Nanchi Muswa Bukwasho Bwa Yehoba Nyi?
‘Yehoba ye nkwasho wami; kechi nchine ne.’—BAHEBELU 13:6.
1, 2. Mambo ka o kyanemena kuba’mba twaswa bukwasho bwa Yehoba ne kutangijilwa mu bwikalo?
FWANYIKIZHAI kuba’mba mubena kwenda mwaya mutumba. Kechi muji bunke ne, bino muntu wawama wa kwimutangijila wipana kuya nenu. Aye waibijila kabiji uji bingi na ngovu kwimukila, bino ubena kwenda pachepache pamo ne anweba. Wabwela wamona byo mubena kwituntaula pa kimye pa kimye. Mu kwimuta muchima, wimukwata ku kuboko kwimukwasha kwenda pa mpunzha imo yatama. Abya mwakonsha kukana’mba emukwashe nyi? Ine bino ne! Mambo kechi mwakonsha kwenda bulongo ne.
2 Byo tuji bena Kilishitu, tuji na jishinda jakatazha kulondela. Nanchi twafwainwa kwenda mu jino jishinda jakatazha bunke nyi? (Mateo 7:14) Ine, Baibolo umwesha’mba, muntu utangijila wawama ye twakonsha kwikala nanji, aye Yehoba Lesa, uswisha bantu kwenda nanji. (Ntendekelo 5:24; 6:9) Nanchi Yehoba ukwasha bakalume banji kimye kyo benda nyi? Aye waamba’mba: “Amiwa, Yehoba Lesa wobe, nkakukwata pa kuboko kwa kilujo; ye amiwa nakwambila namba: Kuba moyo ne; amiwa nkakukwasha.” (Isaya 41:13) Byonka biji muntu utangijila ye twaambapo kala mu kya kumwenako, Yehoba mu lusa lwanji ukwasha ne kwikala mulunda na boba bakebesha kwenda nanji. Kya kine, kafwako nangwa umo wa mwi atweba wakonsha kukana bukwasho bwanji ne!
3. Tusakukumbula ñanyi mepuzho pa kwisamba uno mutwe?
3 Mu mutwe wafumako, twisambile pa mashinda ana Yehoba mo akwashishe bantu banji mu bimye bya kala. Nanchi ne luno ukwasha bantu banji mu mashinda amotu nyi? Kabiji ibyepi byo twakonsha kumona’mba tuswa bukwasho bwa uno mutundu? Twayai tukumbule ano mepuzho. Kuba kino, twakonsha kwikala na luketekelo bingi kuba’mba Yehoba kine ye Nkwasho wetu.—Bahebelu 13:6.
Bukwasho bwa Bamalaika
4. Mambo ka bakalume ba Lesa ba ano moba o bakonsha kuketekela mu bukwasho bwa bamalaika?
4 Nanchi bamalaika bakwasha bakalume ba Yehoba ba ano moba nyi? Ee, bakwasha. Kine, lelo jino kechi bamwekana ku bantu kuba’mba bapokolole bapopweshi bakine kufuma ku makatazho ne. Nangwatu mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, Bamalaika kechi baubanga kino kimye kyonsetu ne. Bintu byavula byo baubanga kechi byamwekananga ku meso a bantu ne, byonkatu byo kiji ne lelo jino. Bakalume ba Lesa batundaikilwe bingi byo bayukile’mba bamalaika bakwibakwasha bajingako. (2 Bamfumu 6:14-17) Tuji na kishinka kya kwitulengela ne atweba kumvwa byonkabyo.
