Bamalaika Byo Bakwasha Bantu
‘Pa kupita bibye namwene malaika mukwabo kasa ekila mwiulu, waji ne lūsa lukatampe . . . Ponkapo wabijikile na jiwi jakosa amba, Wapona, wapona, Babilona mukatampe!’—LUMWEKESHO 18:1, 2.
1, 2. Ki ka kimwesha’mba Yehoba wingijisha bamalaika kuba kyaswa muchima wanji?
BYO ajinga mu buzha pa jikuji ja Patamosa, mutumwa Yoano mu bukote bwanji wapewe bimwesho bya bungauzhi. Wamwene bimwesho bya kukumya kabiji wajinga ‘mu mupashi’ mu “juba ja Nkambo.” Jino juba jatendekele kimye Yesu Kilishitu kyo aikajikilwe pa bufumu mu 1914 kabiji kuyatu shoo ne kukafika ku mpelo ya Bukalama bwanji boakalama Myaka Kiumbi kimo.—Lumwekesho 1:10.
2 Yehoba Lesa kechi wapaine kino kimwesho kwi Yoano kwa kubula kupichila mu muntu mukwabo ne. Waingijishepo jishinda jimo. Lumwekesho 1:1 waamba’mba: “Lumwekesho lwa Yesu Kilishitu, lwamupele Lesa amba, akebabule bakalume banji, bintu bisaka kumweka palutwe kacheche: kabiji watumine malaika wanji na kumubula kalume wanji Yoano.” Yehoba kupichila mwi Yesu, waingijishe malaika kumubula Yoano bintu byawama byaambilenga pa “juba ja Nkambo.” Kabiji pa kimye kimo, Yoano ‘wamwene malaika mukwabo kasa ekila mwiulu, waji ne lūsa lukatampe.’ Uno malaika wapewe ñanyi mwingilo? “Wabijikile na jiwi jakosa amba, Wapona, wapona, Babilona mukatampe!” (Lumwekesho 18:1, 2) Uno malaika wa bulume wajinga na mwingilo wa kubijika kupona kwa Babilona Mukatampe, ko kuba’mba bufumu bwa ntanda yonse bwa bupopweshi bwa bubela. Onkao mambo, kechi kya kuzhinauka nangwa kuzhinaukatu ne kuba’mba Yehoba wingijisha bamalaika mu jishinda janema ja kuba kyaswa muchima wanji. Saka tukyangye kwisambapo kyabaya bingi pa mingilo ingila bamalaika mu kufikizha nkebelo ya Lesa kabiji ne byo betukwasha, patanshi akitwayai twisambe kwafumine bino bilengwa bya mupashi.
Bamalaika Bafumine Kwepi?
3. Ndangulukilo ka yapusanako bantu bavula yo baji nayo pa mambo a bamalaika?
3 Bantu bavula lelo jino baitabila kuba’mba bamalaika kobaji. Pano bino, bavula bebayukila mungi kabiji ne ko bafumine. Kya kumwenako, bantu bamo ba bupopweshi balanguluka’mba umvwe mutemwe wafwa, bamwita kwi Lesa mwiulu ne kwikala malaika. Nanchi bino Baibolo byo byo afunjisha pa mambo a kulengwa, kwikalako ne nkebelo ya bamalaika nyi?
4. Binembelo bitubulapo’mba ka pa mambo a kwafumine bamalaika?
4 Malaika wakilamo bulume kabiji uji na lūsa lukatampe nangwa’mba mukulumpe mwine wa bamalaika, utelwa’mba Mikela malaika mwine mukatampe. (Yuda 9) Uno ke Yesu Kilishitu. (1 Tesalonika 4:16) Kala kene, kimye Yehoba kyo aikele na mulanguluko wa kulenga bintu, kilengwa kitanshi kyo alengele pa bilengwa byonse kyajinga yenka uno Mwananji malaika. (Lumwekesho 3:14) Palutwe kacheche, kupichila mu yenka uno Mwananji mubeji, Yehoba walengele bilengwa bikwabo byonse bya mupashi. (Kolose 1:15-17) Yehoba byo aambilenga pa bano bamalaika amba baana banji, waipwizhe mushakulu Yoba amba: ‘Obewa wajinga pi byo naajile kitendekesho kya pano pa ntanda? Mbule umvwe uji na maana. . . . Ñanyi wabikile jibwe ja ku jikonka jayo, tubangabanga twa ku makya byo twaimbilenga ne baana ba Lesa bonse nabo saka babijika na lusekelo?’ (Yoba 38:4, 6, 7) Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, bamalaika ke bilengwa bya Lesa kabiji balengelwe kala kene bantu saka bakyangye kulengwa.
5. Bamalaika baabanwa byepi?
5 Pa 1 Kolinda 14:33 paamba’mba: “Lesa kechi ye Lesa wa kiwowo ne, ye wa mutende.” Byonkabyo, Yehoba waabanya baana banji ba ku mupashi mu mabumba asatu: (1) baselafi, bengijila ku jitanda ja Lesa, bamba pa buzhile bwanji kabiji ne kutwajijila kukwasha bantu banji kwikala batoka ku mupashi, (2) bakelubi, batumbijika bumfumu bwa Yehoba, ne (3) bamalaika bakwabo boba kyaswa muchima wanji. (Salamo 103:20; Isaya 6:1-3; Ezikyo 10:3-5; Danyela 7:10) Mu ñanyi mashinda amo bino bilengwa bya mupashi mo bikwashisha bantu?—Lumwekesho 5:11.
Mingilo ka Bamalaika yo Bengila?
6. Yehoba waingijishe byepi bakelubi mu bujimi bwa Edena?
6 Mwingilo mutanshi umo wa bilengwa bya mupashi waambiwa mu Ntendekelo 3:24, mo tutanga amba: “[Yehoba] wamupangilemo muntu; kabiji wabikile bakelubi ku musela wa bujimi bwa Edena, ne mpoko itema mujilo kasa yalaukila konse konse mu kulama jishinda jiya ku kichi kya bumi.” Bano bakelubi balondelenga bujimi bwa Edena kumona’mba ba Adama ne Evwa kechi babwelamo jibiji ne. Kino kyaubiwe ku ntendekelo ya bwikalo bwa bantu. Kufuma kyokya kimye mingilo ka bamalaika yo baingilapo?
7. Nga byambo bine bya mulaka mutanshi byaamba pa “malaika” bimwesha byepi mwingilo bamalaika ye bengila?
7 Mu Baibolo bamalaika batongolwamo bimye pepi na 400. Byambo byonse bibiji bya Kihebelu ne Kingiliki byaamba pa “malaika” byakonsha kutuntululwa’mba “muluwe.” Onkao mambo, bamalaika baingijishiwa kwikala jishinda ja kwisambilamo pakachi ka Lesa ne bantu. Byonka byo kyaambiwa mu mapalagalafu atanshi abiji a kino kibaba, Yehoba waingijishe malaika kutwala mbila yanji ku mutumwa Yoano.
8, 9. (a) Malaika waendejile Manowa ne mukazhanji wibakwashishe byepi? (b) Ki ka bansemi kyo bakonsha kufunjilako kwi Manowa byo bamwendejile kwi malaika wa Lesa?
8 Kabiji bamalaika bengijishiwa kukwasha ne kutundaika bakalume ba Lesa panopantanda. Kya kumwenako, mu moba a kunyuma a bamitonyi mu Isalela, Manowa ne mukazhanji wajinga ñumba bakebeshe bingi kwikalapo na mwana. Yehoba watumine malaika wanji kuya na kubula mukazhanji Manowa amba ukekala na mwana wa mulume. Jishimikila jitubula’mba: “Obewa ukemita ne kusema mwana wa mulume; kabiji kechi ukamutende nsuki yanji na mpemuna nangwa jimotu ne, mambo awa mwana ukekala Munazili wa Lesa kufuma ku kusemwa kwanji; kabiji ukatatula kupokolola bena Isalela mu maboko a bena Filishitiya.”—Mitonyi 13:1-5.
9 Mu kuya kwa moba mukazhanji Manowa wasemene mwana wa mulume, Samisonyi, waishile kuyukanyikwa bingi mu mpito yanembwa mu Baibolo. (Mitonyi 13:24) Uno mwana saka akyangye kusemwa, Manowa waambijile malaika amba akeye jikwabo akebabule bya kukomesha mwana. Manowa waipwizhe’mba: “Uno mwana ukekala wa musango ka? Kabiji ukoba ka?” Malaika wa Yehoba wabwezhezhepo kwamba byambo bintutu bimo byo aambile ku mukazhanji Manowa. (Mitonyi 13:6-14) Manowa wafwainwa watundaikilwe bingi! Bamalaika kechi bendela bantu mu jishinda jintutu jimo lelo jino ne, bino byonka byajinga Manowa bansemi bakonsha kulondela mafunde a Yehoba pa kufunjisha baana babo.—Efisesa 6:4.
10, 11. (a) Elisha ne kalume wanji beumvwine byepi kimye kyo bebalukukile ku nzhita ya bena Silya? (b) Twakonsha kumwenamo byepi kupichila mu kulanguluka langulukapo pa kino kyaubiwe?
10 Kwajinga kya kumwenako kyawama bingi kya bukwasho bwa bamalaika mu moba a ngauzhi Elisha. Elisha waikalanga mu Dotanyi, muzhi wajinga mu Isalela. Juba jimo kalume wa kwa Elisha byo abukile lukelokelo ne kumona pangye, wamwene muzhi saka bamuzhokoloka ku nzhita yajinga na bambili ne makalaki. Mfumu wa bena Silya watumine nzhita ikatampe kuba’mba bakwate Elisha. Nga kalume wa kwa Elisha waumvwine byepi? Byo aumvwine moyo, kampe ne kuzakamatu, waambile’mba: “Mamoo! nkambo! Tusakuba byepi?” Wamwene’mba pano kyapwa bunga bwapwila pa mpuki. Bino Elisha wamwambijile’mba: “Kuchina ne, mambo bo tuji nabo atweba bakila boba bo baji nabo abo.” Watazhizhe mwepi pa kwamba bino?—2 Bamfumu 6:11-16.
11 Elisha wayukile’mba wajinga na jibumba jikatampe ja bamalaika ja kumukwasha. Nangwa byonkabyo, aye kalume wanji kechi wamwenepo nangwa kimo ne. Ponkapo, “Elisha walombele’mba: Anweba Yehoba, nalomba namba mumulabishe meso anji amone. Kepo Yehoba alabishe meso a kwa yewa nsongwalume, ne kumona wamwene, mutumba kasa pakumbana bambili ne makalaki a mujilo saka amuzhokoloka Elisha konse konse.” (2 Bamfumu 6:17) Panyuma ya kino, kalume po po amwene jibumba jikatampe ja bamalaika. Kupichila mu kwikala na maana a ku mupashi a kuyuka bintu, ne atweba twakonsha kuyuka’mba bamalaika kobaji, bonse babena kutangijilwa na Yehoba ne Kilishitu, bakwasha ne kuzhikijila bantu ba Yehoba.
Bukwasho bwa Bamalaika mu Kimye kya Kilishitu
12. Bukwasho ka Maliya bo atambwile kwi malaika Ngabaliela?
12 Akilangulukai pa bukwasho bwatambwile mwanamukazhi Muyudea, muzhike, aye Maliya kimye kyo aumvwine byambo bya kuba’mba: ‘Ukemita mwana munda, ukasema mwana wa mulume, ukamutumba jizhina’mba Yesu.’ Bino saka akyangye kwamba bino byambo bya kukumya, malaika watuminwe kwi Lesa aye Ngabaliela wamwambile Maliya amba: “Maliya, kange uchine ne: mambo waubilwa bibusa kwi Lesa.” (Luka 1:26, 27, 30, 31) Maliya wafwainwa watundaikilwe ne kukoseshiwa bingi na bino byambo byamwesheshe’mba waubilwe bibusa kwi Lesa!
13. Bamalaika bakwashishe byepi Yesu?
13 Kimye kikwabo bukwasho bwa bamalaika po bwaingijile kyajinga kimye Yesu kyo ashinjile meseko asatu amwesekelenga Satana mungye. Jishimikila jitubula kuba’mba panyuma ya ano meseko, “Diabola wamulekele; kabiji ponkapo bamalaika baishile, ke bamwingijile ne kumwingijila.” (Mateo 4:1-11) Kintu kikwabo kipashako kyaubiwe bufuku Yesu saka akyangye kufwa. Yesu byoajinga mu lumanamo wafukamine panshi ne kutendeka kulomba’mba: “Tata, kana anweba mwaswa, kano katomeno mwikamfumye: byonkabyo kechi kyo aswa muchima wami ne, poso byo aswa muchima wenu kifike. Kabiji kwamumwekejile malaika wafuma mwiulu, sa amukosesha.” (Luka 22:42, 43) Pano nga lelo jino bukwasho ka bwa bamalaika botuji nabo?
Bukwasho bwa Bamalaika ano Moba
14. Ñanyi kumanyikwa Bakamonyi ba kwa Yehoba ko bachinchika mu ano moba, kabiji ki ka kyafumamo?
14 Umvwe twalanguluka pa mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba ubena kwingijiwa ano moba wa kusapwila, nanchi kechi tumona bukwasho bwa bamalaika nenyi? Kya kumwenako, bantu ba Yehoba bachinchikile kumanyikwa ko bebamanyikilenga ku bena Nazi mu Germany ne ku Western Europe Nkondo ya kibiji ya Ntanda yonse saka ikyangye kutendeka kabiji ne kimye kyajingako ino nkondo (1939-1945). Kabiji kimye kyalaminenga kafulumende wa Bakatolika wa Fascist mu Italy, Spain, ne mu Portugal, bachinchikile kumanyikwa ko bapichilemo pa kimye kyabaya. Kabiji pa myaka yavula bachinchikilenga buyanji bo bebamanyikilenga ku Soviet Union ne makafulumende akwabo ajingako. Kabiji ne mu byalo bya mu Africa namo Bakamonyi bachinchika bingi lumanamo.a Kabiji katatakatu papo bakalume ba Yehoba bamanyikilwe bingi mu kyalo kya Georgia. Satana waingijisha bulume bwanji bonse kulekesha mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Nangwa byonkabyo, byo baji jibumba, bashinda luno lumanamo ne kutwajijila na mwingilo. Kino kyaikala bino na mambo a luzhikijilo lwa bamalaika.—Salamo 34:7; Danyela 3:28; 6:22.
15, 16. Ñanyi bukwasho bwa bamalaika Bakamonyi ba kwa Yehoba bo batambula mu mwingilo wabo wa ntanda yonse?
15 Bakamonyi ba kwa Yehoba bateshako bingi muchima ku mwingilo wabo wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa mwaya ntanda yonse ne kulenga baana ba bwanga kupichila mu kufunjisha bukine bwa mu Baibolo ku bantu bamwesha lusekelo konse konse. (Mateo 28:19, 20) Nangwa byonkabyo, bayuka bingi bulongo kuba’mba kuba baingila uno mwingilo wabo bulongo kwa kubula bukwasho bwa bamalaika ne. Onkao mambo, byambo byanembwa mu Lumwekesho 14:6, 7 bibakosesha bingi kimye kyonse. Pano tutangapo amba: “[Amiwa mutumwa Yoano] namwene malaika mukwabo kasa apita pakachi ka jiulu, kasa aji na mambo awama a myaka ne myaka a kusapwila ku bekala panopantanda, ne ku mikoka yonse ne ku bisaka byonse ne ku njimi yonse ne ku mitundu yonse ya bantu; ne aye waambile na jiwi jikatampe, amba, Akamwai Lesa mumupe lukumo; mambo kimye kya kije kyanji kyafika: mupopwelai aye walengele mwiulu ne ntanda ne kalunga ne masulo a mema atupauka.”
16 Bino byambo bimweshatu patoka kuba’mba mwingilo mukatampe wa ntanda yonse wa kusapwila wa Bakamonyi ba kwa Yehoba ubena kukwashiwa ne kutangijilwa na bamalaika. Yehoba ubena kwingijisha bamalaika kutangijila bantu bakishinka ku Bakamonyi banji. Kabiji bamalaika batangijila Bakamonyi ku bantu bakeba kufunda bukine. Kino kilumbulula bingi bulongo kilengela Bakamonyi ba kwa Yehoba javula kutana bantu babena kupita mu lukatazho kabiji babena kukebewa bukwasho bwa ku mupashi.
Mwingilo Mukatampe Ukengila Bamalaika mu Kimye kya Kulutwe Kiji Pepi
17. Ki ka kyamwekejile bena Asilya kimye kyo bebalukukile ku malaika umotu?
17 Kununga pa mwingilo wa buluwe ne wa kukosesha bapopweshi ba Yehoba, bamalaika bengila mwingilo mukwabo. Mu moba a kunyumakwe, baingilanga mwingilo wa kuleta lukabisho lwa Lesa. Kya kumwenako, mu kitota kya myaka kya butanu na busatu B.C.E., Yelusalema bamuchinyishe ku nzhita ya bena Asilya. Nga Yehoba waubilepo byepi? Waambile’mba: “Amiwa nkamulwila uno muzhi ne kumupulusha na mambo a jizhina jami ami mwine ne na mambo a Davida kalume wami.” Jishimikila ja mu Baibolo jitubula kyaubiwe: “Bonkabwa bufuku malaika wa Yehoba walupukile kabiji wakepayile bantu biumbi kitota kimo ne biumbi makumi atanu na asatu ne biumbi bitanu mu kampu wa bena Asilya. Kabiji bantu byo babukile lukelokelo ponkapo bamwene abo bonse ke bafwa.” (2 Bamfumu 19:34, 35) Byo yabulapo bulume nzhita ya bantu pa kwiyesakanya ku bulume bwa Malaika umotu!
18, 19. Ñanyi mwingilo mukatampe ukengila bamalaika mu kimye kya kulutwe kijitu pepi, kabiji kino kikalamata byepi bantu?
18 Kimye kya kulutwe kijitu pepi bamalaika bakebengijisha kwi Lesa kutapañana. Yesu bukumotu akeye na “bamalaika ba bulume bwanji mu mujilo utema.” Nkebelo yabo ikekala ya ‘kushinkanya nabo babula kuyuka Lesa, ne abo babula kukokela mambo awama a Nkambo yetu Yesu.’ (2 Tesalonika 1:7, 8) Kino byo kikaletapo malwa ku bantu! Aba bakana kumvwa mambo awama a Bufumu bwa Lesa abena kusapwilwa panopantanda ponse bakamona malwa a kusesula. Kanatu boba bakeba Yehoba, bakeba bololoke, ne bukimote bo ‘bakafiwa mu juba ja bukaji ja Yehoba’ kabiji kechi bakonaunwa ne.—Zefwaniya 2:3.
19 Twafwainwa kusanta bingi kuba’mba Yehoba wingijisha bamalaika banji baji bingi na bulume mu kukwasha ne kukosesha bapopweshi banji panopantanda. Kyawama bingi kumvwisha mwingilo wingila bamalaika wa kuba nkebelo ya Lesa, mambo kuji bamalaika basatukila Yehoba kabiji babena kutangijilwa na Satana. Mutwe walondelapo ukamba pa mashinda afwainwa kulondela bena Kilishitu bakine pa kuba’mba bezhikijile ku bujimbijimbi bwatama bwa kwa Satana Diabola ne bandemona banji.
[Tubyambo twa mushi]
a Umvwe mubena kukeba bishinka bikwabo byaamba pa kuno kumanyikwa, monai Yearbook of Jehovah’s Witnesses wa mu 1983 (Angola), 1972 (Czechoslovakia), 2000 (Czech Republic), 1992 (Ethiopia), 1974 ne 1999 (Germany), 1982 (Italy), 1999 (Malawi), 2004 (Moldova), 1996 (Mozambique), 1994 (Poland), 1983 (Portugal), 1978 (Spain), 2002 (Ukraine), ne 2006 (Zambia).
Bi ka byo Mwafundamo?
• Bamalaika bafumine kwepi?
• Bamalaika baingijishiwe byepi mu kimye kya kunyuma?
• Lumwekesho 14:6, 7 ulumbulula byepi mwingilo wingila bamalaika ano moba?
• Ñanyi mwingilo mukatampe ukengila bamalaika mu kimye kya kulutwe kijitu pepi?
[Kipikichala pa peja 13]
Manowa ne mwina kwanji batundaikilwe kwi malaika
[Kipikichala pa peja 15]
“Bo tuji nabo atweba bakila boba bo baji nabo abo”