Lukumo Lwa Yehoba Lwasamina Pabantu Banji
“Yehoba ye ukekala ke kyeya kyobe kya myaka ne myaka.”—ISAYA 60:20.
1. Yehoba ukwasha byepi bantu banji bakishinka?
KALA nyimbi wamasalamo waambile’mba: “Yehoba muchima wanji wamutokela mu bantu banji: Bepelula ukebawamisha na lupulukilo.” Bantu bene mubwikalo bwabo bemwena bukine bwabino byambo. (Masalamo 149:4) Bantu ba Yehoba umvwe baikala bakishinka, aye wibalama, nekwibakwasha kuba byavula, kabiji nekwibazhikijila. Mumoba akala wibakwashishenga kushinda balwanyi babo. Mumoba etu alelo, wibakosesha kumupashi nekwibalaya amba bakamona lupulukilo kupichila munkuulo yakwa Yesu. (Loma 5:9) Uba kino mambo kebantu bawama kumeso anji.
2. Nangwa kyakuba bantu ba Lesa bamanyikwa, kika kyobaketekela?
2 Kyakine, namambo akuba tuji muntanda iji mumfishi, aba “bakeba kwikala na munema wa kunemeka Lesa” bamanyikwa. (2 Timoti 3:12) Pano bino Yehoba umona byuba balwanyi, kabiji wibasopesha’mba: “Awa mukoka wa bantu ne abwa bufumu bukakana kukwingijila bukonaika; kine aya mikoka ya bantu ikonaikatu pelu.” (Isaya 60:12) Lelo jino, lumanamo luji mumashinda avula bingi. Mubyalo bimo, balwanyi bakanya bena Kilishitu bakine kupopwela Yehoba. Kabiji mubyalo bikwabo bapuma bapopweshi ba Yehoba nekwibasokela mizhi. Pano bino, vulukai kuba’mba Yehoba wayukila jimo kikamwekela balwanyi mukufikizha kyaswa muchima wanji. Balwanyi bonse bakakankalwa. Aba babena kulwisha Ziona waimenwako nabaana banji panopantanda, kechi bakashindane. Uno mulaye wa Lesa wetu aye Yehoba, nanchi kechi witusangajika nenyi?
Bapeshiwa Kyobabujile Nekuketekela
3. Buuya nemingilo yawama yabapopweshi ba Yehoba byafwanyikizhiwa kukika?
3 Bukine kebwakuba’mba muano moba apelako abuno bwikalo, Yehoba wapesha bantu banji kukila nebyobaketekejile. Kikatakata ubena kutumbijika pachepache mpunzha yakumupopwelamo, nebantu bajimo batelwa najizhina janji. Kwesakana nabungauzhi bwakwa Isaya, waamba pe Ziona amba: “Bakaleta lukumo lwa Lebanoni ko uji, byo bichi bya sipulesi, ne bya painyi, ne bya pulene; bakebileta bya kunengezhezha pantu paji nzubo yami yazhila; kabiji amiwa nkalula apa po nnyanta maulu ami ke pa lukumo.” (Isaya 60:13) Mitumba paji bichi byatenkuma imweka bingi kimenge pakutalapo. Onkao mambo, bichi byatenkuma bulongo bimenako buuya nemingilo yawama yabapopweshi ba Yehoba.—Isaya 41:19; 55:13.
4. “Nzubo yazhila” ne ‘[Yehoba] poanyanta maulu anji’ byobika, kabiji bino byatumbijikwa byepi?
4 “Nzubo yazhila” ne ‘[Yehoba] poanyanta maulu anji’ byatongolwa mu Isaya 60:13 byobika? Bino byambo bibena kutongola bipango byanzubo ya Yehoba ikatampe yakumupashi, lunengezho lwakumupopwelamo kupichila mwi Yesu Kilishitu. (Bahebelu 8:1-5; 9:2-10, 23) Yehoba waambile nkebelo yanji yakutumbijika ino nzubo yanji yakumupashi byoabena kukonkanya bantu bamumikoka yonse kwiya nakupopwelamo. (Hagai 2:7) Isaya wimwenejilepo nemabumba abantu bafuma mumikoka yonse saka babena kukungulukila kumutumba wa Yehoba wakupopwelako wasuntulwa peulu pene. (Isaya 2:1-4) Byopapichile myaka yavula, mutumwa Yoano wamwene mukimwesho “jibumba jikatampe, jo babula kukonsha kubala nangwa ku umo ne, bafuma mu mikoka yonse ne mu bisaka byonse mu mitundu yonse nemu njimi yonse ya bantu.” Wibamwene kasa baimana ku ‘jitanda ja Lesa; . . . nakumwingijila mute ne bufuku monka mu nzubo yanji yazhila.’ (Lumwekesho 7:9, 15) Buno bungauzhi byobubena kufikizhiwa mumoba etu alelo, tubena kwimwena nameso etu nzubo ya Yehoba byoibena kutumbijikwa.
5. Ñanyi lupimpu lwawama baana bakwa Ziona lobamona?
5 Ziona byoailako palutwe! Yehoba waambile’mba: “Nangwa kala bakushiletu ne kukushikwa, kabiji wabujile wa kukupita mu mbavu, pano amiwa nsakukwalula obewa ke wakilamo mu lukumo lwa myaka ne myaka, ke wa kumwenamo lusekelo pe na pe.” (Isaya 60:15) Kunangijila kumpelo yankondo itanshi yantanda yonse, “bena Isalela ba Lesa” kine bajinga mukimye kyabulanda. (Ngalatiya 6:16) ‘Washajiletu’ bunke, mambo baana banji panopantanda kechi bayukishe kyaswa muchima wa Lesa kwiabone. Kepo mu 1919, Yehoba wabwezhezhe bakalume banji bashingwa, kabiji kufumatu kyokya kimye wibatumbijika nabyalusekelo byakumupashi. Nekikwabo, nanchi awe mulaye muiwe vesi kechi ubena kwitusangajika nenyi? Ziona waikele “ke wa kumwenamo lusekelo.” Ee baana bakwa Ziona ne Yehoba mwine, basekela namambo a Ziona. Waikala “ke wakumwenamo lusekelo” lukatampe. Kabiji luno lusekelo kechi lwakakimyetu kachechene. Lusekelo lwakwa Ziona lwaimenwako nabaana banji bapanopantanda lwa “pe na pe.” Kechi lukapwane.
6. Bena Kilishitu bakine bengijisha byepi byabuneme kufuma kumikoka yabantu?
6 Pano telekai mulaye wa Lesa mukwabo. Yehoba waambijile Ziona amba: “Ukāmwa ku mabele a mikoka ya bantu, ukāmwa ne kumabele a bamfumu; kepo ukayuka’mba amiwa Yehoba ne Mupulushi wobe, ne Mukuzhi wobe, yenkaye Kilobo wa Yakoba.” (Isaya 60:16) Nanchi Ziona “ukamwa ku mabele a mikoka ya bantu” ne “kumabele a bamfumu” byepi? Uba kino mukuba’mba bena Kilishitu bashingwa nebalunda nabo ‘bamikooko ikwabo’ bengijisha byabuneme byamikoka yabantu kutwajilamo bupopweshi bwakine palutwe. (Yoano 10:16) Mali abupe apana bantu engijishiwa mukukwasha mwingilo mukatampe wakusapwila nekufunjisha mubyalo byonse. Byela bilenga basendwe balenga-lenga byakulenga muano moba, bingijishiwa bulongo mukupulinta ma Baibolo nemabuku alumbulula Baibolo mumilaka yavula. Lelo jino, bukine bwamu Baibolo bwafika kubantu bavula kukila byokyajinga kala. Bantu mubyalo byavula babena kufunda kuba’mba Yehoba aye wapokolwele bakalume banji bashingwa mubuzha bwakumupashi, kine ye Mupulushi.
