Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga Kilumbulula Byavula kwi Anweba
NANCHI Kijiilo kya Nkambo kyanema ne kulumbulula byavula kwi anweba nyi? Pa kuba’mba tuyuke, patanshi twayai tumvwishe Yesu Kilishitu byo alumbulwile mwatala kino kijiilo.
Pa juba ja Nisani 14, 33 C.E. mabanga, Yesu wapwijile pamo na batumwa banji 12 mu nzubo ya peulu mu Yelusalema na kuvuluka Kijiilo kya Lupitailo kyaubiwanga pa mwaka pa mwaka. Byo bapwishishe kuja Kijiilo kya Lupitailo, nsatuki aye Yudasa wafuminemo mu nzubo ne kuya wayile na kumusolola Yesu. (Yoano 13:21, 26-30) Yesu wajile ‘kijiilo kya Nkambo’ pamo na batumwa bashajilepo 11. (1 Kolinda 11:20) Kabiji kitelwa ne kuba’mba Kivuluko, mambo akuba Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga amba: “Sa mukoba kikye mu kundanguluka amiwa.” Akye kyo kyonka kijiilo bena Kilishitu kyo bakambizhiwa kuvulukanga.—1 Kolinda 11:24.
Mu mapunzha avula, bantu bashimika kipandawilo nangwa kusalapo juba ja kuvulukilapo muntu nangwa kintu kyanema. Pano Yesu aye watendekeshe kijiilo kya kuvuluka amba kikakwashenga baana banji ba bwanga kulanguluka bintu bikatampe byamwekele pa joja juba janema. Kokuba’mba kikayangatu byonkabyo na kuvululako aba batanwako byo bilumbulula bintu byanema byaubile Yesu pa bobwa bufuku, kikatakata bimpashañano byoaingijishe. Ñanyi bimpashañano Yesu byoaingijishe, kabiji bilumbulula ka? Twayai tubalaule jishimikila ja mu Baibolo jalumbulula byaubiwe bobwa bufuku mu 33 C.E.
Bimpashañano byo Bilumbulula
“Washikwile shinkwa, ne pa kusanta, wamutebwile ne kwibapa’mba, Uno [walumbulula, NW] mubiji wami wimupainwa anweba: kasa muba bibye mu kundanguluka amiwa.”—Luka 22:19.
Yesu byo ashikwile shinkwa ne kwamba’mba “uno [walumbulula] mubiji wami,” walumbulwilenga’mba shinkwa wakubula mbizho waimenejilengako mubiji wanji wabula bundengamambo ye apanyijile “bumi bwa ba panopantanda.” (Yoano 6:51) Nangwa kyakuba ma Baibolo amo amba kuba’mba “uno ye [mu Kingiliki, es·tinʹ] mubiji wami,” Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament wamba’mba akye kyambo javula kilumbulula kwimenako nangwa kumwesha. Kipana mulanguluko wa kwimenako kintu mu bu kimpashañano.—Mateo 26:26.
Ne katomeno ka waini kyo kimotu. Yesu waambile’mba: “Kano katomeno lo lulayañano lupya mu mashi ami, emwichikila anweba.”—Luka 22:20.
Mu jishimikila ja mu Mateo, Yesu waambile pa katomeno’mba “Ano o [alumbulula, NW] mashi ami a lulayañano, aichikila bavula mu kwibalekela mambo.” (Mateo 26:28) Yesu waingijishe waini mu kwimenako mashi anji. Mashi anji aichikile oajinga kitendekesho kya “lulayañano lupya” lwa baana banji ba bwanga bashingwa na mupashi, bakekala bamfumu ne bañanga ne aye mu bukalama mwiulu.—Yelemiya 31:31-33; Yoano 14:2, 3; 2 Kolinda 5:5; Lumwekesho 1:5, 6; 5:9, 10; 20:4, 6.
Kabiji waini wajinga mu katomeno wituvululako’mba mashi akwa Yesu aichikile oakekala kitendekesho “mu kwibalekela mambo,” ne kushinkula jishinda kuboba bajako kwitwa ku bumi bwa mwiulu kuya na kwikala banswanyi pamo ne Kilishitu. Byonkabyo, aba bachechetu baitwa kuya mwiulu, bo bonka bajako shinkwa ne kutomako waini pa Kivuluko.—Luka 12:32; Efisesa 1:13, 14; Bahebelu 9:22; 1 Petelo 1:3, 4.
Nga aba bonse baana ba bwanga ba kwa Yesu babula mu lulayañano lupya, nanchi kiji byepi? Bano ke ‘mikooko ikwabo,’ bapembelela kwikala na bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa panopantanda, kechi bakalama pamo ne Kilishitu mwiulu ne. (Yoano 10:16; Luka 23:43; Lumwekesho 21:3, 4) Byobaji “jibumba jikatampe” ja bena Kilishitu bakishinka “bamwingijila [Lesa] mute ne bufuku,” basanta bingi pa kutanwa ku Kijiilo kya Nkambo. Byambo ne byubilo byabo bishimuna’mba: ‘Lupulukilo kwi Lesa wetu waikala pa jitanda, ne kwi Mwana mukooko.’—Lumwekesho 7:9, 10, 14, 15.
