BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w03 5/1 pp. 17-21
  • Nanchi Mushikisha’mba, “Yehoba . . . Uji Kwepi” Nyi?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Nanchi Mushikisha’mba, “Yehoba . . . Uji Kwepi” Nyi?
  • Kyamba kya Usopa—2003
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bantu Bakebele Lesa Kwibatangijila
  • Balombele Bino Kechi Bakumbwilwe Ne
  • ‘Yukainga’
  • Kange Mulubeko Kushikisha Ne
  • Shikishainga Kuba’mba: “Yehoba . . . uji Kwepi?”
  • “Mingilo Yenu Ikafwetwa”
    Kyamba kya Usopa—2012
  • Ingijilainga Yehoba na Muchima Yense
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2017
  • Ingijishainga Bulongo Kimye kya Mutende
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2020
  • Anweba Bansongwalume, Mwafwainwa Kuba Byepi pa Kuba’mba Bantu Bemuketekele?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2021
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2003
w03 5/1 pp. 17-21

Nanchi Mushikisha’mba, “Yehoba . . . Uji Kwepi” Nyi?

“Byo bapondokele ne kuya kwalepa ne amiwa . . . Abo kechi baambile ne, amba: Aye Yehoba witufumishe mu kyalo kya Ijipita uji kwepi?”—YELEMIYA 2:5, 6.

1. Bantu bashikisha’mba: “Lesa uji kwepi” balanguluka ka?

BANTU bavula bashikisha’mba: “Lesa uji kwepi?” Bamo bashikisha kukebatu’mba bayuke kuji Mulenga. Bakwabo nabo bepuzha jino jipuzho na mambo a malwa abasampukile ne pakatele nangwa inge kyakuba baji mu lukatazho kabiji bakankalwa kuyuka kine kintu Lesa kyoabujila kwibakwashisha. Bamo kechi bepuzha ne kwipuzhatu ne, mambo balanguluka’mba Lesa kafwako.—Masalamo 10:4.

2. Bañanyi bamukeba Lesa ne kumutana?

2 Bino nangwa byonkabyo, kuji bantu bavula bamona biyukilo bibalengela kuyuka’mba Lesa koaji. (Masalamo 19:1; 104:24) Bamo mu bano bobatu’mba mwane kikulu ujipo mu bupopweshi. Pano bino, mu byalo byonse mobaji bantu bavula bamukeba Lesa wa kine ne kyalengela bino ke na mambo akuba batemwisha bukine. Kechi bakabakanatu na kumukeba ne, mambo Lesa “kechi uji kwalepa ne atweba bonse ne.”—Byubilo 17:26-28.

3. (a) Yehoba wikala kwepi? (b) Jipuzho ja mu Binembelo ja kuba’mba: “Yehoba . . . uji kwepi” jatala mwepi?

3 Umvwe muntu kine wamutana Yehoba, uyuka’mba “Lesa ye Mupashi” ubula kumweka ku meso a bantu. (Yoano 4:24) Yesu watongwele Lesa wa kine amba: ‘Tata wa mwiulu.’ Akye kilumbulula ka? Mu mulanguluko wa ku mupashi kilumbulula’mba mpunzha kwikala Shetu wa mwiulu ke mwiulu mwine, byonka jiulu byo jiji peulu ya ntanda. (Mateo 12:50; Isaya 63:15) Nangwa kyakuba kechi twakonsha kumumona Lesa na meso etu ne, bino witulengela kumuyuka ne kufunda byavula pa mambo a nkebelo yanji. (Kulupuka 33:20; 34:6, 7) Ukumbula mepuzho epuzha bantu bakishinka bakeba kuyuka nkebelo ya bumi. Pa mambo a bintu byalamata bwikalo bwetu, witupa bishinka byakuyukilako ndangulukilo yanji moamwena bintu byayewo mutundu ne kumona kana bintu byotukeba byayila monka mwayila nkebelo yanji. Ukeba’mba twipesele peselenga bino bintu byalamata bwikalo bwetu ne kuyuka mo byatala. Kupichila mwi ngauzhi Yelemiya, Yehoba wanenene bena Isalela bakukala mambo bakankelwe kuba kikye. Bayukile jizhina ja Lesa bino kechi bashikishe’mba: “Yehoba . . . uji kwepi?” ne. (Yelemiya 2:6) Nkebelo ya Yehoba kechi yajinga kintu kikatampe kobaji ne. Bakankelwe kukokela mikambizho yanji. Pa kufuukula kintu kyo mukeba kuba kikale kikatampe nangwa kicheche, abya mushikisha’mba: “Yehoba . . . uji kwepi” nyi?

