“Saka Muba Kino Mu kumvuluka”
“Byo apwishishetu kulomba wamutebawile [shinkwa] ne kwamba amba: ‘Kino kibena kwimenako mubiji wami ye nkapana na mambo a anweba. Saka muba kino mu kumvuluka.’”—1 KO. 11:24.
MUSAKUKUMBULA’MBA KA?
Juba ja Kivuluko bejisala byepi?
Shinkwa ne binyu bya pa Kivuluko bimenako ka?
Mambo ka o kyanemena kutanwa ku Kivuluko nangwa twaketekela kuya mwiulu nangwa kwikala pano pa ntanda?
1, 2. Batumwa bafwainwa balangulukilenga’mba ka pa mambo a lwendo lwa kuya ku Yelusalema?
‘MWIULU kechi muji makumbi ne, mujitu kibese kya ñondo. Bamalonda bajingako bufuku mu Yelusalema nabo bafwainwa baji kumumona ñondo. Ba mu kije kya Saniedilini inge bayuke kino, basa kutaya mbila ya kuba’mba ñondo mupya wa Nisanyi watendeka. Kepo basa kupana biyukilo kupichila mu kwambula mujilo nangwa kutuma baluwe ba kusampanya mbila bukiji. Kyamweka Yesu naye usakukeba kuya ku Yelusalema pa kuba’mba afike saka bakyangye kutendeka Kijiilo kya Lupitailo.’
2 Abino kampe byo byalangulukilenga batumwa bajinga ne Yesu saka bakyangye kutendeka lwendo lwapeleleko lwa kuya ku Yelusalema. Pa kikye kimye bajinga mu muzhi wa Pelia, bushiya bwa Mukola wa Yodano. (Mat. 19:1; 20:17, 29; Mako 10:1, 32, 46) Juba jitanshi ja ñondo wa Nisanyi inge jayukanyikwa, ko kuba’mba kwashalangatu moba 13 kuba’mba bekale na Kijiilo kya Lupitailo pa Nisanyi 14.
3. Mambo ka bena Kilishitu o banemekela juba ja Kijiilo kya Lupitailo?
3 Juba ja Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga jaesakana na Kijiilo kya Lupitailo, jikekalako pa April 14, 2014, panyuma ya kuzhika juba. Jino juba jikekala juba janema bingi ku bena Kilishitu bakine ne boba bakeba kufunda bukine. Mambo ka? Kiji bino na mambo a byo tutanga mu 1 Kolinda 11:23-25, amba: “Yesu saka bakyangye kumusolola washikwile shinkwa, byo apwishishetu kulomba wamutebawile ne kwamba amba: ‘Kino kibena kwimenako mubiji wami ye nkapana na mambo a anweba. Saka muba kino mu kumvuluka . . . Waubile kintutu kimo ku katomeno.’”
4. (a) Ñanyi mepuzho o mwakonsha kwiipuzha pa mambo a Kivuluko? (b) Tuyuka byepi juba jikekelapo Kivuluko pa mwaka pa mwaka? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Kivuluko kya mu 2014.”)
4 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, twaketekela mukatanwako ku jino juba janema Yesu jo aambijile baana banji ba bwanga kuba’mba bakejivulukenga pa mwaka pa mwaka. Saka mukyangye kutanwako, patanshi iipuzhai’mba: ‘Nakonsha kwinengezha byepi kutanwa ku kivuluko? Ñanyi bipashañano byo bakengijisha pa joja juba? Ñanyi bintu byo bakalondelanga pa kuno kupwila? Kabiji kivuluko ne bipashañano byo bakengijisha bilumbulula ka kwi amiwa?’
BIPASHAÑANO BYA PA KIVULUKO
5. Yesu waambijile batumwa banji kunengezha byepi Kijiilo kya Lupitailo kyapeleleko?
5 Yesu byo aambijile batumwa banji kunengezha kibamba kya kujiilamo Kijiilo kya Lupitailo, kechi wibambijile’mba bakizhemo kwikiwamisha ne; pakuba wakebelengatu kibamba kyawama bulongo muji mpuzha yafwainwa kwikalamo aye mwine ne batumwa banji. (Tangai Mako 14:12-16.) Batumwa bafwainwe ne kunengezha bintu byakebewenga, nabiji shinkwa wakubula mbizho ne binyu. Byo apwishishe kuja Kijiilo kya Lupitailo, Yesu waambile pa shinkwa ne binyu. Abino byo bipashañano byo bakengijisha ne pa Kivuluko.
6. (a) Byo apwishishe kuja Kijiilo kya Lupitailo, Yesu waambile’mba ka pa shinkwa? (b) Nga pa Kivuluko bengijisha shinkwa wa mutundu ka?
6 Mutumwa Mateo wajingako, mu kuya kwa moba wanembele’mba: “Yesu washikwile shinkwa. Pa kupwisha kulomba, wamutebawile ne kumupana ku baana banji ba bwanga, ne kwibambila amba: ‘Tambulai, muje.’” (Mat. 26:26) Uno “shinkwa” wajinga wakubula mbizho, kabiji ye ye baingijishanga pa Kijiilo kya Lupitailo. (Lupu. 12:8; Mpitu. 16:3) Kabiji bamulengele na bunga bwa wichi ne mema, kechi babikileko mbizho nangwa bintu biwamisha shinkwa nabiji mukele ne. Na mambo a kuba kechi wajinga na mbizho ne, wajingatu wauma. Kabiji kyapelele bingi kumutebaula. Ne lelo jino, Kivuluko saka kikyangye kubiwa, bakulumpe mu bipwilo baambilapo muntu umo kuba’mba alenge shinkwa wa uno mutundu. Uno shinkwa bamulengatu na bunga bwa wichi ne mema, apa bino bamukanga pa kikango pajitu tumanyi tucheche. Inge kafwako bunga bwa wichi, bakonsha kumulenga na bunga bwa mupunga, mbaale, mataba nangwa bungatu bukwabo bwipashako.
7. Ñanyi binyu byajinga mu katomeno kaambilengapo Yesu? Binyu bya mutundu ka byo bakonsha kwingijisha pa Kivuluko mu ano moba?
7 Mateo watwajijila’mba: “[Yesu] washikwile katomeno ne pa kupwisha kulomba wibapele, ne kwamba amba: ‘Tomai anweba bonse.’” (Mat. 26:27, 28) Yesu washikwile katomeno ka binyu. (Mu kano katomeno kechi mwajinga binyu bya mañanzañanza ne, mambo kimye kya kunowa mañanzañanza kyapichile.) Pa Kijiilo kya Lupitailo kitanshi kyajinga mu Ijipita kechi pajinga binyu ne. Pano bino, Yesu kechi waambilepo amba kyatama kwibitoma pa juba ja Kijiilo kya Lupitailo ne. Mambo wibingijishe ne pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga. O ene mambo bena Kilishitu o bengijishisha binyu pa Kivuluko. Na mambo a kuba kafwako bintu byakebewanga kuvwanga ku mashi a kwa Yesu pa kuba’mba akilemo kunema ne, ne binyu nabyo kechi bafwainwa kuvwangako bintu nabiji malwa a brandy nangwa bintutu bikwabo ne. Binyu bichila byo babula kuvwangako bintu byo byo bafwainwa kwingijisha, nabiji binyu byo baipula pa nzubo nangwa bya kupota, nabiji Beaujolais, Burgundy, nangwa Chianti.
BINO BIPASHAÑANO BILUMBULULA KA?
8. Mambo ka bena Kilishitu o bakebela kuyuka bilumbulula shinkwa ne binyu?
8 Byaambile mutumwa Paulo bimweshatu patoka kuba’mba ne bena Kilishitu bonse bafwainwa kwikala na Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, kechi batumwatu bonka ne. Paulo wanembejile balongo bajinga mu Kolinda amba: “Kintu kyo natambwile kwi Nkambo nemubujilekyo kya kuba amba . . . Nkambo Yesu . . . washikwile shinkwa, byo apwishishetu kulomba wamutebawile ne kwamba amba: ‘Kino kibena kwimenako mubiji wami ye nkapana na mambo a anweba. Saka muba kino mu kumvuluka.’” (1 Ko. 11:23, 24) Kufumatu kyokya kimye, bena Kilishitu bekala na Kivuluko pa mwaka pa mwaka kabiji bakebesha bingi kuyuka bilumbulula shinkwa ne binyu.
9. Ñanyi mafunjisho atama aitabilamo bamo pa mambo a shinkwa waingijishe Yesu?
9 Bantu bamo baya ku machechi bamba’mba Yesu byo aambile’mba: ‘Uno ye mubiji wami,’ waambilenga pa mubiji yenkawe. Onkao mambo, baitabila kuba’mba shinkwa waalukile ke mubiji wanji mu jishinda ja kukumya. Pano bino, kechi byo byo kyajinga ne.a Mambo mubiji wa kwa Yesu ne shinkwa wa kubula mbizho byajinga ponka, pamo na batumwa banji bakishinka. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yesu waambilenga mu bukifwanyikizho, byonkatu byo aubanga ne pa bimye bikwabo.—Yoa. 2:19-21; 4:13, 14; 10:7; 15:1.
10. Shinkwa ye bengijisha pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga wimenako ka?
10 Shinkwa batumwa ye bamwenenga kabiji ye bajinga pepi kuja waimenejilengako mubiji wa kwa Yesu. Ñanyi mubiji yenkawo? Pa kimye kimo, bena Kilishitu baitabijile’mba uno mubiji wimenako kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa, kitelwa mu Baibolo amba “mubiji wa Kilishitu.” Baitabijile bino na mambo a kuba Yesu watebawile shinkwa, bino bikupa byanji kafwako nangwa kimo kyatebawilwe ne. (Efi. 4:12; Loma 12:4, 5; 1 Ko. 10:16, 17; 12:27) Nangwa byonkabyo, panyuma ya kupesapesa mu Binembelo, bataine kuba’mba shinkwa wimenako mubiji wa kwa Yesu. Binembelo javula byamba pe Yesu byo ‘amanamine ku mubiji’ ne byo bamwipaile pa kichi kya lumanamo. Onkao mambo, shinkwa ye bengijisha pa Kivuluko wimenako mubiji wa bumuntu Yesu ye alambwile na mambo a bundengamambo bwetu.—1 Pe. 2:21-24; 4:1; Yoa. 19:33-36; Hebe. 10:5-7.
11, 12. (a) Yesu waambile’mba ka pa mambo a binyu? (b) Nga binyu byo bengijisha pa juba ja Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga bimenako ka?
11 Kuyuka kino kwitukwasha kumvwisha byaambile Yesu pa binyu. Tutanga’mba: “Kabiji byo apwishishe kuja kijiilo kya mabanga, waubile kintutu kimo ku katomeno ne kwamba amba: ‘Kano katomeno lo lulayañano lupya lwaikajikwa na mashi ami.’” (1 Ko. 11:25) Nanchi katomeno kajinga ne Yesu mu kuboko lo lwajinga lulayañano lupya nyi? Ine. Kyambo kya kuba’mba “katomeno” kibena kulumbulula byajinga mu kano katomeno, ko kuba’mba binyu. Yesu waambile’mba binyu byaimenejilengako ka? Byaimenejilengako mashi anji akechika.
12 Mu Mambo Awama anembele Mako tutanamo byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Ano o ‘mashi ami a lulayañano,’ akechikila bavula.” (Mako 14:24) Kabiji mu Mateo tutangamo kuba’mba mashi a kwa Yesu “akechikila bavula kuba amba mambo abo akalekelwe.” (Mat. 26:28) Onkao mambo, binyu bichila bimenako mashi a mwine Yesu. Na mambo a ano mashi, tuji na bukuzhi, ko kuba’mba “mambo etu alekelwa.”—Tangai Efisesa 1:7.
KUVULUKA LUFU LWA KILISHITU
13. Lumbululai bikala Kivuluko kya lufu lwa Kilishitu kikalako pa mwaka pa mwaka.
13 Inge mukatanwa ku Kivuluko na Bakamonyi ba kwa Yehoba pa kimye kitanshi, mwakonsha kuketekela ka? Kivuluko kikekela pa mpunzha yawama kabiji yabaya bulongo pa kuba’mba bonse bakatanwako bakamwenemo. Kimo kimye bakanengezhapo ne maluba, nangwa byonkabyo, kino kechi kikemulengela kulabikwa ne, mambo kechi kukekala kukizhamo kubika bintu bya kipale ne. Kabiji kechi kukekala nobe ku kijiilo ne. Mukulumpe mu kipwilo wafikilamo ukamba bulongo jashi jaimena pa byaamba Baibolo pa Kivuluko. Ukalumbulula kuba’mba Kilishitu witufwijile pa kuba’mba twikale na bumi. (Tangai Loma 5:8-10.) Kabiji ñambi ukalumbulula ne luketekelo lubiji luji na bena Kilishitu lwanembwa mu Baibolo.
14. Ñanyi luketekelo lubiji lo bakambapo mu jashi ja Kivuluko?
14 Luketekelo lumo ke lwa kuya na kulama pamo ne Kilishitu mwiulu. Bena Kilishitu bachechetu bo baji na luno luketekelo, nabiji batumwa bakishinka. (Luka 12:32; 22:19, 20; Lum. 14:1) Luketekelo lukwabo ke lwa bena Kilishitu bonse babena kwingijila Lesa mu bukishinka mu ano moba. Abano baji na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka mu paladisa pano pa ntanda. Kepo kyaswa muchima wa Lesa kikobiwa pano pa ntanda byonka byo kyubiwa mwiulu, kino kyo kintu kilombapo bena Kilishitu kimye kyonse. (Mat. 6:10) Kabiji Binembelo byalumbulula bintu byawama bikeyowa bantu myaka ne myaka.—Isa. 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23.
15, 16. Kikekala byepi na shinkwa wakubula mbizho pa Kivuluko?
15 Panyuma ya kulumbulula bino byonse, ñambi ukamba’mba pano kyafika kimye kya kuba kintu Yesu kyo abujile batumwa banji kuba’mba bakobenga. Byonka byo twaji kwambapo, bakengijisha bipashañano bibiji, shinkwa wakubula mbizho ne binyu bichila. Bino bipashañano bikekala pa tebulu kwipi na ñambi. Ñambi ukatanga jishimikila ja mu Baibolo jalumbulula byaambile Yesu ne byo aubile kimye kyo atendekeshe kino kijiilo. Kya kumwenako, mu jishimikila janembele Mateo tutangamo amba: “Yesu washikwile shinkwa. Pa kupwisha kulomba, wamutebawile ne kumupana ku baana banji ba bwanga, ne kwibambila amba: ‘Tambulai, muje. Kino kibena kwimenako mubiji wami.’” (Mat. 26:26) Yesu watebawile shinkwa wakubula mbizho pa kuba’mba amupane bulongo ku baana banji ba bwanga. Pa kupwila kukekalako pa 14 April mukamona shinkwa wakubula mbizho ye batebawila jimo saka bamubika pa masanyi.
16 Mulongo ukalomba saka bakyangye kupishamo shinkwa. Bakengijisha masanyi avula pa kuba’mba bakabule kutaya kimye kyabaya na kupishamo shinkwa, kabiji kuba bino kukalengela bintu kwenda bulongo. Kino kechi kikobiwa byonka byo kyubiwa mu bisho bya bupopweshi ne. Bantu bachechetu bo bakajako (kampe kafwako nangwa umo ukajako ne) shinkwa, byonkatu byo kyajinga mu bipwilo byavula pa Kivuluko kya mu 2013.
17. Pa juba ja Kivuluko, bakalondela byepi byaubile Yesu na binyu?
17 Kepo ñambi akatanga byambo byaambile Yesu pa katomeno. Mateo walumbulwile’mba: “[Yesu] washikwile katomeno ne pa kupwisha kulomba wibapele, ne kwamba amba: ‘Tomai anweba bonse, mambo kano katomeno o mashi ami a lulayañano, akechikila bavula kuba amba mambo abo akalekelwe.’” (Mat. 26:27, 28) Pa kulondela byaubile Yesu, mulongo ukalomba jikwabo, kepo bakapishamo binyu bichila mu luonde.
18. Inge bantu bachechetu nangwa kampe kafwako ne ukajako ku bipashañano ne, pano mambo ka o kyanemena kutanwako?
18 Bonkatu baji na luketekelo lwa kuya na kulama ne Kilishitu mwiulu bo bakajako shinkwa ne kutoma binyu. Onkao mambo, bantu bavula pa Kivuluko bakapanatu shinkwa ne binyu ku ye balondankana nanji. (Tangai Luka 22:28-30; 2 Timo. 4:18) Nangwa kya kuba kechi bena Kilishitu bonse bakajako shinkwa nangwa kutomako binyu ne, kyanema bingi kutanwa ku Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga. Mambo ka? Mambo kikamwesha kuba’mba banemeka kitapisho kya kwa Yesu. Kimye kya Kivuluko, bakalangulukanga pa mapesho avula akaleta kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu. Kabiji baji na luketekelo lwa kwikala pa boba baji mu “jibumba jikatampe” bakapuluka “malwa akatampe.” Bano bapopweshi ba Lesa bakovwa “bivwalo byabo ne kwibitokesha mu mashi a Mwana mukooko.”—Lum. 7:9, 14-17.
