Chinchikai Byonka Byachinchikile Yelemiya
“Pembelelai Yehoba: Kosai, ne muchima wenu achinchike; Ee kine, pembelelai Yehoba.”— MASALAMO 27:14.
1. Mapesho ka akatampe o beyowa Bakamonyi ba kwa Yehoba?
BAKAMONYI BA KWA YEHOBA bekala mu paladisa wa ku mupashi. (Isaya 11:6-9) Mu ino ntanda yaluwankana, abo beyowa bwikalo bwawama bwa ku mupashi pamo na bakwabo bena Kilishitu, baji mu mutende na Yehoba Lesa ne mulwabo bene na bene. (Masalamo 29:11; Isaya 54:13) Kabiji paladisa wabo wa ku mupashi ubena kubailakotu kikupu. Bonse ‘boba kyaswa muchima wa Lesa na muchima yense,’ bakwasha mu kwiibaishako. (Efisesa 6:6) Mu ñanyi jishinda? Kupichila mu kwikela mwayila mizhilo ya mu Baibolo ne kufunjisha bakwabo kuba kintutu kimo. Mu jino jishinda, bateula bakwabo kwiya na kwiyowa mapesho akatampe a mu ino paladisa.—Mateo 28:19, 20; Yoano 15:8.
2, 3. Bena Kilishitu ba kine bafwainwa kuchinchika ka?
2 Bino, kwikala kwetu kwa mu ino paladisa wa ku mupashi kechi kilumbulula amba pano kyapwa twaamukako ku meseko ne. Twi bambulwakoloka kabiji tuponena mu misongo, bukote, kepo kulutwe ne kufwa. Bino tubena kwimwena kufikizhiwa kwa bungauzhi bwaamba pa mambo a ‘moba a kupelako.’ (2 Timoti 3:1) Makondo, bumbanzhi, bipowe, ne makatazhotu akwabo afikila bantu bonse, afikila ne Bakamonyi ba kwa Yehoba.— Mako 13:3-10; Luka 21:10, 11.
3 Kabiji mu kunungapo, twayukishatu bulongo amba nangwa twazhikijilwa mu paladisa wa ku mupashi, bantu babulamo abo betushikwa. Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba: “Anweba byo mwabula ba panopantanda, ne amiwa nemusalulula mu ba panopantanda, ba panopantanda bemushikwa. Vulukai byo nemwambile namba, Muzha kechi wakila nkambo yanji ne. Inge bampachile amiwa, kabiji bakemupata ne anweba.” (Yoano 15:18-21) Ne atweba lelo jino betushikwa. Bantu bavula kechi baumvwisha nangwa kunemeka mpopwelo yetu ne. Bamo betupachika, kwituseka, ne kwitushikwa byonka byajimwine Yesu. (Mateo 10:22) Javula betubepela ne kwitutamishisha jizhina pa mwela ne mu mapepala a byambo. (Masalamo 109:1-3) Ee, atweba bonse tutalañana na makatazho, kabiji atweba bamo twakonsha ne kutendeka kulefulwa. Pano twakonsha kuchinchika byepi?
4. Kwi ñanyi ko tuketekela kutambwila bukwasho bwa kuchinchika?
4 Yehoba uketukwasha. Na bukwasho bwa mupashi wazhila, nembi wa masalamo wanembele amba: “Byamalwa bya waoloka byo byavula; kabiji Yehoba umupokolola mu byonse.” (Masalamo 34:19; 1 Kolinda 10:13) Atweba bavula twakonsha kushiinwa amba umvwe twaketekela pakatampe mwi Yehoba, witupa bulume bwa kuchinchika lukatazho luji lonse. Butemwe bo twamutemwa ne lusekelo luji kulutwe yetu bitukwasha kushinda kulefulwa ne kubula moyo. (Bahebelu 12:2) Onkao mambo, nangwa kya kuba tubena kutalañana na makatazho, tutwajijila kwimana bakosa.
Byambo bya Lesa Byamukoseshe Yelemiya
5, 6. (a) Ba ñanyi ba kumwenako bo tuji nabo bapopweshi ba kine bakonsheshe kuchinchika? (b) Nga Yelemiya wiumvwine byepi kimye kyo aichilwe kwikala ngauzhi?
5 Mwapita bwikalo bwa bantu bonse, bakalume bakishinka ba Yehoba batana lusekelo nangwa kya kuba bapita mu makatazho akatampe. Bamo baikele mu bimye bya luzhachisho kimye Yehoba kyo amwesheshenga bukaji bwanji pa babula bukishinka. Pa bano bapopweshi ba kishinka, paji ne Yelemiya ne bakwabo bacheche bajingako pa kyo kya kimye, kabiji ne bena Kilishitu ba mu mwaka kitota kitanshi. Abe bantu ba kumwenako bajingako kala, banembwa mu Baibolo kuba’mba tumwenengako, kabiji twakonsha kuyuka byavula umvwe ketufunde pa bano. (Loma 15:4) Kya kumwenako, vulukai Yelemiya.
6 Byo akijingatu mwanyike, Yelemiya waichilwe kwikala ngauzhi mu Yudea. Uno mwingilo kechi wapeleele ne. Bavula bapopwelanga balesa ba bubela. Nangwa kya kuba mfumu Yosiya wajinga wa kishinka mu Yelusalema pa kimye Yelemiya kyo atendekele mwingilo wanji, bamfumu bonse balondejilepo kechi bajinga bakishinka ne, kabiji ne bavula batangijilanga bantu nabiji bangauzhi ne bañanga bakatampe kechi banemekele bukine ne. (Yelemiya 1:1, 2; 6:13; 23:11) Nga Yelemiya wiumvwine byepi kimye kyo aichilwe kwikala ngauzhi? Waumvwine moyo! (Yelemiya 1:8, 17) Yelemiya wavulukile byambo byo aambile patanshi amba: “Mama, anweba Nkambo Yehoba! Talai, amiwa kechi nayuka kwamba ne, mambo nkijitu mwanyike.”—Yelemiya 1:6.
7. Lukatazho ka lwatalañene ne Yelemiya mu nyaunda yanji, kabiji waubilepo byepi?
7 Mu nyaunda ya kwa Yelemiya mwajinga bantu ba misula, kabiji bamushikilwe bingi. Pa kimye kimo Pashula, ñanga, wamupumine Yelemiya ne kumubika mu bikulu. Yelemiya waambile byo euvwine pa kyo kya kimye amba: “Kechi nkamutela [Yehoba] nangwa kwamba jibiji mu jizhina janji ne.” Kampe ne anweba mwaumvwapo kala mu jino jishinda kuba’mba muleke. Pano, akimonai byakwashishe Yelemiya kuchinchika. Waambile’mba: “Mu muchima wami muba nobe muji mujilo utema [byambo bya Lesa], ye bashinkila mu bikupa byami, kabiji amiwa nakoka na kwikanya, pano kechi nakonsha kwikanya ne.” (Yelemiya 20:9) Nanchi byambo bya Lesa bimulengela ne anweba kwiumvwa byonkabye nyi?
Balunda Nanji Yelemiya
8, 9. (a) Bukoke ka bwamwesheshe ngauzhi Uliya, kabiji ki ka kyafuminemo? (b) Mambo ka Baluka o alefwilwe, kabiji wakwashiwe byepi?
8 Yelemiya kechi wajinga bunke mu mwingilo wanji wa bungauzhi ne. Wajinga na balunda nanji, kabiji kino kyafwainwa kyamukoseshengako. Bino, bimye bimo balunda nanji kechi baubilenga bulongo ne. Kya kumwenako, mulunda nanji ngauzhi aye Uliya wapayankene mu kwela mbila ya kusopesha amba Yelusalema ne Yudea bikonaunwa “monka mwayijile byambo byonse bya Yelemiya.” Bino, Mfumu Yehoyakimu byo akambizhetu amba Uliya epayiwe, uno ngauzhi wasusuchile bingi na moyo ne kunyemena ku Ijipita. Kuba kino kechi kwamupulwishe ne. Bantu ba mfumu bamupupijile bakamukwata ne kumubwezha mu Yelusalema mo bamwipaijile. Kino byo kyamukankamikilepo Yelemiya!—Yelemiya 26:20-23.
9 Mulunda nanji Yelemiya mukwabo wajinga munembeshi wanji aye Baluka. Baluka wajinga nkwasho wawama bingi wa kwa Yelemiya, bino pa kimye kimo naye walekele kumona bintu mu mweno ya ku mupashi. Watendekele kwilangulusha amba: “Mama, ami kalanda! Mambo Yehoba: wambikilako bulanda ku musongo wami; nakoka na kubinza, kechi namona kukokoloka ne.” Baluka na kulefulwa, watendekele kubula kutako muchima ku bintu bya ku mupashi. Bino Yehoba mu butemwe bwanji wamukwashishe Baluka, kabiji ne aye wapimpwile mweno yanji. Mu jino jishinda, walailwe kupuluka mu konaunwa kwa Yelusalema. (Yelemiya 45:1-5) Yelemiya wafwainwa watundaikilwe bingi kimye Baluka kyo aikele na mweno ya ku mupashi jibiji.
Yehoba Wazhikijile Ngauzhi Wanji
10. Milaye ka Yehoba yo apaine kwi Yelemiya ya kumukosesha?
10 Kyanemesha ke kya kuba’mba Yehoba kechi wamulekelele Yelemiya ne. Waumvwishishe biumvwine ngauzhi wanji ne kumupa bukwasho bwakebewenga bwa kumukosesha. Kya kumwenako, ku ntendekelo ya mwingilo wanji Yelemiya kimye kyo ezhinaukilenga pa mambo a bwanyike bwanji, Yehoba wamwambijile amba: “Kechi wibachine bantu ne, mambo amiwa nji nobe mu kukupokolola, byo byo naamba amiwa Yehoba.” Kabiji panyuma ya kupa ngauzhi wanji mikambizho pa mambo a mwingilo wanji, Yehoba waambile’mba: “Abo bakakulwisha; bino kechi bakakushinda ne; mambo amiwa nji nobe mu kukupokolola, byo byo naamba amiwa Yehoba.” (Yelemiya 1:8, 19) Uno mulaye wajinga bingi na lutekenesho. Kabiji Yehoba wafikizhe mulaye wanji.
11. Twayuka byepi amba Yehoba wafikizhe mulaye wanji wa kukosesha Yelemiya?
11 Onkao mambo, panyuma ya kumubika mu bikulu ne kumuyanjisha pa mvula bantu, na kuchinchika Yelemiya waambile’mba: “Yehoba nji nanji nobe kitonzhi ulenga moyo; onkao mambo aba bampangapanga baketuntula ne kubalangila, kechi bakanshinde ne. Bakamona bumvu bukatampe.” (Yelemiya 20:11) Mu myaka yalondejilepo umvwe kebakebe kumwipaya Yelemiya, Yehoba jonse wajinga ne aye, kabiji byonka byo kyajinga kwi Baluka, Yelemiya naye wapulukile kimye Yelusalema kyo aonawinwe, pa kuba bamuyanjishenga ne boba basujile kusopesha kwanji bamo bafwile kabiji bakwabo bebatwajile mu buzha ku Babilona.
12. Bika byo twakonsha kuvulukanga nangwa kya kuba kuji bintu bilefulañana?
12 Nobe Yelemiya, lelo jino Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula nabo bachinchika lumanamo. Byonka byo kyaambiwapo kala, lumanamo lumo lwiyako na mambo a bumbulwakoloka kwetu, lukwabo ke na mambo a kutama kwa ntanda, kabiji lukwabo lufuma ku boba balengulula mwingilo wetu. Lumanamo lwa uno mutundu lwakonsha kulefulañana. Byonkatu byajinga Yelemiya, ne atweba twakonsha kufika pamo pa kuba ketwizhinaushe amba kana twakonsha kutwajijila kwingila mwingilo nyi, inyi ne. Kya kine, twakonsha kuketekela kulefulwa pa kimye ne pa kimye. Kulefulwa kweseka kubaya kwa butemwe bwetu bo twatemwa Yehoba. Onkao mambo, twayai tumone kuba’mba kechi twaleka kulefulwa kwitulengela kuleka kwingijila Yehoba byonka byaubile Uliya ne. Pa kuba, atweba twayai tulonde Yelemiya ne kuketekela Yehoba kwitukosesha.
Bya Kushinda Kulefulwa
13. Twakonsha kumwenako byepi kwi Yelemiya ne Davida?
13 Yelemiya walombanga jonse kwi Yehoba Lesa, kumubula bintu byonse byajinga mukachi ka muchima wanji ne kusashijila amba amukoseshe. Kine wa kumwenako wawama bingi kulondela. Davida, walombele bulume kwi Yehoba, wanembele amba: “Anweba Yehoba, panai matwi ku byambo byami, langulukai milanguluko yami. Umvwai jiwi ja kwita kwami, anweba Mfumu wami, ne Lesa wami; mambo ko kwi anweba ko ndomba.” (Masalamo 5:1, 2) Byambo bya kwa Davida byanembelwe na mupashi bimwesha amba pa kimye ne pa kimye, Yehoba wakumbwilenga milombelo yanji ya kulomba bukwasho. (Masalamo 18:1, 2; 21:1-5) Byonkabyo, umvwe makatazho avula ne kumona amba kechi twakonsha kwiapwisha ne, kyakonsha kuwama kushinkula muchima wetu kwi Yehoba mu lulombelo. (Filipai 4:6, 7; 1 Tesalonika 5:16-18) Yehoba kechi ukankazhama kwituteleka ne. Aye witulaya amba ‘wituta muchima.’ (1 Petelo 5:6, 7) Nangwa byonkabyo, kechi kyakonsha kuwama kulomba kwi Yehoba bino satukana kuteleka ku byo amba ne.
14. Byambo bya Yehoba byaingijile ñanyi mwingilo kwi Yelemiya?
14 Nanchi Yehoba wamba byepi kwi atweba? Akilangulukai jibiji Yehoba byo aambilenga na Yelemiya. Yelemiya byo ajinga ngauzhi, Yehoba waambanga nanji mu kushinkamana. Yelemiya walumbulula byambo bya Lesa byo byamufikile pa muchima amba: “Byambo byenu nebimwene, kabiji nebijile; kabiji byambo byenu byaikajile kwi amiwa ke bya kumwenamo lusekelo, ne bya kusangajika muchima wami; mambo amiwa natelwa na jizhina jenu, anweba Yehoba, Lesa wa mabumba.” (Yelemiya 15:16) Kya kine, Yelemiya watemenwe bingi mambo jizhina ja Lesa jatelelwe pe aye, kabiji ne byambo Byanji byamuwamijile. Onkao mambo, byonkatu byajinga mutumwa Paulo, Yelemiya naye wajinga na kizaku kya kusampanya mambo awama apainwe kwi aye.—Loma 1:15, 16.
15. Twakonsha kubyala byepi byambo bya Yehoba mu muchima wetu, kabiji bika byakonsha kwitutundaika kusapwila jizhina ja Lesa ne Bufumu bwanji?
15 Lelo jino Yehoba kechi wamba na bantu mu kushinkamana ne. Tuji na byambo bya Lesa mu Baibolo. Onkao mambo, umvwe tutanga kya kine Baibolo ne kulanguluka langulukapo pa byo tubena kufunda, ko kuba’mba byambo bya Lesa bikekala “bya kumwenamo lusekelo, ne bya kusangajika” muchima wetu netuwa. Kabiji twakonsha kwikala na lusekelo amba tuji na jizhina ja Yehoba kimye kyo tuya na kusapwila bino byambo ku bakwetu. Kechi twafwainwa kulubako amba kafwako bantu bakwabo pano pa ntanda lelo jino basapwila jizhina ja Yehoba ne. Kanatu Bakamonyi banji bo basapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa bwaikajikwa, ne kufunjisha bakimote kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu Kilishitu. (Mateo 28:19, 20) Byo twapeshiwapo! Mu mwingilo Yehoba ye etupa mu butemwe bwanji, tusapwila jizhina janji ne Bufumu bwanji.
Twayai Tujimuke pa Mambo a Botupwañana Nabo
16, 17. Yelemiya wamonanga byepi bantu ba kwendañana nabo, kabiji twakonsha kumulonda byepi?
16 Yelemiya waamba kintu kikwabo kyamukwashishe kuchinchika. Waambile’mba: “Kechi naikajile mu jibumba ja boba babena kusangalala ne, nangwa kusekela ne; naikajile bunke bwami mambo kuboko kwenu kwajinga pe amiwa, mambo anweba mwangyuzhizhe na bukaji bwenu.” (Yelemiya 15:17) Yelemiya wasajilepo kwikala bunke bwanji kukila kumonauna ku balunda batama. Ne atweba lelo jino byo byo tuba. Kechi tulubako lujimuno lwa mutumwa Paulo lwa kuba’mba, “kwendañana ne babi ko kuvulañanya bisela byawama” ne, mambo nangwatu bisela byawama byo twaikala nabyo myaka yavula byakonsha kuvulañana.—1 Kolinda 15:33.
17 Kwendañana kubi kwakonsha kulengela byubilo bya ino ntanda konauna ndangulukilo yetu. (1 Kolinda 2:12; Efisesa 2:2; Yakoba 4:4) Onkao mambo, twayai twikale na maana alumbuluka a kuyuka kwendañana kubi ne kwikuchinuzhuka kikupu. (Bahebelu 5:14) Umvwe Paulo wajinga mumi pano pa ntanda lelo jino, mwalanguluka wakonsha kwamba’mba ka ku mwina Kilishitu utamba mafilimu a bungubabibi, a malwañano, nangwa bisela bya kwikozha? Wakonsha kufundako byepi mulongo ubena kufumpila bulunda na bantu bo abula kuyuka pa Intaneti? Wakonsha kumona byepi mwina Kilishitu utaya kimye kyabaya na kukaya bisela bya pa vidyo nangwa kutamba televizhonyi, bino wabula mutanchi wawama wa lufunjisho lwa pa bunke?—2 Kolinda 6:14b; Efisesa 5:3-5, 15, 16.
Twajijilai Kwikala mu Paladisa wa ku Mupashi
18. Bika byakonsha kwitukwasha kwikala bakosa ku mupashi?
18 Twanemeka bingi paladisa wetu wa ku mupashi. Lelo jino kafwako kintu nangwa kimo mu ino ntanda kyakonsha kwesakana nayo ne. Ne bantu babula kwitabila nabo batakaika butemwe buji na bena Kilishitu, byo bata muchima bakwabo, ne lusa lo bemwesha abo bene na bene. (Efisesa 4:31, 32) Nangwa byonkabyo, bino kukilatu ne kala, twafwainwa kushinda kulefulwa. Kwendañana kwawama, lulombelo, ne mutanchi wawama wa kufunda byakonsha kwitukwasha kwikala bakosa ku mupashi. Biketukwasha kushinda meseko aji onse saka twaketekela pakatampe mwi Yehoba.—2 Kolinda 4:7, 8.
19, 20. (a) Bika byakonsha kwitukwasha kuchinchika? (b) Mutwe walondelapo washinkamana ba ñanyi, kabiji ukakwasha ne ba ñanyi bakwabo?
19 Kechi twafwainwa kulekelela boba bashikwa byambo byetu bya mu Baibolo kwituchinya nangwa kukokesha lwitabilo lwetu ne. Byonkatu byajinga balwanyi bamanyikile Yelemiya, aba bonse betulwisha, balwa na Lesa, kabiji kechi bakashinda ne. Yehoba mwine wakila kukosa, kukila balwanyi betu witwambila’mba: “Pembelelai Yehoba: Kosai, ne muchima wenu achinchike; Ee kine, pembelelai Yehoba.” (Masalamo 27:14) Na luketekelo mu muchima wetu mwi Yehoba, twayai tumone amba kechi twakoka mu kuba byawama ne. Twayai tuketekele amba, byonka byajinga Yelemiya ne Baluka, ne atweba tukanowa umvwe ne kupungila ne.—Ngalatiya 6:9.
20 Bena Kilishitu bavula batwajijila na kwibikako kushinda kulefulwa. Pano bino, bakyanyike nabo batalañana na makatazho abaya. Bino nabo baji na jishuko jikatampe bingi. Mutwe walondelapo washinkamanatu bakyanyike baji mukachi ketu. Kabiji ukakwasha bansemi, ne bonse bakoma kala bepana baji mu kipwilo bakonsha kukwasha bakyanyike kupichila mu byambo byabo, ne mu byo boba.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka o twafwainwa kuketekela amba bintu bilefulañana byakonsha kumweka, kabiji ñanyi ye twafwainwa kuketekela wakonsha kwitukosesha?
• Yelemiya washinjile byepi kulefulwa nangwa kya kuba wajinga na mwingilo wakatazha?
• Ki ka kyakonsha kwitulengela ‘kusekela ne kusangajika’ muchima wetu nangwa kya kuba tuji mu makatazho?
[Kipikichala pa peja 19]
Yelemiya wilangulukile amba kechi wafwainwe kwikala ngauzhi ne mambo wakijinga mwanyike kabiji kafwapo kyo ayukile ne
[Kipikichala pa peja 20]
Nangwatu bamuyanjishenga, Yelemiya wayukile amba Yehoba wajinga ne aye “nobe kitonzhi ulenga moyo”