Yehoba Utumbijika Bantu Banji Nakyeya
“Imana, usame; mambo kyeya kyobe kyaiya, lukumo lwa Yehoba lwakusamina.”—ISAYA 60:1.
1, 2. (a) Bantu baji mubwikalo bwabyepi? (b) Bañanyi baleta mfishi ijimo bantu?
“BYOKIWAMAPO kwikala nabantu bamaana byonka byajinga Isaya ne Mutumwa Paulo!” Byo byajijile Ndamakyalo wa U.S. Harry Truman kala muma 1940. Mamboka oakuwijile bino byambo? Mambo kimye kyoajinga mumi wamwene kuba’mba bantangi bakishinka kabiji bamaana bobakebewa. Pakyonkakya kimye bantu popo bafuminetu mumfishi ikatampe yamukitota-myaka kyabu 20, yankondo yakibiji yantanda yonse. Bino nangwa nkondo yapwile, panopantanda kechi paji mutendene. Mfishi yatwajijila. Pabapite nemyaka 57 kufuma kimye kyapwile yoya nkondo, bino ntanda ikijitu mumfishi. Lelo jino umvwe kyakuba Ndamakyalo Truman wajinga mumi, kine, inge wimwena kukajilwa kujipo kwakubula bantangi bakishinka kabiji bamaana nabiji byajinga Isaya ne Paulo.
2 Kechi twayuka kana Ndamakyalo Truman wikiyukile kino nangwane, bino twayuka kuba’mba mutumwa Paulo waambilepo pamfishi yanonka bantu buzha, kabiji wasopeshejile jimo mubinembelo byanji. Kyakumwenako, wajimwineko bakwabo bamulwitabilo amba: ‘Kulwa kwetu kechi kwa kulwa na ba mibiji ya mashi ne, poso na bakatampe bene, ne ba lūsa, ne bamfumu ba ino mfishi ya pano panshi, ne bapashi babipa ba mwiulu.’ (Efisesa 6:12) Mubino byambo, Paulo kechi wamwesheshetu kuba’mba kuji mfishi yakumupashi yakumbana panopantandatu kwapwane, bino wamwesheshe nekuba’mba wayuka nsulo yakine koifuma. Ino mfishi ifuma kubademona balumbululwa’mba ‘bamfumu bapano panshi.’ Bano bapashi byobaleta mfishi panopantanda, nga bantutu bakonsha kuba byepi kuba’mba beifumyepo?
3. Nangwa kyakuba bantu baji mumfishi, kika Isaya kyoaambijile jimo kuboba bakishinka?
3 Isaya naye waambilepo pamfishi yanonka bantu buzha. (Isaya 8:22; 59:9) Bino byoamwenejile jimo kulutwe kwa ano moba etu, watangijilwe namupashi wa Lesa kwambila jimo amba nangwatu mubino bimye byetu byamfishi, Yehoba ukebatumbijika aba batemwa kyeya. Ee kine, nangwa kyakuba tufwabo ba Paulo ne Isaya, tuji nabyambo byabo byanembeshiwe namupashi bitutangijila. Pakuba’mba tumone Yehoba byoapesha boba bamutemwa, twayai tulanguluke pabyambo byabungauzhi bwakwa Isaya biji mukyapitala 60 mubuku wanji.
Mwanamukazhi Wamubungauzhi Wasamisha Kyeya
4, 5. (a) Yehoba wakambizhe mwanamukazhi kubaka, kabiji wamulayileka? (b) Ñanyi byambo byalusekelo biji mu Isaya kyapitala 60?
4 Byambo bitanshi mu Isaya 60 byaambiwa kumwanamukazhi uji nabulanda bukatampe walaala panshi mumfishi kinkuvumene . Kyaubatu nobe kukopa kwajiso, wabazhimukatu kenkese kekyeya ntula-ntula, ne Yehoba wabijika’mba: “Imana, [“Obewa mwanamukazhi,” NW] usame; mambo kyeya kyobe kyaiya, lukumo lwa Yehoba lwakusamina.” (Isaya 60:1) Kimye kyafikile, kuba’mba mwanamukazhi emane nekusamisha kyeya kya Lesa, lukumo lwanji. Mamboka? Vesi yalondelapo yakumbula’mba: “Mambo, tala, mfishi yakumbana ntanda, ne mfishi ine yaikala pa mitundu ya bantu; pakuba Yehoba ukakusamina obewa, ne lukumo lwanji lukamweka pe obewa.” (Isaya 60:2) Mukukokela mukambizho wa Yehoba momoamwenejile byawama uno mwanamukazhi. Yehoba waambile’mba: “Mikoka ya bantu ikeya ku kyeya kyobe, ne bamfumu bakeya ko wasamina pa kusela kobe.”—Isaya 60:3.
