Nanchi Byakisangajimbwe Byenu Byawama Nyi?
“Yukainga kimutokesha Nkambo ku muchima.”—EFI. 5:10.
1, 2. (a) Mambo a Lesa amwesha byepi amba Yehoba ukeba atweba kusangalala mu bwikalo? (b) Kumona byakisangajimbwe kuba’mba “kya bupetu kyo apana Lesa” kuketulengela kuba ka?
MU BAIBOLO tutanamo byambo bimwesha’mba Yehoba kechi ukebatu atweba kwikala bomi ne, bino ne kuba’mba tusangalalenga. Kyakumwenako, Salamo 104:14, 15, waamba’mba Yehoba upana “kajo mu mushiji, ne binyu bisangajika muchima wa muntu, ne manyi a kuwamisha kilungi kyanji, ne kajo ka kukosesha muchima wanji muntu.” Yehoba ulengela bijimwa kupanga kajo ne manyi bya kuja ne binyu bya kutoma bantu. Kabiji binyu ‘bisangajika muchima.’ Nangwa kya kuba binyu kechi bitukwasha mu bwikalo ne, byakonsha kunungako lusekelo lwetu. (Sapwi. 9:7; 10:19) Yehoba ukeba’mba twikalenga na “michima yasangalala.”—Byu. 14:16, 17.
2 Onkao mambo kechi twafwainwa kumonanga nobe twalenga mambo inge kimye kimo twanengezhapo kimye kya ‘kutala bañonyi’ ne “maluba a mungye” nangwa kubakotu bintu bitukokolosha ne kwitusangajika mu bwikalo ne. (Mat. 6:26, 28; Sala. 8:3, 4) Bwikalo bwa lusekelo ke “kya bupetu kyo apana Lesa.” (Sapwi. 3:12, 13) Kwikala na ino mweno kuketulengela kwingijisha bino bimye mu jishinda ja kusangajika muchima wa kwa Mpanyi.a
Kusala Byakisangajimbwe ne Kuyuka pa Kupelela
3. Mambo ka o kyanemena kusala byakisangajimbwe byo twatemwa?
3 Aba bayuka byakuba na byakisangajimbwe bapimpulako makayo, pano bino bayuka ne pa kupelela. Mambo ka? Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twayai twesakanye makayo ku bya kuja. Kajo kaja bantu kapusana kwesakana na mapunzha. Manyi atemwa bantu bamo kechi o atemwa ne bantu bakwabo ku mapunzha akwabo ne. Popamotu, byakisangajimbwe byatemwa bena Kilishitu bamo kechi byo byatemwa ne bakwabo ba mu mapunzha akwabo ne. Nangwatu bena Kilishitu bekala mu mpunzha imo batemwa byakisangajimbwe byapusana pusana, bamo batemwa kutanga mabuku, pakuba bakwabo bomvwa mukose kutanga; bamo batemwa kukyofwa nkinga, pakuba bakwabo bakana’mba ibakokesha. Byonkatu bantu byo bakonsha kusala mutanchi wa kajo ko bakonsha kuja, bakonsha ne kusala byakisangajimbwe byo batemwa.—Loma 14:2-4.
4. Mambo ka o twafwainwa kwikela na pa kupelela mu byakisangajimbwe? Ambai kyakumwenako.
4 Pano bino tuvuluka ne kuba’mba inge twasala byakisangajimbwe byo twatemwa kechi kilumbulula’mba twafwainwa kutwezhamo ne mutwe ne. Kyakumwenako, twayai tulanguluke jikwabo pa kajo. Nangwa kya kuba twakonsha kutemwa kuja kajo kapusana pusana, bino kechi twakonsha kujatu ne kabola ne. Mambo kuja kajo kabola kwakonsha kwitulengela kukolwa. Popamotu, nangwa kya kuba twakonsha kusala byakisangajimbwe byo twatemwa, kechi twafwainwa kukaya makayo akonsha kwitubika mu bizumba, malwañano nangwa muji byubilo byatama ne. Kwivwanga mu bino byubilo kechi kwayilamo na mafunde a mu Baibolo ne, mambo kino kyakonsha kwitulengela kwikala mu kizumba ku mubiji ne ku mupashi. Pa kuba’mba tuyuke pa kupelela, twafwainwa kuyukila jimo inge byakisangajimbwe bimo byawama nangwa ne. (Efi. 5:10) Twakonsha kuyuka byepi?
5. Twakonsha kuyuka byepi inge byakisangajimbwe byo tukeba kukaya byayilamo na mizhilo ya Lesa?
5 Byakisangajimbwe byakonsha kwituletela lusekelo ne kusangajika muchima wa Yehoba, inge kya kuba byayilamo na mizhilo iji mu Mambo a Lesa. (Sala. 86:11) Pa kuba’mba kikale bino, twafwainwa kwikala na mutanchi. Pa uno mutanchi pafwainwa kwikala mepuzho asatu, nabiji a kuba’mba, byavwangamo ka, kimye ka, kabiji bañanyi bavwangwamo. Twayai twisambe pa ano mepuzho bumo bumo.
Byavwangamo ka?
6. Ñanyi makayo o twafwainwa kukana, kabiji mambo ka?
6 Saka mukyangye kutendeka kukaya makayo, patanshi mwafwainwa kwiipuzha’mba, Mwavwangwa ka mu makayo o nkeba kukaya? Ko kuba’mba, ‘makayo a mutundu ka o nkeba kukaya?’ Pa kukeba mukumbu mwafwainwa kuyuka’mba kuji mbaji ibiji ya makayo. Kuji makayo amo o twakonsha kukana ne o twakonsha kukayako. Ñanyi makayo o twakonsha kukana? Mu ino ntanda yatama, byakisangajimbwe byavula byavwangamo byubilo byabula kuyilamo na mafunde a mu Baibolo kabiji bilala mizhilo ya Lesa. (1 Yoa. 5:19) Bena Kilishitu bakine bakanatu nsalansala kwivwanga mu ano makayo. Kino kyavwangamo kukana kutamba makayo a bukapondo, bandemona, kwilaala kwa banabalume nangwa banabakazhi bonka bonka, bya mulekese, kwiipaya nangwa byubilotu bikwabo byatama. (1 Ko. 6:9, 10; tangai Lumwekesho 21:8.) Konse ko twakonsha kwikala, tumwesha Yehoba amba ‘twashikwa kintu kyatama kupichila mu kukana kwivwanga mu ano makayo.’—Loma 12:9; 1 Yoa. 1:5, 6.
7, 8. Twakonsha kuyuka byepi amba makayo amo awama nangwa ne? Ambai kyakumwenako.
7 Makayo akwabo avwangamo byubilo bimo byo babula kwambapo nangwa kukanya mu Mambo a Lesa. Pa kusala ano makayo, twafwainwa kulanguluka Yehoba byo amona oo makayo kwesakana na byaamba mafunde a mu Baibolo. (Mana 4:10, 11) Apa bino twafuukulapo bya kuba na jiwi ja mu muchima jawama. (Nga. 6:5; 1 Timo. 1:19) Twakonsha kuba byepi bino? Akilangulukai pa kino: Saka tukyangye kuja kajo kamo, patanshi tulanguluka pa bintu byo bavwanga mu koko kajo. Popamotu, ne na byakisangajimbwe, patanshi twafwainwa kuyuka byavwangwamo.—Efi. 5:17.
8 Kyakumwenako, mwakonsha kutemwa mpila, kabiji kechi kyatama ne. Mpila yawama kabiji yakonsha kwimusangajika. Pano kyakonsha kwikala byepi inge kya kuba mwatemwa makayo amo na mambo a kuba’mba akebewa kwikyombesha, kwibika mu kizumba, kwikozha, kuba kiwowo, kutakaika kyalo kyenu nangwa bintutu bikwabo bipashako? Panyuma ya kulanguluka pa byavwangwamo, mwakonsha kutana’mba ndangulukilo yenu ne ya Yehoba yapusana kabiji ano makayo kechi ayilamo na mutende ne butemwe bo tusapwilapo ku bantu ne. (Isa. 61:1; Nga. 5:19-21) Ku lubaji lukwabo, inge kya kuba makayo amo avwangamo bintu bisangajika muchima wa Yehoba ko kuba’mba ao makayo awama kabiji akonsha kwimuletela lusekelo.—Nga. 5:22, 23; tangai Filipai 4:8.
Kimye ka kyo Nafwainwa Kukaya?
9. Mukumbu wa bwipuzho bwa kuba’mba, ‘Kimye ka kyo nafwainwa kukaya byakisangajimbwe’ umwesha ka?
9 Bwipuzho bwa bubiji bo twafwainwa kwishikisha ke bwa kuba’mba, Kimye ka, ko kuba’mba, ‘Kimye ka kyo nafwainwa kukaya byakisangajimbwe? Ano makayo asakunsendela kimye kyabaya byepi?’ Mukumbu wa bwipuzho bwa kuba’mba, byavwangamo ka? umwesha bintu byatemwa muchima wetu, ko kuba’mba byo tumona’mba byawama nangwa’mba byatama. Pakuba mukumbu wa bwipuzho bwa kuba’mba kimye ka? Bumwesha bintu byo twatangizhako nangwa bintu byo twanemeka ne byo twabula kunemeka mu bwikalo. Pano twakonsha kuyuka byepi inge twakizhamo kunemeka byakisangajimbwe nangwa ne?
10, 11. Byambo bya kwa Yesu byanembwa pa Mateo 6:33 bitukwasha byepi kuyuka kimye kyo twafwainwa kwingijisha ku byakisangajimbwe?
10 Yesu Kilishitu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, na mweo wobe yense, na maana obe onse, ne na bulume bobe bonse.” (Mako 12:30) Onkao mambo bwikalo bwetu bwafwainwa kumwesha’mba twatemwisha Yehoba. Tumwesha kino byo tulondela byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Twajijilai na kukeba Bufumu patanshi ne bololoke bwanji, ne bino bintu byonse bikemubikilwapo.” (Mat. 6:33) Bino byambo byakonsha kwitulengela byepi kuyuka kimye ne pa kupelela mu byakisangajimbwe?
11 Akimonai kino kishinka, Yesu witutundaikile ‘kutwajijila na kukeba Bufumu patanshi.’ Kechi witwambijile’mba twafwainwa ‘kutwajijila na kukebatu Bufumu’ ne. Yesu wayukile’mba twafwainwa kukeba ne bintu bikwabo mu bwikalo kechi Bufumu bonkatu ne. Tukeba mazubo mwakulaala, kajo, bivwalo, kuyuka kutanga ne kunemba, nkito, kukaya ne bintutu bikwabo. Pano bino pa bintu byonse byo tukeba, kintu kitanshi kyo twafwainwa kukeba ke bya Bufumu. (1 Ko. 7:29-31) Kuyuka kino kishinka kwakonsha kwitulengela kubula kunemekesha byakisangajimbwe ne makayo, mambo tukatangizhangako bya Bufumu. Inge twauba bino, ko kuba’mba byakisangajimbwe byaesakana biketuletelanga lusekelo.
12. Twakonsha kwingijisha byepi jifunde jiji mu Luka 14:28 pa mambo a byakisangajimbwe?
12 Onkao mambo kyawama bingi kulangulukila jimo pa kimye kyo twafwainwa kwingijisha ku byakisangajimbwe. (Luka 14:28) Twafwainwa kuyuka kimye kyakonsha kwitujila makayo amo. Kabiji twafwainwa ne kuyuka kubaya kwa kimye kya kukayilamo oo makayo. Inge twamona’mba byakisangajimbwe bimo byakonsha kwitulengela kufukwila maloba ku bintu byanema nabiji lufunjisho lwa Baibolo lwa pa bunke, kupopwela kwa kisemi, kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu nangwa kusapwila Bufumu, kechi twafwainwa kwibilondela ne. (Mako 8:36) Pano bino inge twamona amba makayo amo akonsha kwitukokolosha ne kwitushilamo bulume bwa kuba bintu bya Bufumu, twakonsha kwingijisha kimye kyetu ku ano makayo ne kumwenamo.
Bañanyi Bavwangwamo?
13. Mambo ka o twafwainwa kulangulukila pa bakwetu ba kukaya nabo?
13 Bwipuzho bwa busatu bo mwafwainwa kwishikisha ke bwa kuba’mba Bañanyi? ko kuba amba ‘Bañanyi bo tusakukayanga nabo makayo?’ Kyanema bingi kulanguluka pa buno bwipuzho. Mambo ka? Mambo balunda bo balengela byakisangajimbwe kuwama nangwa kutama. Byonkatu kajo byo kawama inge mubena kuja na balunda bawama, ne byakisangajimbwe nabyo biwama inge uji na balunda bawama. Atweba bonse kikatakata bakyanyike tumvwa bingi bulongo kusangalela pamo na bakwetu. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba bitusangajikenga, kyanema bingi kuyukila jimo bakwetu ba kukaya nabo ne bo twafwainwa kubula kukaya nabo.—2 Moba 19:2; tangai Byambo bya Mana 13:20; Yako. 4:4.
14, 15. (a) Yesu wapaine ñanyi kyakumwenako pa kusala balunda bawama? (b) Ñanyi mepuzho o twafwainwa kwishikisha pa kusala balunda?
14 Kintu kyakonsha kwitukwasha ke kulondela byaubanga Yesu pa kusala balunda. Kufumatu kuntendekelo, Yesu watemenwe bingi bantu. (Mana 8:31) Byo ajinga pano pa ntanda, wamwesheshe butemwe ku bantu bapusana pusana. (Mat. 15:29-37) Yesu wayukile byo kilumbulula kutemwa bantu ne kwisampa nabo bulunda. Nangwa kya kuba watemenwe bantu bonse, wisampiletu bulunda na boba balondelanga mafunde. Yesu byo esambilenga na batumwa banji bakishinka jikumi na umo, waambile’mba: “Anweba mwi balunda nami umvwe saka muba byo mbena kwimukambizha.” (Yoa. 15:14, monai ne Yoano 13:27, 30.) Yesu wisampiletu bulunda na boba bamulondelanga kabiji baingijilanga Yehoba.
15 Onkao mambo inge kemulanguluke pa bafwainwa kwikala balunda nenu, mwafwainwa kuvuluka byambo byaambile Yesu. Mwafwainwa kwishikisha mepuzho nabiji a kuba’mba: ‘Nanchi ye nkeba kwisampa nanji bulunda ñambilo yanji ne byubilo byanji bimwesha’mba ukokela mikambizho ya Yehoba ne Yesu nyi? Nanchi ulondela mizhilo ne mafunde a mu Baibolo byonka byo nguba nyi? Abya kupwanañana nanji kwakonsha kundengela kutangizhako bya Bufumu ne kwikala kalume wakishinka wa Yehoba nyi?’ Inge mwakumbula ano mepuzho amba ee, ko kuba’mba mwatana mulunda wawama wa kusangalela nanji pamo.—Tangai Salamo 119:63; 2 Ko. 6:14; 2 Timo. 2:22.
Nanchi Byakisangajimbwe Byetu Byawama Nyi?
16. Ñanyi bintu byo twafwainwa kukilangulukapo saka tukyangye kwivwanga mu byakisangajimbwe?
16 Twisamba pa mbaji isatu ya byakisangajimbwe, ko kuba’mba kuwama kwabyo, kimye kitaiwapo, ne balunda. Byakisangajimbwe byakonshatu kwikala byawama inge byaswañana na malamuna a mu Baibolo aamba pa ino mbaji. Onkao mambo saka tukyangye kwivwanga mu byakisangajimbwe, twafwainwa kumona inge byakisangajimbwe byawama. Pa mambo a kuwama kwa byobyo byakisangajimbwe, twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Byavwangamo ka? Bijitu bulongo nyi, inyi byatama?’ (Mana 4:20-27) Pa mambo a kimye, twafwainwa kwishikisha’mba, ‘Bisakunsendela kimye kyabaya byepi? Bisakunjilatu kimye nyi, inyi ne?’ (1 Timo. 4:8) Kabiji pa kulanguluka pa balunda twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Bañanyi bo nafwainwa kukayanga nabo? Baji na byubilo byawama nyi?’—Sapwi. 9:18; 1 Ko. 15:33.
17, 18. (a) Twakonsha kuyuka byepi amba byakisangajimbwe byetu byayilamo na mizhilo ya mu Baibolo? (b) Mwafuukulapo kuba ka pa kusala byakisangajimbwe?
17 Inge byakisangajimbwe kechi byayila mwayila mizhilo ya mu Baibolo mu ino mbaji isatu ne, ko kuba’mba byatama. Pano bino, inge byayila mwayila mizhilo ya mu Baibolo, bikaleta lukumo kwi Yehoba kabiji tukamwenamo byawama.—Sala. 119:33-35.
18 Onkao mambo mu byakisangajimbwe twayai tubenga byawama pa kimye kyawama ne na bantu bafwainwa. Twayai tulondelenga jifunde ja mu Baibolo ja kuba’mba: “Nangwa mubena kuja, kutoma nangwa mubena kuba kintu kya byepi nangwa kya byepi, bintu byonse saka mwibyubila lukumo lwa Lesa.”—1 Ko. 10:31.
[Tubyambo twa mushi]
a Mu kino kibaba, kyambo kya kuba’mba “makayo” ne “byakisangajimbwe” bilumbululatu kintu kimo, ko kuba’mba kimye kya kukokolokelamo kitusangajika.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
Mafunde aji mu bino binembelo akonsha kwimukwasha byepi mu byakisangajimbwe . . .
• Filipai 4:8?
• Mateo 6:33?
[Citondezyo pa peja 9]
Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)
✔Byavwangamo Ka
[Citondezyo pa peja 10]
Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)
✔Kimye Ka
Citondezyo pa peja 12]
Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)
✔Bañanyi Bavwangwamo
[Cifwanikiso icili apeeji 10]
Twakonsha kulondela byepi kyakumwenako kya kwa Yesu pa kusala balunda ne byakisangajimbwe?