5. Baibolo umwesha byepi amba bamalaika bengila mwingilo wa busapwishi lelo jino?
5 Bamalaika ba Yehoba batesha muchima kikatakata ku mwingilo mukatampe awo ne atweba ye twingilako. Ñanyi mwingilo? Twakonsha kutana mukumbu mu Lumwekesho 14:6, amba: “Namwene malaika mukwabo kasa apita pakachi ka jiulu, kasa aji na mambo awama a myaka ne myaka a kusapwila ku bekala panopantanda, ne ku mikoka yonse ne ku bisaka byonse ne ku njimi yonse ne ku mitundu yonse ya bantu.” Ano “mambo awama a myaka ne myaka” kine akwatankena pamo na “mambo awama a bufumu,” awo Yesu o aambijile jimo amba, “akasapwilwa panopantanda ponse mwa kwibashimwina ba mu mikoka yonse ya bantu” mpelo ya buno bwikalo saka ikyangye kufika ne. (Mateo 24:14) Nangwa kikale byonkabyo, bamalaika kechi basapwila byonka bisapwila bantu ne. Yesu wapele bantu uno mwingilo wanema. (Mateo 28:19, 20) Nanchi kechi kitundaika kuyuka’mba kimye kyo tubena kwingila uno mwingilo, tukwashiwa na bamalaika bazhila, ba maana kabiji bilengwa bya ku mupashi bya bulume nenyi?
6, 7. (a) Ki ka kimwesha’mba bamalaika babena kukwasha mwingilo wetu wa busapwishi? (b) Ibyepi byo twakonsha kwikala na luketekelo lwa kukwashiwa na bamalaika ba Yehoba?
6 Ko kiji kishinka kimwesha bukwasho bwa bamalaika mu mwingilo wetu. Kya kumwenako, tumvwa javula’mba kimye kyo bengila mwingilo wabo, Bakamonyi ba kwa Yehoba basambakene muntu wafuminetu mu kulomba kwi Lesa amba amukwashe kutana bukine. Bino bya kumwenako bimwekana javula bingi kya kuba kechi mwakonsha kwibikana byonkabyotu ne. Kyafumamo na mambo a bukwasho bwa bamalaika, bantu bavula bingi babena kufunda kuba byonka byabijikilenga “malaika kasa apita pakachi ka jiulu” amba “Akamwai Lesa, mumupe lukumo.”—Lumwekesho 14:7.
7 Nanchi mukeba bingi kukwashiwa na bamalaika ba bulume ba Yehoba nyi? Umvwe mukeba, ibikishaiko na ngovu muteshe muchima ku mwingilo wenu. (1 Kolinda 15:58) Umvwe twipana ne na lusekelo kwingila uno mwingilo mukatampe wafuma kwi Yehoba, twakonsha kwikala na luketekelo lwa kukwashiwa na bamalaika banji.
Bukwasho Bufuma ku Mukulumpe Mwine wa Bamalaika
8. Yesu uji na ñanyi kifulo kikatampe mwiulu, kabiji mambo ka kino o kitukosesha?
8 Kabiji Yehoba upana ne bukwasho bukwabo bwapusanako bwa bamalaika. Lumwekesho 10:1 ulondolola “malaika wakosa” uchinya wajinga na “kilungi kyaubile nobe juba.” Uno malaika wamwekele mu kimwesho, wimenako Yesu Kilishitu watumbijikwa mwiulu. (Lumwekesho 1:13, 16) Nanchi Yesu kine malaika nyi? Ee, Yesu naye wakonsha kutelwa’mba “malaika” byo aji kuba’mba ye malaika mwine mukatampe. (1 Tesalonika 4:16) Malaika mwine mukatampe ye ñanyi? Bino byambo bilumbulula “mukulumpe mwine wa bamalaika.” Yesu uji na bulume bukatampe kukila baana bonse ba Yehoba ba ku mupashi. Yehoba wamwikazha kwikala ntangi wa nzhita ya bamalaika banji. Uno malaika mwine mukatampe, ke malaika umo wakosa wakonsha kwitukwasha. Mu ñanyi mashinda?
9, 10. (a) Yesu wingila byepi kwikala ‘Nkwasho’ wetu umvwe twalenga mambo? (b) Bukwasho ka bo twakonsha kutana mwi Yesu?
9 Mutumwa wakotele aye Yoano wanembele’mba: ‘Umvwe muntu walenga mambo, tuji na nkwasho uji kwi Tata, ye Yesu Kilishitu waoloka.’ (1 Yoano 2:1) Mambo ka Yoano o aambijile’mba Yesu ye ‘Nkwasho’ wetu kikatakata umvwe ‘twalenga mambo’? Tulenga mambo kimye kyonse, kabiji bundengamambo butwala ku lufu. (Musapwishi 7:20; Loma 6:23) Nangwa byonkabyo, Yesu wapaine bumi bwanji kwikala mfuto ya mambo etu. Kabiji aye uji kwi Shetu wa lusa kwitwimenako na mambo a atweba. Atweba bonse tukeba bukwasho bwa yenka uno mutundu. Twakonsha kwibuswa byepi? Twafwainwa kulapila ku mambo etu ne kulomba lulekelo lwa mambo kupichila mu kitapisho kya kwa Yesu. Kabiji twafwainwa kuchinuzhuka kubwezhapo kulenga mambo etu.