19. Twakonsha kuba byepi pa kwinengezha pa kuba’mba tukamwenemo ku Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga?
19 Bakamonyi ba kwa Yehoba mwaya ntanda bakanengezha byepi Kivuluko? Byo kukashala milungu icheche pa kuba’mba Kivuluko kifike, tukengila mwingilo wa kwita bantu bavula kwiya na kutanwako. Kabiji inge kwashala moba acheche, tukatanganga mashimikila a mu Baibolo aamba pa byaubile Yesu ne byamwekele Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga saka kikyangye kutendeka mu 33 C.E. Twafwainwa kwinengezha bulongo pa kuba’mba tukatanweko. Kyawama bingi kufika bukiji lwimbo wa kushinkwila saka akyangye kutendeka pa kuba’mba tukatambwile benyi bakeyanga ne kumwenamo mu kupwila konse. Atweba bonse ba mu kipwilo ne benyi bakeya, tukamwenamo bingi inge tukalondelengamo mu Baibolo wetu kimye ñambi kyo akatanganga ne kulumbulula Binembelo. Kyakilamo kunema, kutanwa ku Kivuluko kukamwesha kuba’mba tusanta bingi pa kitapisho kya kwa Yesu kabiji tukamwesha kuba’mba twakokela mukambizho wa kuba’mba: “Saka muba kino mu kumvuluka.”—1 Ko. 11:24.
[Tubyambo twa mushi]
a Shayuka umo mwina Germany aye Heinrich Meyer waambile’mba batumwa bafwainwa kechi balangulukilenga’mba babena kuja mubiji wa kwa Yesu ne kutoma mashi anji ne, mambo “mubiji wa kwa Yesu kechi watebawilwe ne (wakijinga mumi).” Waambile ne kuba’mba Yesu waingijishe “byambo byapela kumvwa” pa kulumbulula mwatala shinkwa ne binyu kabiji Yesu kechi wakebelenga amba batumwa banji babule kumvwisha mo atazhizhe bino byambo ne.
[Kitenguluzha pa peja 23]
Kivuluko Kya Mu 2014
Ñondo uzhokoloka ino ntanda pa ñondo pa ñondo. Pa kuzhokoloka ufika pakachi ka juba ne ntanda. Kino inge kyamweka ko kuba’mba “ñondo watapa mfishi.” Pa kikye kimye, ñondo kechi umweka pano pa ntanda ne, wiyatu kumweka inge papita maola pakachi ka 18 kufika ku 30.
Mu mwaka wa 2014, mu kimye kya mwela wa mebele, ñondo ukatapa mfishi pa 30 March na kimye kya 20:45 bufuku mu Yelusalema. Ko kuba’mba juba jikazhika jikwabo pa 31 March panyuma ya kupitapo maola 21. Kechi kyayukanyikwa bulongo kana ñondo ukamweka pa jino juba nangwa ne. Ñondo wafwainwa ukamweka mu Yelusalema pa 1 April. Kwesakana na Bayudea byo babalanga kimye, ñondo mutanshi popo akatendeka pa kuzhika juba (po pakatendeka juba ja Nisanyi 1).
Onkao mambo, Bakamonyi ba kwa Yehoba mu bipwilo byonse mwaya ntanda babena kwibabulako kuba’mba juba ja Nisanyi 14 jikekalako pa Kimo pa April 14, 2014. Pa jino juba ñondo popo akatendeka kusela yense.—Pa kuba’mba muyukilepo byavula pa bya kubala moba pa kuba’mba muyuke pakekela jino juba, monai Kyamba kya Usopa kya Kizungu kya June 15, 1977, pa mapa 383-384
[Kipikichala pa peja 24]
Batumwa batomene binyu byaimenejilengako mashi a kwa Yesu a lulayañano (Monai mafuka 11, 12)