Yesu Kilishitu Wafwainwa Kuvulukwa Byepi?

Yesu Kilishitu “kine wajinga umo wa bantu bayile nkuwa bajingako.”—“The World Book Encyclopedia.”

BA BINEMANGA javula bebavulukila ku mingilo yabo yo baubile. Pano nanchi mambo ka bantu bavula o bavulukila Yesu pa kusemwa kwanji mu kifulo kya kuvuluka mingilo yanji? Mu Kilishitendomu, bantu bavula bakonsha kushimikizha bintu byamwekele pa kusemwa kwanji. Pano, banga bavuluka ne kweseka na ngovu kulondela mfunjishilo yanji yawamisha byonka byo iji mu Jashi ja pa Mutumba?

Mu kwikimonatu, ee, kusemwa kwa Yesu kwanemene, pano bino baana banji ba bwanga batanshi bateshe maana pa kunema kwa bintu byo aubile kabiji ne byo afunjishe. Kya kine, Yehoba kechi wakebele kusemwa kwa Kilishitu kuzhita pa kunema kwa bwikalo bwanji bwa muntu wakoma ne. Bino, Kiminshiminshi kyatwajijila kuzhita pa kunema kwa Kilishitu mu bya bisho bya kusemwa.

Bwipuzho bukwabo bulengela kulangulukisha bwaipuzhiwa kwamba pa jishinda jo basekelelamo Kiminshiminshi. Umvwe Yesu wabwelele panopantanda lelo jino, ki ka kyo akonsha kulanguluka pa buno busulu bwa Kiminshiminshi? Myaka biumbi bibiji yapitapo, Yesu wayile ku nzubo ya Lesa mu Yelusalema. Wazhingijile bingi na mambo a bapimpulanga mali ne bapoteshi bamwenejilengamo mfweto mu kijiilo kya bupopweshi bwa Bayudea. Waambile’mba: “Bifumyaimo bino; kange mwalulule nzubo ya Batata ke ya kupotelamo ne.” (Yoano 2:13-16) Kine, Yesu kechi waswishishe kuvwangakanya busulu ne bupopweshi pamo ne.

Bakatolika bena Loma mu Spain baji na kijikila bingi na mambo a kukoma kwa busulu bwa uno musango bwa Kiminshiminshi. Pano bino, kukomenako kwa busulu kwa yenka uno mutundu kechi kwakonsha kupwa ne, kwesakana na kwafuma bisho byavula bya kuselemya kwa Kiminshiminshi. Munembeshi aye, Juan Arias waambilepo’mba: “Aba bantu bene mukachi ka bwina Kilishitu bamba’mba, kuselemya kwa Kiminshiminshi ano moba bekutwala mungi ne kuba’mba bantu batatu maana mu kusekelela ne kwipotela bintu kukila kuta muchima ku bupopweshi, amba kechi bayukishatu kuba’mba nangwa ku ntendekelo, kusekelela kusemwa kwa muntu . . . ne kalatu kwavwangilemo bintu byavula byaubiwanga pa kijiilo kya bena Loma bapopwelanga bankishi kya [kusekelela juba] ne.”—El País, December 24, 2001.

Mu myaka icheche panyuma po, banembeshi bavula ba mu Spain ne mu mabuku a encyclopedia baambapo bintu bimo kwafumine bisho bya kuselemya bijiilo bya Kiminshiminshi, kubikapotu ne mashinda mwa kubila busulu. Kwamba pa juba ja kuselemya kwa Kiminshiminshi, Buku wa Enciclopedia de la Religión Católica, frankly waambile’mba: “Kishinka Kipwilo kya bena Loma kyo kyafuukwijile ne kutongola jino juba ja Kiminshiminshi kimwekana kwikala muteeto wabo wa kukeba kufumyapo bijiilo bya bwina Kilishitu ne kupingizhapo byabula bya bwina Kilishitu ne. . . . Twayuka’mba mu Loma pa kyokya kimye, bantu bapopwelanga bankishi basajile December 25 kwikala juba ja kuselemya kusemwa kwa ‘juba.’”

Buku wa Enciclopedia Hispánica naye waamba bipashako amba: “Juba ja December 25 ja kuselemya kwa Kiminshiminshi kechi jo juba jine kwesakana na kubala bulongo kwa juba ja kusemwa kwa Yesu ne, bino ke juba jo baselemyanga mu Loma bijiilo bya bwina Kilishitu bya mu kimye kya mwela.” Bena Loma baselemyanga byepi kusela kwa juba mu kimye kya mwela? Kupichila mu kupanga bijiilo bya kusangalala, kuja, kutoma binyu ne kwipa bya bupe. Byo kiji kuba’mba bakulumpe ba kipwilo kyonkakyo kechi bateleko maana kulekesha kijiilo kyayile nkuwa kya yewo mutundu ne, “baalwile pano kwikala ke kya bwina Kilishitu” ne kwikitela’mba kusemwa kwa Yesu mu kifulo kya kutela’mba kusemwa kwa juba.

Kuntatwilotu, mu myaka ya ba 300 C.E. ne 400 C.E., kwipana kwabo kwa kupopwela juba ne bisho byajo kechi kwapelele kuleka ne. Wajinga “Wazhijikwa” aye Augustine wa mu Katolika (354-430 C.E.) wikimwene kwikala kya kukwasha kutundaika bakwabo ba mu lwitabilo lumo kubula kuselemya juba ja December 25 nobe byonka byaubilenga bantu bapopwelanga bankishi kupopwela juba. Nangwatu lelo jino, bisho bipasha na byobya bya kala bya kupopwela juba, byamwekana kunema bingi ku bantu.

Kijiilo Kileta Kisangajimbwe ne Kubilamo Busulu

Pa myaka bitota byavula, bintu byavula byalengela kukosesha Kiminshiminshi kwikala kintu kyaya nkuwa kyo baselemya bantu mwaya ntanda yonse kuleta kisangajimbwe ne busulu. Kabiji bisho bya bijiilo bikwabo bya mu kimye kya mwela, kikatakata byobya byo baselemya mu mpunzha ya ku kabeta ka ku buyeke bwa Europe, byavwangamo ne bya kuselemya kwatendekele mu Loma.a Kabiji ne mu myaka kitota kya bu 20, bapoteshi ne boba bayukisha bya busulu batundaikilenga kisho kiji kyonse kyakonsheshe kuleta mfweto yabaya bingi.

Ki ka kyafumamo? Kuselemya kwa kusemwa kwa Kilishitu ko kwaikala kwanema mu kifulo kya kutala pa buneme bwa kusemwa kwanji. Javula, mu bisho bya Kiminshiminshi, nangwa kumutongolatu pa jizhina amba Kilishitu baleka. Pepala wa byambo wa mu Span wa El País waambile’mba: “Kiminshiminshi ke kijiilo kyo baselemya ku ba mu kisemi mwaya ntanda yonse, kabiji muntu yense uselemya monka mo akebela mwine.”

Bino byambo bimwesha muteeto ubena kukomenako mu Spain ne mu byalo bikwabotu mwaya ntanda yonse. Kuselemya kwa Kiminshiminshi byo kuya na kubailako kimye kyonse, maana a kuyuka Kilishitu abena kukepelako. Kwambatu kishinka, kuselemya kwa Kiminshiminshi kubena kubiwa byonka byo kyajingatu mu bimye bya bena Loma mwajinga kupanga bijiilo bya kusangalala, kuja, kutoma binyu ne kwipa bya bupe.

Kwitusemenwa Mwana

Umvwe bisho bya Kiminshiminshi kechi byambapo javula pe Kilishitu ne, bena Kilishitu ba kine bafwainwa byepi kuvuluka kusemwa ne bwikalo bwa kwa Kilishitu? Myaka 700 kya kuba kusemwa kwa Yesu saka kukyangye ne, Isaya waawile pe aye amba: “Kwitusemenwa mwana, twapewa mwana wa mulume; kabiji bundamakyalo bukekala pe aye.” (Isaya 9:6) Mambo ka Isaya o amwesheshe’mba kusemwa kwa Yesu ne mwingilo wanji bikekala byanema? Ke na mambo a kuba Yesu wakonsheshe kwikala kalama wa bulume. Wakonsheshe kutelwa’mba, Mfumu wa Mutende, kabiji mutende kechi wakonsheshe kupwa nangwa bumfumu bwanji ne. Kunungapotu, bukalama bwa kwa Yesu bwakonsheshe kukosa “pa kuchiba mambo monka mo aolokela ne mu kumwesha bololoke.”—Isaya 9:7.

Malaika Ngabaliela wabwezhezhepo byambo bintutu bimo byaambilepo Isaya kimye kyo abijikile kusemwa kwa Yesu kwi Maliya. Waambijile jimo kuba’mba: “Aye ukekala ke mukatampe, kabiji ukatelwa’mba, Mwana wa Mwine wakila: kabiji Nkambo Lesa ukamupa jitanda ja bufumu ja shanji Davida: aye ukekala mfumu mu kisaka kya kwa Yakoba myaka yonsetu; ne bufumu bwanji kechi bukapwa ne.” (Luka 1:32, 33) Kya kine, kunema kwine kwa kusemwa kwa Yesu kwakwatankana pamo na mwingilo Kilishitu ye akonsheshe kupwisha pa kwikala Mfumu watongolwa wa Bufumu bwa Lesa. Bukalama bwa Kilishitu bwakonsha kukwasha bonse, kubikapo anweba ne batemwe benu. Kabiji ne bamalaika bamwesheshe kuba’mba kusemwa kwanji kwakonsheshe kuleta ‘panopantanda mutende kwikala mu bantu bamutokesha ku muchima.’—Luka 2:14.

Ñanyi ubula kutonga kwikala mu ntanda ya mutende ne bololoke? Bino pa kuba’mba tukeyowe mutende ukeya na bukalama bwa kwa Kilishitu, twafwainwa kutokesha Lesa pa muchima ne kwikala na bulunda bwawama ne aye. Yesu waambile’mba kintu kitanshi kya kwikala na bulunda bwa yenka uno mutundu ke kufunda pe Lesa ne Kilishitu. Yesu waambile’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba bemuyuke anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.”—Yoano 17:3.

Umvwe twamuyuka Yesu bulongo, twakonsha kukeba kuyuka jishinda jo akonsha kukeba atweba amba tumuvulukilengamo. Abya kupichila mu kuja, kutoma ne kwipa bya bupe pa juba jimotu jatongolwa byonka byajinga kijiilo kya bantu bakala bapopwelanga bankishi nyi? Kino kimwekana kupusanako. Yesu saka akyangye kufwa ne, bufuku waambijile baana banji ba bwanga kintu kimo kyanema amba: “Awa uji na mikambizho yami ne kwiilama, ye wantemwa: ne awa wantemwa ye bakatemwa kwi Batata, ne amiwa nkamutemwa.”—Yoano 14:21.

Bakamonyi ba kwa Yehoba bafika palepa bingi mu kufunda Binembelo Byazhila, abyo bibakwasha kumvwisha mikambizho ya Lesa ne Yesu byo yamba. Bakatemwa bingi kwimukwasha kuyuka ne kumvwisha ino mikambizho yanema pa kuba’mba ke mumuvuluke Yesu mu jishinda mo afwainwa kumuvulukilamo.

[Tubyambo twa mushi]

[Kitenguluzha/Bipikichala pa peja, 6, 7]

Nanchi Baibolo Ukanya Kupanga

Bijiilo bya Kusangalala ne Kupana bya Bupe Nyi?

Kupana bya Bupe

Baibolo uswisha kupana bya bupe, Yehoba aye mwine utelwa’mba Mpanyi wa “bya kupana byonse byawama ne bya bupe byonse byalumbuluka.” (Yakoba 1:17) Yesu wamwesheshe’mba bansemi bawama bakonsha kupana bya bupe ku baana babo. (Luka 11:11-13) Balunda nanji Yoba ne ba mu kisemi kyanji bamupele bya bupe kimye kyo aikele jikwabo bulongo. (Yoba 42:11) Nangwa byonkabyo, kuno kupana bya bupe kwajingako, kafwako nangwa kumo kwakebewenga moba eikajila a kusekelela ne. Kuno kupana kwajinga kwikebela kwa bantu bene kufuma mukachi ka muchima.—2 Kolinda 9:7.

Kusangalela Pamo mu Kisemi

Kusangalela pamo kwa kisemi kwakonsha kulengela ba mu kisemi kukwatankena pamo bingi, kikatakata umvwe kechi bekala mu nzubo imo ne. Yesu ne baana banji ba bwanga batainweko ku kijiilo kya masongola mu muzhi wa Kena, kwapwijile bantu bavula ba mu kisemi ne balunda. (Yoano 2:1-10) Kabiji mu kishimpi kya kwa Yesu kya mwana walubile, shanji wasekejile kubwela kwa mwananji, kupanga kijiilo kikatampe ne kusangalela pamo na kisemi, saka bemba ne kuzha.—Luka 15:21-25.

Kwiyowa Kajo Kawama

Baibolo javula waamba pa ba kalume ba kwa Lesa kwiyowa kajo kawama na ba mu kisemi, balunda nangwa bakwabo bapopweshi. Kimye bamalaika basatu kyo bamufwakashishe Abalahama, wibapangijile kijiilo pajinga nyama ya mwana ñombe, mukaka, mafuta a batala ne tubashinkwa twa kusoka. (Ntendekelo 18:6-8) Solomone walumbulwile “kuja ne kutoma ne kwisangajika” amba kya bupe kufuma kwi Lesa.—Musapwishi 3:13; 8:15.

Kya kine, Lesa ukeba atweba kwiyowa kajo kawama na balunda betu ne ba mu kisemi, kabiji uswisha ne kupana bya bupe. Twakonsha kuba kino pa kimye kiji kyonse mukachi ka mwaka.