Kanai Mupashi Wa Ntanda Ibena Kupichijila
“Kabiji atweba twatambwile, kechi mupashi wa panopantanda ne, poso mupashi ufuma kwi Lesa; amba tuyuke bintu byo twapewatu kwi Lesa.’ —1 KOLINDA 2:12.
1. Mu ñanyi mashinda Evwa mo ajimbaikilwe?
“AYE mulolo wajikunjimbaika.” (Ntendekelo 3:13) Mwanamukazhi mutanshi aye Evwa waambile bino byambo bicheche kulumbulula kintu kyamulengejile kusatukila Yehoba Lesa. Abye byambo byo aambile byajinga bya kine nangwa kya kuba kechi byamufumishe mu mambo ne. Palutwe mutumwa Paulo watundaikilwe na mupashi kunemba’mba: “[Evwa] ye wajimbaikilwe.” (1 Timoti 2:14) Wajimbaikilwe kwitaba’mba kubula lukokelo, ko kuba’mba kuja ku kipangwa kyo bamukanyishe kwakonsheshe kumukwasha kwikala pamo nobe Lesa. Kabiji wabepelwe pa kubula kuyuka wamujimbaikilenga. Kechi wayukile kuba’mba Satana Diabola ye waambilenga kupichila mu mulolo ne.—Ntendekelo 3:1-6.
2. (a) Satana ujimbaika byepi bantu lelo jino? (b) “Mupashi wa panopantanda” ye mu ka, kabiji mepuzho ka o twaya twisambepo?
2 Kufumatu mu moba a ba Adama ne Evwa, Satana watwajijila na kujimbaika bantu. Ye “mujimbijimbi wa panopantanda ponse.” (Lumwekesho 12:9) Byubilo byanji bya bujimuku kechi byaaluka ne. Nangwa kya kuba luno kechi wingijisha mulolo ne, aye watwajijila na kwifya. Kupichila mu bintu bimo bya kisangajimbwe, mu mapepala a byambo, pa waileshi, pa televizhonyi ne mu mashindatu akwabo, Satana ubena kujimbaika bantu kwitabila kuba’mba kechi bakebewa mikambizho ya Lesa ne, kabiji kechi ikebafweta ne. Bujimbijimbi bwa kwa Diabola bwalengela bantu konse konse kukankalwa kulama mizhilo ne mafunde a mu Baibolo. Baibolo ilumbulula kino amba “mupashi wa panopantanda.” (1 Kolinda 2:12) Uno mupashi uji ne na bulume bwa kulama lwitabilo, byubilo ne miteeto ya bantu babula kuyuka Lesa. Uno mupashi umweshiwa mu ñanyi jishinda kabiji twakonsha kukana byepi bulume bwa uno mupashi? Twayai tumona.
Byubilo Byawama Byakepa
3. Mambo ka “mupashi wa panopantanda” kyo anaina mu moba etu a lelo?
3 Mu ano moba, “mupashi wa panopantanda” wanana bingi. (2 Timoti 3:1-5) Kampe mwimwena byubilo byo bibena kutaminakotu. Binembelo bilumbulula kine kintu kyalengela. Panyuma ya kwikajika Bufumu bwa Lesa mu mwaka wa 1914, mwiulu mwabukile nkondo. Satana ne bamalaika banji bademona bebashinjile ne kwibela pano panshi. Satana na bukaji bukatampe watwajijile na bujimbijimbi bwanji panopantanda ponse. (Lumwekesho 12:1-9, 12, 17) Monse mo akonsha kubila, weseka “kwibatwala mungi basalululwa, kana byakonsheka kubiwa.” (Mateo 24:24) Atweba bantu ba Lesa, yetu ye anankama. Weseka na ngovu konauna bumupashi bwetu kuba’mba tubule kwikala na bibusa bya Yehoba ne luketekelo lwa bumi bwa myaka ne myaka.
4. Ba mingilo ba Yehoba bamumona byepi Baibolo, kabiji nga ntanda imumona byepi?
4 Satana weseka kusujisha Baibolo, buku wanema witufunjisha pa mambo a Mulenga wetu wa butemwe. Ba mingilo ba Yehoba batemwa Baibolo kabiji bamunemeka bingi, mambo bayuka kuba’mba ke Byambo bya Lesa byanembeshiwa na mupashi, kechi byambo bya bantu ne. (1 Tesalonika 2:13; 2 Timoti 3:16) Bino, ntanda ya kwa Satana ayo ikeba satulangulukila mungi. Kya kumwenako, byambo bitanshi biji mu buku umo walengulula Baibolo byaamba’mba: “Baibolo kechi buku ‘wazhila’, nangwa’mba ‘byambo bya Lesa’ ne. Kechi wanembelwe na bantu ba Lesa bazhila ne, wanembelwe na bantu bakebeshenga kwikala bafunjishi.” Bantu bo bambila byambo bya iwe mutundu kimo kimye kyakonsha kwibapelela kulanguluka kuba’mba bakasuluka kupopwela Lesa mu jishinda jiji jonse jibatokela ku muchima.—Byambo bya Mana 14:12.
5. (a) Munembeshi umo waambilepo’mba ka pa mambo a bupopweshi bwaketekela mu Baibolo? (b) Byambo bimo bya ntanda bebyesakanya byepi ku byaamba Baibolo? (Kuvwangako ne kabokoshi kaji pa peja yalondelapo.)
5 Kulengulula Baibolo patoka nangwa mu bufyamfya, kubikapo ne bukamfutumfutu bwa bapopweshi bebepekezha kuketekela mu Baibolo, kwalengela bantu bavula kukana bupopweshi, kukaina kumo ne bupopweshi bwaketekela mu Baibolo. Byambo bya pa mwela ne bantu bafunda bingi balengulula bupopweshi. Munembeshi umo wamwene kuba’mba: “Bantu mu bisho byavula bebutala bingi bibi bupopweshi bwa Kiyudea ne bwa bwina Kilishitu. Umvwe kwibumwena mu jishinda jawama, bamba’mba bwa kala bwapwa nkito; umvwe kwibumwena mu jishinda jatama bamba’mba, bulengelatu kubula kukomenako mu maana a kuyuka bintu ne kulabikañana kuchina kuyilako palutwe mu bya sayansi. Mu ino myaka, uno mulanguluko waaluka ke mwakwendelekela ne kulefulañena.” Kuno kulefulañana javula kufuma ku bantu bamba’mba Lesa kafwako kabiji baaluka “ke batu mu milanguluko yabo.”—Loma 1:20-22.
6. Bantu mu ntanda bamona byepi byubilo bya kwilaala byakanya Lesa?
6 Onkao mambo, kechi kya kukumya kuba’mba bantu batwajijilatu na kwamuka ku mizhilo ya Lesa mu byubilo ne. Kya kumwenako, Baibolo ulumbulula’mba kwikuna mwanamulume na mwanamulume mukwabo, nangwa mwanamukazhi na mwanamukazhi mukwabo, ke byubilo “byabula kufwainwa bya bumvu.” (Loma 1:26, 27) Kabiji waamba’mba aba boba bulalelale ne bukende kechi bakaswana Bufumu bwa Lesa ne. (1 Kolinda 6:9) Pano bino, mu byalo byavula byubilo bya kwilaala kechi bebitabizhatu kuba’mba byawama ne, bebimwesha ne mu mabuku, mu magazini, kwibimba mu nyimbo, kwibitambisha mu mafilimu ne pa televizhonyi. Aba bambapo kuba’mba byatama bebamona kuba’mba maana bafwao, bakitolwele kabiji kechi bendela pamo na milanguluko ya katataka ne. Mu kifulo kya kumona mizhilo ya Yehoba amba jishinda ja butemwe, bantu ba ino ntanda balanguluka’mba mikika ku bwikalo bwabo bwa kwikala ne kuba bintu mo bakebela.—Byambo bya Mana 17:15.
7. Mepuzho ka o twafwainwa kwishikisha atweba bene?
7 Mu ntanda ibena kukomenako mu byubilo bya kusatukila Lesa, kyakonsha kuwama kumona bulongo mo tumwena bintu ne byubilo byetu. Pa kimye ne pa kimye, ne na lulombelo ne mu bukishinka twafwainwa kwitalatala, kumona kuba’mba kechi tubena kwamuka ku milanguluko ne mizhilo ya Yehoba ne. Kya kumwenako twakonsha kwishikisha’mba: ‘Nanchi nkisangajika na byubilo byo nafwainwe kuleka myaka ya kunyuma nyi? Abya natendeka kuba bintu byakanya Lesa nyi? Nanchi nateshako muchima ku bya ku mupashi byonka byo natesheko muchina kala nyi? Abya ngikelo yami imwesha’mba nsakisha Bufumu patanshi mu bwikalo bwami nyi?’ (Mateo 6:33) Milanguluko ya uno mutundu iketukwasha kukana mupashi wa panopantanda.
‘Kukumpuka Ne’
8. Muntu wakonsha kukumpuka byepi kufuma kwi Yehoba?
8 Mutumwa Paulo wanembejile bena Kilishitu bakwabo amba: “Twafwainwa kukila mu kuteshakotu muchima ku abya bintu byo twaumvwine, kuchina’mba twakakumpuka.” (Bahebelu 2:1) Inge bwato bwakumpuka kechi bufika ko bubena kuya ne. Umvwe mukulumpe wendesha bwato kechi wateshako muchima ku bibena kwenda mwela ne mukuku ne, bwato bwakonsha kukumpuka bwapitaila pa kito kyawama ne kuketutatu pangi patama mu mabwe ku kitulu. Byonkabyo, ne atweba inge twakankalwa kuteshako muchima ku bukine bwanema buji mu Byambo bya Lesa, twakonsha kukumpuka kufuma kwi Yehoba ne kulobesha bumupashi bwetu nobe bwato. Kwamuka kufuma ku bukine kikupu kechi ko kulengela kutanyiwa mu malwa a uno mutundu ne. Mambo bavula kechi bakana Yehoba ponkapotu ne. Javula batendeka pachepache kulabama na bintu bibalengela kubula kuteshako maana ku Byambo bya Lesa. Mu bulubi bakumpukilwa ku bundengamambo. Byonkatu byo kikala ku mukulumpe wendesha bwato uji mu tulo, bantu ba uno mutundu kechi balaba ne, posotu malwa ebamwekela.
9. Mu ñanyi mashinda Yehoba mo apesheshemo Solomone?
9 Akilangulukai pa bwikalo bwa kwa Solomone. Yehoba wamubikile pa bufumu bwa kulama bena Isalela. Lesa waswishishe Solomone kushimika nzubo ya Lesa kabiji wamutangijile kunemba byambo bimo mu Baibolo. Yehoba waambile nanji jibiji kabiji wamupele ne bunonshi, nkuwa, ne bukalama bwa mutende. Kine Yehoba wapele Solomone maana akilapo. Baibolo wamba’mba: ‘Lesa wamupele Solomone maana ne milangwe yakilapo, kabiji ne maana a kuyuka avula nobe musenga wa ku kitulu kya kalunga ka mema, kya kuba’mba, maana a kwa Solomone akijilepo pa maana a bantu bonse ba ku musela, ne a bonse ba ku Ijipita.’ (1 Bamfumu 4:21, 29, 30; 11:9) Umo wakonsha kulanguluka kuba’mba Solomone inge waji umo, kine inge watwajijile kwikala wa kishinka. Pano bino, Solomone wasendukile mu lwitabilo. Kino kyaubiwe byepi?
10. Muzhilo ka Solomone ye akankelwe kukokela, kabiji ki ka kyafuminemo?
10 Solomone wayukishetu bulongo Muzhilo wa Lesa. Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, wafwanyijile kulondela mizhilo yabikijilwe bonse baswainenga bufumu mu Isalela. Pa yoya mizhilo pajinga ne wa kuba’mba: “[Mfumu] kechi akevuzhizhe mwine bakazhi ne, kuchina’mba muchima wanji wakasendukamo.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 17:14, 17) Nangwa kya kuba kwajinga iwe muzhilo, Solomone waikele na banabakazhi bitota bitanu na bibiji ne bantombo bitota bisatu. Pa boba banabakazhi, bavula bapopwelanga bankishi. Kechi twayuka kine kintu Solomone kyoasongwejile banabakazhi bavula, nangwa kyamulengejile kulanguluka’mba kino kyajingatu bulongo ne. Kyo twayukakotu ke kya kuba’mba wakankelwe kukokela muzhilo wa Lesa. Ne kyafuminemo ke lonkalwa lujimuno lwa Yehoba lo ambilepo amba lukamweka. Tutanga kuba’mba: “[Solomone] bakazhi banji baongwele muchima wanji.” (1 Bamfumu 11:3, 4) Maana anji a munema wa kunemeka Lesa atendekele kupwa pachepache, ko kyakayilenga wakumpukile. Kabiji palutwe, kukeba kwanji Solomone kwa kutokesha bakazhi banji bapopwelanga bankishi kwapingile pa kukeba kwanji kwa kukokela ne kutokesha Yehoba pa muchima. Kashika kyatamine bingi, mambo Solomone ye muntu wanembele byambo bya kuba’mba: “Mwanami, wikale wa maana, usangajike muchima wami, namba mmone mwa kumukumbwila awa uñendeleka’!—Byambo bya Mana 27:11.
Mupashi wa Panopantanda uji na Bulume
11. Byo tutwezha mu muchima bilama byepi milanguluko yetu?
11 Bintu byaubile Solomone bitufunjisha kuba’mba kyatama bingi kulanguluka’mba twayuka bukine, kya kuba’mba byubilo bya ino ntanda kuba byatamisha milanguluko yetu ne. Byo tutwezha mu milanguluko yetu biji nobe kajo kabiji byo bilama muchima wetu. Byo tutwezha mu muchima wetu byo bilama milanguluko ne byubilo byetu. Byo bayuka kuba’mba kino kine, basulu bataya mali avula bingi pa mwaka pa mwaka kuyukisha ne kutentemesha buwame bwa bipe byabo. Bengijisha mawi ne bipikichala bimwesha bintu bantu byo bakebesha ne byo batemwa kupota. Basulu bayuka ne kuba’mba kuyukishatu jimo nangwa jibiji, javula kechi kulengela bantu kunyemena kupota bipe byabo ne. Bino kwikimwesha jibiji jibiji pa kimye kyabaya bantu bapota po po bamona buneme bwa kyo kyo kintu. Kuyukisha bintu ne kwibitentemesha kwingila bingi, mambo inge ne, kafwako wakonsha kwikipota ne. Kongola bingi milanguluko ne byubilo bya bantu.
12. (a) Satana ongola byepi milanguluko ya bantu? (b) Ki ka kimwesha kuba’mba bena Kilishitu bakonsha kongolwa?
12 Byonka biyukisha musulu bipe byanji ne kwibitentemesha, Satana naye wingijisha milanguluko yanji kwiilengela kumweka yawama, saka ayuka’mba mu kupitapo kimye wakonsha kongwela bantu ku milanguluko yanji. Kupichila mu bya kisangajimbwe ne mu mashinda akwabotu, Satana ongola bantu kwitabila kuba’mba, kyawama kyo kyatama, ne kyatama kyo kyawama. (Isaya 5:20) Nangwatu bena Kilishitu ba kine baongolwapo kala ku byambo bya bubela bwa kwa Satana. Baibolo ijimuna’mba: “Mupashi waambishatu bulongo amba, mu bimye bya kulutwe bamo bakapondoka ku lwitabilo, ne kutesha michima ku mipashi ya bujimbijimbi ne ku mafunjisho a bademona, monka mu bukamfutumfutu bwa bantu ba bubela, baji na michima yabo bene yauma nobe beisoka na kyela kya mujilo.”—1 Timoti 4:1, 2; Yelemiya 6:15.
13. Kwendañana ne babi ko kuka, kabiji kwendañana kwetu kwitukwasha byepi?
13 Atweba bonse twakonsha kongolwa na mupashi wa panopantanda. Kipupu kya mwela mukatampe ne mukuku wa bukalama bwa kwa Satana biji na bulume. Baibolo witukambizha bingi bulongo amba: “Kechi mujimbaikwe ne: Kwendañana ne babi ko kuvulañanya bisela byawama.” (1 Kolinda 15:33) Kwendañana ne babi kwakonsha kuvwangamo kintu nangwa kampe muntu mu kipwilo ubena kumwesha mupashi wa panopantanda. Umvwe twalanguluka kuba’mba kwendañana ne babi kechi kwakonsha kwituvulañanya ne, ko kuba’mba tubena kwamba’mba kwendañana ne bantu bawama kechi kwakonsha kwitukwasha ne. Kine kyakonsha kutama bingi! Mambo Baibolo ilumbulula bingi bulongo kino amba: ‘Awa wenda na ba maana ukekala ke wa maana; pakuba awa wenda ne bakosama ukamona byakatazha.’—Byambo bya Mana 13:20.
14. Ñanyi mashinda mo twakonsha kushinjila mupashi wa panopantanda?
14 Pa kukana mupashi wa panopantanda, twafwainwa kwendañana na bantu ba maana bengijila Yehoba. Twafwainwa kuyuzha mu michima yetu bintu byakonsha kukomesha lwitabilo lwetu. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Langulukai byonse bya kine, ne byonse byashiñama, ne byonse byaoloka ne byonse byawamisha, ne byonse bya buya, ne byonse bya lusa; kabiji umvwe ko buji buwame, kabiji umvwe ko luji lutotelo, langulukai bino bintu.” (Filipai 4:8) Byo twalengelwe kwikala na bulume bwa kuyuka kyawama ne kyatama, twakonsha kusala bintu byo tukeba kuba. Twafwainwa kusalanga bintu biketukwasha kufwenya kwi Yehoba.
Mupashi wa Lesa Wakilapo Bulume
15. Bena Kilishitu mu Kolinda wa kala bapuseneko byepi na bangikazhi ba mu yewa muzhi?
15 Kupusanako na bajimbaikwa na mupashi wa panopantanda, bena Kilishitu bakine batangijilwa na mupashi wazhila wa Lesa. Paulo wanembejile ku kipwilo kya bena Kolinda amba: “Atweba twatambwile, kechi mupashi wa panopantanda ne, poso mupashi ufuma kwi Lesa; amba tuyuke bintu byo twapewatu kwi Lesa.” (1 Kolinda 2:12) Kolinda wajinga muzhi wakala mwajinga mupashi wa panopantanda. Na mambo a bya bunya byaubilenga bangikazhi bavula mu yewa muzhi, kyambo kya kuba’mba “kolinda” kyaishile kulumbulula’mba “kuba byatama.” Satana wiipofwile michima ya bantu. Onkao mambo, kechi bayukile Lesa wa kine ne. (2 Kolinda 4:4) Bino Yehoba kupichila mu mupashi wanji wazhila walabishe meso a bamo bena Kolinda, kwibalengela kuyuka bukine. Mupashi wanji wibalengejile kupimpula byubilo mu bwikalo bwabo kuba’mba betabilwe kwi aye ne kutambula mapesho. (1 Kolinda 6:9-11) Nangwa kya kuba mupashi wa panopantanda wajinga na bulume, bino mupashi wa Yehoba wakijishepo bulume.
16. Twakonsha kutambwila ne kulama byepi mupashi wa Lesa?
16 Byo byo kiji nangwatu ano moba. Mupashi wazhila wa Yehoba wakijishapo bulume pa bilengwa byonse, kabiji umupanatu kyatu ku bonse bamulomba mu lwitabilo. (Luka 11:13) Nangwa byonkabyo, pa kwikala na mupashi wa Lesa twafwainwa kuba byavula kechi kukanatu mupashi wa panopantanda ne. Twafwainwa ne kutanganga kimye konse Byambo bya Lesa ne kwibingijisha mu bwikalo bwetu pa kuba’mba mupashi wetu ubena kulumbulula muchima wetu, ekale mwayila milanguluko yanji. Umvwe twauba bino, Yehoba uketukosesha kushinda mashinda onse Satana o akonsha kwingijisha kukeba konauna bumupashi bwetu.
17. Byapichilemo Lota byakonsha kwitutekenesha byepi?
17 Nangwa kya kuba bena Kilishitu kechi ba panopantanda ne, bino bekala panopantanda. (Yoano 17:11, 16) Kafwako nangwa umo wakonsha kuchinuzhuka mupashi wa panopantanda yense ne, mambo twikala ne kwingila na bantu babula kutemwa Lesa ne mashinda anji. Abya tumvwa byonka byaumvwinenga Lota, ‘waubishe bulanda,’ ne kukola muchima pa kumona byubilo bya bunya byaubilenga bantu ba mu Sodoma bo aikelenga nabo nyi? (2 Petelo 2:7, 8) Umvwe ibyo, twakonsha kutekeneshiwa. Yehoba wamulamine Lota ne kumupulusha, kabiji wakonsha kwikyuba ne kwi atweba. Shetu wa butemwe umona ne kuyuka byo tupitamo, kabiji wakonsha kwitupa bukwasho ne bukose bo tukeba pa kuba’mba tulame bumupashi bwetu. (Masalamo 33:18, 19) Umvwe twakinka manungo mwi aye, twamuketekela ne kwita pa jizhina janji, uketukwasha kuchina mupashi wa panopantanda nangwa kya kuba tuji mu lukatazho.—Isaya 41:10.
18. Mambo ka o twafwainwa kusungila bulongo bulunda bwetu ne Yehoba?
18 Mu ino ntanda iamuna kwi Lesa ne kujimbaikwa na Satana, atweba bantu ba Yehoba twapeshiwa byo twayuka bukine. Onkao mambo tuji na lusekelo ne mutende byabulapo mu ino ntanda. (Isaya 57:20, 21; Ngalatiya 5:22) Twanemeka luketekelo lwetu lwa bumi bwa myaka ne myaka mu Paladisa, mukabula mupashi wa ino ntanda ibena kupita. Onkao mambo, twayai tusunge bulongo bulunda bwetu ne Lesa ne kutapo muchima kufumyapo byonse byakonsha kwitulengela kukumpuka ku mupashi. Twayai tufwenye kwipi ne Yehoba, ne aye uketukwasha kukana mupashi wa panopantanda.—Yakoba 4:7, 8.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
• Mu ñanyi jishinda Satana mo ajimbaikila ne kutwala bantu mungi?
• Twakonsha kubula kukumpuka byepi kufuma kwi Yehoba?
• Ki ka kimwesha kuba’mba mupashi wa panopantanda uji na bulume?
• Twakonsha kutambwila byepi mupashi ufuma kwi Lesa ne kumulama?
[Chati pa peja 24]
MAANA A PANOPANTANDA NE MAANA A LESA
Bukine bo bwatu—bantu baji na bukine bwabo bene.
“Mambo [a Lesa] bo bukine.”—Yoano 17:17.
Kuyuka kyawama ne kyatama, iketekele obe mwine.
“Muchima wa muntu uji na bujimbijimbi kukila bintu byonse, kabiji watamishatu.”—Yelemiya 17:9.
Kuba kyonse kyo wakeba.
“Aye mwine muntu kechi uji na bulume bwa kwenda monka mwafwainwa ne.”—Yelemiya 10:23.
Bunonshi buleta lusekelo.
“Kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi.”—1 Timoti 6:10.
[Kipikichala pa peja 23]
Solomone wakumpukile kufuma mu bupopweshi bwa kine ne kwalukila ku bankishi