5 Byambo byalusekelo biji muano mavesi asatu kebyakutatwilako kabiji kengipipisho yabyonse biji mu Isaya kyapitala 60. Byaambijile jimo bikamwekela mwanamukazhi wakifwanyikizho nekwitulumbulwila byotwakonsha kwikala mukyeya kya Yehoba nangwa kyakuba bantu baji mumfishi. Pano nanchi, bino biyukilo biji muano mavesi asatu akutendekelako byaimenakoka?
6. Mwanamukazhi watongolwa mu Isaya kyapitala 60 yeñanyi, kabiji bañanyi bamwimenako panopantanda?
6 Mwanamukazhi watongolwa mu Isaya 60:1-3 ke Ziona, jibumba ja Yehoba jamwiulu jabilengwa byamupashi. Lelo jino, Ziona waimenwako panopantanda nabashalapo bamu “bena Isalela ba Lesa,” ko kuba’mba kipwilo kyabena Kilishitu bashingwa baji mubyalo byonse mwaya ntanda, baji naluketekelo lwakwikala pamo mubukalama ne Kilishitu mwiulu. (Ngalatiya 6:16) Uno mukoka wakumupashi uji nabantu 144,000, kabiji kufikizhiwa kwaano moba kwabungauzhi bwakwa Isaya kyapitala 60 kuji paboba bakiji bomi panopantanda muano ‘moba apelako.’ (2 Timoti 3:1; Lumwekesho 14:1) Kabiji bungauzhi bwaamba byavula nepabalunda babano bena Kilishitu bashingwa, “jibumba jikatampe” ja ‘mikooko ikwabo.’—Lumwekesho 7:9; Yoano 10:16.
7. Bwikalo bwa Ziona bwajinga byepi mu 1918, kabiji kino kyaawilwe byepi?
7 Nanchi kwajingapo kimye kimo “bena Isalela ba Lesa” kyobajinga mumfishi byonka byobaimenejilweko nayewa mwanamukazhi watongolwa mubungauzhinyi? Ee, kino kyamwekele kala, pabapite nemyaka kukila 80. Kimye kyankondo itanshi yantanda yonse, bena Kilishitu bashingwa baingijile bingi nangovu kumona’mba mwingilo wakusapwila ubena kuya palutwe. Pano, mu 1918 mwaka wapwijilemo nkondo, mwingilo wakusapwila washi akemane. Mambo Joseph F. Rutherford watangijilenga mwingilo wakusapwila mwaya ntanda yonse, nebantangi bakwabo bena Kilishitu bakoseleko, bebataile mukaleya myaka yavula pamambo akwibabepelatu. Mubuku wa Lumwekesho, bena Kilishitu bashingwa bajinga panopantanda pakyokya kimye bebalumbulwile mubungauzhi’mba mibiji yabafwa yalalazhama “mu mukwakwa wa mu yewa muzhi mukatampe, ye batela mu kumwesakanya, amba, Sodoma ne Ijipita.” (Lumwekesho 11:8) Kine kino, kyajinga kimye Ziona kyoajinga mumfishi, byonka byoaimenwako nabaana banji bashingwa panopantanda!
8. Ñanyi lupimpu lukatampe lwamwekele mu 1919, kabiji lwaleteleka?
8 Pano bino, lupimpu lukatampe lwamwekele mu 1919. Yehoba wasamishe kyeya pa Ziona! Bena Isalela ba Lesa bafumine muino mfishi baimene nekusamisha kyeya kya Lesa nakuchinchika nekutatula jikwabo kusapwila mambo awama. (Mateo 5:14-16) Twasanta bingi pamukoyo wabubiji wabano bena Kilishitu, mambo waleta bakwabo bashingwa neba jibumba jikatampe kukyeya kya Yehoba. Kyatatwijilepo, aba bakwabo benyi baishilenga, bashingilwe nekunungwa kubena Isalela ba Lesa. Mu Isaya 60:3 batongolwa’mba bamfumu, mambo bakekala mubukalama pamo ne Kilishitu mu Bufumu bwa Lesa mwiulu. (Lumwekesho 20:6) Kepo palondejile jibumba jikatampe jamikooko ikwabo kwiya kukyeya kya Yehoba. Jino jibumba yo “mikoka ya bantu” yatongolwa mubungauzhi.
Baana Bamwanamukazhi Baiya Kwiaye!
9, 10. (a) Ñanyi kintu kyalusekelo kyoamwene mwanamukazhi, kabiji kino kyaimenejilekoka? (b) Mamboka Ziona kyoasangalejile?
9 Pano Yehoba watatwile kwamba byambo byavula byanembwa mu Isaya 60:1-3, byonka byokyajinga. Wakambizhe mwanamukazhi mukambizho mukwabo. Telekai byoaambile: “Inuka, ukenkente konse konse, umone”! Mwanamukazhi waubile byonkabyo, kabiji wamwene kintu kyalusekelo. Wamwenenga baana banji kasa babena kwiya koaji. Kinembelo kyatwajijila kwamba’mba: ‘Bonse babena kukonkana, babena kwiya ko uji; baana bobe ba balume bakeya kufuma kwalepa, ne baana bobe ba bakazhi bakebaleta kasa bebabukata pa maboko.’ (Isaya 60:4) Kusapwila mambo a Bufumu mwaya ntanda yonse kwatatwile mu 1919, kwaletele benyi bavula bingi kumwingilo wa Yehoba. Bano nabo baikele ke ‘baana ba balume’ ne “ba bakazhi” bakwa Ziona, bena Isalela ba Lesa bashingwa. Mujino jishinda, Yehoba watumbijikile Ziona pakuleta bapeleleko bamuba 144,000 kukyeya.
10 Akifwanyikizhai Ziona byoasangalele pakwikala nabaana banji? Yehoba wamubujile Ziona nebishinka bikwabo byakumusangajika. Tutanga’mba: “Ponkapo ukamona, ne kilungi kyobe kikasangalala ne muchima wobe ukazakamanga na lusekelo; mambo nsabo ya boba bekala ku misezho ya kalunga ka mema bakeileta kwi obewa, ne bunonshi bwa mikoka ya bantu bukeya ko uji.” (Isaya 60:5) Monka mwaambijile bino byambo byabungauzhi, kutatula muma 1930, bena Kilishitu bavula baji naluketekelo lwakwikala panopantanda myaka nemyaka babena kukonkena kwi Ziona. Bafuma ku “misezho ya kalunga ka mema” kabantu bepatula kwi Lesa, nekuleta byabunonshi bwamikoka. Bo ‘bya buneme bya ba mu mikoka yonse ya bantu.’ (Hagai 2:7; Isaya 57:20) Kabiji monai kuba’mba bino “bya buneme” kechi bingijila Yehoba monka mobikebelane. Byabaisha lukumo lwa Ziona byobipopwela pamo nabalongo babyo bashingwa, nekwikala ke “kisaka kimo,” ne “kafunga umo.”—Yoano 10:16.
Bapoteshi, Bakafunga ne Basulushi Baiya kwi Ziona
11, 12.(a) Lumbululai mabumba amwenwe saeya ku Ziona?
11 Kyafumamo mukukwe kukonkanyiwa kwaambilwe jimo, kekubailako kwakibelengelo kyabantu batota Yehoba. Kino kyaambijilwe jimo mubungauzhi bwalondelapo. Fwanyikizhai kuba’mba mwaimana pamo nauno mwanamukazhi wamubungauzhi pa Mutumba wa Ziona. Talai kumusela, mwamonakoka? “Bangamela bavujisha bakakumbana konse ko wapela, bo babitubala ba bangamela ba ku Mijanyi ne ku Efwa; bonse ba ku Sheba bakeya; bakaleta ngolode ne libona, kabiji bakashimuna bya kumutota Yehoba.” (Isaya 60:6) Jibumba jabapoteshi nebangamela babo babena kwiya mumukwakwa waiya mu Yelusalema. Monai, bangamela bavula bingi ubatu nobe mema akumbana pantanda. Basulushi basenda byabupe byabuneme, “ngolode ne libona.” Kabiji bapoteshi babena kwiya kukyeya kya Lesa kuba’mba ‘batote Yehoba’ pamvula-bantu.
