Mepuzho Kufuma ku Batanga
Bena Kilishitu bafwainwa kumona byepi muteeto uji na bavula wa kupa bakwabo mapologalamu a makompyuta a lupoto?
Bamo bamona’mba kijitu bulongo mambo Yesu waambile amba: “mwatambulatu, panaitu.” Pano, Yesu kechi waambilenga amba panaingatu kyatu mabuku abene nangwa mapologalamu a kompyuta azhijikwa na muzhilo ne. Walumbulwilenga kupana byo kuji lubaji lwa mwingilo. Yesu wabujile batumwa kuya na kusapwila Bufumu mu mizhi ikatampe ne icheche, kubuka bakolwa ne kupanga bademona. Batumwa kechi bafwainwe kulomba bintu pa kino ne, ‘bapainengatu’ kyatu.—Mateo 10:7, 8.
Na mambo a kuvula kwa makompyuta a kyabo kyabo ne a busulu, bantu bavula bapayankana na kukeba mapologalamu. Javula ano mapologalamu bapota a kupota. Bantu bamo belengela abo bene mapologalamu obapapo bakwabo kyatu ne kuswisha bobapa kwiakopolola ne kwiapanununa ku bakwabo. Pano bino, mapologalamu a kompyuta avula ekala a lupoto. Bonse bengijisha ano mapologalamu, ekale a kwingijisha pa nzubo nangwa mu bya busulu, bafwainwa kupota a kupota. Umvwe muntu wasenda nangwa wakopolola pologalamu ya kompyuta kwakubula kulipila mali, walenga mambo. Kijitu nobe muntu ubena kunembulula mabuku ne kwiapotolwesha nangwa kwiapanatu kyatu.
Mapologalamu a kompyuta avula (kuvwangakotu ne a bisela) ekala na musonko, uswisha mwinayo nangwa wiingijisha kulondela mikambizho ne kuyuka papela bulume bwao. Ino misonko yavula yamba’mba, muntutu umo yewafwainwa kubika ino pologalamu mu kompyuta ne kwiingijisha. Javula ino pologalamu ibikwatu mu kompyuta imo kwapwa, kikale ya pa nzubo, ya mu busulu nangwa ya pa sukulu. Misonko imo iswisha kuba’mba mwina kompyuta wafwainwa kwikala na kope mukwabo wakwingijisha aye mwine inge ayo yo apotele yalubankana, pano bino kechi wafwainwa kupanga makope akwabo ne kupa bakwabo ne. Umvwe mwinayo wakeba kupana pologalamu yonse (pamo na musonko ne mapepala anji), wafwainwa kupana. Ko kuba’mba kechi ukeingijishapo jibiji ne. Misonko yaenda kupusana, onkao mambo muntu ubena kupota nangwa yebapa pologalamu wafwainwa kupalanguzha bulongo bintu bikeba yeo musonko.
Byalo byavula biji mu bumembala bwa bije bya mizhilo ikanya “kukopolola bintu” nabiji mapologalamu a kompyuta, byeseka na ngovu yonse kuba’mba bonse bafwainwa kulondela ino mizhilo. Kya kumwenako, nyunshipepala ya The New York Times ya January 14, 2000, yashimwine amba, “Bakapokola ba mu German ne ba mu Denmark bakwachilepo bantu bamo bobalumbulwile amba bangivi bene bakatampe beba mapologalamu,” bakopolwelenga ne kukumbanya mapologalamu a kompyuta ne a bisela, saka bapotesha ne akwabo pa Intaneti.
Nga kipwilo kya bwina Kilishitu kimona byepi kino? Yesu waambile amba: “Lubulai kwa Kesala bintu bya kwa Kesala, kabiji kwa Lesa bintu bya kwa Lesa.” (Mako 12:17) Kino kibena kumwesha kuba’mba bena Kilishitu bafwainwa kukokela mizhilo ya kyalo ibula kushenkana na mizhilo ya Lesa. Mutumwa Paulo wanembele bino kutazha ku kafulumende: “Bantu bonse banekenene bakulumpe balama kyalo . . . aye ukosela bakulumpe balama kyalo, ukanya ne kyatongola Lesa; kabiji ne abo bakanya bibye bakeletelela bene lukabisho.”—Loma 13:1, 2.
Bakulumpe mu Kipwilo kya bwina Kilishitu kechi baji na mwingilo wa kwenda nakupikita makompyuta a bantu, uba nobe bo baji na lūsa lwa kulumbulula ne kukosesha mizhilo ikanya kukopolola bintu ne. Pano bino kyo baitabilamo ne kufunjisha ke kya kuba’mba bena Kilishitu kechi bafwainwa kusenda bintu byabula byabo ne, bafwainwa kweseka na ngovu yonse kukakachila ku mizhilo. Kino kilama bena Kilishitu kuchina kwibamanyikila pa mambo a kulala mizhilo, kabiji kibakwasha kwikala na jiwi ja muchima jakasuluka kwi Lesa. Paulo wanembele’mba: “Onkao mambo anweba mwafwainwa kwibanekenena, kechi mambo onka a bukaji ne, poso na mambo a jiwi ja mu muchima.” (Loma 13:5) Mu byonka bino byambo, Paulo waambile ne pakwabo pa mambo a bikeba bena Kilishitu ba kine: “Twaketekela kine namba, tuji na jiwi ja mu muchima jibula kwituzhachisha, kasa tusaka kuba bulongotu mu bintu byonse.”—Bahebelu 13:18.
[Kitenguluzha pa peja 31]
Tumpanyi ne masukulu amo apota misonko, iswisha bantu bavula kwingijisha pologalamu yo bapota. Mu 1995, bipwilo bya Bakamonyi ba kwa Yehoba byafunjile kibaba kimo kyajinga na luno lufunjisho:
“Tumpanyi twavula tupanga ne kupotesha mapologalamu tuzhijika ano mapologalamu amba kechi afwainwa kukopololwa ne, kabiji tupana ne musonko ubulana bya kwingijisha yoyo pologalamu kwesakana na mwayila mizhilo. Javula, uno musonko wamba kuba’mba muntu wapota ino pologalamu kechi wafwainwa kupapo bakwabo makope ne, kabiji muzhilo uji mu byalo byonse ukanya kuba byo byo. . . . Tumpanyi tumo tukatampe tupotesha makompyuta aji na mapologalamu obabikilamo jimo ne misonko yao. Pano bino, tumpanyi tumo tupotesha makompyuta kechi tupana misonko ne, mambo mapologalamu otubikilamo jimo kechi aswishiwa mwayila mizhilo ne, kina kulumbulula’mba bantu bapota ano makompyuta balala muzhilo pa kwingijisha ano mapologalamu. Kabiji byambo bikwabo byalamata kino ke bya kuba’mba, bena Kilishitu bafwainwa kuchinuzhuka kubika nangwa kutuntulula byambo biji mu electronic bulletin board byo bakanya na muzhilo (nabiji mabuku a Sosaiti) nangwa bikwabotu byakopololwa kwakubula kutambula lūsa ku bene benabyo.”