Bantu Bakebele Lesa Kwibatangijila

4. Mfweto ka yotwakonsha kumwenamo mu kulonda Davida waipuzhanga Yehoba?

4 Byoakijingatu nsongwalume, Davida mwana Yese waikele na lwitabilo lwakosa mwi Yehoba. Wamuyukile Yehoba amba ye “Lesa mumi.” Davida wimwenejile mwine Yehoba byoamuzhikijile. Lwitabilo ne kutemwa “jizhina ja Yehoba,” ko kwamulengejile kwipaya kitonzhi wa nzhita ya bena Filishitiya aye Goliata. (1 Samwela 17:26, 34-51) Pano bino kino kechi kyamulengejile Davida kwiketekela mwine ne. Kechi walangulukile’mba pano kyapwa, Yehoba umukwashangatu kikupu mu byonse byoakobanga ne. Mu myaka yalondejilepo, Davida jonse waipuzhanga Yehoba inge paji kyoakeba kuba. (1 Samwela 23:2; 30:8; 2 Samwela 2:1; 5:19) Watwajijile kulomba’mba: “Mbulai ñendelo yenu, anweba Yehoba; mfunjishai mashinda enu. Ntangijilai mu bukine bwenu, ne kumfunjisha; mambo anweba mwi Lesa wa lupulukilo lwami; nemupembelela juba jonse.” (Masalamo 25:4, 5) Kino ke kya kumwenako kyawama bingi kyotwafwainwa kulondela!

5, 6. Yehoshafwata wakebele byepi Yehoba pa bimye byapusana pusana mu bwikalo bwanji?

5 Mu moba a Mfumu Yehoshafwata wajinga wa butanu mu kisemi kya bufumu kya kwa Davida, nzhita ya mikoka isatu yaishile na kulwisha bena Yuda. Ntanda yanji byo yalukukilwe na nzhita, Yehoshafwata “watesheshe muchima wanji mu kukeba Yehoba.” (2 Byambo bya Moba 20:1-3) Akye kechi kyokyajinga kimye kitanshi Yehoshafwata kukeba Yehoba ne. Mambo nangwatu kunyuma Mfumu wakainetu nsalansala kupopwela Baela ye bapopwelanga mu bufumu bwa ku kabeta kabuyeke bwa bena Isalela basendukile mu lwitabilo, kabiji wasajilepo kwendanga mu mashinda a Yehoba. (2 Byambo bya Moba 17:3, 4) Pano byoajinga mu lukatazho, Yehoshafwata ‘wakebele byepi Yehoba’?

6 Mu lulombelo loalombele ku meso a bantu bavula pa kyokya kimye kyakatezhe mu Yelusalema, Yehoshafwata wamwesheshe’mba wavulukile bulume bukatampe bwa Yehoba. Walangulukishe bingi pa mambo a nkebelo ya Yehoba Wa tuupenyenga mikoka ingi ne kupana ntanda imo kwikala ke kya buswanyi ku bena Isalela. Mfumu wayukile kuba’mba wakebelenga bukwasho bwa Yehoba. (2 Byambo bya Moba 20:6-12) Nanchi pa kyokya kimye Yehoba watainwe nyi? Ee. Yehoba wapaine mikambizho kupichila mwi Yahaziela mwina Levi ne mu juba jalondejilepo bantu Banji bashinjile. (2 Byambo bya Moba 20:14-28) Mwakonsha kushiinwa byepi kuba’mba Yehoba mukamutana inge mwalomba’mba emutangijilenga?

