“Jiwi Jabo Jakumbana Panopantanda Ponse”
‘Sambishainga ba mu mikoka yonse ya bantu balukenga ke baana ba bwanga, ne kwibabatiza mu jizhina ja Tata ne ja Mwana ne ja mupashi wazhila.’—MATEO 28:19.
1, 2. (a) Ñanyi mutembo Yesu yeapele baana banji ba bwanga? (b) Mambo ka bena Kilishitu batanshi obaingijilenga pakatampe?
YESU wapele baana banji ba bwanga mutembo byo kwashajiletu kimye kicheche kuba’mba aye mwiulu. Wibambile’mba: ‘Sambishainga ba mu mikoka yonse ya bantu balukenga ke baana ba bwanga, ne kwibabatiza mu jizhina ja Tata ne ja Mwana ne ja mupashi wazhila.’ (Mateo 28:19) Byo ajingapo mwingilo mukatampe!
2 Langulukai! Pa Pentekosta mu 33 C.E., baana ba bwanga nobe 120 batambwijile mupashi wazhila waitulwilwe pe abo, kepo batendekele ne kufikizha yewa mutembo sababena kwenda na kubula bantu kuba’mba Yesu ye iye Mesiasa ye batengejilenga muji lupulukilo. (Byubilo 2:1-36) Pano abo bantu bajingat bacheche bakonsheshe byepi kufika ku bantu “ba mu mikoka yonse ya bantu”? Kino kyakonsha kumweka ku bantu nobe kechi kyakonsha kubiwa ne, pa kuba “byonse byakonsheka kwi Lesa.” (Mateo 19:26) Mupashi wazhila wibakwashishenga bena Kilishitu batanshi, kabiji baingijilenga na kuteshako muchima. (Zekaliya 4:6; 2 Timoti 4:2) Kyo kyalengejile kuba’mba, byo papichiletu myaka icheche, mutumwa Paulo waamba ne kwamba’mba mambo awama asapwilwa “mu bilengwa byonse bya muno munshi.”—Kolose 1:23.
3. Kika kyatabankenye “kajo” kalumbulula bwina Kilishitu bwa kine?
3 Mu myaka kitota kitanshi kyonsetu, mpopwelo ya kine yatwajijile na kunanuka. Pano bino, Yesu waawile kuba’mba kukeya kimye Satana kyoakakusa “bincha,” ne kuba’mba “kajo” kalumbulula bwina Kilishitu bwa kine ka katabankanyiwa, poso ku kimye kya kunowa. Batumwa byo bapwiletu kufwa, kino kyatendekele kumweka.—Mateo 13:24-39.
Kuyilako Palutwe Kubena Kubiwa Ano Moba
4, 5. Kutendekaka mu 1919, ñanyi mwingilo bena Kilishitu bashingwa ye batendekele, kabiji wajinga byepi mwingilo mukatampe?
4 Mu 1919, kyaikele kimye kya kufumya kajo, ko kuba’mba bwina Kilishitu bwawama ku bincha. Bena Kilishitu bashingwa bayukile kuba’mba mutembo mukatampe wapaine Yesu ukikebewa kwingijiwa. Bajinga na lwitabilo lwakosa kuba’mba baji mu ‘moba apelako.’ Kabiji bayukile ne bungauzhi bwa kwa Yesu bwa kuba’mba: “Ano mambo awama a bufumu akasapwilwa panopantanda ponse mwa kwibashimwina ba mu mikoka yonse ya bantu bino ke ku mpelo.” (2 Timoti 3:1; Mateo 24:14) Ee kine bayukile kuba’mba kukiji mingilo yavula yafwainwa kwingijiwa.
5 Byonkatu byajinga baana ba bwanga mu 33 C.E., aba bena Kilshitu bashingwa bajinga na mwingilo mukatampe bingi. Bajingatu bacheche mu byalo bimo. Pano bakonsheshe byepi kusapwila mambo awama “mu mikoka yonse ya bantu”? Vulukai kuba’mba kuvula kwa bantu panopantanda kwakomejileko kampe 300 milyonyi mu kimye kya kwa Kesala kufika kwipi na 2 bilyonyi panyuma ya nkondo itanshi ya ntanda yonse. Kufikatu ne mu myaka kitota kya bu 20 kibengelo kya kuvula kwa bantu monka kyatwajijila.
6. Kwela mbila ya mambo awama kwayijileko byepi palutwe mu myaka ya 1930?
6 Nangwa byonkabyo, bakalume ba Yehoba bashingwa, byonka byajinga balongo ba mu myaka kitota kitanshi, batendekele mwingilo wabo na luketekelo lonse mwi Yehoba, kabiji mupashi wanji wazhila wajinga nabo. Byo kyaubilenga amba kifikenga mu myaka ya 1930, basapwishi 56,000 batayile mbila ya bukine bwa mu Baibolo mu byalo 115. Ko kuba’mba mingilo yavula yaingijiwe, pano bino kwakishajile yavula yafwainwa kwingijiwa.
7. (a) Ñanyi mwingilo mukatampe bena Kilishitu bashingwa ye batendekele? (b) Na bukwasho bwa ‘ba mikooko ikwabo,’ mwingilo wa kukonkanya bantu wayilako byepi peulu?
7 Kabiji baishile kwikala ne na mwingilo mukatampe mukwabo byo baishile kuyuka “jibumba jikatampe” jatongolwa mu Lumwekesho 7:9, ne kuketekela kuba’mba bano bena Kilishitu nabo bakengila na ngovu mu kwibakwashako. Kyamwekele kuba’mba jibumba ja kibelengelo kya kukankalwa kubala ja ‘mikooko ikwabo,’ ja baitabila baji na luketekelo lwa kwikala panopantanda “bafuma mu mikoka yonse ne mu bisaka byonse ne mu mitundu yonse ne mu njimi yonse ya bantu,” jafwainwa kukonkanyiwa. (Yoano 10:16) ‘Bamwingijila Yehoba mute ne bufuku.’ (Lumwekesho 7:15) Kino kyalumbulwile kuba’mba bafwainwa kwibakwasha mu mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha bantu. (Isaya 61:5) Kabiji bena Kilishitu bashingwa basangalele bingi pa kumona basapwishi kebavule. Mu mwaka wa 2003 baingijileko mwingilo wa kusapwila bajinga 6,429,351, kabiji bavula basapwishi ke boba ba mu jibumba jikatampe.a Bena Kilishitu bashingwa basekela bingi pa buno bukwasho, kabiji ba mikooko ikwabo nabo basangalala pa kwikala na jishuko ja kukwashako balongo babo bashingwa.—Mateo 25:34-40.
8. Bakamonyi ba kwa Yehoba bajinga byepi pa kumona makatazho amwekele kimye kya Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse?
8 Kimye jibumba ja kajo byo jamwekele jikwabo, Satana waumvwinetu ku muchima sho amba ndwe nabo nkondo. (Lumwekesho 12:17) Pano nga kyapelele kwepi pano byo kyaubile ne jibumba jikatampe jamweka? Waubile bukaji bwatama! Abya twakonsha kuzhinauka amba kampe kechi ye walukukile mpopwelo ya kine monse mwaya ntanda kimye kya Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse nyi? Monse mo kyaikejile mubiji, bena Kilishitu bajinga mu malwa akatampe. Balongo ne banyenga yetu bavula bapichile mu meseko atama bingi, bamo bafwijilenga pa lwitabilo lwabo. Nangwa byonkabyo, byubilo byabo byamwesheshe kuba’mba bajinga byonka byajinga nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Mwi Lesa (nkatotanga mambo anji), monka mwi Lesa mo mo naketekela, kechi nkachina ne; muntutu akangube ka?” (Masalamo 56:4; Mateo 10:28) Mupashi wa Yehoba wibakoseshe bena Kilishitu bashingwa ne ba mikooko ikwabo kwikala bakosa bonse pamo. (2 Kolinda 4:7) Kyafuminemo “mambo a Lesa ananukilenga.” (Byubilo 6:7) Mu 1939 kimye nkondo kyo yatendekele, sawakya wamwesheshe kuba’mba bena Kilishitu 72,475 baingijile mwingilo wa kusapwila. Pano bino, sawakya wa mu 1945 mwaka wapwile nkondo, wabujile kuwaina yense wamwesheshe 156,299. Bakamonyi baingijile mwingilo wa kwela mbila ya mambo awama. Satana byo bamushinjilepo!
9. Masukulu ka abiji abijikilwe kimye kya Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse?
9 Kyamwekesha kuba’mba, malwa ayishile na mambo a nkondo ya kibiji ya ntanda yonse kechi alengejile bakalume ba Yehoba kuzhinauka’mba kampe mwingilo wa kusapwila kechi usakwingijiwa ne. Kya kine, byo kyafikiletu mu 1943 apo nkondo sayafika pa nembe nembe, kwaikele kubijikwa kwa masukulu abiji. Umo sukulu ke iwe utelwa luno amba Sukulu ya Mwingilo wa Teokalasi, walengelwe kubiwa mu bipwilo byonse kuba’mba afunjishenga Bakamonyi kusapwila ne kulenga baana ba bwanga. Sukulu mukwabo ke wa Sukulu wa Baibolo wa Gileada wa Watchtower wa kufunjisha ba mishonale kukomesha mwingilo wa kusapwila mu byalo bingi. Ne kya kine, kimye nkondo byo yaubile yakubuka, bena Kilishitu ba kine benengezhezhe bingi kwingila mwingilo pakatampe.
10. Kwingila na ngovu kwa bantu ba Yehoba kwamwekele byepi mu 2003?
10 Awo masukulu byoaingilapo mwingilo mukatampe! Bonse bakulumpe ne banyike, bansemi ne baana babo, kubikapotu ne babula ngovu ya kwingila baingilapo kala, kabiji bakitwajijila kwingila mwingilo wa kufikizha mutembo wanema wapaine Yesu, na mambo a byo bafunda mu Sukulu ya Mwingilo wa Teokalasi. (Masalamo 148:12, 13; Yoela 2:28, 29) Mu mwaka wa 2003, pa ñondo pa ñondo 825,185 bamwesheshe byo batako muchima kupichila mu kwingilako kimye kimo nangwa kutwajijila mu mwingilo wa bupainiya. Mu yenka uno mwaka, Bakamonyi ba kwa Yehoba baingijile maawala 1,234,796,477 na kwisamba na bantu mambo awama a Bufumu. Kine Yehoba utemwa bingi pa kwingila na ngovu kwa bantu banji!
Mu Byalo Bingi
11, 12. Bya kumwenako ka bibena kumwesha kwingila na ngovu kwawama kwa ba mishonale?
11 Myaka yapitapo, aba bafunda sukulu wa Gileada ne bafunda Sukulu ya Lufunjisho lwa Mwingilo baingila bingi mingilo ikatampe. Kya kumwenako, mu Brazil mwajingatu basapwishi bacheche 400 kimye kyayileko bamishonale batanshi mu 1945. Aba batanshi kuya, ne bakwabo baishilenga palutwe baingila bingi na ngovu pamo na balongo babo bena Brazil, kabiji Yehoba wapesha bingi mingilo yabo. Byo kisangajikapo boba bavula byo kyajinga mu o a moba pa kumona bena Brazil bashimuna sawakya wakatataka 607,362 mu 2003!
12 Vulukai Japan. Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse saka ikyangye kutendeka, mu kyo kya kyalo mwajingatu basapwishi ba Bufumu 100. Pano kimye kyaikeleko nkondo, bumbanzhi bwatama bwavizhizhe basapwishi bavula, kya kuba’mba nkondo byo yayilenga na kupwa, kwashajiletu Bakamonyi bacheche bomi kabiji bakosa ku mupashi. (Byambo bya Mana 14:32) Kine aba basungile bulumbuluke bwabo basangalele bingi mu 1949 byo batambwijile ba mishonale batanshi 13 bafunda mu sukulu wa Gileada, kabiji ba mishonale batemenwe bingi pa kwibatambwila ku balongo babo bena Japan na lusekelo lukatampe. Kufuma kyo kya kimye byo papita myaka 50 kufika mu 2003, sawakya wa kyalo kya Japan wamwesha kuba’mba kino kimye muji basapwishi 217,508 ! Mwane Yehoba wapesha bingi bantu banji mu kyo kya kyalo. Masawakya a mutundutu umo afuma ne mu byalo bikwabo. Aba bakonsha kusapwila mu manyaunda a kungi baingila bingi na ngovu mu kusampanya mambo awama, kya kuba’mba mu 2003 aumvwanyikile mu byalo, mu makuji, ne mu manyaunda kuzhokoloka ntanda yonse 235. Ee kine, jibumba jikatampe jibena kufuma mu “mikoka yonse.”
‘Bafuma . . . mu Bisaka, Mitundu, ne mu Njimi Yonse ya Bantu’
13, 14. Mu ñanyi jishinda Yehoba moamwesheshe buneme bwa kusapwila mambo awama “mu njimi yonse ya bantu”?
13 Kya kukumya kitanshi kyashimunwa panyuma ya kuba baana ba bwanga bashingwa na mupashi wazhila pa Pentekosta mu 33 C.E., kyajinga kya kwambila mu njimi ku mabumba a bantu ashonkenejile. Kampe bonse bebatelekele baambanga mulaka ye baambanga mu byalo byavula, nabiji Kingiliki. Na mambo a kuba bajinga bantu “baakamwanga Lesa, NW” kampe bayukile ne mingilo ya Bahebelu yaingijiwanga mu nzubo ya Lesa. Kibatundaikile bingi kuteleka pa kumvwa mambo awama mu mulaka ye bayukile bulongo kufuma ku bwanyike.—Byubilo 2:5, 7-12.
14 Ne ano mobatu, milaka yavula ingijishiwa mu mwingilo wa kusapwila. Kyaawilwe kuba’mba jibumba jikatampe kechi jikafumatu mu mukoka umo ne, bino amba ‘mu bisaka, mitundu, ne mu njimi yonse ya bantu.’ Mu kuswañana na kino, kupichila mwi Zekaliya, Yehoba waawile’mba: ‘Mu oa moba bantu jikumi ba mu mikoka yamba milaka yapusana pusana bakakwata ku mukangyo wa Muyudea ne kumwambila’mba: ‘Tuyenga nenu, mambo twaumvwa’mba Lesa muji nanji.’’ (Zekaliya 8:23) Nangwa kya kuba Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi bakiji na kya bupe kya kwambila mu njimi ne, bayuka buneme bwa kufunjisha bantu mu milaka yabo.
15, 16. Ba mishonale ne bakwabo basapwijile byepi mu milaka ikwabo?
15 Kya kine, ne ano moba koiji milaka icheche nabiji Kizungu, French, ne Spanish ingijishiwa mu byalo byavula. Pano bino nangwa byonkabyo, aba bafuma ku byalo byabo ne kuya na kwingijila mu byalo bingi beseka kufunda milaka yambiwa ko ko pa kuba’mba kibapelelengako kusapwila mambo awama ku boba ‘batongwelwa bumi bwa myaka.’ (Byubilo 13:48) Bino kibakatazhako. Balongo ba mu kyalo kya Tuvalu ku South Pacific byo bakebelenga mabuku mu milaka yabo, mishonale umo wipumine mu kyaji kwingila uno mwingilo. Na mambo a kuba kechi kwajinga buku wa dikishonale ne, watendekele kunemba mukubu kubu wa byambo bya mulaka wamba bena Tuvalu. Mu kupita kwa kimye, buku wa Kuti Waikala Kuli Pe na Pe muli Paradise Pe Sondeb walupwilwe mu mulaka wa bena Tuvalu. Kimye ba mishonale kyobafikile mu Curaçao kechi mwajingapo mabuku a Baibolo nangwa dikishonale mu mulaka wa Papiamento wambiwamo. Kwajinga bingi lukatazho na bantu lwa kwamba pa mulaka byo afwainwa kunembwa. Nangwa byonkabyo, mu myaka ibiji yaishijilemo ba mishonale batanshi, talakiti wa bwina Kilishitu mutanshi walupwilwe mu yewa mulaka. Lelo jino byo tubena kwamba, mulaka wa Papiamento poaji pa milaka 133 Kyamba kya Usopa mo kilupulwa jonse pamo na Kizungu.
16 Mu Namibia namo ba mishonale batanshi kechi batainemo Kamonyi wakonsha kwibatuntulwilako ne. Kikwabo, mulaka umo wambiwa wa Nama kechi wajinga na byambo bingijishiwa javula mu mabuku etu nabiji kyambo kya “kulumbuluka” ne. Mishonale umo washimwine’mba: “Javula naingijishenga bafunjishi ba mu masukulu bafunjilenga Baibolo kuntuntulwilako. Na mambo a kuba bayukilekotu pacheche bukine, naikelenga nabo kibelo na kanwa ne kumona kuba’mba mukuku wa byambo yense watuntululwa byonka byo afwainwa kwikala.” Pano bino, talakiti ya Bumi mu Ntanda Ipya yaishile kutuntululwa mu milaka ina yamba bena Namibia. Lelo jino, Kyamba kya Usopa kilupulwa kimye kyonse mu mulaka wa Kwanyama ne Ndonga.
17, 18. Mwingilo ka ubena kwingijiwa mu Mexico ne mu byalo bikwabo?
17 Mu Mexico, mulaka mukatampe ke Spanish. Pano bino, bena Spain saka bakayangye kwikala mu kyo kya kyalo, mwajinga ne milaka imo yaambiwanga, kabiji imo ikyambiwa ne luno. Onkao mambo, mabuku a Bakamonyi ba kwa Yehoba alupulwa mu milaka 7 yamba bena Mexico kepo ne mu mulaka wa kwamba na maboko wa bena Mexico. Mwingilo wa Bufumu mu mulaka wa Maya ye wajinga mutanshi kulupulwa pa mabuku onse alupulwa pa kimye ne pa kimye mu ye uno mulaka wa ba American Indian. Ee kine, basapwishi bamba mulaka wa Maya nabo pobaji pa basapwishi ba Bufumu 572,530 mu Mexico.
18 Mu myaka ya kunyuma kwe bantu bavula babipuluka banyemena mu byalo bingi na kufyamamo, ne kuviluka na mambo a kukebakeba kwawamako bwikalo. Kabiji na mambo a kino, mu byalo byavula muji milaka ya mu byalo bingi yabujilemo kala ne. Bakamonyi ba kwa Yehoba bekwachisha mu ye uno mwingilo. Kya kumwenako, kufumyako mulaka wa Italian, mu Italy muji bipwilo ne mabumba mu milaka 22. Pa kuba’mba kikwasheko balongo kusapwila bantu bamba milaka ikwabo, kunyuma kwe masukulu anengezhewe a kufunjisha milaka 16, kubikapo ne Mulaka wa Kwamba na Maboko wa bena Italy. Mu byalo bikwabo byavula, Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kwibikako byonkabye kufika ku bantu baviluka. Kya kine, na bukwasho bwa Yehoba, jibumba jikatampe jibena kufuma mu bantu bavula bamba milaka yapusana pusana.
“Panopantanda Ponse”
19, 20. Ñanyi byambo bya kwa Paulo bibena kufikizhiwa mu ano moba? Londololai.
19 Mu myaka kitota kitanshi, mutumwa Paulo wanembele’mba: “Kechi baumvwa nenyi? Ee, kine, jiwi jabo jakumbana panopantanda ponse, ne byambo byabo nabyo byaya ne kwapela ntanda.” (Loma 10:18) Pano umvwe kyajinga bibye mu myaka kitota kitanshi, nga ano moba kyapelela pi! Bantu bavula kampe kukila kimye kiji kyonse kyapita kunyuma babena kwamba’mba: “Nkamutakaikanga Yehoba moba onse: Byakumutota bikakelwa mu kanwa kami.”—Masalamo 34:1.
20 Kikwabo, mwingilo kechi ubena kubwela panyuma ne. Basapwishi ba Bufumu babena kuvujilakotu kikupu. Kimye kyabaya bingi kibena kwingijiwa mwingilo wa kusapwila. Babena kubwelako javula bingi ku bantu bo basapwila kepo ne kufunjisha mafunjisho a Baibolo avula. Kabiji bantu bavula nabo batwajijila na kukeba byambo. Mwaka wapwa, kibelengelo kipya kya bantu batanyiwe ku Kivuluko kya lufu lwa kwa Yesu kyajinga 16,097,622. Pano bino, mingilo koikiji yafwainwa kwingijiwa. Onkao mambo, twayai tutwajijile kulonda bulumbuluke bwa balongo betu bachinchika meseko akatazha bingi. Kabiji twayai tumweshenga mukoyo wa balongo betu bonse baingijila Yehoba kufumatu mu 1919. Twayai atweba bonse tusombololenga byambo byawama bya nyimbi wa masalamo byaamba’mba: “Bintu byonse bipema bimutote Yehoba. Totai Yehoba anweba bonse.”—Masalamo 150:6.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai sawakya wa mwaka pa mapeja 26 kufika pa 29 a ino magazini.
b Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
• Ñanyi mwingilo balongo ye batendekele mu 1919, kabiji mambo ka kyoaikejile mwingilo wabaya?
• Bañanyi bakonkanyiwe kukwasha mu mwingilo wa kusapwila?
• Ba mishonale ne bakwabotu bengijila mu byalo bingi bamwesha byepi kwingila na ngovu?
• Ñanyi kishiino kyo mwakonsha kutongola kibena kumwesha kuba’mba Yehoba ubena kupesha mwingilo wa bantu banji?
[Chati pa peja 26-29]
SAWAKYA WAMWAKA WAMWINGILO WA 2003 WA BAKAMONYI BAKWA YEHOBA MWAYA NTANDA YONSE
(Monai bound volume wa 2004)