Londelainga Byuba Bamalaika ba Kishinka

1-2. (a) Twapusanako byepi na bamalaika? (b) Mu ñanyi bintu mo twipashisha na bamalaika?

YEHOBA byo emukokejile mu bukine, wimuletele mu kisemi kikatampe kya bapopweshi baji na butemwe. Mu kino kisemi, muji mamilyonyi a bamalaika ba kishinka. (Da. 7:9, 10) Inge twalanguluka pa bamalaika, twakonsha kumona’mba bapusanako ne atweba bantu. Bamalaika bo bajinga batanshi kulengwa kabiji papichile myaka yavula bingi pa kuba’mba bantu nabo bebalenge. (Yoba 38:4, 7) Baji bingi na bulume kwitukila. Kabiji bazhila bingi ne koloka kukila atweba bantu bambulwakulumbuluka.​—Luka 9:26.

² Nangwa kya kuba twapusanako nabo mu bino bintu byo twaambapo, bino kuji bintu byavula byo twipasha nabo. Ñanyi bintu byonkabyo? Byonka biji bamalaika, ne atweba twakonsha kumwesha byubilo byawama bijipo ne Yehoba. Kabiji ne atweba tuji na luusa lwa kwifuukwila bintu byo tukeba kuba byonka byuba bamalaika. Bamalaika baji na mazhina abo, byubilo ne mingilo yapusana pusana. Ne atweba byo byo tuji. Kabiji byonka biji bamalaika, ne atweba tusakisha kupopwela Mulenga wetu.​—1 Pe. 1:12.

3. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjila ku bamalaika ba kishinka?

³ Byo kiji kuba’mba twipasha na bamalaika mu bintu byavula, bintu byo boba byakonsha kwitutundaika ne atweba. Kabiji twakonsha kufunjilako bintu byavula byawama kwi abo. Mu uno mutwe, tusakufunda byo twafwainwa kulondela bamalaika kwikala bepelula, kutemwa bantu, kuchinchika ne kulengela kipwilo kwikala kyabula bubi.

BAMALAIKA BEPELULA

4. (a) Bamalaika bamwesha byepi’mba bepelula? (b) Mambo ka bamalaika o bepelwila? (Salamo 89:7)

⁴ Bamalaika ba kishinka bepelula bingi. Nangwa kya kuba bayuka bintu byavula, baji na bulume ne maana, balondela mikambizho ya Yehoba. (Sala. 103:20) Inge babena kwingila mingilo yabo, kechi betota pa bintu byo bauba nangwa kwimwesha pa bulume bo baji nabo ne. Bengila na lusekelo mingilo yonse ibapa Yehoba nangwa kya kuba bamo kechi twibayuka mazhina abo ne.a (Nte. 32:24, 29; 2 Mfu. 19:35) Bakana kutambula munema wafwainwa kuya kwi Yehoba. Mambo ka bamalaika o bepelwila? Mambo batemwa Yehoba kabiji bamunemeka bingi.​—Tangai Salamo 89:7.

5. Malaika wamwesheshe byepi’mba wipelula byo aolwelengako Yoano? (Monai ne kipikichala.)

⁵ Akilangulukai pa kintu kimo kyamwekele kimwesha’mba bamalaika bepelula. Nobe mu 96 C.E., malaika ye twabula kuyuka jizhina wamwesheshe mutumwa Yoano bintu byawama bikamweka kulutwe. (Lum. 1:1) Nga Yoano waubilepo byepi pa bintu byo bamumwesheshe? Wafukamine ne kupopwela malaika. Nangwa byonkabyo, uno malaika wa kishinka wamukainye ponkapotu ne kumwambila amba: “Jimuka! Kange ube kino ne! Amiwa nekalume mukwenu kabiji wa balongo bobe . . . Popwela Lesa!” (Lum. 19:10) Kinetu uno malaika wipelwile bingi. Uno malaika kechi wakebelenga kutambula lukumo nangwa kukeba kutumbalala ne. Ponkapotu waambijile Yoano amba wafwainwa kupopwela Yehoba Lesa. Kabiji pa kimye kimotu, uno malaika kechi wimwenenga’mba wanema kukila Yoano ne. Nangwa kya kuba uno malaika waingijijile Yehoba pa myaka yavula kabiji wajinga na bulume kukila Yoano, wipelwile ne kutela Yoano amba kalume mukwabo. Kabiji nangwa kya kuba malaika wamolweleko Yoano, pano bino kechi wamushintaukijile pa kumololako ne. Pakuba uno malaika wisambile ne Yoano mu jishinda jawama. Malaika wayukile kuba’mba Yoano wamufukamijile na mambo a kuba’mba waumvwine moyo pa bintu byo amwene mu kimwesho.

6. Twakonsha kwikala byepi bepelula byonka biji bamalaika?

⁶ Twakonsha kwikala byepi bepelula byonka biji bamalaika? Ne atweba kechi twafwainwa kwitotanga pa mingilo yetu yo twingila nangwa kukeba kutumbalala pa mingilo yo twaingila ne. (1 Ko. 4:7) Kabiji kechi twafwainwa kwimonanga’mba twanema kukila bakwetu na mambo a kuba’mba twaingijila Yehoba pa myaka yavula kukila bakwetu nangwa twingila mingilo ibula kwingilapo bakwetu ne. Kwingila mingilo yavula mu jibumba ja Yehoba kwafwainwa kwitulengela kwikala bepelula. (Luka 9:48) Byonka byuba bamalaika, ne atweba twafwainwa kwingijilanga bakwetu. Kechi twafwainwa kwimweshanga’mba twanema kukila bakwetu ne.

7. Twakonsha kumwesha byepi’mba twipelula pa kolola nangwa pa kufundako muntu?

⁷ Ne atweba twakonsha kumwesha’mba twipelula pa kololako mwina Kilishitu mukwetu nangwa mwanetu. Pa kwibafundako, kimye kimo kechi twafwainwa kupita mu mbaji ne. Pano bino, byonka byaubile malaika pa kololako Yoano, ne atweba twakonsha kufundako muntu kyakosa kwa kubula kumukozha ku muchima. Inge ketwimone’mba kechi twanema kukila bakwetu ne, tukebafundangako kwingijisha Binembelo kabiji na mushingi ne kifyele.​—Kolo. 4:6.

BAMALAIKA BATEMWA BANTU

8. (a) Kwesakana na Luka 15:10, bamalaika bamwesha byepi’mba batemwa bantu? (b) Ñanyi mwingilo wingila bamalaika mu mwingilo wa kusapwila? (Monai ne kya pa nkupiko.)

⁸ Bamalaika bata muchima ku byuba bantu kabiji kechi balanguluka’mba bantu kechi banema ne. Pakuba batemwa bingi bantu. Bekala bingi na lusekelo inge ndengamambo walapila, ko kuba’mba mukooko waelekele inge wabwela kwi Yehoba nangwa wapimpula byubilo byanji ne kwiya mu bukine. (Tangai Luka 15:10.) Kabiji bamalaika betukwasha mu mwingilo wa kusapwila pa Bufumu. (Lum. 14:6) Nangwa kya kuba bamalaika kechi basapwila ku bantu luntunanwa ne, pano bino bakonsha kutangijila musapwishi ku muntu ukeba kufunda pe Yehoba. Nangwa byonkabyo, kechi twakonsha kwamba na kushiinwa kuba’mba bamalaika bo betutangijila ku bantu bonse bo twisamba nabo mu mwingilo ne. Mambo Yehoba wakonsha kwingijisha mashinda akwabo nabiji mupashi wanji wazhila kukwasha bantu nangwa kutangijila bakalume banji. (Byu. 16:6, 7) Nangwa byonkabyo, wingijisha javula bamalaika kwitukwasha mu mwingilo wa kusapwila. Onkao mambo, inge tubena kusapwila mambo awama, twafwainwa kushiinwa kuba’mba bamalaika basakwitukwasha.​—Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Milombelo Yabo Yakumbwilwe.”b

9. Twakonsha kutemwa byepi bantu byonka bibatemwa bamalaika?

⁹ Twakonsha kutemwa byepi bantu byonka bibatemwa bamalaika? Inge twaumvwa babijika’mba muntu bamubwezha mu kipwilo, twafwainwa kusekela byonka byuba bamalaika. Twafwainwa kutambwila mulongo wetu ne kumumwesha’mba twamutemwa. (Luka 15:4-7; 2 Ko. 2:6-8) Byonka byuba bamalaika, twafwainwa kwingilanga na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila kwesakana na papelela bulume bwetu. (Sapwi. 11:6) Kabiji byonkatu bamalaika byo betutundaika mu mwingilo wa kusapwila mambo awama, ne atweba twafwainwa kumonangapo mashinda a kutundaikilamo balongo ne banyenga mu mwingilo. Twakonsha kunengezha kwingijila pamo na basapwishi ba katataka. Nanchi twakonsha kutundaika balongo ne banyenga bakikulumpe nangwa bakolwakolwa pa kuba’mba nabo bengilengako mu mwingilo wa kusapwila nyi?

10. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku byamwekejile nyenga Sara?

¹⁰ Twakonsha kuba byepi inge bintu byo tubena kupitamo mu bwikalo ke bitulengele kukankalwa kwingila byonka byo twaingilanga kala mu mwingilo wa Yehoba? Twakonsha kumonapo mashinda akwabo mo twakonsha kutwajijila kwingijila pamo na bamalaika. Akilangulukai pa byamwekejile nyenga Sarac wikala ku India. Byo aingijile bupainiya pa myaka 20, nyenga Sara wakolelwe kabiji walaalangatu pa mwanya. Kino kyamulengejile kwikala bingi na binyenge. Pano bino, na mambo a bukwasho bwa balongo ne banyenga mu kipwilo ne kutanga Baibolo kimye kyonse, nyenga Sara waikele na lusekelo jibiji. Wamwenepo mashinda akwabo a kwingijilamo mwingilo wa kusapwila kwesakana na byajinga bwikalo bwanji. Na mambo a kuba’mba kyamukatazhanga kwikala ne kunemba makalata, wasapwilangatu kwingijisha foni. Onkao mambo, watuminanga foni bantu bo esambanga nabo kabiji bano bantu bamubuulanga ne bantu bakwabo bakeba kufunda bukine. Ñanyi bintu byawama byafuminemo? Mu bañondotu bacheche, nyenga Sara wataaine bantu 70 ba kufunjisha Baibolo. Kyamukatazhanga kufunjisha bano bantu bonse. Onkao mambo, bamo wibapaine ku balongo ne banyenga mu kipwilo kuba’mba bebafunjishenga. Luno bantu bavula bo afunjisha Baibolo bataanwa ku kupwila. Bamalaika basekela bingi kwingijila pamo na balongo ne banyenga nabiji Sara bengila mwingilo wa kusapwila kwesakana na papelela bulume bwabo.

BAMALAIKA BACHINCHIKA

11. Bamalaika ba kishinka bamwesha byepi kuba’mba bachinchika?

¹¹ Bamalaika ba kishinka ke bakumwenako bawama mu kuchinchika. Bachinchika nshiji ne bubi pa myaka yavula. Bamwene Satana ne bamalaika bakwabo bavula mo baingijilanga byo basatukijile Yehoba. (Nte. 3:1; 6:1, 2; Yuda 6) Baibolo waamba pa malaika umo wa kishinka walwile na ndemona wajinga bingi na bulume. (Da. 10:13) Kabiji kufumatu ne kala, bamalaika bamonatu bantu bacheche bafuukulapo kwingijila Yehoba. Nangwa kya kuba kiji bino, bano bamalaika ba kishinka batwajijila kwingijila Yehoba na lusekelo ne na mukoyo. Bayuka’mba pa kimye kyanji mwine, Lesa ukafumyapo nshiji yonse.

12. Ñanyi bintu byafwainwa kwitukwasha kuchinchika?

¹² Twakonsha kuchinchika byepi byonka byachinchika bamalaika? Byonka bimwekela bamalaika, ne atweba twakonsha kumona bantu bo babena kuba nshiji nangwa kwitukanya kwingijila Yehoba. Nangwa byonkabyo, twayuka byonka byayuka bamalaika amba pa kimye kyanji mwine, Lesa ukafumyapo bubi bonse. Onkao mambo, byonka biji bamalaika ba kishinka, ‘kechi tuleka kuba kyawama ne.’ (Nga. 6:9) Kabiji Lesa witulaya’mba uketukwasha kuchinchika. (1 Ko. 10:13) Kabiji twafwainwa kulomba kwi Yehoba kwitupa mupashi wanji uketulengela kwikala batekanya ne na lusekelo. (Nga. 5:22; Kolo. 1:11) Pano mwakonsha kuba byepi inge ke bemukanye kwingijila Yehoba? Ketekelai mwi Yehoba na muchima wenu yense kabiji kange mube moyo ne. Yehoba ukatwajijila kwimutundaika ne kwimukosesha.​—Hebe. 13:6.

BAMALAIKA BAKWASHA KIPWILO KWIKALA KYABULA BUBI

13. Ñanyi mwingilo wanema ye bapa bamalaika mu ano moba a kupelako? (Mateo 13:47-49)

¹³ Mu ano moba a kupelako, Yehoba wapa bamalaika mwingilo wanema bingi. (Tangai Mateo 13:47-49.) Bantu bavula mwaya ntanda babena kutambwila mambo awama a Bufumu. Bamo pa bano bantu bafunda bukine ne kwikala bena Kilishitu, pakuba bakwabo kechi boba bino ne. Bamalaika bebapa mwingilo wa “kusalamo baoloka mu batama.” Kino kibena kulumbulula’mba bebapa mwingilo wa kuzhikijila ne kulengela kipwilo kwikala kyabula bubi. Kino kechi kibena kulumbulula’mba bantu baleka kwingijila Yehoba pamo ne atweba kechi bakonsha kubwela kwi Yehoba ne. Kabiji kechi kibena kulumbulula’mba mu kipwilo mukekala kwakubula makatazho ne. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kushiinwa’mba bamalaika babena kwingila bingi na ngovu kukwasha bipwilo kwikala byabula bubi.

14-15. Twakonsha kuba byepi byonka byuba bamalaika byo bakebesha kukwasha kipwilo kwikala kyabula bubi? (Monai ne bipikichala.)

¹⁴ Twakonsha kuba byepi byonka byuba bamalaika byo bakebesha kukwasha kipwilo kwikala kyabula bubi? Twakonsha kuba bino inge ke tumonepo mashinda mwakukwashisha kipwilo kwikala na byubilo byawama ne na bulunda bwawama ne Yehoba. Onkao mambo, twibikako bingi kuzhikijila muchima wetu inge ketusale balunda bawama ne kuchinuzhuka bintu biji byonse byakonsha konauna bulunda bwetu ne aye. (Sala. 101:3) Kabiji twakonsha kukwasha bena Kilishitu bakwetu kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba. Twakonsha kuba byepi inge twayuka’mba mwina Kilishitu mukwetu walenga mambo akatampe? Na mambo a kumutemwa, twafwainwa kumutundaika kuya na kubuula bakulumpe mu kipwilo. Inge wabula kuba bino, atweba twafwainwa kubuula bakulumpe mu kipwilo mambo o alenga. Tukeba mwina Kilishitu mukwetu walenga mambo kumukwasha bukiji bukiji.​—Yako. 5:14, 15.

¹⁵ Kyatamakotu ke kya kuba’mba bamo balenga mambo akatampe bebafumya mu kipwilo. Inge kino kyamweka, twafwainwa kuleka “kupwanañana” nabo. (1 Ko. 5:9-13)d Luno lunengezho lulengela kipwilo kwikala kyabula bubi. Kabiji inge ketubule kupwanañana na bantu bo bafumya mu kipwilo, tumwesha’mba twibatemwa. Kuleka kupwanañana nabo kwibavululamo kuba’mba bafwainwa kubwela kwi Yehoba. Inge babwela, tusekela pamo ne Yehoba ne bamalaika banji.​—Luka 15:7.

16. Mu ñanyi mashinda mo mwakonsha kwibikako kulondela byuba bamalaika?

¹⁶ Tumusanchila bingi Yehoba pa kwitufunjisha byavula pa bamalaika ne pa kwituswisha kwingijila pamo nabo. Twayai ne atweba twikale na byubilo byawama byo baji nabyo nabiji kwipelula, kutemwa bantu, kuchinchika, kukebesha kukwasha kipwilo kwikala na byubilo byawama ne na bulunda bwawama ne Yehoba. Inge ketube byonka byuba bamalaika ba kishinka, ne atweba tukekala mu kisemi kya Yehoba kya bapopweshi banji myaka ne myaka.