7. Lesa umvwa milombelo ya ba ñanyi?

7 Yehoba kechi utala ku bilungi bya bantu ne. Wita bantu ba mu mikoka yonse kumukeba mu lulombelo. (Masalamo 65:2; Byubilo 10:34, 35) Wayuka biji mu michima ya bantu bamusanshijila. Witubula kuba’mba umvwa milombelo ya baoloka. (Byambo bya Mana 15:29) Utanwa ne ku bantu bamo babulanga kala kumukeba, pano bino pa kino kimye bepelula babena kumukeba’mba ebatangijilenga. (Isaya 65:1) Kabiji umvwa ne milombelo ya bantu bakankelwe kala kukokela mizhilo yanji bino pa kino kimye balapila. (Masalamo 32:5, 6; Byubilo 3:19) Bino, umvwe muchima wa muntu wakankalwa kukokela Lesa, milombelo ya yewo muntu ikala ke yatutu. (Mako 7:6, 7) Monai byakumwenako bimo.

Balombele Bino Kechi Bakumbwilwe Ne

8. Kika kyalengejile milombelo ya kwa Mfumu Saulo kubula kwitabilwa kwi Yehoba?

8 Mfumu Saulo byo bamwambijile kwi ngauzhi Samwela amba bamukana kwi Lesa na mambo akubula kumukokela, Saulo walajile panshi kinkuvumene kulambila Yehoba. (1 Samwela 15:30, 31) Bino kyajingatu kibepekezho. Saulo kyoakebelenga kechi kupopwela Lesa ne, wakebelengakotu kumunemeka ku meso a bantu. Palutwe kacheche, bena Filishitiya byo balwilenga na bena Isalela, Saulo wamwipwizhetu Yehoba kya byonkabya. Byoamwene’mba kechi wakumbulwa ne, wakepwizhe muntu wisamba na bapashi bino saayukile’mba kino kintu Yehoba wikikanya. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 18:10-12; 1 Samwela 28:6, 7) 1 Byambo bya Moba 10:14 byaamba pe Saulo mu ngipipishilo amba: ‘Kechi waipwizhe maana kwi Yehoba ne.’ Mambo ka o byaambila byobyo? Mambo milombelo ya kwa Saulo kechi yajinga ya lwitabilo ne. Onkao mambo, kyajinga nobe kechi walombele ne kulombatu ne.

9. Kika kyatamineko ku lulombelo lwa kwa Zedekiya lwa kulomba maana kwi Yehoba?

9 Byonkabyo, ne bufumu bwa bena Yuda bwa kukabeta kabulenge byo bwailenga na kupwa, bantu balombele milombelo yavula ne kwipuzha ku bangauzhi ba Yehoba. Bino bano bantu bebepekezhengatu kupopwela Yehoba aku sabapopwela bankishi. (Zefwaniya 1:4-6) Nangwa kyakuba balombelengatu kwi Lesa byonkabyo, kechi bakokejilenga mu bukishinka kyaswa muchima wanji ne. Mfumu Zedekiya wasanshijile Yelemiya amba amwipwizheko kwi Yehoba. Yehoba wamubujiile jimo mfumu byoafwainwe kuba. Pano bino na mambo akubula lwitabilo ne kuchina bantu, mfumu, wakankelwe kukokela jiwi ja Yehoba. Kabiji Yehoba kechi wamukumbwile mfumu monka moakebejilenga ne.—Yelemiya 21:1-12; 38:14-19.

10. Kika kyatamineko mu jishinda jalombejilemo Yohanana maana a Yehoba, kabiji tufunjilako ka ku kilubo kyanji?

10 Yelusalema byoaonawinwe ne nzhita ya bena Babilona yabwelamo sayasenda ne bena Yuda mu buzha, Yohanana wanengezhe kutwala jibumba jicheche ja Bayudea bashajile mu Yuda ku Ijipita. Byo benengezhe bya kuya, saka bakyangye kunyamuka baambijile Yelemiya kwibalombelako ne kwipuzha maana kwi Yehoba. Bino byo babujilwe kukumbulwa mo bakebejilenga, baubiletu bene monka mo benengezhezhe. (Yelemiya 41:16–43:7) Mu byonse bye byaubiwe, abya mwamonamo lufunjisho lomwakonsha kufunjilako pakuba’mba inge mwa mukeba Yehoba mukamutane nyi?

‘Yukainga’

11. Mambo ka o twafwainwa kwingijisha Efisesa 5:10?

11 Mpopwelo ya kine kechi kumweshatu kwipana kwetu mu lubatizhilo lwa mu mema, kutanwa ku kipwilo, ne kuyatu mu mwingilo konka ne. Yalamata mbaji yonse ya bwikalo bwetu. Moba onse tupita mu makatazho—amo ashupa bingi kwiayuka akwabo apela—ano onse makatazho akonsha kwitusendula mu jishinda jotunemekelamo Lesa. Twakonsha kuba byepi na ano makatazho? Pa kunembela bena Kilishitu balwitabilo mu Efisesa, mutumwa Paulo wibakambizhe’mba: ‘Yukainga bimutokesha ku muchima aye Nkambo.’ (Efisesa 5:10) Buwame bwakuba bibye bwamweshiwa mu bya kumwenako byavula byashimunwa mu Binembelo.

12. Mambo ka Yehoba kyoafichishiwe ku muchima kimye Davida kyoatwajile jikwachi ja lulayañano ku Yelusalema?

12 Jikwachi ja lulayañano byo bejibwezhezhe ku bena Isalela ne kwijisunga myaka yavula mu Kiliata-yealimu, Mfumu Davida wasakile amba pano bejitwale ku Yelusalema. Waumvwañene na bakulumpe ne kwibambila’mba babwezhe Jikwachi ‘umvwe balanguluka’mba kyo kintu kyawama, kabiji kyo kyaswa muchima wa Yehoba.’ Bino wasujile kupesapesa bulongo kuba’mba ayuke Yehoba byoakeba Jikwachi kusendewa. Umvwe waubile bino, Jikwachi inge kechi bejisendejile pa ñola ne. Bena Kohati ba mu bena Levi bo bafwainwe kwijisenda pa bipuzhi byabo, byonka byakambizhe Lesa. Nangwa kyakuba javula Davida waipuzhanga Yehoba, bino pakikye wakankelwe kumwipuzha mu jishinda jafwainwa. Mu kino mwafumine malwa akatampe. Panyuma ya byobyo, Davida waitabizhe’mba: “Yehoba Lesa wetu witupulumukijile mambo kechi twamukebejile monka mo etutongwejile ne.”—1 Byambo bya Moba 13:1-3; 15:11-13; Kubala 4:4-6, 15; 7:1-9.

13. Mu lwimbo waimbilwe kimye Jikwachi kyo jasendelwe bulongo mwajinga ñanyi byambo bya kuvululwako?

13 Pano jikwachi byo jasendelwe na bena Levi kwijifumya mu nzubo ya kwa Obeda-edomu ne kwijitwala ku Yelusalema, kwaji kwimba lwimbo wa Davida. Mu uno lwimbo mwajinga ne byambo bya kuvululwako bifika pa muchima byakuba’mba: “Kebai Yehoba ne bulume bwanji pamo; mukebe ne kilungi kyanji moba onse. Vulukai mingilo yanji yakatazha yo aubile, ne byanji bya kukumya, ne kuchibamambo kwafumine mu kanwa kanji.”—1 Byambo bya Moba 16:11, 12.

14. Twakonsha kufunjilako ka ku byawama byaubile Solomone ne ku byatama byoaishile kuba mu bwikalo bwanji?

14 Davida saka akyangye kufwa, wafunjileko mwananji Solomone amba: “Umvwe obewa wamukeba [Yehoba] ukamutana.” (1 Byambo bya Moba 28:9) Solomone byoaikele pa jitanda, wayile ku Gibeona kwajinga tente wa lusambakeno ne kukalambula mulambo kwi Yehoba. Kuno kuntu Yehoba koko amwambijile Solomone amba: “Ndombepo kyo usaka, nkupe.” Yehoba wamupele Solomone milangwe ne maana o alombele mwakulamina bena Isalela, kabiji wamupele bubile ne buneme. (2 Byambo bya Moba 1:3-12) Solomone washimikile nzubo ya Lesa ya buuya, kwingijisha kifwanyikizho Yehoba kyoapelejile jimo Davida. Pano pa mambo a masongola, Solomone wakankelwe kumukeba Yehoba. Solomone wasongwele banabakazhi babulanga kupopwela Yehoba. Mu myaka yapeleleko ya bwikalo bwanji, bakazhi banji baongwele muchima wanji kumufumya kwi Yehoba. (1 Bamfumu 11:1-10) Nangwa kyakuba tubile byepi, ne kwikala na milangwe ne maana a mutundu ka, kyanema bingi “kuyuka bimutokesha ku muchima aye Nkambo.”

15. Zela mwina Etiopya byoaishile kulwa na bena Yuda, mambo ka Asa o alombejile na luketekelo kuba’mba Yehoba usa kupokolola bena Yuda?

15 Kino kyaambiwapo ne mu jishimikila ja bufumu bwa kwa Asa munkanununa wa kwa Solomone. Mu mwaka wa bujikumi na umo wa bufumu bwa kwa Asa, Zela mwina Etiopya waishile na kwibalwisha bena Yuda na nzhita ya banabalume milyonyi umo. Abya Yehoba wapokolwele bena Yuda nyi? Kala kukila pa myaka 500, Yehoba waambijile jimo byoakonsheshe kubila bantu banji umvwe bamukokela ne kulama mikambizho yanji kabiji ne byakonsheshe kwibamwekela umvwe bakana kumukokela. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 28:1, 7, 15, 25) Kuntendekelo ya bufumu bwanji, Asa wafumishemo mu Yuda byakusokelapo bitapisho ne mashiki a mabwe aingijishiwanga mu bupopweshi bwa bubela. Wibakambizhe bantu amba: “Mukebeshai Yehoba.” Asa waubile kino saka akyangye kutulwa bulemo. Onkao mambo, Asa wibalombejileko mu lwitabilo kwi Yehoba kuba’mba ebakwashe. Kika kyafuminemo? Bena Yuda bashinjile.—2 Byambo bya Moba 14:2-12.

16, 17. (a) Nangwa kyakuba Asa washinjile, Yehoba wamuvulwileko ka? (b) Asa byo aubijile bintu mu bumbulwamaana, bamukwashishe byepi, kabiji waubilepo byepi? (c) Twakonsha kufunjilako ka ku byubilo bya kwa Asa?

16 Nangwa byonkabyo, Asa byoashinjile, Yehoba watumine Azaliya kuya na kumutundaila mfumu ne kumwambila’mba: “Ñumvwai anweba ba Asa ne anweba bena Yuda ne bena Benjamina bonse; anweba pa kumuta muchima Yehoba, aye naye wimuta muchima. Umvwe mwamukeba musakukamutana, bino inge mwamuleka, ne aye naye ukemuleka.” (2 Byambo bya Moba 15:2) Panyuma ya kumukosesha, Asa pano waikele na bulume bwa kutundaika bupopweshi bwa kine. Bino byopapichile myaka 24, Asa wakankelwe kukeba Yehoba kimye kikwabo kyo batujilwe bulemo. Wakankelwe kukokela Byambo bya Lesa, kabiji wakankelwe ne kuvuluka byaubile Yehoba kimye nzhita ya bena Etiopya kyo yalukukile bena Yuda. Mu bumbulwamaana, wakomvwañene na bena Silya.—2 Byambo bya Moba 16:1-6.

17 Pa kikye, Yehoba watumine ngauzhi Hanani kumujimunako Asa. Nangwatu kyamwekelenga nobe kimye kyapwa, inge Asa waumvwijile byobamulumbulwijile ndangulukilo ya Yehoba pa oa mambo, inge kyamukwashishe. Pano aye azhingile ne ku muchima bwii wabwela wabika ne Hanani mu bikulu mu kaleya. (2 Byambo bya Moba 16:7-10) Byo kyataminepo! Nga tweba? Abya tumukeba Yehoba bino aku satukana lujimuno nyi? Inge mukulumpe mu kipwilo wa kifyele waingijisha Baibolo kwitujimunako pa mambo a kutabankana na bya ino ntanda, abya tusanchila bukwasho bo etukwasha kuyuka “bimutokesha ku muchima aye Nkambo” nyi?

Kange Mulubeko Kushikisha Ne

18. Twakonsha kufunjilako ka ku byambo byaambile Elihu kwi Yoba?

18 Nangwatu muntu wingijila bulongo Yehoba wakonsha kukankalwa kumukeba mu kimye kya lukatazho. Yoba byoamanamine na lukikola watama, kufwisha baana, kulusa bipe, kabiji ne kumubepela ku balunda nanji, witele mwine muchima. Elihu wamuvulwileko’mba: “Kafwako waamba’mba: Lesa Mulenga wami, uji pi?” ne. (Yoba 35:10) Yoba wafwainwe kuta muchima kwi Yehoba, ne kulanguluka Yehoba moamwenejilenga lumanamo. Yoba wipelwile ne kumvwina byo bamuvulwileko, kabiji kino kyakonsha kwitukwasha netuwa kuba byonka byoaubile.

19. Javula bena Isalela bakankelwenga kuba ka?

19 Bena Isalela bayukile Lesa byo aubijilenga mukoka wabo. Pano bino javula kimye kyo baubanga bintu mu bwikalo bwabo, kechi bavulukanga bibobijilenga Lesa ne. (Yelemiya 2:5, 6, 8) Pa kufuukula byakuba mu bwikalo bwabo, baubangatu byabo bene kwakubula kwipuzha’mba “Yehoba uji kwepi?” ne.—Isaya 5:11, 12.

Shikishainga Kuba’mba: “Yehoba . . . uji Kwepi?”

20, 21. (a) Ba ñanyi lelo jino bamwesha byaubile Elisha mu kukeba lutangijilo lwa Yehoba? (b) Twakonsha kwibalonda byepi ne kumwenamo mfweto mu lwitabilo lwabo?

20 Mwingilo wa kwa Elaija byoapwile, kalume wanji Elisha watolele kivwalo kyalakachile kyajinga kya kwa Elaija, kabiji wabwelele kukitulu kya Yodano ne kukekipuma pa mema ne kwamba’mba: “Yehoba, Lesa wa Elaija, uji pi?” (2 Bamfumu 2:14) Yehoba wakumbwile kupichila mu kumumwesha’mba mupashi wanji pano uji pe Elisha. Twakonsha kufunjilako ka ku kino?

21 Kintu kya uno mutundu kyaishile kumweka ne mu ano moba. Bena Kilishitu bamo bashingwa batangijilanga mwingilo wa busapwishi panopantanda bafwile. Aba bo bapele mwingilo wa bukulumpe pa kyokya kimye babalawilenga mu Binembelo ne kulomba Yehoba amba ebatangijilenga. Kimye kyonse bashikisha’mba: “Yehoba uji kwepi?” Ne kyafumamo ke kyakuba’mba, Yehoba ubena kutangijila bantu banji ne kulengela mwingilo wabo kuya palutwe. Abya tulonda lwitabilo lwabo nyi? (Bahebelu 13:7) Umvwe byobyo tuba, abya tukekala mu jibumba ja Yehoba, kukokela mikambizho yajo ne kwingila kyabaya mwingilo ye jibena kwingila ubena kutangijilwa na Yesu Kilishitu.—Zekaliya 8:23.

Mwakonsha Kukumbula’mba Ka?

• Kika kyakonsha kwitulengela kwipuzhanga’mba: “Yehoba uji kwepi?”

• Nga lelo jino twakonsha kutana byepi mukumbu wa jipuzho ja kuba’mba: “Yehoba uji kwepi?”

• Mambo ka milombelo imo ya kukeba amba Lesa etutangijilenga kyoibujilwa kukumbulwa?

• Ñanyi bya kumwenako bya mu Baibolo bimwesha amba twafwainwa “kuyuka bimutokesha ku muchima aye Nkambo”?

[Kipikichala pa peja 18]

Mambo ka Saulo o aijile ku muntu wisamba na bapashi?

[Bipikichala pa peja 20]

Fundai, lombai ne kulanguluka languluka muyuke ‘kuji Yehoba’

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu