Lufunjisho Lwapabunke Lwitukwasha Kwikala Bafunjishi Bawaina
“Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse. Kasa wiketa obe mwine ne lufunjisho lobe pamo.”—1 TIMOTI 4:15, 16.
1. Twafwainwa kuba byepi nakimye nelufunjisho lwapabunke?
BAIBOLO mu Musapwishi 3:1 yaamba’mba: “Bintu byonsetu biji na myaka yabyo [kimye kyabyo, NW].” Nelufunjisho lwapabunke nalo lukebewa kimye kyalo. Bantu bavula kibakatazha bingi kulanguluka-languluka pabintu byakumupashi umvwe pakyokyo kimye nempunzha yobabena kwibilangulukapo kechi yafwainwane. Kyakumwenako, mubaingilenga mingilo yakosa pano mwakotoka kemabanga mwaja nebulongo mwaikuta kyakuja kyamulajilo, nanchi mwakonsha kukeba kutanganyi, kikatakata umvwe mwaikala mumupando wenu wamafwempa bulongo saka mubena kutamba TV? Ine. Pano mwakonsha kuba byepi? Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, twafwainwa kusalapo kimye nempunzha yawama kotwafwainwa kwikala kuba’mba tutange nekumvwisha byambo bulongo.
2. Kimyeka javula kyawama kwikelamo nalufunjisho lwapabunke?
2 Bantu bavula batana kuba’mba kyawama bingi kutanga lukelokelo mambo kyokimye kikasuluka bongo bulongo saka bakyangye kutendeka byakutabataba jojo juba. Bakwabo nabo batana kuba’mba kimye kyakukokoloka pachaile kyokimye kyawama kutangako pacheche. Mubyakumwenako byalondelapo, monaimo byomwafwainwa kwikala nakimye kyakwingijilamo bintu byanema byakumupashi. Kala Davida mfumu wabena Isalela wanembele’mba: “Ñumvwishai amiwa lusa lwenu lukelo; mambo naketekela mwi anweba: Ngyukishai jishinda jo nafwainwa kwendamo; mambo nasuntwila muchima wami kwi anweba.” (Masalamo 143:8) Ngauzhi Isaya naye wamwene lufunjisho byolwanema byoaambile’mba: “Aye Nkambo Yehoba wampa amiwa lujimi wa bafunda, amba ngyuke mwa kumwambila awa wakoka bya kumukosesha. Aye umbusha pa juba pa juba lukelo, ubusha matwi ami amba ñumvwenga byonka byo bomvwa bafunda.” Kishinka kekyakuba’mba twafwainwa kufunda nekwisamba na Yehoba kimye bongo bwetu kyobukiji bulongo sabwabula kuyula nabyakubauba, kimye kiji kyonse pajuba.—Isaya 50:4, 5; Masalamo 5:3; 88:13.
3. Mpunzhaka yawama kutangilako nekulanguluka-langulukila?
3 Kintu kikwabo kyotwafwainwa kulabijila pakuba’mba tumvwishenga byotutanga kekyakuba’mba kechi kyafwainwa kwikala mumupando wamafwempane. Wakonsha kwitulengela kukunuka. Kimye kyotubena kutanga milanguluko yetu yafwainwa saka ibena kulabijila bintu, pano umvwe twaikala pawamisha kuba ketwibilabijile bulongone. Kabiji pampunzha pazhindama nzoo pabula bintu bilabikañana yompunzha yawama kutangilako nekulanguluka-langulukila. Kutanga samwashinkula waileshi, TV, nangwa banyike saka baji pabwipi nakupanga kyongo kuba mwaumvwa byambo bulongo byomubena kutangane. Kimye Yesu kyoakebelenga kulanguluka-languluka, wailenga kumpunzha kwabunke byobya. Kabiji waambile nepabuneme bwakwikala kwabunke nakulomba.—Mateo 6:6; 14:13; Mako 6:30-32.
Lufunjisho Lwapabunke Lwitukwasha Kuyuka Mwakukumbwila
4, 5. Muñanyi mashinda buloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka moakwashañena?
4 Lufunjisho lwapabunke luwama umvwe ketwingijishe mabuku alumbulula Baibolo pakuba’mba tumvwishe byambo, kikatakata umvwe tubena kukeba kukakumbula muntu mepuzho anji. (1 Timoti 1:4; 2 Timoti 2:23) Pakutendeka bantu bakatataka bavula patanshi babena kukifunda mubuloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka?,a wanembwa mumilaka 261. Uno buloshuwa ukwasha bukiji-bukiji muntu ubena kumutanga kuyuka Lesa byoakeba mumpopwelo yakine. Pano bino, namambo akukepa kwanji, kechi walumbulula byambo byavujishatune. Umvwe muntu yemubena kufunjisha Baibolo washikisha mepuzho akwabo pamitwe yamu Baibolo imo yomubena kwisambapo, mwakonsha kutana byepi byambo byamu Baibolo byavula byakumukwasha kuyuka mikumbu yaoo mepuzho anji?
5 Aba baji na Watchtower Library pakaselechi ka CD-ROM mumulaka wabo, kyapela bingi kupesa-pesa byambo byavula pakompyuta. Pano ibyepi kuboba babula kompyuta nekaselechi ka CD-ROM? Twayai twambe pamafunjisho abiji afunjiwa mubuloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka pakuba’mba tumone byotwakonsha kufunjilako bintu bikwabo nekukumbula bulongo, kikatakata umvwe muntu washikisha mepuzho nabiji akuba’mba, Lesa ye Ñanyi? ne Yesu nanchi wajinga ñanyi?—Kulupuka 5:2; Luka 9:18-20; 1 Petelo 3:15.
Lesa Ye Ñanyi?
6, 7. (a) Mepuzhoka epuzhiwa pe Lesa? (b) Ñanyi kintu kimo kyanema ntangi wabupopweshi kyoabujile kutongola mujashi janji?
6 Lufuunjisho 2 mubuloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka lwakumbula jino jipuzho janema jakuba’mba, Lesa ye Ñanyi? Kino kekishina kyanema bingi kyalwitabilo lwamuntu, mambo kechi wakonsha kupopwela Lesa wakine umvwe kechi Wamuyuka nangwa kampe ubena kuzhinauka amba kana Koaji nyi, nangwane. (Loma 1:19, 20; Bahebelu 11:6) Bino bantu mwaya ntanda baitabila bintu byavula bingi pamambo a Lesa. (1 Kolinda 8:4-6) Bupopweshi nebupopweshi buji namobukumbwila biji Lesa. Bupopweshi bwavula bwamu Kilishitendomu bwamba’mba Lesa Balesa basatu. Kimye ntangi wabupopweshi umo wayukanyikwa bingi mu U.S. kyoaambile jashi jakuba’mba: “Nanchi Lesa Mwamuyuka Nyi?,” kechi watongwelepotu nangwa pacheche jizhina ja Lesa ne, nangwa kyakuba watangilenga bimye byavula mu Binembelo bya Kihebelu. Ee, watangilenga mu Baibolo mujitu kyambo kya “Nkambo” kyumvwanyikilatu mungi mukifulo kyakulumbulula jine jizhina ja Yehoba nangwa’mba Yahweh.
7 Uno ntangi wabupopweshi wakankelwe kulumbulula kishinka kikatampe kyoatangile mu Yelemiya 31:33, 34 kyakuba’mba: “Kafwako muntu ukikafunjishanga mukwabo yeaikala nanji, nangwa mulongo wanji, amba, “Yukai Nkambo ne,” [Mukihebelu, “Yukai Yehoba”] mambo bonsetu bakangyuka, kufuma ku mwanyike mucheche kufika ne ku mwine mukulumpe, byo byaamba Nkambo [Mukihebelu, Yehoba].” Baibolo yeatangilengamo kechi mwanembwa jizhina ja Lesa ja Yehoba jimupusanyako kubalesa bangine.—Masalamo 103:1, 2.
8. Kika kyamwesha buneme bwakwingijishisha jizhina ja Lesa?
8 Masalamo 8:9 alumbulula kwingijisha jizhina ja Yehoba kyokwanemena amba: “Anweba Yehoba, Nkambo yetu, Jizhina jenu byo jawamisha panopantanda ponse!” Pano akyesakanyai bino byambo nabibye: “Anweba NKAMBO, Nkambo yetu, jizhina jenu byojawama panopantanda ponse!” (King James Version; kabiji monai The New American Bible, The Holy Bible—New International Version, Tanakh—The Holy Scriptures) Pano bino, byonka byokyalumbululwa mumutwe wafumako, twakonsha kufunda ‘maana a kumuyuka Lesa’ umvwe saka tubena kuswisha Byambo byanji kutwela mumichima yetu. Pano ñanyi buku ulumbulula Baibolo wakonsha kukumbula mepuzho etu pamambo abyokyanemena kwingijisha jizhina ja Lesa?—Byambo bya Mana 2:1-6.
9. (a) Ñanyi buku witukwasha kulondolola buneme bwakwingijisha jizhina ja Lesa? (b) Batuntulula bavula bakankalwa byepi kunemeka jizhina ja Lesa?
9 Twakonsha kuya mubuloshuwa wa Ishina Lya Bulesa Ilikatwalilila Kuli Pe na Pe, watuntululwa mumilaka 69.b Pamutwe waamba’mba: “Ishina lya kwa Lesa—Ubupilibulo bwa Liko ne Mishimbwile” (mapeja 6-11) palondolola bingi bulongo kuba’mba Tetragrammaton wa Kihebelu (mu Kingiliki, “bisopelo bina”) jitanyiwamo pepi nabimye 7,000 mubinembelo bya Kihebelu byakala. Pano, bantangi babupopweshi nebatuntulula Baibolo ba Yudea neba Kilishitendomu bejifumyamotu kyanshiji muma Baibolo avula obatuntulula.c Bakonsha kwamba byepi’mba bamuyuka Lesa kabiji amba balunda nanji baitabilwa kwiaye umvwe bakana kwita pajizhina janji? Kuyuka jizhina janji kushinkula jishinda jakuyukilamo nkebelo yanji nekumuyuka byoaji. Kikwabo, lulombelo lwakwa Yesu lwakuba’mba “Tata wetu wa mwiulu, Jizhina jenu jizhile” luji nankitoka umvwe kyakuba jizhina ja Lesa kechi jingijishiwane?—Mateo 6:9; Yoano 5:43; 17:6.
Yesu Kilishitu Ye Ñanyi?
10. Muñanyi mashinda motwakonsha kutana byambo byaamba pabwikalo bonse nemwingilo wakwa Yesu?
10 Lufuunjisho 3 mubuloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka kelwakuba’mba “Yesu Kilishitu Ye Ñanyi?” Mumapalagalafutu 6 yamulondolola Yesu mungipipishilo, koafumine, nenkebelo yanji yoaishijile panopantanda. Pano bino, umvwe mukeba kuyuka jishimikila jonse jabwikalo bwanji, mwakonsha kwijitana mumashimikila a Mambo awama nemu buku wa Umuntu Wakulisha Uwabalile Abako Uwa Mweo, wanembwa mumilaka 111.d Uno buku walondolola bingi bulongo mundonda bwikalo bwakwa Kilishitu nelufunjisho lwanji mumabuku ana a Mambo awama. Bitango byanji 133 byalumbulula bwikalo bwakwa Yesu nemwingilo wanji. Ndondolwelo ikwabo yalondolwelwamo jino jishimikila, mwakonsha kwiitana mubuku wa Insight, Volyumu 2, pamutwe wakuba’mba “Jesus Christ.”
11. (a) Bakamonyi bakwa Yehoba bapusana byepi mubyobaitabilamo pe Yesu? (b) Ñanyi binembelo bimo byamu Baibolo byakana lufunjisho lwa Balesa basatu, kabiji buloshuwaka walubulula bino byambo bulongo?
11 Mu Kilishitendomu mapata akupachika pe Yesu keakukeba kuyuka’mba kana “Mwana Lesa” nyi, inyi kana ye “Lesa Mwana.” Ano mapata keakupachika pamutwe watongolwa naba Catechism of the Catholic Church amba lufunjisho lwa Balesa basatu “mutwe washupa bingi kumvwisha mulwitabilo lwabwina Kilishitu.” Bakamonyi bakwa Yehoba abo kechi baitabila byonka byaitabila Kilishitendomu ne. Abo baitabila kuba’mba Yesu bamulengele kwi Lesa kabiji Yesu kechi Lesa ne. Buloshuwa wakuba’mba Bushe Ulingile Ukusumina Muli Bulesa Butatu?, watuntululwa mumilaka 95 walumbulula bulongo uno mutwe.e Binembelo bimo byanembwamo byakukana lufunjisho lwa Balesa basatu ke: Mako 13:32 ne 1 Kolinda 15:24, 28.
12. Jipuzhoka janema jotwakonsha kutako muchima?
12 Byambo byaambiwa pe Lesa ne Yesu Kilishitu bitumwesha mashinda akufunjilamo lufunjisho lwetu lwapabunke namulanguluko wakukakwasha bulongo boba babula kuyuka bukine bwamu Baibolo kuba’mba bayuke maana alumbuluka. (Yoano 17:3) Pano kiji byepi kuboba batendekele kala baji mukipwilo kyabwina Kilishitu pamyaka yavula? Byobafunda kala maana alumbuluka amu Baibolo, abya bakebewa kwikala nalufunjisho lwapabunke lwakufunda Byambo bya Yehoba nyi?
Mamboka a “Kwiketa Obe Mwine”?
13. Ñanyi milanguluko yakwijimbaika bamo yobakonsha kwikala nayo pamambo a lufunjisho lwapabunke?
13 Bamo babanda mukipwilo pamyaka yavula bakonsha kwikala namuteeto wakuketekelatu mumaana amu Baibolo onka obafunjile mumyaka itanshi yobaikele Bakamonyi bakwa Yehoba kwapwa. Kyapela bingi kwijimbaika’mba: “Amiwa kechi nafwainwa kuba samfundatu uba nobe newakatatakane. Myaka yonatanga Baibolo nemabuku akwabo alumbulula Baibolo yavula bingi.” Kino kyokimotu nekwamba’mba: “Kechi mbena kukeba kujishanga kajone, mambo naja bingi kajo kavula kunyumakwe.” Twayuka amba mubiji ukeba kuja kajo katekewa bulongo kimye kyonsetu, pakuba’mba ekale wakosa bulongo. Kwikala batuntulu bakosa bulongo kumupashi kwakila pakino.—Bahebelu 5:12-14.
14. Mamboka otwakonsha kwiketela atwe bene?
14 Onkao mambo, atweba bonse kikale twatendekele kala kutanga Baibolo nangwane, twafwainwa kumvwina lujimuno lwakwa Paulo loajimwine Timoti, awo pakyokya kimye wajinga wakoma kumupashi mukulumpe mukipwilo amba: “Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse. Kasa wiketa obe mwine ne lufunjisho lobe pamo. Ukelwe mu byo bino bintu; mambo mu kuba kino usakukepulusha obe mwine ne abo bakumvwa pamo.” (1 Timoti 4:15, 16) Mamboka otwakonsha kumvwina lujimuno lwakwa Paulo? Vulukai kuba’mba, Paulo waambile nekuba’mba tubena kulwa na “bya bujimuku bya Diabola” ne “bapashi babipa ba mwiulu.” Kabiji mutumwa Petelo naye wajimwine kuba’mba Diabola ubena “kupitañana na kusaka ye ayuka kuja,” kabiji uno “ye ayuka” wakonsha kwikala umo wamwiatweba. Kwiumvwa atwe bene amba twaikala ntentente kwakonsha kumushinkwila jishinda jakutwelelamo joakeba.—Efisesa 6:11, 12; 1 Petelo 5:8.
15. Luzhikijiloka lwakumupashi lotuji nalo, kabiji twakonsha kwilukosesha byepi?
15 Pano luzhikijiloka lotuji nalo? Mutumwa Paulo wituvululako amba: “Shikulai byonse bya nkondo bya Lesa, namba, mukonshe kwimana saka mwakosa mu juba jibi; ne pa kupwa kuba byonse, saka mwaimana ponka.” (Efisesa 6:13) Kukosa kwabyonse byankondo yakumupashi kechi kwaimenatu pabyonka byobyajinga pakutendekane, bino kwaimena pakwibikosesha kimye kyonse. Onkao mambo, mubino byonse byankondo bya Lesa kimye kyonse mwafwainwa kwikala maana a Byambo bya Lesa. Kino kibena kulumbulula kuba’mba twafwainwa kimye kyonse kuyuka bukine bwitupa Yehoba kupichila mu Byambo byanji nekupichila mujibumba jakalume wakishinka newa maana. Lufunjisho lwapabunke lwakutanga Baibolo nemabuku alumbulula Baibolo kimye kyonse lwanema bingi pakukosesha byankondo byetu byakumupashi.—Mateo 24:45-47; Efisesa 6:14, 15.
16. Twakonsha kuba byepi pakuba’mba tuyuke’mba “jikebo ja lwitabilo” lwetu jijitu bulongo?
16 Paulo walumbulwile nelubaji lwakyankondo kyafwainwa kuzhikijilwa “jikebo ja lwitabilo,” jakuleyelamo nekuyuka miketo yamujilo yonse yakwa Satana yabyambo byabubela byakwitubepela nemafunjisho abantu basenduka mulwitabilo. (Efisesa 6:16) Onkao mambo, kyanema bingi kuba’mba tupimenga nekumona jikebo jalwitabilo lwetu byojakosa kabiji nemashinda otwafwainwa kwijikosesheshamo. Kyakumwenako, mwakonsha kwiipuzha’mba: ‘Nengezha byepi lufunjisho lwa Baibolo lwamulungu nemulungu mu Kyamba kya Usopa? Abya nengezha bulongo kuba’mba ‘tukeubishe butemwe ne mingilo yawama’ byotukakumbulangapo mikumbu yawama pakupwilanyi? Nanchi nzhikula Baibolo nekutanga binembelo byamweshiwa, byabula byobya byanembwa kala bine byambonyi? Abya nkosesha bakwetu pakukumbulapo pakupwilanyi?’ Kajo ketu kakumupashi kakosa, kakebewa kwikasheñununa bulongo kuba’mba twikute.—Bahebelu 5:14; 10:24.
17. (a) Ñanyi bulembe Satana boabena kwingijisha konauna bumupashi bwetu? (b) Bintuka byakonsha kwituzhikijila kubulembe bwakwa Satana?
17 Satana wayuka bingi bulongo bukoke bwamibiji yetu yabumbulwakoloka, nemashinda anji abujimuku ashupa bingi kwiayuka. Jishinda jimo joakumbenyamo byubilo byanji byatama kekumwesha bipikichala byamulekese pa TV, pa Intaneti, pamavidyo, nemumabuku. Bena Kilishitu bamo batwezha buno bulembe mwiabo, kabiji kino kyalengela kulusa mingilo yabo yawama mukipwilo nangwa kwiletelatu nelukatazho lukwabo. (Efisesa 4:17-19) Ñanyi bintu byakonsha kwituzhikijila kubulembe bwakumupashi bwakwa Satana? Kechi twafwainwa kusula lufunjisho lwetu lwa Baibolo lwapabunke, kupwila kwabwina Kilishitu, nebyonse byankondo bya Lesa ne. Abino byonse bitupa maana akuyuka kyawama nekyatama nekushikwa bintu Lesa byoashikwa.—Masalamo 97:10; Loma 12:9.
18. ‘Mpoko ya ku mupashi’ yakonsha kwitukwasha byepi mubulwi bwetu bwakumupashi?
18 Umvwe kimye kyonse ketufunde lufunjisho lwa Baibolo, kechi tukakoseshatu luzhikijilo lwetu lotwafunda mumaana alumbuluka aji mu Byambo bya Lesa kwapwane, bino tukekala nenabulume bwakushinda na ‘mpoko ya ku mupashi, o mambo a Lesa.’ Mambo a Lesa “atwisha kukila mapoko onse atwa kubiji, ne kusaba asaba kufika ne ku kwabanya kwa muchima ne mupashi, ne kwa manungi ne mukolokofwa, kabiji alondalonda ne kupima milanguluko ya muchima ne mo yayila.” (Efisesa 6:17; Bahebelu 4:12) Umvwe twaikala basendwe mukwingijisha ino “mpoko,” kilumbulula’mba umvwe twaponena mulweseko, tukayuka kiji kyonse, nangwa kiwame mutunduka, kabiji tukayuka kuba’mba totukose twakwa aye mubi. Butala bwetu bwamaana otufunda mu Baibolo nekwiomvwisha buketukwasha kushikwa byatama nekuba byawama. Onkao mambo, atweba bonse twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nanchi mpoko yami yatwanyi, inyi yashima? Nanchi nshupikwa kuvuluka byambo byamu Baibolo byakonsha kunkosesha kuba’mba nshindenyi?’ Twayai tutwajijile namuteeto wakufunda Baibolo kimye kyonse, kabiji inge saka tuba bino tukamukana Diabola.—Efisesa 4:22-24.
19. Mfwetoka yotwakonsha kumwenamo umvwe satwikala nalufunjisho lwapabunke?
19 Paulo wanembele’mba: “Binembelo byonse byanembeshiwa kwi Lesa, kabiji byo byawamina mu kwibafunjisha bantu, ne mu kwibalengulula ne mu kwibolola, ne mu kwibafunda mu bololoke; amba muntu wa Lesa ekale walumbuluka, wawaina byonse bya kwingilako mingilo yonse yawama.” Umvwe twaingijisha byambo byaambile Paulo kwi Timoti, twakonsha kukosesha bumupashi bwetu kabiji twakonsha kusapwilanga bulongo mumwingilo wetu wabusapwishi. Bakulumpe nebankwasho mukipwilo bakumupashi bakwasha bingi kipwilo, kabiji atweba bonse twafwainwa kwikala bantu bakosa mulwitabilo.—2 Timoti 3:16, 17; Mateo 7:24-27.
[Tubyambo twa mushi]
a Javula muntu wakatataka ubena kukifunda mubuloshuwa wa Nanchi Lesa Ukebaka umvwe wapwisha uya mubuku wa Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka. Ano mabuku onse abiji anembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba. Milanguluko yatongolwa yakonsha kumukwasha kutwajijila nakuyilako palutwe kumupashi.
b Wanembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba. Aba baji nabuku wa Insight on the Scriptures mumilaka yabo bakonsha kumona muwa Volyumu 2, pamutwe waamba’mba “Jehovah.”
c Ntuntulwilo yavula yakina Spain ne Catalonia yapusanako mubyobatuntulula Tetragrammaton ya Kihebelu, kwingijisha “Yavé,” “Yahveh,” “Jahvè,” ne “Jehová.”
d Wanembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba.
e Wanembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba.
Mukivulukanyi?
• Mpunzha nekimyeka kyawama kwikelamo nalufunjisho lwapabunke kuba’mba muntu atangenga nekumvwisha byambo?
• Bintuka bantu bavula batuntulula Baibolo byobauba kujizhina ja Lesa?
• Byamboka byamu Baibolo byomwakonsha kwingijisha kukainamo lufunjisho lwa Balesa basatu?
• Twakonsha kuba byepi pakuba’mba twizhikijile kumashinda akwa Satana, nangwa kyakuba twaikala bena Kilishitu pamyaka yavula?
[Bipikichala pa peja 25]
Pakuba’mba mwikale nalufunjisho lwapabunke lwawama, mwafwainwa kwikala kumpunzha kwawama bulongo kabiji kwazhindama nzoo
[Bipikichala pa peja 29]
Nanchi “mpoko” yenu yatwanyi, inyi yashima?