Byakoma Jibumba
7. Ñanyi kukomenako kukatampe baana bakwa Ziona kobamona?
7 Yehoba watumbijika bantu banji nemujishinda jikwabo. Ubena kwibapesha mukukomesha jibumba. Mu Isaya 60:17, tutangamo’mba: “Pajinga lubemba nkapingakenyapo ngolode, kabiji pajinga kyela kya kapotwe nkapingakenyapo siliva, kabiji pajinga bichi nkapingakenyapo lubemba, kabiji pajinga mabwe nkapingakenyapo kyela kya kapotwe. Amiwa nkalula mutende ke kapitao wobe, ne bololoke ke mukulumpe wobe.” Kupingizha ngolode pajinga lubemba kekukomenako, kabiji kyokimotu nebintu bikwabo byatongolwa. Monka mwayila kino, bena Isalela ba Lesa babena kumona jibumba byojibena kuya nakukomenako muano moba apelako. Monai bino byakumwenako bicheche.
8-10. Lumbululaipo kukomenako kumo mujibumba kwamweka kufuma mu 1919.
8 Mwaka wa 1919 saka akyangye kufika, bipwilo byabantu ba Lesa byatangijilwenga nabakulumpe mukipwilo nebadikoni basajilwenga nabantu bene bamukipwilo. Kutatula muyewa mwaka, ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ watongwele mukulumpetu umo mukipwilo nekipwilo wakutangijila mingilo yamubujimi. (Mateo 24:45-47) Pano bino, kyatanyiwe kuba’mba mubipwilo byavula luno lunengezho kechi lwaingijilenga bulongone, mambo bakulumpe bamo kechi baingijilenga nangovu mukutangijila mwingilo wabusapwishine. Onkao mambo, mu 1932 bipwilo bebikambizhe kuleka kwisajila bakulumpe mukipwilo nebadikoni. Bino byaswishiwe kusala banabalume bakwikala mukometi yamwingilo yakwingijila pamo namukulumpe watangijilanga mwingilo. Kino kyajinga nobe pa “bichi” bapingizhepo “lubemba,” kine kwajinga kukomenako kukatampe bingi!
9 Kepo mu 1938, bipwilo byonse kuzhokoloka ntanda byatambwijile luno lupimpu lwakomejileko lwajingako bulongo kwesakana namwaambila Binembelo. Mingilo yakutangijila kipwilo yapainwe kumukulumpe utangijila mukipwilo nekubakulumpe bakwabo batongwelwe nakalume wakishinka newamaana. Kwisajila bakulumpe popo kwapwijile! Mujino jishinda, bakulumpe bonse mukipwilo batongolwanga mwayila teokalasi. Kuno kwajinga nobe kupingizha “kyela kya kapotwe” pajinga “mabwe” ne “ngolode” pajinga “lubemba.”
10 Kufuma kyokya kimye kukomenako kwatwajijila. Kyakumwenako, mu 1972 kyayukanyikilwe kuba’mba kwikala najibumba ja bakulumpe mukipwilo batongolwa na Lesa, kwakubula kwikalatu namukulumpe umo wakuba’mba yewakila bonse, jaikele jishinda jawamisha byonka byatangijilwenga kipwilo kyabwina Kilishitu mukitota-myaka kitanshi. Kikwabo, nobe myaka ibiji yapitapo, kwajinga lupimpu lukwabo lwakukomenako. Lwajinga lwalutangijilo lwabije bimo byaswishiwa namuzhilo, lwakwashako Jibumba Jitangijila kutesha muchima pabya kumupashi bikebewa kubantu ba Lesa, kuchina kutaya kimye nakulanguluka byakuba namambo amweka mwekatu jonse.
11. Ñanyi waleta lupimpu mujibumba ja bantu ba Yehoba, kabiji luno lupimpu lwaletaka?
11 Ñanyi ubena kuleta luno lupimpu lwakukomenako? Yehoba Lesa. Ye iye waamba’mba: ‘Nkapingakenyapo ngolode.’ Kabiji yewaamba’mba: ‘Nkalula mutende ke kapitao wobe, ne bololoke ke mukulumpe wobe.’ Ee kine, Yehoba yeubena kutangijila bantu banji. Kukomenako kwa jibumba kwaambijilwe jimo, kekiyukilo kikwabo kyakuyukilako’mba Yehoba ubena kutumbijika bantu banji. Kabiji Bakamonyi bakwa Yehoba bapeshiwa mumashinda avula bingi. Mu Isaya 60:18, tutangamo’mba: “Bukapondo kechi bukomvwanyika jibiji mu ntanda yobe ne, nangwa kusalañanya nangwa lonaiko mukachi ka mipaka ya ntanda yobe ne; bino ukatela masakwa obe amba; Lupulukilo, ne bibelo byobe amba: Lutotelo.” Byobyawamapo bino byambo! Pano byafikizhiwa byepi?
12. Mutende waiya byepi mubena Kilishitu bakine?
12 Bena Kilishitu bakine baketekela Yehoba kwibapa mikambizho yakwibatangijila, kabiji nekifumamo kekyokya kyaambijile jimo Isaya amba: ‘Baana bobe bonse bakebafunjisha kwi amiwa Yehoba; kabiji bakekala na mutende wa kine kine.’ (Isaya 54:13) Kabiji mupashi wa Yehoba wingila mubantu banji, nekipangwa kimo kyauno mupashi kemutende. (Ngalatiya 5:22, 23) Mutende ubena kufumamo kekyakufyamamo kikizha kyefu kubantu ba Yehoba muino ntanda yabumbanzhi. Bwikalo bwabo bwamutende bwaimena pabutemwe bobetemwa bena Kilishitu bene nabene, kekiyukilo kyabwikalo bobakekala nabo muntanda ipya. (Yoano 15:17; Kolose 3:14) Kine atweba bonse kituletela bingi lusekelo kwikala nauno mutende nekumutundaika, mambo uleta munema nelutotelo kwi Lesa wetu kabiji waikala kintu kyanema mupaladisa wetu wakumupashi.—Isaya 11:9.
Kyeya kya Yehoba Kikatwajijila Nakusama
13. Mamboka otwakonsha kuketekela’mba kyeya kya Yehoba kechi kikaleka kusamina pabantu banjine?
13 Nanchi kyeya kya Yehoba kikatwajijila nakusamina pabantu banjinyi? Ee! Mu Isaya 60:19, 20, tutangamo’mba: “Pano juba kechi jikekalanga kyeya kyobe kya mu kimye kya mute ne; kabiji ñondo naye kechi ukakupanga mwezhi ne; bino Yehoba ye ukekalanga ke kyeya kyobe kya myaka ne myaka, yenkaye Lesa wobe ye ukekala ke lukumo lobe. Aja juba jikakusaminanga kechi jikazhikanga ne, ne yewa ñondo naye ukakupanga mwezhi kechi ukafumapo ne; mambo Yehoba ye ukekala ke kyeya kyobe kya myaka ne myaka, ne myaka ya kujila kobe ikapwa.” “Kujila” kwabajinga mubuzha bwakumupashi byokwapwile mu 1919, kyeya kya Yehoba kyatatwile kwibasamina. Pano pabapite kemyaka 80, bakijitu nabibusa bya Yehoba monka mwatwajijila kusama kyeya kyanji. Kabiji kechi kikazhimane. Pamambo abapopweshi banji, Lesa wetu kechi ‘ukazhika’ byonka bizhika jubane, nangwa ‘kufumako’ nobe ñondo kubapopweshi banjine. Ukatwajijila nakusamisha kyeya peabo myaka pe. Byoajipo mulaye wawama kwiatweba tubena kwikala muano moba apelako aino ntanda iji mumfishi!
14, 15. (a) Muñanyi jishinda bantu ba Lesa bonse mo ‘babingishiwa’? (b) Kwesakana nabyaamba Isaya 60:21, ñanyi kufikizhiwa kukatampe bamikooko ikwabo kobabena kutengela?
14 Pano umvwai mulaye mukwabo Yehoba yeaambila bemenako Ziona panopantanda, abo bena Isalela ba Lesa. Isaya 60:21 waamba’mba: “Bantu bobe bonse bakekala ke baoloka; bakatambula ntanda ke yabo kikupu, kyo kichi kyo najimba amiwa, ye mwingilo wa maboko ami, namba ntumbijikilwemo.” Mu 1919 kimye bena Kilishitu bashingwa kyobatatwile jibiji mwingilo, baikele kejibumba. Kabiji ‘babingishiwa’ muino ntanda yayula bubi namambo alwitabilo lwabo lwakosa mukitapisho kyankuulo yakwa Yesu Kilishitu. (Loma 3:24; 5:1) Byonka byaubile bena Isalela bafumine mubuzha ku Babilona, batambwile “ntanda,” yakumupashi nangwa’mba mwingilo yebaikelamo napaladisa wakumupashi. (Isaya 66:8) Buuya bwaino ntanda ya paladisa kechi bukapwane, mambo byonka byobapusanako nabena Isalela bakala, mukoka wabena Isalela ba Lesa kechi ukasatukane. Lwitabilo lwabo, kuchinchika kwabo, nekizaku kyabo nemukoyo wabo kechi bikaleka kuletela jizhina ja Lesa lukumone.
15 Bonse bamu uno mukoka wakumupashi baikala kebamululayañano lupya. Mizhilo ya Yehoba yanembwa mukachi kamichima yabo bonse, kabiji namambo akitapisho kyankuulo yakwa Yesu, Yehoba wibalekelako mambo abo. (Yelemiya 31:31-34) Wibabingisha ke ‘baana’ banji kabiji wingila nabo ubatu nobe bajinga bantu balumbuluka. (Loma 8:15, 16, 29, 30) Nebalunda nabo bamikooko ikwabo nabo wibalekelako mambo abo namambo akitapisho kyakwa Yesu. Kabiji byonka byajinga Abalahama, nabo babingishiwa kebalunda ba Lesa mambo alwitabilo lwabo. ‘Baovwa bivwalo byabo, ne kwibitokesha mumashi a Mwana mukooko.’ Kabiji bano balunda nabo bamikooko ikwabo babena kutengela mapesho akwabo akatampe. Panyuma yakupuluka “malwa akatampe” nangwa panyuma yakusangulwa, bakemwena nameso byanembwa mu Isaya 60:21 kimye ino ntanda yonse kyoikekala ke paladisa. (Lumwekesho 7:14; Loma 4:1-3) Kepo “bakimote bakaswana ntanda. Kabiji bakasangalela mu kuvula kwa mutende.”—Masalamo 37:11, 29.
Kukomenako Kwatwajijila
16. Ñanyi mulaye wawamisha walaile Yehoba, kabiji wafikizhiwa byepi?
16 Muvesi yapelako ya Isaya 60, tutangamo mulaye wa Yehoba wapelako mukino kyapitala. Waambila Ziona amba: “Awa mucheche ukekala ke kisaka kyabaya, ne yewa wakepa ukekala ke mukoka wakosa; amiwa Yehoba yami nkapelawizha kwikifikizha mu kimye kyakyo.” (Isaya 60:22) Yehoba walama byambo byanji nemuano moba etu alelo. Bena Kilishitu bashingwa byobatatwile jibiji mwingilo mu 1919, bakepele bingi—kine bajinga “mucheche.” Kibelengelo kyabo kyabaijileko kimye kyaletelwenga bena Isalela bakwabo bakumupashi kwiya nakwinunga kwiabo. Apa bino, mikooko ikwabo ibena kuvujilakotu nayo yatatwile kukonkena kobaji. Mutende uji nabantu ba Lesa, paladisa wakumupashi uji mu “ntanda,” yabo wakebula bingi bantu bavula bakishinka kyakuba kine “mucheche” waikala ke “mukoka wakosa.” Ano moba uno “mukoka,” wabena Isalela ba Lesa ne “benyi” bavula kukila pa 6 milyonyi bepana, bayukanyikwa bingi kukila nebyalo byavula panopantanda. (Isaya 60:10) Bangikazhi banji bonse babena kwingilako mwingilo wakusamisha kyeya kya Yehoba, kabiji kino kibalengela kumonwa babuuya kumeso a Yehoba.
17. Byotwafunda mu Isaya kyapitala 60 bimulamata byepi?
17 Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, bishinka bikatampe byotwafunda mu Isaya kyapitala 60 bikosesha bingi lwitabilo. Kitekenesha bingi pakumona kuba’mba kala keene Yehoba wayukijile jimo kuba’mba bantu banji bakaya mubuzha bwakumupashi, apa bino bakabwezhiwe. Kabiji tukumya bingi pakumona’mba Yehoba wamwenejile jimo kuba’mba bapopweshi banji bakayangatu nakuvula mumoba etu alelo. Byokibena kwitutekeneshapo kuvuluka’mba Yehoba kechi uketusankilapone! Uno mulaye byoawamapo, wakuba’mba bibelo bya “muzhi” bikekalangatu byakyashi kimye kyonse kuba’mba batwelenga nalusekelo aba bonse ‘batongwelwa bumi bwamyaka.’! (Byubilo 13:48) Yehoba ukatwajijila kusamina pabantu banji. Ziona ukatwajijila kwikala wakumwenamo lusekelo baana banji byobabena kusamisha kyeya kyabo. (Mateo 5:16) Kyakine, twakebeshatu kufwenya kwipi nabena Isalela ba Lesa nekukwachisha jishuko jetu jakusamisha kyeya kya Yehoba!
Mwakonsha Kulumbululanyi?
• Nangwa kyakuba tumanyikwa, kika kyotwaketekela?
• Baana bakwa Ziona ‘baamwa ku mabele a mikoka ya bantu’ byepi?
• Muñanyi mashinda Yehoba moapingizhapo “lubemba” pajinga “bichi”?
• Ñanyi byubilo bibiji byaambiwapo bingi mu Isaya 60:17, 21?
• Awa “mucheche” waikala byepi ke “mukoka wakosa”?
[Kitenguluzha pa peja 28]
UKUSESEMA KWA KWA ESAYA—Ulubuuto lwa Bantu Bonse
Byambo byotwafunda muino mitwe byaambiwe mujashi jimo Pakupwila Kwankambi kwamu 2001/02 kwa “Bafunjishi ba Mambo a Lesa.” Mumapunzha avula, kumpelo yajashi, ñambi walupwile buku wakatataka uji namutwe wakuba’mba Ukusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse, Ibuuku 2. Patanshi mumwaka wakunyuma kwalupwilwe Ukusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse, Ibuuku 1. Uno buku wakatataka walupulwa, walumbulula bingi bulongo biji mumavesi onse amubuku wa Isaya. Ano mabuku abena kwitukwasha bingi kumvwisha nekusanchila buku wabungauzhi bwa Isaya ubena kukosesha lwitabilo lwetu.
[Bipikichala pa peja 25]
Muino ntanda mwayula lukabisho, ‘Yehoba utumbijika bantu banji nalupulukilo’
[Bipikichala pa peja 26]
Bantu ba Lesa bengijisha byabuneme bifuma kumikoka yabantu kutwajilamo palutwe bupopweshi bwakine
[Kipikichala pa peja 27]
Yehoba wapesha bantu banji pakwikala mutende nejibumba kasa jibena kukomenakotu kikupu