Bimye Binga?
“Kasa muba bibye mu kundanguluka amiwa.”—Luka 22:19.
Kivuluko kya lufu lwa kwa Yesu kyafwainwa kuvulukwa jinga? Yesu kechi washinkamikile ne. Bino, pakuba Yesu watendekeshe Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga pa Nisani 14, bufuku bwa Lupitailo bo bavulukanga bena Isalela pa mwaka pa mwaka, kibena kumwesha kuba’mba wakebele’mba Kivuluko nakyo kivulukwenga byonkabye. Byonka bena Isalela byo bavulukanga pa mwaka pa mwaka juba jo bafumine mu buzha mu Ijipita, bena Kilishitu nabo bavuluka pa mwaka pa mwaka kimye kya kukuulwa kwabo kubuzha bwa bundengamambo ne lufu.—Kulupuka 12:11, 17; Loma 5:20, 21.
Kuvuluka kintu kyanema kyamwekele, kechi ke kyenyi ne. Kya kumwenako, langulukai baji mu masongola byo bavuluka juba jabo jo besongwele nangwa kyalo byo kivuluka kintu kimo kyanema kyamwekele mu mpito yakyo. Javula kuvuluka kubiwa jimo pa mwaka juba jamwekejilepo kyokyo kintu. Pa myaka yavula yapichilepo panyuma ya kwa Kilishitu, batelwanga’mba bena Kilishitu be batelanga’mba Quartodecimans, kilumbulula’mba ‘Bena 14,’ mambo akuba bavulukanga lufu lwa kwa Yesu jimo pa mwaka pa Nisani 14.
Kijiilo Kyanema
Mutumwa Paulo walumbulwile’mba kuvuluka Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga kwavulwilengako baana ba bwanga ba kwa Yesu ‘kusapwila lufu lwa Nkambo poso waiya.’ (1 Kolinda 11:26) Onkao mambo, kuno kuvuluka kwaimenejile pa kintu kimo kyanema Yesu kyo afikizhizhemo nkebelo ya Lesa kupichila mu lufu lwanji.
Byoaikele wa kishinka poso ne byo afwile, Yesu Kilishitu watumbijikile Yehoba Lesa pa kwikala wa maana, Mulenga wa butemwe kabiji Mfumu wa bololoke. Yesu kechi waubile byonka byaubile Adama ne, aye wakainetu nsala nsala byonse byamukambizhe Satana, ne kumwesha kuba’mba muntu wakonsha kutwajijila wakishinka kwi Lesa, nangwatu mu kimye kya lumanamo lukatampe.—Yoba 2:4, 5.
Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga kilengela ne kuvuluka na lusanchilo butemwe bwa kwa Yesu boepaine. Nangwa kyakuba wapichile mu meseko, Yesu watwajijile mu bulumbuluke kukokela Shanji. Mu jino jishinda, wakonsheshe kupana bumi bwanji kufumyapo bundengamambo bwaletele Adama. Byonka aye mwine Yesu byo aambile, waishile ‘kupana mweo wanji ke kya kukuula bavula.’ (Mateo 20:28) Ne onka ano mambo, bundengamambo bwa boba bonse betabila mwi Yesu bwakonsha kulekelwa ne kwikala na bumi bwa myaka ne myaka monka mwayila nkebelo ya Yehoba ku bantu.—Loma 5:6, 8, 12, 18, 19; 6:23 ; 1 Timoti 2:5, 6.a
Abye byonse bilumbulula buwame bukatampe bwa Yehoba ne lusa lwanji loanengezhezhamo bantu lupulukilo. Baibolo yaamba’mba: “Monka muno mo bwamwekejile butemwe bwa Lesa kwi atweba, mambo Lesa watumine Mwananji yenkawa umo panopantanda, amba, tumwene bumi mwi aye. Monka muno mo muji butemwe kechi mambo a kutemwa Lesa atweba ne, pakuba aye ye witutemenwe atweba, ne kutuma Mwananji, amba, ekale mfuto ya mambo etu.”—1 Yoano 4:9, 10.
Kine byokyawamapo kuvuluka Kivuluko! Ke kintu kimo kyanema bantu kyobakonsha kuvulukanga mu bwikalo bwabo bonse, kabiji kintu kikatampe kyakonsha kwibavululangako pa kimye kyabaya.
Byo Kilumbulula kwi Anweba
Lufu lwa kitapisho kya Nkambo yetu Yesu Kilishitu lwamubile bingi bulanda aye mwine, ne Shanji Yehoba. Byoajinga muntu walumbuluka, Yesu kechi wapichile mu lufu lotwaswana atweba ne. (Loma 5:12; Bahebelu 7:26) Mwine wajinga na lūsa lwa kutwajijila myaka ne myaka. Bumi bwanji kechi pajinga nangwa umo wakumwangatabo kwakubula aye mwine kuswisha ne. Waambile’mba: ‘Ka paji uñangatabo ne, pakuba nebwela ami mwine.’—Yoano 10:18.
Bino, Yesu witemenwe mwine kupana bumi bwanji bwalumbuluka bwa bumuntu ke kitapisho amba: “Monka mu lufu amuvulañanye ke watu awa wajinga na bulume bwa lufu, ko kuba’mba, Diabola; ne kwibapokolola bonse bajinga mu buzha moba onse a bumi bwabo na mambo a kuchina lufu.” (Bahebelu 2:14, 15) Butemwe bwa kwa Kilishitu bwa kwipana kabiji bumweka ne mu jishinda joafwijilemo. Wayukile kyoamanamijilenga ne kyoafwijile.—Mateo 17:22; 20:17-19.
Kabiji Kivuluko kituvululako ne butemwe bukatampe bwamweshiwe na Shetu wa mwiulu, aye Yehoba. Kya mubile bingi bulanda kine “byo ayula na lusa ne bibusa,” pa kumvwa ne kumona “kujijisha kukatampe ne mipolo” kwa kwa Yesu mu bujimi bwa Ngesemani, pa kumona bipumo byo bamupuminenga, byo bamupopele pa kichi, saabena kuya na kufwa pachepache aku na kumvwa misongo yabaya bingi. (Yakoba 5:11; Bahebelu 5:7; Yoano 3:16; 1 Yoano 4:7, 8) Kulanguluka pa lufu lwanji lwaubiwe myaka yavula yapitapo nangwatu luno luleta bingi bulanda ku bavula.
Saka mulanguluka kuba’mba Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu bapaine mfuto yabaya bingi kwitukuula ku bundengamambo bwetu. (Loma 3:23) Juba ne juba tukatazhiwa na bundengamambo bwetu ne bumbulwakoloka. Bino, kupichila mu kuketekela mu bukuzhi bwa kitapisho kya kwa Yesu twakonsha kulomba lulekelo lwa mambo kwi Lesa. (1 Yoano 2:1, 2) Kino kyo kitulengela’mba tukasulukenga pa kumusolomoka Lesa ne kwikala na jiwi ja muchima jatoka too. (Bahebelu 4:14-16; 9:13, 14) Ne kyakijishapo kuwama, twikala na luketekelo lwakwikala mu paladisa panopantanda myaka ne myaka. (Yoano 17:3; Lumwekesho 21:3, 4) Ano ne mapesho akwabo eshila mu kwitukuula koetukuujile Yesu mwine.
Kumwesha Lusanchilo Ku Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga
Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Kijiilo kya Nkambo ke kintu kimo kyanema kya kumwesheshamo “bupe bwa Lesa bwavujisha.” Kabiji lunengezho lwa Yehoba Lesa lo anengezhezhe kitapisho kya kukuula bantu kyapainwe kupichila mwi Yesu mu kwitemenwa kwanji mwine, ke “kya bupe kyanji kyabulwa ne mwa kwikitelela.” (2 Kolinda 9:14, 15) Nanchi abwe buwame bwa Lesa kupichila mwi Yesu Kilishitu kechi bwimutundaika kwikala na muchima wa lusanchilo ne nyi?
Twaketekela namba bwitutundaika. Onkao mambo, twimwita ku kupwila pamo na Bakamonyi bakwa Yehoba ku Kivuluko kya kuvuluka lufu lwa kwa Yesu. Uno mwaka Kivuluko kisakukekalako pa Kisatu, pa 16 mu April pa kuzhika juba. Bakamonyi bakwa Yehoba baji mu nyaunda momwikala bakemubula kimye ne mpunzha kukekela kino kivuluko kyanema.
[Tubyambo twa mushi]
a Mwane tangai ne byambo bikwabo byaamba pa bukuzhi mu buku wa Kuyuka Kutangijila ku Bumi bwa Myaka wanembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba.
[Kitenguluzha/Bipikichala pa peja 6]
KYEPI KIMO PA BINO, “UNO YE MUBIJI WAMI” INYI AMBA “UNO [WALUMBULULA, NW] MUBIJI WAMI”?
Yesu byoaambile’mba, ‘Amiwa yami kibelo’ ne kuba’mba “Ne muñanzañanza wa kine,” kafwako nangwa umo walangulukile kuba’mba kine Yesu kyo kibelo nangwa muñanzañanza ne. (Yoano 10:7; 15:1) Byonkabyo, The New Jerusalem Bible byoyamba byambo byaambile Yesu amba: ‘Katomeno lo lulayañano lupya,’ kechi kilumbulula’mba katomeno kene ko kajinga lulayañano lupya ne. Nangwatu byonka byo aambile amba shinkwa ‘waji’ mubiji wanji, kimweshatu patoka kuba’mba shinkwa waimenejilengako mubiji wanji. Kyo kine kintu Charles B. Williams kyoatuntulwijile’mba: “Uno wimenako mubiji wami.”—Luka 22:19, 20.
[Kipikichala pa peja 5]
Shinkwa wakubula mbizho ne waini bimenako mubiji wabujile bundengamambo ne mashi anji aichikile
[Kipikichala pa peja 7]
Kivuluko kituvululako butemwe bukatampe bwamwesheshe Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu