‘Kilaimo Mukuteshako Muchima’
“Twafwainwa kukila mu kuteshakotu muchima ku abya bintu byo twaumvwine, kuchina’mba, twakakumpuka.”—BAHEBELU 2:1.
1. Londololai kulabikwa byokwakonsha kuleta malwa.
MU United States monkatu, pamwaka pamwaka bantu nobe 37,000 bafwa mumapuso amyotoka. Bashayuka bamba’mba lufu lwavula lwauno mutundu lwakonsha kukepana umvwe badalaivwa bateshako muchima pakwendesha myotoka. Badalaivwa bamo balabikwa nabipabi nebiyukilo byobaimika kunsa yamikwakwa panembwa byambo nangwa kwisamba pamaselula foni obenda nao. Kabiji bakwabo nabo boba aku nakwendesha motoka aku nakuja kajo. Mubino byonse, kulabikwa kwakonsha kuleta malwa.
2, 3. Ñanyi lujimuno Paulo loajimwine bena Kilishitu Bahebelu, kabiji lujimuno lwanji lwajinga byepi lwafwainwa?
2 Pepi nobe myaka 2,000 yapitapo bantu saka bakyangye kutatula kulenga myotoka, mutumwa Paulo watongwelepo kintu kimo kilabikañana kyakonsheshe kuleta malwa kubena Kilishitu Bahebelu. Paulo waambishetu kuba’mba Yesu Kilishitu wasangwilwe wapewe kifulo kikatampe kyakila kyabamalaika bonse, mambo waikajikilwe kukuboko kwakilujo kya Lesa. Waambile’mba: “Onkao mambo twafwainwa kukila mu kuteshakotu muchima ku abya bintu byo twaumvwine, kuchina’mba, twakakumpuka.”—Bahebelu 2:1.
3 Mamboka bena Kilishitu Bahebelu kyobafwainwe ‘kukizhamo mu kuteshakotu muchima ku abya bintu byo baumvwine’ pamambo a Yesu? Mambo papichile kemyaka 30 kufuma kimye Yesu kyoafumine panopantanda. Kimye kyafuminepo Mufunjishi wabo, bena Kilishitu Bahebelu bamo batendekele kukumpuka mulwitabilo lwakine. Balabikilwenga nabupopweshi bwa Bayudea bobajingamo kala.
Bafwainwe Kukizhamo Mukuteshako Muchima
4. Mamboka bena Kilishitu Bahebelu bamo kyobakebejilenga kubwela mubupopweshi bwa Bayudea?
4 Mamboka mwina Kilishitu kyoaesekejilwenga kubwela mubupopweshi bwa Bayudea? Mambo bupopweshi bwamu Mizhilo bwajinga nabintu byamwekananga nameso. Bantu bamonanga bañanga kabiji nekumvwa bwema bwabitapisho byakusoka. Pano bino, bwina Kilishitu bwapuseneko mubintu bimo. Bena Kilishitu bajinga na Ñanga Mukatampe aye Yesu Kilishitu, bino papichile nemyaka 30 kechi bamumwenengapo panopantandane. (Bahebelu 4:14) Bajinga nanzubo ya Lesa, bino mpunzha yazhila moyajinga mwajinga mwiulu mwine. (Bahebelu 9:24) Kupusanako namukanda wakumubiji wajinga mu Mizhilo, mukanda wabena Kilishitu wajinga yewa “wa muchima, wa ku Mupashi.” (Loma 2:29) Onkao mambo, kubena Kilishitu Bahebelu, bwina Kilishitu kampe bwamwekelenga nobe kechi bwakinene, mambo kechi bebumwenenga namesone.
5. Paulo walumbulwile byepi kuba’mba bupopweshi bwatendekeshe Yesu bwakijile bobwa bwa mu Mizhilo?
5 Bena Kilishitu Bahebelu bafwainwe kuyukapo kintu kimo kyanema pamambo abupopweshi bwatendekeshe Kilishitu. Bwaimenejile palwitabilo kechi pakumonatu namesone, kabiji bwakijile ne Mizhilo yapainwe kwi ngauzhi Mosesa. Paulo wanembele’mba: “Umvwe mashi a bambuzhi ne a bañombe balume, ne buto bwa ñombe mukazhi, pa kwibisansa pa bazhilulá mizhilo, bibazhijika ke batoka pa mibiji: nanchi mashi a Kilishitu, yenka wilambwile mwine kwi Lesa mu Mupashi wa myaka, kasa abula bulema, kechi akakijishemo kwimutokesha michima yenu ku mingilo ifu amba, mumwingijile Lesa mumi, nenyi?” (Bahebelu 9:13, 14) Ee, lulekelo lwamambo lubiwa kupichila mukwikala nalwitabilo munkuulo yakitapisho kyakwa Yesu Kilishitu lwakila mumashinda avula alwa lwaubiwanga nabitapisho byalambulwanga mu Mizhilo.—Bahebelu 7:26-28.
6, 7. (a) Ñanyi kintu kyalengejile bena Kilishitu Bahebelu kuba’mba ‘bakizhemo mu kuteshako muchima ku abya bintu byobaumvwine’? (b) Kimye Paulo anembele ino nkalata yanji ku Bahebelu, kimyeka kyashajileko kuba’mba Yelusalema onaunwe? (Monai tubyambo twapanshi.)
6 Kwajinga nekishinka kikwabo bena Kilishitu Bahebelu kyobafwainwe kuteshako muchima kubintu byobaumvwine pamambo a Yesu. Waambijile jimo kuba’mba Yelusalema ukonaunwa. Yesu waambile’mba: ‘Moba akakufikila, ne balwanyi bobe bakoba nsakwa pangye yobe ne kukuzhokoloka na kukushinkila konse konse, kabiji bakakututa panshi, ne baana bobe bo uji nabo pamo; kabiji kechi bakakushila nangwa jibwe jimo jatentakana pa jikwabo ne; mambo wabujile kuyuka mwaka wa kupempulwa kobe.’—Luka 19:43, 44.
7 Kino kyamwekele ñanyi kimye? Yesu kechi watongwele juba nekimyene. Aye wibapele ino mikambizho amba: “Kabiji byo mukamona Yelusalema sa bamuzhokoloka ku mazhita, kepo mukayuka’mba, lonaiko lwanji ke luji pepi. Ponkapo baji mu Yudea balekai bakanyemene ku mitumba; ne abo baji mukachi bakalupukemo; ne baji pangye mu tumizhi kange bakatwelemo ne.” (Luka 21:20, 21) Pamyaka 30 yapichilepo Yesu poaambijile bino byambo, bena Kilishitu bamo mu Yelusalema balabamine. Kyajinga nobe balabamine aku sababena kwendesha motoka. Umvwe nekupimpula ndangulukilo yabone, malwa afwainwe kwibafikila. Umvwe kyakuba bino byobyo balangulukilenga nangwane, lonaiko lwa Yelusalema lwajingatu pepi!a Apo kampe, lujimuno lwakwa Paulo lwajimwineko bena Kilishitu mu Yelusalema balajilenga tulo twakumupashi.
Kukilamo ‘Mukuteshako Muchima’ Lelo Jino
8. Mamboka otwafwainwa ‘kukilamo mukuteshako muchima’ kubukine bwa Byambo bya Lesa?
8 Byonka byajinga bena Kilishitu bamukitota-myaka kitanshi, neatweba twafwainwa ‘kukilamo mukuteshakotu muchima’ kubukine bwa Byambo bya Lesa. Mamboka? Mambo nekwiatweba kuji lonaiko lwafwenya kala kepepi, kechi lwamukokatu umone, kelwa buno bwikalo bonse. (Lumwekesho 11:18; 16:14, 16) Bino ee kechi twayuka jine juba nekimye Yehoba kyoakaletelamo luno lonaikone. (Mateo 24:36) Pano bino, tubena kwimwena nameso kufikizhiwa kwabungauzhi bwa Baibolo bubena kumwesha patoka’mba tuji ‘mu moba apelako.’ (2 Timoti 3:1-5) Onkao mambo, twafwainwa kujimuka kukintu kiji kyonse kyakonsha kwitulabika. Twafwainwa kutesha muchima ku Byambo bya Lesa nekutwajijila kwikala bajimuka. Umvwe ketube kino popo ‘tukakonsha kupuluka ku byobya byonse bikafika.’—Luka 21:36.
9, 10. (a) Twakonsha kumwesha byepi’mba tubena kuteshako muchima kubintu bya Lesa byakumupashi? (b) Byambo bya Lesa byaikala byepi ‘lampi wa maulu etu’ ne ‘kyeya kya mu jishinda jetu’?
9 Mubino bimye byakatazha, twakonsha kumwesha byepi kuba’mba tubena ‘kukilamo mukuteshako muchima’ kubintu byakumupashi? Jishinda jimo kekutanwanga kimye kyonse kukupwila kwabwina Kilishitu, kupwila kwakijiiji, kwajuba jimo kwiikajila, apa bino nekwankambi. Kabiji twafwainwa kwikala bantu bafunda Baibolo bakine kuba’mba tufwenye kwipi neaye Mwinayo, Yehoba. (Yakoba 4:8) Umvwe twafunda maana alumbuluka akuyuka Yehoba kupichila mulufunjisho lwetu lwapabunke nekutanwanga kukupwila, tukekala byonka byajinga nyimbi wamasalamo waambile kwi Lesa amba: “Byambo byenu ye lampi wa maulu ami, kyo kyeya kya mu jishinda jami.”—Masalamo 119:105.
10 Baibolo ikala ‘kyeya kya mujishinda jetu’ byoitufunjisha nkebelo ya Lesa yakimye kyakulutwe. Kabiji ‘ye lampi wa maulu etu.’ Muñambilo ikwabo, yakonsha kwitukwasha byakuba umvwe tuji mumakatazho akatampe mubwikalo bwetu. Oene mambo okyanemena kuba’mba ‘tukilemo mukuteshako muchima’ umvwe twapwila pamo nabakwetu bamulwitabilo nakufunda mikambizho kabiji nekimye kyotubena kutanga Byambo bya Lesa atweba bene. Byambo byotufunda bitukwasha kufuukula byakuba byawama bimusekesha Yehoba nekusangajika muchima wanji. (Byambo bya Mana 27:11; Isaya 48:17) Twafwainwa byepi kutelekeshanga pakupwila nekimye kyalufunjisho lwapabunke bwetu kuba’mba tufunde byavula mulunengezho lwakumupashi loanengezha Lesa?
Byotwafwainwa Kutelekeshanga Pakupwila Kwetu
11. Mamboka bimye bimo kutelekesha pakupwila kwabwina Kilishitu kyokushupila?
11 Bimye bimo, kutelekesha pakupwila kwabwina Kilishitu kechi kyapelane. Twakonsha kulabikwa, kampe namambo amwana ubena kujila nangwa muntu wakelwa kufika ubena kukeba-keba kipona pakwikala. Kimo kimye twakonsha kukoka namambo akwingila nkito yakuzhikisha juba. Nangwa apo kampe ñambi ubena kwamba jashi papulatifomu kechi ubena kwamba mukukabane, namba tukavulukenga, twatatula nekulanguluka bintu bingi—kampetu nekukunuka. Namambo amunema wabyambo bibena kwambiwa, kyawama kuteshako maana pakupwila kwakipwilo. Pano twakonsha byepi kutelekeshanga?
12. Kika kyakonsha kwitukwasha kuba’mba kitupelelengako kuteleka pakupwila?
12 Javula kipela bingi kutelekesha pakupwila umvwe twinengezha bulongo. Onkao mambo, kyanema bingi kwikalako nakimye kyakunengezhezhamo byambo byomukafunda. Kisendatu maminiti acheche pajuba nejuba kutanga nekulanguluka pabyapitala byanengezhewa kutanga mu Baibolo muyewo mulungu. Umvwe twatanchikila jimo, twakonsha kwikalako nena kimye kyakunengezhezhamo Lufunjisho lwa Buku Pakipwilo ne Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa. Jishinda jiji jonse jotwakonsha kunengezhezhamo, kujitu kintu kimo kyanema: Kunengezhezha jimo kwitukwasha kutelekesha kubyambo bibena kwambiwapo pakupwila kwakipwilo.
13. Kika kyakonsha kwitukwasha kuba’mba tutwajijile nakutelekesha kubyambo bibena kwambiwapo pakupwila?
13 Kununga pakwinengezhezhanga jimo, bamo batana kuba’mba bomvwisha bulongo pakupwila umvwe baikela pabipona byakulutwe mu Nzubo ya Bufumu. Kuzanza meso peñambi, kutangila pamo kinembelo mu Baibolo umvwe ñambi keatange, nekunembako bishinka omashinda akwabo akwitukwasha kubula kulangulukanga pabintu bingi. Pano bino, kunengezhezha jimo muchima wetu kyanema bingi kukila nemashinda aji onse akutelekelamo. Twafwainwa kuyuka nkebelo itulengela kupwila pamo. Kintu kikatampe kitulengela kupwila pamo nabapopweshi bakwetu kekupopwela Yehoba. (Masalamo 26:12; Luka 2:36, 37) Kupwila jojishinda jimo janema jotujishilwamo kumupashi. (Mateo 24:45-47) Kabiji, kwitupa nekimye kya ‘kwilanguluka atwe bene nabene mukwiubila butemwe nemingilo yawama.’—Bahebelu 10:24, 25.
14. Ñanyi kintu kine kilengela kupwila kuwama?
14 Bamo bapima kupwila byokusakwikala pakuyuka mfunjishisho yabañambi basakwambanga majashi. Umvwe bañambi baamba bulongo majashi, bamba’mba mwane kupwila kwajikuwama bingi. Pano umvwe majashi kechi akwambiwa bulongone, kimo kimye twakonsha kwamba’mba kechi kwaji kuwamane. Kyakine kuba’mba aba baji namajashi bafwainwa kwibikako kuba’mba bakafunjishe bulongo nekufika banteleki babo pamuchima. (1 Timoti 4:16) Pano bino, atweba tubena kuteleka kechi twafwainwa kabiji ketulengululene. Nangwa kyakuba busendwe bwakufunjisha bwaboba baji mumajashi bobwanema, kechi kyokine kintu kikatampe kilengela kupwila kuwamane. Abya nanchi kechi mwaswa nenyi kuba’mba kintu kikatampe kechi ñambilo ibena kwambilamo ñambi jashi janjine, bino kyanema kebyambo byotubena kuteleka nenyi? Umvwe twatanwa kukupwila nekuteshako muchima kubibena kwambiwa, kokuba’mba tubena kupopwela Lesa monka mwayila kyaswa muchima wanji. Kino kyokilengela kupwila kuwama. Umvwe twakebesha kufunda maana alumbuluka akuyuka Lesa, tukamwenamo mukupwila, nangwa kyakuba ñambi uji byepi nangwa byepi. (Byambo bya Mana 2:1-5) Mujishinda jiji jonse, twayai nanchi twesekeshe nabulume bwetu bonse, ‘tukilemo mukuteshako muchima’ pakupwila kwetu.
Mwenaimo Mulufunjisho Lwenu Lwapabunke
15. Kufunda nekulanguluka-langulukapo pabyambo byotwafunda kwakonsha kwitukwasha byepi?
15 Tumwenamo bingi umvwe ‘twakilamo mukuteshako muchima’ kimye kyotubena kufunda lufunjisho lwapabunke nekulanguluka-langulukapo pabyotwatanga. Kutanga nekulangulukapo pabyotwatanga mu Baibolo nemumabuku abwina Kilishitu kuketupa mashuko akusunga bukine bwa Byambo bya Lesa mukachi kamuchima wetu. Kino, kiketukwasha kuyuka jishinda jotulangulukilamo nekubilamo bintu. Kyakine, kiketukwasha kwikala nalusekelo mukuba kyaswa muchima wa Yehoba. (Masalamo 1:2; 40:8) Onkao mambo, twafwainwa kwikala bakuteshako maana kuba’mba tuyukenga byotubena kufunda. Kyapela bingi kulabikwa! Tubintu tucheche nabiji kujila kwafoni nangwatu kyongo byakonsha kwitulabika. Kimo kimye nangwatu kwakubula bino bintu byakwitulabika, kyakonsha kwitukosela bingi kuteshako maana pakimye kyabaya. Twakonsha kwikalatu bulongo panshi kuba’mba tuje kajo kakumupashi, pano mukakimyetu kacheche milanguluko ifikenatu kuya kungi twalabikwa nekulabikwa. Pano twakonsha byepi ‘kukilamo mukuteshako muchima’ kimye kyotubena kufunda lufunjisho lwapabunke lwa Byambo bya Lesa?
16. (a) Mamboka okyanemena kwiatweba kutanchika kimye kyakufunjilamo lufunjisho lwapabunke bwetu? (b) Mwanengezha byepi kimye kyakufunjilangamo Byambo bya Lesa?
16 Kyawama bingi kutanchika mutanchi nekumonapo mpunzha yawama kufunjilako. Kwiatweba bavula, kitushupa bingi pakubatu’mba tumonepo kimye nempunzha kwabunke kuba’mba tutangileko. Twakonsha kwiumvwa nobe mingilo yajuba nejuba ibena kwitukumpula ubatu nobe kakiswaswa kacheche kabena kulelauka pamukuku wamema. Ee kine, mubukifwanyikizho twafwainwa kushinda mukuku nekumonapo kimye kyakufunjilamo lufunjisho lwapabunke bwetu mubuno bwikalo mwavula byakuba. Kechi twafwainwa kupembelelatu’mba kimye kine kyakufunjilamo lufunjisho kisakwiletane. Twafwainwa atweba bene kuyuka mwakwingijila kuba’mba twikalengako nakimye kyakufunjilamo. (Efisesa 5:15, 16) Bamo bekalako nakakimye kacheche lukelo kimye kikepanako bintu bilabikañana. Bakwabo nabo batana kuba’mba kimye kyamabanga kyokibawamina. Kishinka kekyakuba’mba, kechi twafwainwa kusula kufunda maana alumbuluka akuyuka Lesa ne Mwananji ne. (Yoano 17:3) Onkao mambo, twayai tutanchike kimye kyakufunjilamo lufunjisho lwapabunke apa bino nekulondela yewo mutanchi.
17. Kulanguluka-langulukapo kokuka, kabiji kwakonsha byepi kwitukwasha?
17 Kulanguluka-langulukapo kwanema bingi mambo kokukwatakenyamo bintu byotwafunda mulufunjisho. Kwitukwasha kufumya milanguluko ya Lesa poyanembwa nekwiilama mukachi kamuchima wetu. Kulanguluka-langulukapo kwitukwasha kuyuka byotwakonsha kwingijisha lufunjisho lwamu Baibolo kuba’mba twikale “ba kwioba mambo, kechi ba kwiomvwatu ne.” (Yakoba 1:22-25) Kabiji, kwitukwasha kufwenya kwipi ne Yehoba, mambo kwitulenga kulanguluka pabyubilo byanji nebyo byalumbululwa mubyambo byotubena kufunda pabimye byalufunjisho.
18. Byubilo byamutunduka bikebewa pakuba’mba tulanguluke-langulukenga bulongo?
18 Pakuba’mba tumwenemo mulufunjisho nekulanguluka-langulukapo, kechi twafwainwa kutatula kulanguluka pabintu byakonsha kwitulabikane. Pakuba’mba tufunde byambo bikwabo pakulanguluka-langulukapo pabyotwafunda, twafwainwa kuleka kulanguluka pabintu byamu bwikalo byakonsha kwitulabika. Kulanguluka-langulukapo kukebewa kimye nekwikala kumpunzha kwabunke. Bino byobikoseshapo kuja kajo kakumupashi nekutoma mema abukine aji mu Byambo bya Lesa!
19. (a) Pamambo alufunjisho lwapabunke, kika kyakwashako bamo kuba’mba bateshengako maana? (b) Ñanyi mulanguluko yetwafwainwa kwikala naye kulufunjisho, kabiji mfwetoka yotwakonsha kumwenamo muuno mwingilo wanema?
19 Ibyepi umvwe kyakuba tutakotu maana pakakimye kacheche nemilanguluko yetu yabwela keikalangulukemotu bingi panyuma yakufundakotu pacheche? Bamo batana kuba’mba bakonsha kuteshako maana kimye kyobabena kufunda umvwe batatula nakimye kicheche kyakufunjilamo lufunjisho, binopa sabaya pachepache nakwikibaishako mukuya kwamoba. Kikonkwanyi kyetu kekumona kuba’mba tubena kwikala nakimye kyabaya kyalufunjisho kechi kutangamotu lubilo-lubilo amba mwane napwishane. Twafwainwa kwikala nakilaka kyakukeba kuyuka byambo biji muyeo mutwe yetubena kufunda. Kabiji twafwainwa kupesela-peselapo nebikwabo mumabuku avula etunengezhezha jibumba jakalume wakishinka newa maana. Muji mfweto ikatampe bingi mukutanga “bine byazhika bya Lesa.” (1 Kolinda 2:10) Kuba bino kwitukwasha kuyilako palutwe mumaana akuyuka Lesa kabiji nekwikala namaana alumbuluka. (Bahebelu 5:14) Umvwe twibikishako kufunda Byambo bya Lesa, neatweba ‘tukakonsha kufunjishako bakwetu.’—2 Timoti 2:2.
20. Twakonsha byepi kwikala balunda bakine na Yehoba Lesa nekutwajijila byonkabyo?
20 Kutanwanga kukupwila kwabwina Kilishitu nekwikala nalufunjisho lwapabunke kuketukwasha bingi kwikala balunda bakine na Yehoba nekutwajijila byonkabyo. Kwambatu kine, bino byobyo kyajinga nekwi nyimbi wamasalamo waambile kwi Lesa amba: “Kine, buku wenu wa mizhilo byo namutemwisha! I ye ye ndanguluka juba jonse.” (Masalamo 119:97) Twayai nanchi, tutanwenga kukupwila kwakipwilo, kupwila kwakijiiji, nekupwila kwajuba jimo kwiikajila, kepo nekwankambi. Kabiji twayai tumonengapo kimye kyakutanga Baibolo nekulanguluka-langulukapo pabyotwatanga. Mujino jishinda tukamona mfweto ikatampe bingi umvwe ‘twakilamo mukuteshako muchima’ ku Byambo bya Lesa.
[Tubyambo twa mushi]
a Nkalata ku Bahebelu yanembelwe nobe mu 61 C.E. Umvwe ibyo, kwashajiletu myaka itanu kufika kimye Yelusalema kyoazhokolokelwe nanzhita yatangijilwenga na Cestius Gallus. Bukiji-bukijitu aa mazhita abwelelemo, akyo kyapaine kimye kubena Kilishitu bajimukile kuba’mba bafumemo. Byopapichile myaka ina, muzhi bamonawine kumazhita abena Loma atangijilwenga na Mukulumpe Titus.
Mukivulukanyi?
• Mamboka bena Kilishitu Bahebelu bamo kyobakumpukijile mulwitabilo lwakine?
• Twakonsha kutwajijila byepi nakutelekesha pakupwila kwabwina kilishitu?
• Kika kiketukwasha kumwenamo mulufunjisho lwetu lwa Baibolo nekulanguluka-langulukapo?
[Kipikichala pa peja 9]
Bena Kilishitu Bahebelu bafwainwe kujimuka pamambo alonaiko lwa Yelusalema lwajinga pepi nakufika
[Kipikichala pa peja 11]
Bansemi bakonsha kukwasha baana babo kumvwa byobabena kufunda pakupwila kwabwina Kilishitu