Nanchi Bishinka bya Lwitabilo Lwenu Byafuma Pi?
Kwitabila kintu kulumbulula “kwikiswa amba kya kine.” Buku wa ba United Nations wamwesha lūsa lwa bantu, wa Universal Declaration of Human Rights, waswisha bantu kukasuluka “mu milanguluko, jiwi ja muchima, ne mu mpopwelo.” Na mambo a luno lūsa lwabo baswishiwa kuleka “bupopweshi ne lwitabilo,” lwabo umvwe bene bakeba.
MAMBO ka bantu kyo balekela bupopweshi bo bajimo nangwa lwitabilo lwabo? Bantu bavula bamba’mba “mwane naitabila kala, byawana.” Nangwatu baitabila bya bubela, bantu bavula balanguluka’mba kechi bileta lukatazho ne. Kya kumwenako, muntu waitabila’mba ntanda yaselebala kafwapo yeakonsha kukozha ku muchima ne, nangwatu aye mwine ne. Bamo bamba’mba “kechi kyatama ne, nangwa twapusenamo.” Bino byambo nanchi kine byawama nyi? Nanchi dokotala wakonsha kwitabizha mukwabo uji na kisela kya kufuma na kukwata bafu mu mochali ne kupitaila ku myanya mu kipatela na kupima bantu bakolwa nyi?
Umvwe twauba’mba tumone mpito ya bya bupopweshi, lwitabilo lwa bubela lwaonauna bingi bavula. Vulukai malwa ajingako kala kimye bantangi ba bupopweshi kyo “batundaikilenga bena Kilishitu kulwa nkondo,” yo batelanga’mba Nkondo Yazhila. Nangwa vulukaitu bantu bamba’mba “bena Kilishitu,” ba ano moba balwa nkondo, balamika ne kipikichila kya Muzhike pa bikunzhi bya mata abo “byonka byaubanga bashilikale ba kala banembanga mazhina a bantangi babo ba bupopweshi pa mapoko abo.” Bano bantu bonse balwanga makondo baitabijile’mba kafwapo kyo batamishenga ne. Pano bino, mu ano makondo ne malwañanotu akwabo a bupopweshi mwajinga kintu kimo kyakijilemo kutama.
Mambo ka kyo kwaikela malwañano avula bibye? Baibolo ikumbula’mba Satana Diabola “mujimbijimbi wa panopantanda ponse” ye ubena kwialeta. (Lumwekesho 12:9; 2 Kolinda 4:4; 11:3) Kya bulanda ke kyokya kyaambile mutumwa Paulo amba bantu bavula ‘bakebajimbaika mu lonaiko’ mambo a Satana ukeya “na bulume bonse, ne na biyukilo, ne na bya kukumya bya bubela.” Paulo waambile’mba bano bantu, ‘bakakana kutemwa byambo bya bukine byakonsha kwibapulusha ne kwitabila bya bubela.’ (2 Tesalonika 2:9-12, The New Testament, by William Barclay) Kika kyakonsha kwimukwasha kubula kwitabila bintu bya bubela? Nga kika kimulengela kwitabila bintu byo mwaitabila?
Mambo Momwakomena Nyi?
Kampe mwakomena mu byaitabila ba mu kisemi kyenu. Kino kechi kyatama ne. Lesa ukeba bansemi kufunjisha baana babo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:4-9; 11:18-21) Kya kumwenako, nsongwalume Timoti bamufunjishe byavula ku bainanji ne bankambo yanji. (2 Timoti 1:5; 3:14, 15) Ne Binembelo nabyo bitundaika kukokela byaitabila bansemi. (Byambo bya Mana 1:8; Efisesa 6:1) Pano nanchi Mulenga wenu ukeba’mba mwitabile bintu mambo byo byaitabila bansemi yenu nyi? Kwitabilatu mu bintu byaitabijilepo bantu bakala ne kuba byo baubilenga kwa kubula kulangulukishapo bulongo, kyatama bingi.—Masalamo 78:8; Amosi 2:4.
Mwanamukazhi mwina Samaliya wasambakene Yesu, wakomejile mu bupopweshi bwabo bwa bena Samaliya. (Yoano 4:20) Yesu wanemekele lūsa lwanji lwa kwisajila kyo afwainwa kwitabila, pano bino wamubujile’mba: ‘Anweba mubena kupopwela kyo mwabula kuyuka.’ Bintu byavula bya bupopweshi byo aitabijile byajinga bya bubela, kabiji wamubujile’mba wafwainwa kupimpula lwitabilo lwanji umvwe ukeba kupopwela Lesa mu jishinda jaitabilwa—“na Mupashi ne na bukine.” Mu kifulo kya kukakachila ku bintu byanemekelwe, aye ne bakwabotu bafwainwe ‘kukokela lwitabilo’ lwafunjishe Yesu Kilishitu.—Yoano 4:21-24, 39-41; Byubilo 6:7.
Mwaitabila Mambo Bashayuka bo Bekyamba Nyi?
Bafunjishi bavula ne bashayuka mu bya lufunjisho, bafwainwa kunemekwa bingi. Pano bino, mpito imwesha bafunjishi baile bingi nkuwa bafunjishanga bya bubela. Kya kumwenako, pa mambo a mabuku abiji a bya sayansi anembelwe na Aristotle Mungiliki watemwa maana, shayuka wa mpito aye Bertrand Russell waambile’mba: “Sayansi ya ano moba yakana byambo byonse bijimo.” Pano bino, nangwa byonkabyo bashayuka ba ano moba nabo babepa. Mu 1885, sayantisiti wa ku Britain Lord Kelvin waambile’mba: “Bintu bitumbuka mwiulu umvwe byanemanga kukila mwela, inge kechi bitumbuka ne.” Onkao mambo, muntu wa maana kechi witabilatu’mba akye kintu kya kine, mambo bashayuka baya nkuwa bo bekyamba ne.—Masalamo 146:3.
Byo byo twafwainwa ne kujimuka pa mambo a lufunjisho lwa bupopweshi. Mutumwa Paulo bamufunjishe bingi bulongo ku bafunjishi ba bupopweshi bwanji, kabiji wajinga bingi na “mukoyo wa bashakulu [banji].” Bino kulutwe na lwendo, uno mukoyo wanji wa kwitabila bisela bya bashakulu banji wamuletejile lukatazho. Wamulengejile ‘kupata kipwilo kya Lesa ne kwikisalañanya.’ (Ngalatiya 1:13, 14; Yoano 16:2, 3) Kyakijishemotu ne kutama Paulo watwajijile ‘kusobwela kibondo pa mingele,’ ne kukana bintu byakonsheshe kumukwasha kwitabila Yesu Kilishitu. Onkao mambo, pa kuba’mba Paulo aleke byoaitabijile, kyakebewenga kumwalula kwi Yesu aye mwine.—Byubilo 9:1-6; 26:14.
Mambo a Byambiwa pa Mwela Nyi?
Kampe bintu byambiwa pa mwela byo bimupa lo lo lwitabilo. Bantu bavula banemeka bingi lūsa luji na bantu lwa kwamba byo bakeba pa mwela, akyo kibalengela kumvwa byambo bimo byakonsha kwibakwasha. Pano bino, pa mwela pambiwa ne bya bujimbijimbi. Javula byambo byambiwa bikala byabula kufwainwa byakonsha kwalula ndangulukilo yenu.
Kikwabo, pa kuba’mba bongole nangwa kwamba ku bantu bavula, bantu bamba pa mwela, bamba byambo bileta mujojo, bibula kwambiwapo. Byambo byavula byo babulanga kwambapo myaka ya kunyuma, lelo jino bibakumbanetu konse konse. Pachepache mizhilo ya byubilo byawama ibena kuzhiiya. Milanguluko ya bantu ibena kuya na kutaminako ne kutatula kulanguluka “kyatama amba kyawama, ne kyawama amba kyatama.”—Isaya 5:20; 1 Kolinda 6:9, 10.
Kutana Bishinka bya Kine Kwafwainwa Kufuma Lwitabilo Lwenu
Kwitabila maana a bantu kuji nobe kutunga nzubo pa musenga ikabula kwikala myaka. (Mateo 7:26; 1 Kolinda 1:19, 20) Pano nanchi kwepi kwafwainwa kufuma lwitabilo lwenu? Lesa byo emupa maana a kukenkenta ne kumona bimuzhokoloka, ne kwipuzha mepuzho pa bintu bya ku mupashi, nanchi kuba wimupa ne jishinda ja kumwenamo mikumbu ya kine ya mepuzho enu nenyi? (1 Yoano 5:20) Ee kine, wakonsha! Pano mwafwainwa kuyuka byepi amba bintu byo mwaitabila mu bupopweshi bwenu bya kine? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Byambo bya Lesa, Baibolo yo yonka ipana bishinka bya kuyukilako.—Yoano 17:17; 2 Timoti 3:16, 17.
Muntu wakonsha kwimwambila’mba, “akitekanya, nanchi bonka bafunda Baibolo kechi bo babena kuleta malwañano mu bya ntanda nenyi?” Kya kine, bantangi ba bupopweshi bamba kuba’mba balondela Baibolo bo baleta malwañano, mambo a kuba lwitabilo lwabo kechi lwafuma mu Baibolo ne. Mutumwa Petelo wibalumbulwile’mba: “bangauzhi ba bubela” kabiji “bafunjishi ba bubela” bano “bo bakatwezhamo ku mbaji mafunjisho angi a lonaiko.” Petelo waambile’mba, “na mambo a abo, jishinda ja bukine jikanenwa bibi.” (2 Petelo 2:1, 2) Kabiji Petelo wanembele ne byambo bikwabo’mba, “tuji na mambo o banembele bangauzhi ba Lesa alumbululwatu ke a kine kine; ku oo mambo umvwe mwatako muchima, nobe ku lampi utema pafita, poso bukakye, ne ntanda wa kumakya akasele mu michima yenu, mukoba bulongo.”—2 Petelo 1:19; Masalamo 119:105.
Baibolo itutundaika kupalanguzha byo twaitabila ne kumona byo ifunjisha. (1 Yoano 4:1) Bantu bavula batanga ino magazini, beambila abo bene amba kuba kino kwibaletela bingi lusekelo mu bwikalo bwabo. Onkao mambo, ikalai nobe bena Beliya ba maana. ‘Balaulabalaulainga mu binembelo pa juba pa juba’ saka mukyangye kusala byo mwafwainwa kwitabila. (Byubilo 17:11) Bakamonyi ba kwa Yehoba bakemukwasha kuba kino. Bino nangwa kiji byonkabyo, anweba bene muji na lūsa lwenu lwa kwisajila kyo mukeba kwitabila. Bino kyawama bingi kumona kuba’mba bintu byo mwaitabila kechi byafuma mu maana nangwa bisakasaka bantu ne, bino byafuma mu bukine bwa Lesa buji mu Byambo byanji.—1 Tesalonika 2:13; 5:21.
[Bipikichala pa peja 6]
Lwitabilo lwenu lwafwaina kwikala lwa mu Baibolo