BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w02 12/1 pp. 19-24
  • Temwai Kufunda Byambo Bya Lesa Mulufunjisho Lwenu Lwapabunke

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Temwai Kufunda Byambo Bya Lesa Mulufunjisho Lwenu Lwapabunke
  • Kyamba kya Usopa—2002
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Muchima Wawama Uleta Mfweto
  • Mwendenga Mwafwainwa Yehoba
  • Byakwitukwasha Kumvwisha
  • Twajijilai Kulanguluka Languluka pa Bintu bya ku Mupashi
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba—2015
  • Lufunjisho Lwapabunke Lwitukwasha Kwikala Bafunjishi Bawaina
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Londelai Jishinda Jobapelepo Bamfumu
    Kyamba kya Usopa—2002
Kyamba kya Usopa—2002
w02 12/1 pp. 19-24

Temwai Kufunda Byambo Bya Lesa Mulufunjisho Lwenu Lwapabunke

“Nkalanguluka-langulukanga mingilo yenu yonse ne kupitululukamo mu byubilo byenu byonse.”—MASALAMO 77:12.

1, 2. (a) Mamboka otwafwainwa kwikelanga nakimye kyakulanguluka-languluka? (b) “Kulanguluka-languluka” kokuka?

BYOTUJI baana babwanga bakwa Yesu Kilishitu, twafwainwa kutesha muchima pabulunda bwetu na Lesa nekuyuka kine kintu kyotubena Kumwingijila. Ano moba bantu bavula bapayankana bingi nabyakubauba kyakuba kechi bekalapo nenakimye kyakulanguluka-langulukane. Batabankana bingi nakukeba nekupota bintu byakumubiji, kabiji nekutongokela mukukeba byalusangajiko kwakubula nekuyuka bulongo kyobabena kubila byobyone. Twakonsha kuchinuzhuka byepi kuba bintu byakubula nekyotumwenamone? Byonka byotwikala nakimye kyakubilamo bintu byanema pajuba pajuba, nabiji kuja nekulaala, twafwainwa kwikalangapo nenakimye moba onse kyakulanguluka-languluka pamingilo ya Yehoba nebyoakeba.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:3; Mateo 4:4.

2 Nanchi muleka kulanguluka-languluka bintunyi? Kulanguluka-languluka kokuka? Kulanguluka-languluka kulumbulula kutesha muchima pakintu. Nanchi kulanguluka-languluka kwalumbululaka kwiatweba?

3. Kika kyakonsha kulengela muntu kuyilako palutwe kumupashi?

3 Kino kituvululako byambo byamutumwa Paulo byoanembejile mukwabo wamwingilo Timoti amba: “Tesha muchima mu kutanga, ne mu kwibakosesha ne mu kwibafunjisha, kufika ne byo nkeya. . . . Kasa ubisha [ulanguluka-languluka, NW] bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.” Ee, waketekejilwe kuya palutwe, kabiji byambo byakwa Paulo byamwesheshe kuba’mba kulanguluka-languluka bintu byakumupashi kulengela muntu kuyilako palutwe. Nangwatu ano moba byobyo kyafwainwa kwikala. Pakuba’mba tuyilengako palutwe kumupashi, twafwainwa “kulanguluka-languluka” ne ‘kwikala monka mwi abyo.’—1 Timoti 4:13-15.

4. Ñanyi bintu byomwakonsha kwingijisha byakonsha kwimukwasha kulanguluka-langulukanga Byambo bya Yehoba kimye kyonse?

4 Kimye kyawama kulanguluka-languluka kiyilatu kwesakana namo mwanengezhezha nakisemi kyenu. Bavula balanguluka-languluka pakinembelo kyamu Baibolo lukelo byobatanga mukabuku ka Ukubebeta Amalembo Cila Bushiku. Kuzhokoloka mwaya ntanda yonse, bamingilo 20,000 bepana kwingila mwingilo wakwitemenwa pa Betele, besamba kinembelo kyamu Baibolo kyajuba mumaminiti 15 moba onse lukelo. Nangwa kyakuba moba onse lukelo pekalatu bacheche mukisemi kya Betele bambapo pakinembelo kyajuba, bonse bashala balanguluka-languluka pabibena kwambiwa nekutangiwa. Bakamonyi bamo balanguluka-languluka pa Byambo bya Yehoba kimye kyobaji palwendo lwakuya kunkito. Boba aku nakuya sabenda kuteleka kumatepu a Baibolo, a Kyamba kya Usopa ne a Loleni! ajiko mumilaka imo. Bainetu bamo basongolwa nabo boba kino kimye kyobabena kwingila mingilo yapanzubo. Mukuba kino balonda nyimbi wamasalamo aye Asafwa, wanembele’mba: “Amiwa nkatelanga byubilo bya Yehoba; mambo nkavulukanga byakukumya byenu bya kala. Kabiji nkalanguluka-langulukanga mingilo yenu yonse ne kupitululukamo mu byubilo byenu byonse.”—Masalamo 77:11, 12.

Muchima Wawama Uleta Mfweto

5. Mamboka lufunjisho lwapabunke kyolwanemena kwiatweba?

5 Muano moba etu alelo namambo ama TV, mavidyo, nemakompyuta, bantu bavula bakankalwa kutanga. Bakamonyi bakwa Yehoba kechi byobyobafwainwa kwikalane. Mambo kutanga Baibolo jojishinda jabumi jitunungakanya kwi Yehoba. Kala Yoshua waswaine Mosesa nekwikala ntangi wabena Isalela. Pakuba’mba amonenga bibusa bya Lesa, Yoshua witangilanga aye mwine Byambo bya Lesa. (Yoshua 1:8; Masalamo 1:1, 2) Nelelo jino kino kintu kibena kukebewa. Namambo akubula kufika palepa mukufunda sukulu, bamo bakankalwa kutanga bulongo, bomvwa mukose. Pano nanchi kika kyakonsha kwitukwasha kukebanga kutanga nekufunda Byambo bya Lesa? Mukumbu uji mubyambo bya Mfumu Solomone byanembwa mu Byambo bya Mana 2:1-6. Mwane zhikulai mu Baibolo wenu nekutanga ano mavesi. Kepo tusakwisambapo.

6. Ñanyi muchima yetwafwainwa kwikala nanji pamambo amaana akuyuka Lesa?

6 Kyakutendekelapotu keluno lutundaiko: ‘Mwanami, umvwe waswa kutambula byambo byami, ne kwiilama mikambizho yami mu muchima wobe nobe bintu bya buneme, ne kuta kutwi kobe ku maana, ne kutesha muchima wobe ku bya milangwe . . . ’ (Byambo bya Mana 2:1, 2) Tufundakoka kubino byambo? Tufundako kuba’mba atweba bonse pamuntu pamuntu tuji namutembo wakufunda Byambo bya Lesa. Monai ñambilo yakuba’mba “umvwe waswa kutambula byambo byami.” Kino kyambo kya “umvwe” kyanema bingi mambo bantu bavula kechi batako muchima ku Byambo bya Lesa ne. Pakuba’mba tutemwe kufunda Byambo bya Yehoba, twafwainwa kwipana kumvwa byoamba nekwibinemeka kyakine nobe bintu byabuneme byotubula kukeba kutaya. Kechi twafwainwa kuswisha bintu byotuba pajuba pajuba kwitulengela kwikala bapayankana nangwa kwitulabika kyakuba bitulengela kubula kutemwa kufunda Byambo bya Lesa nangwa ketwibizhinaukene.—Loma 3:3, 4.

7. Mamboka otwafwainwa kutanyiwanga kukupwila kwabwina Kilishitu nekutelekesha?

7 Nanchi kine ‘tuta kutwi’ ku Byambo bya Lesa nekutelekesha byobabena kwibilumbulula pakupwila kwetu kwabwina Kilishitu nyi? (Efisesa 4:20, 21) Abya ‘tuteshako muchima’ kuba’mba twikale namilangwe? Kampepo ñambi ukyangye kwibijila bulongo kwamba jashi, bino kimye kyoabena kwamba Byambo bya Lesa, twafwainwa kumutelekesha. Kabiji pakuba’mba tutelekeshenga kumaana a Yehoba, twafwainwa saka tutanwanga kukupwila kwabwina Kilishitu. (Byambo bya Mana 18:1) Akikilangulukaipotu umvwe kyakuba pajinga bamo babujile kwiya kukipwilo kyaikejile munzubo yapeulu pajuba ja Pentekosta 33 C.E. mu Yelusalema byobafwainwa kupuswapo byavula! Nangwa kyakuba kupwila kwetu kechi kuya nkuwa byonka byajinga kokwane, bino tufunda Baibolo buku wetu wakufundamo. Onkao mambo, kupwila konse kwakonsha kwitukwasha bingi kumupashi inge satubena kutako muchima nekutangila pamo mu Baibolo wetu.—Byubilo 2:1-4; Bahebelu 10:24, 25.

8, 9. (a) Lufunjisho lwetu lwapabunke lukebewa saka tuba byepi? (b) Mwakonsha kwesakanya byepi buneme bwangolode kumilangwe yakuyuka maana a Lesa?

8 Byambo byamaana byamfumu Solomone byalondelapo kebino: ‘Ee, kine, umvwe wajijila maana a kupima bintu ne kwibiyuka, ne kusansula jiwi jobe mu kukeba milangwe, . . . ’ (Byambo bya Mana 2:3) Nanchi bino byambo bibena kwitufunjisha kwikala namulanguluko wamutunduka? Bibena kwitufunjisha kusakisha kumvwisha Byambo bya Yehoba. Kabiji bibena kulumbulula kufunda kuba’mba twikale namilangwe, nekuyuka mwayila kyaswa muchima wa Yehoba. Kino kikebewa kwibikako, kabiji kituleta nekubyambo byakwa Solomone bikwabo pamo nekishimpi.—Efisesa 5:15-17.

9 Watwajijila’mba: “Kabiji umvwe wiikeba [milangwe] nobe siliva, ne kwiikebesha pamo nobe ukeba bya buneme byafyamika, . . . ” (Byambo bya Mana 2:4) Kino kitulengela kulanguluka pabantu bakebelenga pamyaka yavula bingi mabwe abuneme asiliva nengolode. Bantu baipailapo nebakwabo bantu pangolodetu yenka. Bakwabo nabo mubwikalo bwabo bonse monka beikebela. Pano bino nanchi bunemeka buji mungolode? Umvwe kyakuba muji mukiselebwa mwalubilamo mwafwa nekilaka nopaji kaimana, kika kyomwakonsha kusalapo: jibwe ja ngolodenyi, inyi mema akutoma? Bino bantu namukoyo bakebako ngolode, wenda kwalauka-alaukatu mutengo!a Pano nga maana, milangwe, kuyuka Lesa bulongo nekyaswa muchima wanji kuba twibikebesha namukoyo mukatampe nenyi? Mfwetoka iji mukuno kukeba?—Masalamo 19:7-10; Byambo bya Mana 3:13-18.

10. Twakonsha kuyukaka umvwe satutanga Byambo bya Lesa?

10 Byambo byakwa Solomone byatwajijila kwamba’mba: ‘Kepo ukayuka mo ayila moyo wa kumwakamwa Yehoba, ne kumona maana a kumuyuka Lesa.’ (Byambo bya Mana 2:5) Uno kemulanguluko wakukumya bingi wakuba’mba atweba bantu bandengamambo twakonsha kuyuka ‘maana a kumuyuka Lesa,’ Yehoba, aye Nkambo walengele byonse! (Masalamo 73:28; Byubilo 4:24) Bantu batemwamaana nebantu bamaana baino ntanda baeseka-eseka bingi pamyaka yavula kukeba kuyuka biji bumi nebilengwa byonse. Pano bino, bakankalwa kuyuka ‘maana a kumuyuka Lesa.’ Mamboka? Nangwa kyakuba pamyaka yavula ano maana aji mu Baibolo Byambo bya Lesa, beakana amba apelesha, kabiji mujino jishinda bakankalwa kwietaba nekuyuka moayila.—1 Kolinda 1:18-21.

11. Ñanyi mfweto iji mulufunjisho lwapabunke?

11 Kintu kikwabo kyalutundaiko kekino kyoaambapo Solomone: ‘Yehoba ye upana maana; mu kanwa kanji mo mufuma kuyuka ne milangwe.’ (Byambo bya Mana 2:6) Yehoba mukwikebela kwanji mwine upana maana, kuyuka nemilangwe kumuntu yense wibikeba. Kwakubula nangwa kuzhinaukane tuji nabishinka byakine byabyotwafwainwa kutemenwa lufunjisho lwapabunke lwakufunda Byambo bya Lesa, nangwa kyakuba bikebewa kwibikako, kuteshako muchima, nekwipana. Kino kimye kyawamako mambo tuji nama Baibolo apulintwa kabiji kechi twinembulwila byambo byonka byaubanga bamo kumyaka yakalane.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 17:18, 19.

Mwendenga Mwafwainwa Yehoba

12. Ñanyi mulanguluko yetwafwainwa kwikala nanji kimye kyotubena kukeba maana a Lesa?

12 Ñanyi mulanguluko yetwafwainwa kwikalanga nanji palufunjisho lwapabunke? Nanchi tukeba kwimwesha’mba twakila bakwetunyi? Inyi amba tumwekenga’mba yetu tuji namaana akila? Abya nanchi kuba’mba tuyukishe Baibolo? Ine. Kyotufunjila lufunjisho lwapabunke kekuba’mba twendenga, twambenga, nekwikala bena Kilishitu boba bintu byobabena kufunda, benengezha kukwasha bakwabo namuchima wa Kilishitu wakukokolosha. (Mateo 11:28-30) Mutumwa Paulo wajimwine kuba’mba: ‘Maana alenga kwilundumika, pakuba butemwe bukomesha bantu.’ (1 Kolinda 8:1) Onkao mambo, twafwainwa kwikala namuchima wipelula wamwesheshepo Mosesa kimye kyoaambile kwi Yehoba amba: “Mumbule mashinda enu namba ngyuke byo muji namba ntalwe bulongo ku meso enu.” (Kulupuka 33:13) Ee kine, twafwainwa kukeba maana kuba’mba tutokeshenga Lesa pamuchima, kechi kuba’mba bantu betumonene. Tukeba kwikala bantu bafwainwa, bakalume ba Lesa bepelula. Twakonsha kwikala byepi bantu bafwainwa kabiji bepelula?

13. Kika kikebewa kuba’mba muntu ekale kalume wafwainwa kwi Lesa?

13 Paulo wafunjileko Timoti pamambo abyoakonsha kutokesha Lesa pamuchima amba: “Kasa uteshakotu muchima ukefikizhe obe mwine kwi Lesa, sa walumbuluka, muntu wa mwingilo wabula ne kya kubilako bumvu, kasa utwalatu [wambatu, NW] bulongo mambo a bukine.” (2 Timoti 2:15) Kyambo kyakuba’mba ‘kwambatu bulongo’ kyafuma kubyambo kya Kingiliki bilumbulula ‘kolola pakuchiba kintu.’ (Kingdom Interlinear) Bashayuka bamo bamba kuba’mba bino byambo biji nobe sendwe usona bisapi byoachiba bulongo monka mokyatandubukila, kabiji nenjimi byoapoya mulainyi bulongo mwakubyala nkunwa, kabiji bilumbulula nebikwabotu. Monse mokyafwainwa kwikela, kintu kibena kubiwa kyafwainwa kwikala kyaoloka. Kishinka kekyakuba’mba pakuba’mba ekale wafwainwa kabiji waitabilwa kwi Lesa, Timoti wafwainwe ‘kuteshakotu muchima’ nekumona kuba’mba lufunjisho lwanji nebyubilo byanji byajinga monka mwayila byambo byabukine.—1 Timoti 4:16.

14. Lufunjisho lwetu lwapabunke lwafwainwa kwikala byepi mubyotuba nebyotwamba?

14 Kino kishinka kintutu kimo kyokyo aambilenga Paulo byoatundaikile nebena Kilishitu bakwabo mu Kolose amba ‘bendenga mwafwainwa Nkambo mwa kumutokeshesha ku muchima too’ pa ‘kupanga bipangwa mu mingilo yonse yawama ne kuya na kukoma mu maana a kuyuka Lesa.’ (Kolose 1:10) Pano Paulo waesakanya kwikala muntu wafwainwa kwi Yehoba na ‘upanga bipangwa mu mingilo yonse yawama’ ne ‘kukoma mu maana a kuyuka Lesa.’ Kokuba’mba kunemeka maana kechi kyokyonka kyanema kwi Yehoba ne, bino kikwabo nakyo kyanema kekumona byotwakakachila ku Byambo bya Lesa mubyotuba nemu byotwamba. (Loma 2:21, 22) Kino kilumbulula kuba’mba twafwainwa kwingijishanga bintu byotufunda mulufunjisho lwetu lwapabunke mundangulukilo nemubyubilo byetu umvwe tukeba kumutokesha Lesa pamuchima.

15. Twakonsha kuzhikijila nekutangijila byepi milanguluko yetu?

15 Ano moba Satana witwimena nakukeba konauna bumupashi bwetu kupichila mukuvundankanya milanguluko yetu. (Loma 7:14-25) Onkao mambo, twafwainwa kuzhikijila nekutangijila milanguluko yetu pakuba’mba twikale bafwainwa kwi Lesa wetu, aye Yehoba. Kilwilo kyotuji nakyo ke ‘maana a Lesa,’ alengela ‘kuleta milanguluko yonse mu buzha bwa kukokela Kilishitu.’ Kino kyokishinka kikatampe kyotwafwainwa kutelako muchima kutanga Baibolo juba nejuba, mambo tukeba kufumya milanguluko yabuntunshi mumichima yetu.—2 Kolinda 10:5.

Byakwitukwasha Kumvwisha

16. Twakonsha kumwenamo byepi mubyoetufunjisha Yehoba?

16 Lufunjisho lwa Yehoba lukwasha bingi kumupashi nekumubiji. Kechi lwatutune. Onkao mambo tutanga’mba: “Amiwa ne Yehoba Lesa wenu yenka wimufunjisha’mba mukamwenemo byawama, kabiji wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.” (Isaya 48:17) Yehoba witutangijila byepi mujishinda janji jotwafwainwa kuyamo? Kitanshi tuji na Byambo byanji bwanembeshiwa namupashi, Baibolo Wazhila. Yebuku mukatampe yetufundamo motutana bukwasho kikupu. Kyokyanemena kuteshako muchima nekulondela byambo bibena kwambiwa pakupwila kwabwina Kilishitu satwazhikula ne Baibolo wetu kuba’mba tulondelengamo. Mfweto iji mukuba kino twakonsha kwiimona mujishimikila ja ntungu mwina Etiopya, janembwa mu Byubilo kyapitala 8.

17. Kika kyaubiwe ku ntungu mwina Etiopya, kabiji kino kilumbululaka?

17 Ntungu mwina Etiopya waalukile kemupopweshi wabupopweshi bwa Bayudea. Wajinga muntu wakishinka waitabijile mwi Lesa, kabiji wafunjile Binembelo. Kimye aendelenga mukalaki wanji, watangilenga byambo byanembwa mu Isaya kimye Filipa kyoamunyemejile nekumushikisha’mba: “Mwaumvwa byo mubenakutanganyi?” Ntungu wakumbwile’mbaka? Wakumbwile’mba, “Ñumvwe byepi pabula ne wa kundumbulwila? Ponkapo wamusa[n]shijile Filipa’mba, mukanjile, twikale nenu.” Kepo Filipa byoatangijilwe namupashi wazhila wakwashishe ntungu kumvwa bungauzhi bwa Isaya. (Byubilo 8:27-35) Kino kibena kulumbululaka? Kibena kulumbulula kuba’mba kwitangilatu Baibolo bunke bwetu kechi kokonka kukebewane. Yehoba kupichila mumupashi wanji, wingijisha kalume wa kishinka newa maana kwitukwasha kumvwa Byambo byanji pakimye pafwainwa. Kino kyubiwa byepi?—Mateo 24:45-47; Luka 12:42.

18. Kalume wa kishinka newa maana witukwasha byepi?

18 Nangwa kyakuba jibumba jakalume jitelwa’mba ‘kalume wa kishinka newa maana,’ Yesu kechi waambile’mba kuba jalenga kilubone. Jino jibumba jabalongo bashingwa bakishinka jalengwa nabena Kilishitu bambulwakoloka. Nangwa bekaletu namilanguluko yawama, nabo bakonsha kupusa, byonka byajinga nebanabalume bakwabo mukitota-myaka kitanshi. (Byubilo 10:9-15; Ngalatiya 2:8, 11-14) Nangwa byonkabyo, bakeba kuba byawama, kabiji Yehoba ubena kwibengijisha kwitupa mabuku etukwasha kufunda Baibolo nekukomesha lwitabilo lwetu mu Byambo bya Lesa nemumilaye yanji. Buku wakutanga yeetunengezhezha wakwitukwasha kutanga palufunjisho lwapabunke bwetu ke Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures. Luno lotubena kwamba yatuntululwa yonse ituntulu nangwa lubaji lwayo lumo mumilaka 42, kabiji makope apulintwa aji 114 milyonyi. Twakonsha kwiingijisha byepi bulongo mulufunjisho lwetu lwapabunke?—2 Timoti 3:14-17.

19. Byamboka bimo biji mu New World Translation—With References byakonsha kwitukwasha mulufunjisho lwapabunke?

19 Kyakumwenako, New World Translation of the Holy Scriptures—With References, iji namakolamu muji tubyambo tubena kumwesha mabuku akwabo amu Baibolo muji byobyo byambo bibena kwambiwapo, tubyambo twapanshi, byambo byanembwa kulondela afabeti nebinembelo pakutana bine byambo mu “Bible Words Indexed” ne “Footnote Words Indexed,” kabiji iji nena Byakulumbulula byaamba pamitwe 43 kubikapo nemamapu nemachati. Kabiji muji ne “Byambo Byantatwilo,” byalondolola bintu byaingijiwe pakutuntulula uno Baibolo wapusanako naakwabo. Umvwe wanembwa mumulaka yemwakonsha kumvwa, ibikaiko muyuke bulongo bintu bijimo mwibingijishenga. Monse mokyakonsha kwikela, Baibolo yebuku wetu wakutendekelapo mulufunjisho lwetu, kabiji New World Translation, ke Baibolo umo walumbulula bingi bulongo jizhina ja Lesa byojilumbulula bukalama bwa Bufumu bwa Lesa.—Masalamo 149:1-9; Danyela 2:44; Mateo 6:9, 10.

20. Mepuzhoka pamambo alufunjisho lwapabunke abena kukebewa kukumbulwa?

20 Pano twakonsha kwiipuzha’mba: ‘Ñanyi bukwasho bukwabo botukeba kuba’mba tumvwishe Baibolo? Twakonsha kumonapo byepi kimye kyalufunjisho lwapabunke? Twakonsha kuwamisha byepi lufunjisho lwetu lwapabunke kuba’mba twilutemwenga? Bintu byotufunda byakonsha kukwasha byepi bakwetu? Mutwe walondelapo ukamba paino mbaji yanema yakwitukwasha kukoma mubwina Kilishitu.

[Tubyambo twa mushi]

a Kutatula mu 1979 mutengo wangolode waalaukilenga-alaukilengatu. Mambo mu 1980 kinemenezhi kyamagalamu 31 kyapotwanga pamutengo wa $850.00, bino pakwiya kufika mu 1999 mutengo wabwelele bingi panshi kufika ku $252.80 pakinemenezhi kimo kyamagalamu 31.

Mukivulukanyi?

• “Kulanguluka-languluka” kokuka?

• Muchimaka yetwafwainwa kwikala nanji pamambo akufunda Byambo bya Lesa?

• Mulangulukoka yetwafwainwa kwikala nanji pakufunda lufunjisho lwapabunke?

• Ñanyi mabuku akwitukwasha kumvwisha Baibolo otuji nao?

[Kipikichala pa peja 21]

Bamukisemi kya Betele batana kuba’mba bakoseshiwa bingi kumupashi byobatendeka juba jonse nalufunjisho lwa kinembelo kyamu Baibolo

[Bipikichala pa peja 21]

Twakonsha kwingijisha kimye bulongo umvwe satuteleka kumatepu a Baibolo kimye kyotuji palwendo

[Kipikichala pa peja 22]

Banabalume baingijile bingi nangovu kuba’mba batane ngolode. Nga anweba mwibikako byepi mukufunda Byambo bya Lesa?

[Byambo biji pa Kipikichala pa peja 22]

Courtesy of California State Parks, 2002

[Bipikichala pa peja 23]

Baibolo kekyabuneme kitwala kubumi bwamyaka nemyaka

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu