Nanchi Baana Bafwainwa Kufunda pe Lesa Nyi?
“Bupopweshi bwitulengelatu kushikwa bakwetu, kechi bwitulengela kwibatemwa ne.”—JONATHAN SWIFT, UNEMBA MABUKU A KIZUNGU.
SWIFT waambile bino byambo mu myaka kitota kya bu 18, bino bantu bavula lelo jino bakonsha kwitabizha byo aambile. Kabiji bantu bamo baitabila’mba bansemi kechi bafwainwa kwikala na lūsa lwa kufunjisha baana babo pe Lesa ne. Balanguluka ne kuba’mba baana bakomena mu kisemi kya bapopweshi bakajilwa mu bintu bimo.
Nga anweba mulangulukapo amba ka? Pa bishinka byalondelapo kyepi kyo mwamona’mba kyawama?
● Bansemi kechi bafwainwa kwibaswisha kufunjisha baana babo pe Lesa ne.
● Bansemi bafwainwa kupembelela baana babo bakoma bino batendeka kwisamba nabo bya bupopweshi.
● Baana saka bakiji banyike, bansemi bafwainwa kwibafunjisha pe Lesa. Bino inge bakoma, bansemi bafwainwa kwibatundaika kulangulukanga pa bintu byo baitabilamo abo bene.
● Baana bafwainwa kulondela bintu byaitabilamo bansemi babo pe Lesa kwakubula ne kwipuzha inge bya kine nangwa ne.
Nanchi Bupopweshi Bonauna Baana Nyi?
Kafwako nsemi wata muchima ku baana banji ukeba kwibakozha ne. Nanchi bishinka bitundaika aba bakanya baana kufunda pe Lesa amba boba bulongo nyi? Pa myaka yavula yapitapo, bapesapesa bafunda pa bintu bifumamo inge kya kuba baana balondela bintu byaitabilamo bansemi babo. Ñanyi bintu bapesapesa byo bafunda?
Bapesapesa batana kuba’mba mu kifulo kya konauna baana, bupopweshi bwakonsha kulengela mwana kukoma bulongo. Mu 2008 sawakya wanembelwe mu magazini wa Social Science Researcha waambile’mba: “Bupopweshi bwalengela bulunda pakachi ka bansemi ne baana kukoselako.” Uno sawakya waambile ne kuba’mba: “Bupopweshi ne kuta muchima ku bintu byakilamo kunema kumweka nobe kyo kintu kyanema mu bwikalo bwabo ne mu kisemi.” Akimonai kino kishinka byo kipasha na byambo byaambile Yesu bya kuba’mba: “Bo bene balusekelo baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa” —Mateo 5:3.
Pano nga mulanguluko wa kuba’mba baana bafwainwa kukoma bino bafunda pe Lesa ne bya bupopweshi uji byepi? Uno mulanguluko wapusana na kino kishinka: Bongo bwa mwana buji nobe mbekete mwabula bintu. Kine bansemi bafwainwa kusalapo; kana kuyuzha ino “mbekete” pa nzubo na mafunde awama ne byo baitabilamo byo bamona’mba byafwainwa nangwa kuleka mwana kuyuzha mu milanguluko yanji ne mu muchima wanji na bintu byatama byo akonsha kufunda ku bakwabo.
Ki ka Kyakonsha Kukwasha?
Mpito imwesha’mba bupopweshi buji na bulume bwa kulengela muntu kwikala na misalululo nangwa kwikala na lupato. Onkao mambo bansemi bakonsha kuchinuzhuka byepi bintu bifumamo nabiji byobya byo batongwele kwi Jonathan Swift? Bakonsha kufunjisha byepi baana babo bintu byo baitabilamo byakonsha kwibakwasha kutemwa bakwabo?
Kyakonsha kwibakwasha ke kutana mikumbu ya ano mepuzho asatu: (1) Ñanyi bintu baana byo bafwainwa kufunda pe Lesa? (2) Ñanyi wafwainwa kwibafunjisha? (3) Ñanyi mashinda a kufunjishishamo engila bulongo?
[Tubyambo twa mushi]
a Kino kishinka kyatainwe panyuma ya kupesapesa kwaubiwe ku baana kukila pa 21,000 bekala mu kyalo kya United States, kubikapotu ne bansemi ne bafunjishi babo.