“Fwenyai Kwipi ne Lesa”
“Fwenyai kwipi ne Lesa, Kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.”—YAKOBA 4:8.
1, 2. (a) Bantu javula bamba’mbaka? (b) Lutundaikoka Yakoba loatundaikile, kabiji mamboka olwakebewenga?
“LESA tuji nanji.” Bino byambo byanembwa pabiyukilo byabyalo kabiji nepabivwalo byabashilikale. Byambo byakuba’mba “twaketekela mwi Lesa” byanembwa pamali aano moba avula bingi amuwayawaya neakipepala. Kijitu bulongo bantu kwamba’mba balunda bapamuchima ne Lesa. Nangwa byonkabyo, nanchi kuba mwaitaba kuba’mba kwikala nabulunda bwauno mutundu kukebewa byavula kukila kwambatu pakanwa nangwa kunembatu byambo’mba bantu bebimonenganyi?
2 Baibolo yaamba kuba’mba kyakonsheka kwikala balunda na Lesa. Pano bino nangwa byonkabyo kikebewa kwibikako. Nangwatu bena Kilishitu bashingwa bamukitota-myaka kitanshi bakebewenga kukosesha bulunda bwabo na Yehoba Lesa. Mukulumpe mukipwilo wabwina Kilishitu aye Yakoba wajimwineko nebamo namambo abyubilo byabo byabuntunshi nekwikala babula kutoka kumupashi. Mulujimuno loebajimwineko wibatundaikile’mba: “Fwenyai kwipi ne Lesa, kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.” (Yakoba 4:1-12) Yakoba wikitazhizhe muka pakwamba’mba “fwenyai kwipi”?
3, 4. (a) Bintuka bamo batangilenga nkalata yakwa Yakoba mukitota-myaka kitanshi byobebavulwilemo nabyambo byakuba’mba “fwenyai kwipi ne Lesa”? (b) Mamboka otwafwainwa kuketekela’mba kufwenya kwi Lesa kwakonsheka?
3 Yakoba waambile byambo byobayukile bantu bavula bajingako mukitota-myaka kitanshi batangilenga nkalata yanji. Mu Mizhilo yakwa Mosesa mwajinga mikambizho imo yabañanga yabyobafwainwe “kufwenya kwi,” Yehoba mukwimenako bantu banji. (Kulupuka 19:22) Nanchi kokuba’mba bantu batangilenga nkalata yakwa Yakoba bebavulwilemo kuba’mba kufwenya kwi Yehoba kechi kintu kyakukaishatune. Yehoba yewakilamo mubuneme pabilengwa byonse.
4 Kabiji byonka byaambile shayuka umo wa Baibolo, “lutundaiko luji [mu Yakoba 4:8] lusolola luketekelo lwakine.” Yakoba wayukile kuba’mba Yehoba kimye kyonse wita bantu bambulwakoloka mubutemwe kufwenya kwipi ne Aye. (2 Byambo bya Moba 15:2) Kitapisho kyakwa Yesu kyashinkwile jishinda jakufwenyenyamo kwipi ne Yehoba naluketekelo. (Efisesa 3:11, 12) Lelo jino, jishinda jakufwenyenyamo kwipi ne Lesa jashinkulwa kubantu bavula bingi! Pano bino twakonsha kuba byepi pakuba’mba twingijishe jino jishuko jakilamo kunema? Tusakwisamba mungipipishilo mashinda asatu otwakonsha kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba Lesa.
Twajijilai “kufunda Maana Akuyuka” Lesa
5, 6. Kyakumwenako kyamwanyike Samwela kimwesha byepi byokyalumbulula ‘kufunda maana akumuyuka’ Lesa?
5 Kwesakana na Yoano 17:3 Yesu waambile’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba [bafundenga maana akwimuyuka, NW] anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” Ntuntulwilo yaino vesi muma Baibolo avula yapusanako pacheche naya mu Baibolo wa New World Translation. Mukifulo kyakwamba’mba ‘bafundenga maana akuyuka’ Lesa, ao anembwatu’mba ‘kuyuka’ Lesa. Pano bino bashayuka bavula bamba kuba’mba mulanguluko wakino kyambo mu Kingiliki kine kitanshi walumbulula byavula. Ke kutwajijila kuba kintu kyakonsha kulengela bantu kwiyukisha bulongo bene nabene.
6 Mumoba akwa Yesu, kumuyukisha bulongo Lesa kechi kyajinga kyenyine. Kyakumwenako, mu Binembelo bya Kihebelu, tutangamo kuba’mba Samwela byoakijinga mwanyike, “wajinga ukyangye kumuyuka Yehoba.” (1 Samwela 3:7) Nanchi kino kyalumbulwilenga’mba Samwela wamuyukiletu pacheche Lesa wanjinyi? Ine. Kyamweka bansemi yanji nebañanga bamufunjishe byavula. Pano bino, kwesakana nabyaambile shayuka umo, kyambo kya Kihebelu kyaingijishiwa muino vesi, kyakonsha “kwingijishiwa kubantu bepwiluluka.” Samwela wajinga ukyangye kumuyukisha bulongo Yehoba, kukila byoamuyukile kimye kyoatendekele kwingila mwingilo wakumwambilako Yehoba. Samwela byoakomenenga, waishile kumuyuka bulongo Yehoba, kwikala mulunda nanji wapamuchima.—1 Samwela 3:19, 20.
7, 8. (a) Mamboka otwafwainwa kubula kulefulwa namafunjisho azhika amu Baibolo? (b) Ñanyi bukine bumo bwazhika buji mu Byambo bya Lesa botwafwainwa kufunda?
7 Abya nanchi mubena kufunda maana akuyuka Yehoba kuba’mba mwipwiluluke nanjinyi? Pakuba’mba mube byobyo, mwafwainwa ‘kusaka’ kajo kakumupashi kapana Lesa. (1 Petelo 2:2) Kange mutondwetu namafunjisho atanshi amu Baibolo onkane. Ikalai namukovyokovyo wakukeba kufunda mafunjisho azhika amu Baibolo. (Bahebelu 5:12-14) Nanchi mulefuulwa namafunjisho auno mutundu, kemulanguluke’mba ashupishanyi? Umvwe byobyo mulanguluka, vulukai kuba’mba Yehoba ye “Mufunjishi.” (Isaya 30:20) Wayuka byakulumbulwila bantu bambulwakoloka bukine bwazhika. Kabiji wakonsha kwimukwasha namambo amukovyokovyo wenu wakukeba kumvwa byoabena kwimufunjisha.—Masalamo 25:4.
8 Nga mamboka akubujila kwipima anwe bene pamambo a “bine byazhika bya Lesa”? (1 Kolinda 2:10) Ano kechi mafunjisho alenga mukose byonka bilanguluka bantu bafunda byabupopweshi nebantangi babupopweshine. Kemafunjisho akine motwakonsha kufunjila bintu byalusekelo pamambo amilanguluko nemuchima wa Shetu wabutemwe. Kyakumwenako, mitwe nabiji nkuulo, “byafyamika,” nelulayañano lwapusana-pusana Yehoba yoaingijisha kupesheshamo bantu banji nekufikizhizhamo nkebelo yanji kubikapotu nemitwetu ikwabo nabiji ino, kemitwe yalusekelo kabiji ikwasha bingi yotwafwainwa kupesa-pesa nekufunda mulufunjisho lwetu lwapabunke.—1 Kolinda 2:7.
9, 10. (a) Mamboka kwilundumika byokwatamina, kabiji kika kyakonsha kwitukwasha kwikuchina? (b) Umvwe twaikala namaana akuyuka Yehoba, mamboka otwakonsha kwesekela nangovu kwikepesha?
9 Byomukomenako mumaana akuyuka byazhika byabukine bwakumupashi, jimukai kuchina mwakeya kwilundumika namambo akwikala namaana. (1 Kolinda 8:1) Kwilundumika kwatama, mambo kulengela bantu kwifumya abo bene kwi Lesa. (Byambo bya Mana 16:5; Yakoba 4:6) Vulukai kuba’mba kafwako muntu wafwainwa kwitotela mumaana anji mwinene. Kyakumwenako, akimonai bino byambo byakutendekelako byafuma mubuku upesa-pesa pabantu byobakomenako mubya Sayansi amba: “Monka mukuyuka bintu byavula, momo tuyukila kuba’mba nanchi twayukakotu bicheche. . . . Byonse byotwafunda nanchi kebichechetu, kechi byakonsha kwesakana nabintu byotukyangye kufundane.” Kwikepesha kwauno mutundu kwawama bingi. Pano umvwe twalanguluka pamaana avula akuyuka Yehoba Lesa, popo twafwainwa nekukizhamo kwikala bekepesha. Mamboka?
10 Akimonai byambo bimo byamu Baibolo byaamba pe Yehoba. “Milanguluko yenu yazhika bingi.” (Masalamo 92:5) ‘Maana a [Yehoba] ka kuji ne ko apela ne.’ (Masalamo 147:5) ‘Maana a [Yehoba] kechi akonsha kuyukanyikwa ne.’ (Isaya 40:28) ‘Mamā byo byazhika bunonshi, ne maana, ne kuyukisha kwa Lesa!’ (Loma 11:33) Ee kine, kechi tukayuka nangwa pacheche bintu byonse bikebewa kuyuka pe Yehoba ne. (Musapwishi 3:11) Witufunjisha bintu byavula bingi byakukumya, bino kimye kyonse twikalanga nabintu byavula byamaana akukankalwa kubala kotufundanga byavula. Nanchi uno mulaye kechi witusangajika nekwitulengela kwikepeshanenyi? Monka mukufunda, twayai kimye kyonse twingijishenga maana etu kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba nekukwasha bakwetu nabo kuba byonkabyo. Kechi twafwainwa kwiengijisha nangwa pacheche kwitumbijikilamo kubakwetune.—Mateo 23:12; Luka 9:48.
Mweshai Kutemwa Yehoba Mubyubilo
11, 12. (a) Maana otufunda pe Yehoba afwainwa kwitulengela kuba byepi? (b) Kika kimwesha’mba butemwe bwamuntu boatemwa Lesa bwakine nangwane?
11 Mutumwa Paulo walumbulwile bingi bulongo mwakwatankena maana nebutemwe. Wanembele’mba: ‘Nalomba ne kino namba, butemwe bwenu buyengatu na kuvula na maana onse a kwibiyuka bintu ne a kwibisalulula.’ (Filipai 1:9) Mukifulo kyakwilundumika, bukine bonse bwanema botufunda pe Yehoba nenkebelo yanji bwafwainwa kwitubaishisha butemwe bwetu bwakutemwa Shetu wamwiulu.
12 Ee, bantu bavula betongola’mba bamutemwa Lesa kechi bamutemwa kinene. Bakonsha kusumininwa nabyobabena kwiumvwa mukachi kamichima yabo’mba bamutemwa. Kwiumvwa byobyo kujitu bulongo, kabiji kutakaikwa bingi umvwe kyakuba kwakwatankana namaana alumbuluka. Pano bino ako kwinetu bunke kechi bobutemwe bwakine bwakutemwa Lesa ne. Nga mamboka? Monai Byambo bya Lesa byobilumbulula butemwe bwakine amba: “Kutemwa Lesa ko ko kuno, amba, tulame mikambizho yanji.” (1 Yoano 5:3) Onkao mambo, butemwe bwakutemwa Yehoba bwikalatu bwakine umvwe kyakuba bwamweshiwa mubyubilo bimwesha kunekenena.
13. Moyo wakwakamwa Lesa witukwasha byepi kumwesha butemwe bwetu botwamutemwa?
13 Moyo wakwakamwa Yehoba witulengela kumukokela. Uno moyo mukatampe nemushingi wakushingika Yehoba ufuma mukufunda maana akumuyuka, kufunda pamambo abuzhile bwanji bukatampe, lukumo, bulume, bololoke, maana nebutemwe bwanji. Moyo wauno mutundu wanema bingi umvwe tukeba kufwenya kwipi neaye. Akyumvwai Masalamo 25:14 byoaamba’mba: ‘[Balunda ne, NW] Yehoba ke boba bamwakamwa.’ Onkao mambo, umvwe tuji namoyo wakine wakuchina kumufichisha pamuchima Shetu wamwiulu yetwatemwa, twakonsha kufwenya kwipi neaye. Moyo wakwakamwa Lesa witukwasha kumvwina lujimuno lwamaana lwanembwa mu Byambo bya Mana 3:6 amba: “Umuvulukenga konse konse ko uya ne aye ukakolwela mashinda obe.” Kino kyalumbululaka?
14, 15. (a) Ñanyi bintu bimo byotufuukula kuba mubwikalo bwajuba nejuba? (b) Twakonsha kufuukula byepi kuba bintu bimwesha moyo wetu wakwakamwa Lesa?
14 Pajuba nejuba mufuukula byakuba, bikatampe nangwa bicheche. Kyakumwenako, ñanyi misambo yomusakwisambanga nabakwenu momwingijila nkito, bakwenu momufunjila sukulu nebakwenutu momwaikela kinkalankulo? (Luka 6:45) Nanchi musakwingila nangovu mingilo yomwapewanyi, inyi musakumonapo mashinda amo mwakuleyela kuba’mba mwingilekotu pacheche? (Kolose 3:23) Abya nanchi musakwipwiluluka naboba babula kutemwa Yehoba nyi, inyi musakukosesha bulunda bwenu nabantu balanguluka byakumupashi? (Byambo bya Mana 13:20) Musakubapoka, nangwatu mutubintu tucheche kuba’mba munungulwilemo bintu bya Bufumu bwa Lesa? (Mateo 6:33) Umvwe mafunde amu Binembelo nabiji ano anembwa pano oemutangijila mumfuukwilo yenu yabintu byakuba pajuba nejuba, kokuba’mba nanchi kine mumuvuluka Yehoba ‘mumashinda enu onse.’
15 Mubintu byonse byotufuukula kuba, twafwainwa kutangijilwanga nauno mulanguluko wakuba’mba: ‘Yehoba ukeba’mba ngubeka? Byubiloka byakonsha kukizhamo kumutokesha kumuchima?’ (Byambo bya Mana 27:11) Kumwesha moyo wakwakamwa Lesa bibye jojishinda jawama jakumwesheshamo butemwe botwamutemwa Yehoba. Kabiji moyo wakwakamwa Lesa witukwasha kwikala babutooto kikale kumupashi, mubyubilo, nekumubiji. Inge mwauba’mba mumone, muvesi intutu imo Yakoba moatundaika bena Kilishitu ‘kufwenya kwipi ne Lesa,’ watundaika nekuba’mba: “Ovwai maboko enu, anweba bandengamambo; kabiji tokeshai michima yenu, anweba ba michima ibiji.”—Yakoba 4:8.
16. Byotupana kwi Yehoba kika kyotukabula kuba nangwa pachechene, bino kimye kyonse tukonsha kubaka?
16 Ee, mukumwesha butemwe bwetu bwakutemwa Yehoba mwavwangwa byavula kechi kuchinuzhukatu kuba byatama konkane. Kabiji butemwe bwitutundaika kuba byawama. Kyakumwenako, tubapo byepi pabupe bwavula Yehoba boetupa? Yakoba wanembele’mba: “Bya kupana byonse byawama ne bya bupe byonse byalumbuluka bifuma mwiulu, kasa bikila panshi kufuma kwi Tata wa byeya.” (Yakoba 1:17) Kyakine, umvwe twamupapo Yehoba bintu byetu bimo kechi tumunonkeshane, mambo bintu byonse nebunonshi bonse byo byanji. (Masalamo 50:12) Kabiji umvwe Yehoba twamupa kimye nengovu yetu, kechi kilumbulula’mba tubena kumupa bintu byoakajilwane. Nangwa kyakuba twakana kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa, wakonsha kwambila mabwe keasapwile! Pano nga mamboka otupela Yehoba bintu byetu byakumubiji, kimye, nengovu yetu? Mambo jino jojishindatu bunke jotumwesheshamo butemwe bwetu botwamutemwa namuchima wetu yense, mweo wetu yense, maana etu onse nebulume bwetu bonse.—Mako 12:29, 30.
17. Kika kyakonsha kwitutundaika kumupa Yehoba nalusekelo?
17 Pakumupa Yehoba, twafwainwa kumupa nalusekelo, “mambo Lesa watemwa upana na lusekelo.” (2 Kolinda 9:7) Mafunde anembwa mu Mpitulukilo ya mu mizhilo 16:17 akonsha kwitukwasha kupananga nalusekelo: “Bonse pa muntu pa muntu mukapanenga mo mukakonshesha, monka mwayila bibusa byo mukatambula kwi Yehoba Lesa wenu.” Umvwe twauba’mba tulanguluke pabintu byavula byoetupa Yehoba, netuwa tukebesha bingi kumupa byavula nalusekelo. Mpaino yauno mutundu isangajika muchima wanji, byonkatu nsemi byoasangalala pakyabupe kicheche kyamupa mwananji yeatemwa. Kumwesha butemwe bwetu mujishinda jauno mutundu kuketukwasha kufwenya kwipi ne Yehoba.
Koseshai Bulunda Kupichila Mululombelo
18. Mamboka okyanemena kulanguluka byotwakonsha kuba pakuba’mba ndombelo yamilombelo yetu iwame?
18 Bimye byalulombelo lwapabunke bwetu byobimye byawama bingi byotwafwainwa kwisambilamo na Shetu wamwiulu bintu byankama biji kumuchima wetu. (Filipai 4:6) Lulombelo byoluji jishinda jikatampe jakufwenyenyamo kwipi ne Lesa, kyanema bingi patanshi kukitulumana nekulanguluka pamilombelo yetu byoyafwainwa kwikala. Kechi kibena kulumbulula’mba yafwainwa kwikala yakimenge muñambilo’mba mwane bobayuka kulombane. Milombelo yetu yafwainwa kwikala byambo byakine bibena kufuma panshi yamuchima. Twakonsha kuba byepi kuba’mba ndombelo yamilombelo yetu iwame?
19, 20. Mamboka otwafwainwa kukilanguluka-langulukilapo saka tukyangye kulomba, kabiji mitweka imo yafwainwa yotwakonsha kulanguluka-langulukapo?
19 Twafwainwa patanshi kukilanguluka-langulukapo saka tukyangye kulomba. Umvwe twalanguluka-langulukilapo jimo, milombelo yetu ikekala yalumbuluka sayashinkamana pakine kintu kyotubena kulomba. Kino kiketukwasha kuchinuzhuka kisela kyakubwezha-bwezhapotu byambo bintu bimo byapela kuvuluka. (Byambo bya Mana 15:28, 29) Kampepo kyakonsha kukwasha bingi kulanguluka-langulukanga pamitwe imo Yesu yoatongwele mululombelo lwanji nekumona byoyalamata bwikalo bwetu. (Mateo 6:9-13) Kyakumwenako, twakonsha kwiipuzha atwe bene ñanyi mwingilo yetukeba kwingila mukuba kyaswa muchima wa Yehoba panopantanda. Abya twafwainwa kumubula Yehoba kusaka kwetu kwakukeba’mba tumwingijile papelela bulume bwetu nekumulomba kuba’mba etukwashe twingile mingilo iji yonse yoetupanyi? Nanchi twanemenwa nabijikila byabintu byetu byakumubijinyi? Ñanyi mambo amo otukeba kwitulekelako, kabiji bañanyi kikatakata botwafwainwa kulekelangako mambo? Mesekoka amo abena kwitumanyika, kabiji abya tuyuka byotubena kukebela bukiji-bukiji Yehoba kwituzhikijila pakinonyi?
20 Kikwabo, twafwainwa kulangulukapo bantu bamo botwayuka babena kukebewa bukwasho bwa Yehoba. (2 Kolinda 1:11) Pano bino kikwabo kyotwafwainwa kubula kulubako kekusanta. Umvwe twatulumana nekulangulukapo, twakonsha kumona bishinka byavula byotwafwainwa kumusanchila Yehoba nekumutota pajuba pajuba namambo abuwame bwanji bwavula. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:10; Luka 10:21) Mukuba kino muji mfweto yavula bingi—kyakonsha kwitukwasha kwikala babyubilo byaluketekelo, nebyalusanchilo mubwikalo bwetu.
21. Binembeloka byotwakonsha kufunda kuba’mba bitukwashe umvwe twasolomoka Yehoba mululombelo?
21 Lufunjisho lwapabunke nalo lwakonsha kwitukwasha kumona’mba milombelo yetu yawama. Mu Byambo bya Lesa muji milombelo yawama bingi yobalombelenga banabalume nebanabakazhi bakishinka. Kyakumwenako, umvwe twamona’mba lukatazho lubena kwitwishila, nekwitulengela atwe bene nangwa batemwe betu kijikila nemoyo, twakonsha kutanga lulombelo lwakwa Yakoba loalombele pamambo akolojanji Isao wamutundaijilenga wakebelenga kushinkanya nanji. (Ntendekelo 32:9-12) Nangwa kimo kimye twakonsha kufunda lulombelo lwalombele Mfumu Asa kimye nzhita yabena Etiopya yajinga nobe milyonyi umo kyoyataile bantu ba Lesa mukañumbwañumbwa. (2 Byambo bya Moba 14:11, 12) Umvwe tuji mulukatazho lwakonsha kwitulengela kuleta mwenga pajizhina ja Yehoba, kyawama kulanguluka palulombelo lwakwa Elaija loalombele kumeso abapopweshi ba Baela pa Mutumba wa Kamela, kabiji nelulombelo lwakwa Nehemiya loalombele pamambo amuzhi wa Yelusalema mwajinga byubilo byakizhizhemo bubi. (1 Bamfumu 18:36, 37; Nehemiya 1:4-11) Kutanga nekulanguluka-langulukapo pamilombelo yauno mutundu kwakonsha kukosesha lwitabilo lwetu nekwitupa milanguluko yabyotwakonsha kusolomokelamo Yehoba nabijikila bitunemena.
22. Ñanyi kinembelo kyamwaka wa 2003, kabiji twakonsha kwiipuzhanga’mbaka pakimye nekimye mumwaka yense?
22 Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, kafwako mushingi nangwa mulanguluko wakila kumvwina lujimuno lwakwa Yakoba lwa ‘kufwenya kwipi ne Lesa’ ne. (Yakoba 4:8) Twayai tube bino kupichila mukukomenako mumaana akuyuka Lesa, mukumwesha butemwe bwetu botwamutemwa, nekunungulula bulunda bwetu neaye mumilombelo yetu. Byotwayuka kuba’mba Yakoba 4:8 kyokinembelo kyamwaka yense wa 2003, twayai tutwajijile kwipima atwe bene tumonenga kana kyakine tubena kufwenya kwipi ne Yehoba. Pano ibyepi nabyambo bikwabo byashalako mubino byambo? Muñanyi mulanguluko Yehoba ‘moakafwenyenya kwi anweba,’ nekwimupa ñanyi mfweto? Mutwe walondelapo ukambapo paano mambo.
Mukivulukanyi?
• Mamboka kufwenya kwipi ne Yehoba okwaikela kintu kyakubula kukaisha?
• Bikonkwanyika bimo byotwafwainwa kwiimikila pamambo akufunda maana akumuyuka Yehoba?
• Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba twamutemwa Yehoba kyakine?
• Muñanyi mashinda motwakonsha kukosesha bulunda bwetu na Yehoba mululombelo?
[Mabulañano pa peja 12]
Kinembelo kyamwaka wa 2003 kikekala’mba: “Fwenyai kwipi ne Lesa, kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.”—Yakoba 4:8.
[Kipikichala pa peja 9]
Byoakomene, Samwela waishile kumuyukisha bulongo Yehoba
[Kipikichala pa peja 12]
Lulombelo loalombele Elaija pa Mutumba wa Kamela lwawama bingi kwiatweba kumwenako