12 Bapoteshi kechi bobonkatu babena kwiyane. Nebakafunga nabo babena kwiya kwi Ziona. Bungauzhi bwatwajijila kwamba’mba: ‘Matanga onse a mikooko a ku Keda bakeakonkenya kwi obewa, ne mikooko ilume ya ku Nebayota ikakwingijilanga.’ (Isaya 60:7a) Mikoka yabantu balela banyama ibena kwiya kumuzhi wazhila nakupana byawamisha kwi Yehoba kufuma mumatanga abo. Bepana neabo bene kwingijila Ziona! Nga Yehoba wibatambwila byepi bano benyi? Aye mwine Lesa wakumbula’mba: “Kabiji iketabilwa pa kyami kyakusokelapo bitapisho; ne amiwa nkatumbijika nzubo yami ya lukumo.” (Isaya 60:7b) Yehoba mulusa lwanji utambwila milambo nemingilo yabano benyi. Kwiya kwabo kutumbijika nzubo yanji.
13, 14. Bika byamonwa bibena kwiya kufuma kumuzhika?
13 Pano alulukilai kumuzhika nekukenkenta. Mwamonakoka? Akwa kwalepa kubena kumwekana nobe jikumbi jitoka javweta kalunga kamema. Yehoba washikisha kyomubena kwizhinausha mumuchima amba: “Bano bo bañanyi babenakupita mwiulu nobe jikumbi, nobe bankunda babenakubwela ku kikunda kyabo?” (Isaya 60:8) Aye mwine Yehoba wakumbula’mba: ‘Ba mu byalo bya ku misezho ya kalunga ka mema babenakumpembelela, ne mato a ku Tashishi o atanshi akaleta baana bobe kwibafumya kwalepa, ne siliva ne ngolode yabo pamo, na mambo a jizhina ja Yehoba Lesa wobe, yenkaye Wazhila wa Isalela, mambo aye wakutumbijika obewa.’—Isaya 60:9.
14 Abya mubena kufwanyikizha nekumona bino bintu byobibena kubiwanyi? Aja jikumbi jitoka jibamwekenenga palepa jafwenya pabwipi kabiji pano kejimweke nobe kibunge kyamantomya-ntomya kiji palepa kumuzhika. Aku nobe mutema wabañonyi babena kulelemba peulu yamanyaki. Bino byobafika kepepi, popo mwamona’mba nanchi mato nebisapi byao byatanyikwa nakubaka mwela. Mato avula abena kukonkena ku Yelusalema kyakuba abena kumwekatu nobe jitanga jabankunda. Kufuma kubiito ntanda bula, mato avula abena kunyema bingi lubilo nakuleta baitabila ku Yelusalema nakupopwela Yehoba.
Jibumba ja Yehoba Jabailako
15. (a) Kubaya kwaka kwatongwejile jimo Isaya 60:4-9? (b) Bena Kilishitu bakine bamwesha ñanyi mupashi?
15 Buno bungauzhi buji mumavesi 4 kufika ku 9 byobubena kumwesha kubailako kwamweka kufuma mu 1919! Mamboka Yehoba kyoabena kubaishisha Ziona mujino jishinda? Mambo kufumatu mu 1919, bena Isalela ba Lesa batwajijila nakukokela nekusamisha kyeya kya Yehoba. Nanchi mwamona kuba’mba kwesakana nabyaamba vesi 7, benyi babena kufika katataka baiya “pa kyakusokelapo bitapisho kya [Lesa]”? Pakyakusokelapo popobapaina milambo, kabiji kino kintu mubuno bungauzhi kibena kwituvululako kuba’mba mumwingilo wa Yehoba muji nekwipana. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Nemusashijila . . . namba, mulambule mibiji yenu, ke kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa, ko kunemeka Lesa kwenu kwa mu muchima.” (Loma 12:1) Monka mwaambila Paulo, bena Kilishitu bakine kechi batondwatu nakutanwa kukupwila jimo mumulungune. Bengijisha kimye, ngovu nebunonshi bwabo mukutwala palutwe bupopweshi bwakine. Nanchi kwikala nabano bapopweshi bepana kechi kitumbijika nzubo ya Yehoba nenyi? Bungauzhi bwakwa Isaya bwaambile’mba, kitumbijika nzubo yanji. Kabiji twashiinwa kuba’mba bano bapopweshi bamukoyo, batalwa bulongo kumeso a Yehoba.
16. Bañanyi bakwashisheko mumwingilo wakushimukulula mubimye byakala, kabiji bañanyi bakwasha mumoba etu alelo?
16 Bano benyi baiya katataka bakeba kwingila. Bungauzhi bwaamba’mba: “Benyi bakashimika masakwa obe, ne bamfumu babo bakakwingijilanga.” (Isaya 60:10) Mukufikizhiwa kutanshi kwabuno bungauzhi mumoba abwelejilemo Bayudea kufuma mubuzha ku Babilona, bamfumu nebantutu bakwabo bakwashishe mumwingilo wakushimukulula nzubo ya Lesa, nemuzhi wa Yelusalema. (Ezela 3:7; Nehemiya 3:26) Mukufikizhiwa kwa ano moba, jibumba jikatampe jibena kukwasha bashingwa bashalapo kukomesha bupopweshi bwakine. Babena kukwasha kukomesha bipwilo byabwina Kilishitu, mujino jishinda babena kukosesha jibumba ja Yehoba jiji nobe “masakwa” amuzhi. Kabiji babena kwingila nemwingilo wakushimika Mazubo a Bufumu, Mazubo Akatampe a Kupwilamo, ne bishimikwa bya Betele. Muino mingilo yonse babena kukwashako balongo babo bashingwa mukupana bikeba jibumba ja Yehoba jibena kubailakotu kikupu!
17. Ñanyi jishinda jimo Yehoba joatumbijikilamo bantu banji?
17 Byambo byapelako mu Isaya 60:10 byobibena kwitukoseshapo! Yehoba waamba’mba: “Mubukaji bwami mo mo nakupumijile, pakuba pano mu bupe bwami mo mo nakubila lusa.” Ee, kala mu 1918/19 , Yehoba wakambwile bantu banji. Kino kyapita. Pano, kekimye kya Yehoba kyakumwesha lusa kubakalume banji bashingwa nebalunda nabo bamikooko ikwabo. Kishinka kyakuyukilako’mba kino kyakine, kekuvula kukatampe koebavuzha, nangwa kwamba mubukifwanyikizho’mba ubena ‘kwibatumbijika.’
18, 19. (a) Ñanyi mulaye Yehoba yealaya benyi bakatataka babena kwiya mujibumba janji? (b) Mavesi ashalako a Isaya kyapitala 60 etubulaka?
18 Pamwaka pamwaka, “benyi” bavula beya nakupwañana najibumba ja Yehoba, kabiji kibelo kyashinkuka nekubakwabo bavula babena kwiya. Yehoba wamwambila Ziona amba: “Bibelo byobe bikekalanga byashi kikupu; kechi bakebishinka mute nangwa bufuku ne; namba mikoka ya bantu ikalete bunonshi bwayo kasa iya mu minongo kulutwe ya bamfumu bayo.” (Isaya 60:11) Balwanyi bamo beseka kushinka bino “bibelo,” pano bino twayuka namba kechi bakakonshane. Mambo Yehoba mwine waamba’mba bibelo bikekalanga kyashi. Kuvujilako kukailangakotu kikupu palutwe.
19 Bino kukiji nemashinda akwabo Yehoba oapesheshamo bantu banji, nekwibatumbijika muano moba apelako. Mavesi ashalako a Isaya 60 mubungauzhi alumbulula ano mashinda byoaji.
Mwakonsha Kulumbululanyi?
• “Mwanamukazhi” wa Lesa yeñanyi, kabiji bañanyi bamwimenako panopantanda?
• Ñanyi kimye baana bakwa Ziona kyobalajile kinkuvumene, ‘baimene’ ñanyi kimye kabiji muñanyi jishinda?
• Kwingijisha bifwanyikizho byapusana-pusana, Yehoba waambijile byepi jimo kuvula kwabasapwishi ba Bufumu mumoba etu alelo?
• Muñanyi mashinda Yehoba moalengela kyeya kyanji kusamina pabantu banji?
[Kipikichala pa peja 20]
“Mwanamukazhi” wa Yehoba bamukambizha kwimana
[Kipikichala pa peja 22]
Maato abena kumwekatu nobe bankunda baji palepa