10 Yesu wafwile na mambo a atweba, kabiji wajinga wa kumwenako walumbuluka kwi atweba. (1 Petelo 2:21) Kumulonda aye amba etutangijile, kwitukwasha kwipesapesa atweba bene pa kuba’mba tukonshe kuchinuzhuka kulenga mambo ne kutokesha Yehoba Lesa pa muchima. Nanchi kechi twatemwa pa kwikala na buno bukwasho nenyi? Yesu walayile baana banji ba bwanga amba bakekala na nkwasho mukwabo.
Bukwasho bwa Mupashi Wazhila
11, 12. Mupashi wa Yehoba ye muka, ñanyi ngovu yo aji nayo kabiji mambo ka o tumukebela lelo jino?
11 Yesu walayile’mba: ‘Amiwa nkalomba Batata, ne abo bakemupa nkwasho mukwabo, ye ukekala nenu myaka, ye mupashi wa bukine: ye babula kukonsha kutambula ba panopantanda.’ (Yoano 14:16, 17) Uno ‘mupashi wa bukine,’ nangwa’mba mupashi wazhila, kechi muntu ne, bino ke ngovu ya mwine Yehoba. Ngovu yabula pa kupelela ne. Ke ngovu Yehoba yo aingijishe kulengelamo bilengwa byonse, kubilamo byonse bya kukumya bikatampe ne kumwesheshamo bimwesho bya nkebelo yanji. Byo kiji kuba’mba Yehoba kechi ubena kwingijisha mupashi wanji mu onka ano mashinda ne, abya kino kilumbulula’mba kechi tumukeba mupashi nenyi?
12 Ine, kechi ibyo ne! Mu bino “bimye byakatazha,” twafwainwa kukijishamotu kukeba mupashi wa Yehoba. (2 Timoti 3:1) Witukosesha kuchinchika meseko. Witukwasha kwikala na byubilo byawama bitufwenyesha kwipi ne Yehoba kabiji ne ku balongo ne banyenga yetu ba ku mupashi. (Ngalatiya 5:22, 23) Pano, ibyepi byo twakosha kumwenamo mu buno bukwasho bwawama bufuma kwi Yehoba?
13, 14. (a) Mambo ka o twakonshesha kusumininwa’mba Yehoba upana mupashi wanji wazhila ku bantu banji? (b) Kyubilo kya musango ka kyakonsha kwitumwesha’mba kine kechi tuswa kya bupe kya mupashi wazhila ne?
13 Kitanshi, twafwainwa kulomba mupashi wazhila. Yesu waambile’mba: ‘Umvwe anweba, byo muji babi, mwayuka kupana byawama ku baana benu, nanchi aye Shenu wa mwiulu kechi emukile kupana ku bamulomba nenyi?’ (Luka 11:13) Ee, Yehoba ye Shetu wakila pa bonse. Umvwe na lwitabilo twamulomba mupashi wazhila, kine kechi ukakankalwa kwitupa kino kya bupe ne. Pano, bwipuzho ke bwa kuba’mba, Nanchi tumulomba mupashi wazhila nyi? Twafwainwa kuba kino pa kulomba kwetu kwa pa juba pa juba.
14 Kya bubiji, tuswa kino kya bupe kupichila mu kuba bintu bikeba mupashi. Kulumbulula kino: Fwanyikizhai muntu ubena kukeba kupwisha muteeto wa kutamba bipikichala bya bantu baji mulekese. Walomba’mba mupashi wazhila amukwashe kukana kino kisela kyatama. Watambula lujimuno kufuma ku bakulumpe ba bwina Kilishitu, kabiji bamukwasha kufuukula kubula kuya nangwatu ku bwipi na bino bintu byonauna. (Mateo 5:29) Pano kyakonsha kwikala byepi umvwe wakana lujimuno lwabo ne kutwajijila kutamba byonka bino bipikichala? Nanchi ubena kuba kwesakana na lulombelo lwaji lwa kukeba mupashi wazhila kumukwasha nyi? Nangwa abya uji mu kizumba na mambo a kufichisha ku muchima aye mupashi wa Lesa kabiji ne kutaya kino kya bupe nyi? (Efisesa 4:30) Kine, atweba bonse twafwainwa kwibikishakotu na ngovu kumona’mba twatwajijila kutambula buno bukwasho bufuma kwi Yehoba.
Bukwasho Bufuma mu Byambo bya Lesa
15. Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba kechi tumona Baibolo amba watutu ne?
15 Baibolo waikala nsulo ya bukwasho ku bakalume ba kwa Yehoba ba kishinka pa myaka bitota byavula bingi. Mu kifulo kya kumonanga Baibolo amba watutu, twafwainwa kuvulukanga’mba kine ke nsulo ya ngovu mufuma bukwasho. Pakebewa bingi kwibikishako na ngovu kuswa buno bukwasho. Twafwainwa kumona’mba tubena kutanga Baibolo kimye kyonse.
16, 17. (a) Salamo 1:2, 3 ulumbulula byepi mfweto ifuma mu kutanga buku wa mizhilo wa Lesa? (b) Salamo 1:3 umwesha byepi amba twafwainwa kwingila mwingilo wakosa?
16 Salamo 1:2, 3 waamba pa muntu utokesha Lesa pa muchima amba: “Muchima wanji wamutokela monka mu buku wa mizhilo wa Yehoba; kabiji monka mu buku wanji wa mizhilo mo alangulukila mute ne bufuku. Aye ukoba nobe kichi kyo bajimba ku mikola ya mema, kipanga ne bipangwa byakyo monka mu kimye kyakyo, ne mabula akyo kechi alela ne; kabiji byonse byo akoba bikalumbuluka bulongo.” Nanchi mwamona kishinka kyanema mu bino byambo nyi? Kyapela bingi kutanga bino byambo ne kwamba’mba bimweshatu kumwekana bulongo ne buwame bwa kichi kya kimfutele kibena kukoma kunsa ya mukola. Byo kyakonsha kuwamapo kimye kya mute kukokolokela mu kimfute kya uno mutundu! Pano bino uno salamo kechi ubena kwitwambila kulanguluka pa bya kukokoloka ne. Ubena kwamba pa kintu kikwabo kyapusanako, kimwesha kwingila mwingilo wakosa. Kyafwainwa kubiwa byepi?
17 Monai kuba’mba kichi kyatongolwa papo kechi kichi kya kimfutele kibena kwimenenatu kine kunsa ya mukola ne. Ke kichi kipanga bipangwa, kyo “bajimba” kya kujimba pa mpunzha yawama “ku mikola ya mema.” Kichi kimo kyakonsha kukomena byepi ku mikola yavula? Kya kine, mu bujimi bwa bichi bipanga bipangwa, mwina bujimi kampe wakonsha kupoya tuminkololongwa twa mema tutwala mema ku mizhazhi ya bichi byanji. Ee pano, kishinka kine kyaumvwika. Umvwe ne atweba twatenkuma ku mupashi nobe kino kichi, kimwesha’mba paji muntu umo waingila bingi na ngovu kwitukwasha. Twakwatankena pamo na jibumba jileta mema awama a bukine kwi atweba, bino twafwainwa kubapo kimo. Twafwainwa kumona’mba tubena kwiengijisha ano mema anema, mu kulanguluka langulukapo ne kupesapesa kukebewa pa kuba’mba bukine bwa Byambo bya Lesa bwikale mu milangwe ne michima yetu. Mu jino jishinda, ne atweba tukapanga bipangwa byawama.
18. Ki ka kikebewa pa kuba’mba tutane mikumbu mu Baibolo ya mepuzho etu?
18 Baibolo kechi witubila kiji kyonse umvwe saka aikalatu mu nzubo kwa kubula kumwingijisha ne. Kabiji kechi uji nobe kipongo kya kuba kampe umvwe mwazhinzhibala, aye mwine wapona panshi kufuma po ekala ne kwishinkula, kabiji ne kuketekela kutana mukumbu wa bwipuzho pa yewo peja wa Baibolo ne. Umvwe twakeba kufuukula kintu, twafwainwa kukebakeba ‘maana a kumuyuka Lesa’ pamo nobe tubena kukeba bya buneme byafyamika. (Byambo bya Mana 2:1-5) Kuteshako maana ne kupesapesa bulongo kimye kyonse kukebewa pa kuba’mba tutane lujimuno lwa mu Binembelo lwaamba pa bintu byo tukeba. Tuji na mabuku alumbulula Baibolo avula a kwitukwasha mu kupesapesa kwetu. Umvwe ketwingijishe ano mabuku kukebesha maana a kine kine mu Byambo bya Lesa, kukalumbulula’mba kine tubena kwingijisha bukwasho Yehoba bo etupa.
Bukwasho Bufuma ku Bakwetu ba mu Lwitabilo
19. (a) Mambo ka mitwe mu Kyamba kya Usopa ne Loleni! o yakonshesha kumonwa kwikala bukwasho bupanwa kupichila mu bakwetu ba mu lwitabilo? (b) Mwakwashiwa byepi na mitwe imo imo ya mu Kyamba kya Usopa ne Loleni!?
19 Bakalume ba kwa Yehoba kimye kyonse baikala nsulo ya bukwasho kwikwasha abo bene. Abya Yehoba waaluka nyi? Ine mwane ne. Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, atweba bonse umo umo twakonsha kuvulukapo ne bimye bimo bakwetu ba mu lwitabilo byo betukwashishe kintu kimo kyo twakebeshe pa kimye pafwainwa. Kya kumwenako, abya mwakonsha kuvuluka mitwe imo mu Kyamba kya Usopa nangwa Loleni! imutekeneshepo kimye kimo nangwa kimye kyo imukwashishe kupwisha lukatazho lumo nangwa kutalañana na lweseko lwa lwitabilo lwenu nyi? Yehoba wimupele buno bukwasho kupichila mwi ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ wapewa mwingila wa kupana “kajo pa kimye pafwainwa.”—Mateo 24:45-47.
20. Mu ñanyi mashinda bakulumpe ba bwina Kilishitu mo bamweshesha kwikala ‘bya bupetu ku bantu’?
20 Javula bino, bukwasho bo betubila bakwetu ba mu lwitabilo twibumona ponkapo. Mukulumpe mwina Kilishitu wakonsha kupana jashi jitufika pa muchima, nangwa wafwakasha ne kwitukwasha kupwisha lukatazho lumo, nangwa mu butemwe witujimunako byo twakonsha kumona ne kushinda bukoke bwetu. Mwina Kilishitu wamukazhi umo na lusanchilo wanembele kwamba pa mukulumpe wamukwashishe amba: “Mu mwingilo wa mu bujimi, wantundaikile kwambapo milanguluko yami. Jino juba saka jikyangye kufika ne, bufuku nalombele kwi Yehoba, kukeba muntu ye nakonsheshe kwambapo nanji. Jino jonka juba, uno mulongo waambile ne amiwa mu kumwesha lusa. Wankwashishe kumona Yehoba byo ankwashishenga pa myaka yavula bingi. Namusanchila bingi Yehoba pa kuntumina uno mukulumpe.” Mu ano mashinda onse, bakulumpe ba bwina Kilishitu bamwesha’mba ‘bya bupetu ku bantu,’ Yehoba byo apana kupichila mwi Yesu Kilishitu kwitukwasha kwenda na kuchinchika mu jishinda jaya ku bumi.—Efisesa 4:8.
21, 22. (a) Ki ka kifumamo umvwe boba ba mu kipwilo baingila kwesakana na lujimuno luji mu Filipai 2:4? (b) Mambo ka kwiubila lusa nangwa mu tucheche o kwanemena?
21 Kuvwangapo pa bakulumpe, mwina Kilishitu yense wa kishinka ukeba kulondela mukambizho wanembeshiwa na mupashi wa kubula ‘kutesha muchima ku bintu [byanji] byonka ine, kana ne ku bya bakwabo pamo.’ (Filipai 2:4) Umvwe bonse mu kipwilo kya bwina Kilishitu balondela luno lufunjisho, bakonsha kwikala bakwiubila lusa. Kya kumwenako, kisemi kimo kyapichile mu malwa akatampe pa kimye kimo. Shetu umo wayile na mwananji wamukazhi ku shitolo. Byo babwelelenga ku nzubo, batainwe mu mapuso a pa mukwakwa. Mwananji wafwile; shanja mwana wikozhezhe kyabaya bingi. Byo afumine mu kipatela, wakijingatu wakolwa kya kuba kechi wakonsheshe kwingila mwingilo uji yense ne. Mukazhanji wakatazhiwe bingi mu milanguluko kumona mwa kusungila mwatawanji bunke bwanji. Onkao mambo, bamukazhi ne mulume mu kipwilo basendele bano bamulume ne mukazhi bayanjilenga ku nzubo kwabo na kwibasunga pa milungu yaesakana.
22 Ee bino, kechi kwiubila lusa konse kuvwangamo malwa a yenka uno mutundu ne kwipana byonkabye ne. Bukwasho bumo bo betubila bakwetu ke buchechetu. Pano bino, nanchi kechi tusanta nangwa kya kuba abo bukwasho bucheche nenyi? Abya mwakonsha kulangulukapo bimye bimo mulongo nangwa nyenga byo emwambijilepo kyambo kyawama nangwa kwimupa mulanguluko wawama pa kimye pafwainwa nyi? Yehoba javula wituta muchima mu mashinda a yenka uno mutundu.—Byambo bya Mana 17:17; 18:24.
23. Yehoba wikimona byepi umvwe twaeseka na ngovu atweba bonse kwikwasha umo umo?
23 Mwakonsha kutemwa Yehoba kwimwingijisha kukwasha bakwenu nyi? Kino kiji kwi anweba bene kwipana. Kine, Yehoba utemwa bingi kwibikishako kwenu kwa yenka uno musango. Byambo byanji byamba’mba: “Awa wamubila lusa mukwabo wamukongwesha Yehoba, kabiji aye ukamulubwila akya kyanji kyawama kyo aubile.” (Byambo bya Mana 19:17) Lusekelo lukatampe lufuma mu kwipana ne kwingijila balongo ne banyenga yetu. (Byubilo 20:35) Kafwako lusekelo lufuma mu bukwasho bwa yenka uno musango nangwa lutundaiko lwikala na boba bepatula ku bakwabo abo bene ne. (Byambo bya Mana 18:1) Onkao mambo, twayai twikale bakishinka kutanwanga kimye kyonse ku kupwila kwa bwina Kilishitu kuba’mba twikoseshenga atweba bonse umo umo.—Bahebelu 10:24, 25.
24. Mambo ka o twafwainwa kubula kumona’mba Yehoba kechi wituta muchima ne, na mambotu a kuba kechi tumona bya kukumya bikatampe bya kala ne?
24 Nanchi kechi kya lusekelo kulanguluka languluka pa mashinda Yehoba mo etukwashisha nenyi? Nangwa kya kuba kechi twikala mu bimye Yehoba mo amwesha bya kukumya bikatampe kufikizha nkebelo yanji ne, kechi twafwainwa kumona’mba waleka kwituta muchima ne. Kyanemapo ke kya kuba’mba, Yehoba witupa bukwasho bonse bo tukeba pa kuba’mba tutwajijile kwikala ba kishinka. Kabiji umvwe kya pamo twatwajijila mu lwitabilo, tukamona mingilo ine ikatampe ya Yehoba ne lukumo lwanji mu bwikalo bonse bwa bantu! Twayai tumone’mba twaswa ne kwibwingijisha bukwasho bwa Yehoba bwa butemwe pa kuba’mba ne atweba tukonshe kwikela mwayila byambo bya kinembelo kya mwaka wa 2005 byaamba’mba: “Bukwasho bwami bufuma kwi Yehoba.”—Masalamo 121:2.
Mwalangulukapo’mba Ka?
Yehoba upana byepi bukwasho bo tukeba lelo jino—
• kupichila mu bamalaika?
• kwingijisha mupashi wanji wazhila?
• kwingijisha Byambo byanji byanembeshiwa na mupashi?
• kupichila mu bakwetu ba mu lwitabilo?
[Kipikichala pa peja 15]
Kitundaika bingi kuyuka’mba bamalaika babena kukwasha mu mwingilo wa busapwishi
[Kipikichala pa peja 17]
Yehoba wakonsha kwingijisha umo wa bakwetu ba mu lwitabilo kwitupa bukwasho bo tukeba