.—Loma 14:1; 15:1; 1 Kolinda 10:32.

22. Tukamwesha byepi amba twanemeka bintu byafuukulapo bena Kilishitu bakwetu?

²² Mwakonsha kuba byepi inge jiwi ja mu muchima jibena kwimukanya kutamba, kutanga nangwa kuba kintu kyakonsha kuswisha jiwi ja mu muchima ja mukwenu? Kutemwa mulongo wenu ne kumunemeka kwakonsha kwimulengela kubula kumukanjikizha kuba kintu kyo mubena kukeba. Muntu wendesha motoka wayuka’mba kuji banyemesha myotoka ne bendesha pachepache kukila byo endesha, bino bonse saka baji badalaivwa. Kyo kimotu, anweba ne mulongo wenu bonse mwakonsha kulondela mafunde a mu Baibolo pa kufuukula bintu. Bino, mwakonsha kupusenamo pacheche pa kusala bya kisangajimbwe byawama.—Musapwishi 7:16; Filipai 4:5.

23. Ñanyi kintu kiketukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe?

²³ Pano ñanyi kintu kyakonsha kwitukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe? Inge ke tulondele jiwi jetu ja mu muchima jo twafunjisha na mafunde a mu Baibolo ne kuta muchima ku bintu byakonsha kubula kutuntwisha balongo ne banyenga, tukasalanga bya kisangajimbwe byawama. Inge twauba bino, tukekala bingi na lusekelo mambo ‘bintu byonse tukebyubilanga lukumo lwa Lesa.’