Fundai Mashinda A Yehoba
“Mumbule mashinda enu . . . ngyuke byo muji.”—KULUPUKA 33:13.
1, 2. (a) Mambo ka Mosesa o kya mukolele ku muchima pa kumona mwina Ijipita saka amanyika Muhebelu? (b) Pa kuba’mba Mosesa akonshe kwingila bulongo mwingilo wa Yehoba, ki ka kyo afwainwe kufunda?
MOSESA wakomejile mu kisemi kya kwa Felo kabiji wafunjile maana onse a bena Ijipita. Bino, Mosesa wayukile kuba’mba kechi wajinga mwina Ijipita ne. Bansemi banji bajinga Bahebelu. Byo afikizhe myaka ya kusemwa 40 wafwakashijile balongo banji bena Isalela. Mosesa kya mukolele bingi ku muchima pa kumona mwina Ijipita saka amanyika Muhebelu. Wamutapile mwina Ijipita. Mosesa wasajilepo kulamachila ku bantu ba Yehoba ne kulanguluka kuba’mba Lesa wamwingijishenga kupokolola balongo banji. (Byubilo 7:21-25; Bahebelu 11:24, 25) Kino byo kyayukanyikilwe, mfumu wa bena Ijipita wazhachishe Mosesa amba nsatuki, kabiji Mosesa wanyemene kuba’mba apulushe mweo wanji. (Kulupuka 2:11-15) Pa kuba’mba Mosesa bamwingijishe kwi Lesa, wafwainwe kuyuka mashinda a Yehoba. Nanchi Mosesa waji na muchina wa kufunda nyi?—Masalamo 25:9.
2 Myaka 40 yalondejilepo, Mosesa wakekajilenga mu kyalo kingi ne kwingila mwingilo wa bukafunga. Mosesa wakokejile nkebelo ya Lesa, kechi wafichishiwe ku muchima na mambo a kuba balongo banji Bahebelu bakankelwe kumunemeka ne. Nangwa kya kuba papichile myaka yavula kwa kubula kuyuka ne, Mosesa walekele Yehoba amba amufunjishe. Mosesa kechi witotelenga ne, bino panyuma kacheche mupashi wazhila wa Lesa wamulengejile kunemba bino byambo amba: “Uno Muntu Mosesa wajinga kimote kukila bantu bonse bajinga pano panshi.” (Kubala 12:3) Yehoba waingijishe Mosesa mu mashinda a kukumya. Umvwe netuwa twakeba bukimote Yehoba uketupesha.—Zefwaniya 2:3.
Bamupele Mwingilo
3, 4. (a) Ñanyi mwingilo Yehoba ye apele Mosesa? (b) Mosesa bamukwashishe byepi?
3 Juba jimo malaika wa Yehoba waambile kwi Mosesa kubwipi na Mutumba wa Holeba mu kimpachiko kya Sinai. Mosesa bamubujile’mba: “Kumona namona buyanji bwa bantu bami baji mu Ijipita. Kabiji naumvwa kujila kwabo ko bajila na mambo a bakulumpe bebapa mingilo, mambo nayuka kuyanda kwabo, kabiji naikila mu kwibapokolola mu kuboko kwa bena Ijipita, ne mu kwibafumya mu kyokya kyalo ne kwibatwala ku kyalo kyawama ne kubaya, kyo kyalo kyavula mukaka ne buki.” (Kulupuka 3:2, 7, 8) Onkao mambo, Lesa wajinga na mwingilo wafwainwe kwingila Mosesa, bino wafwainwe kumwingila monka mwakambizhizhe Yehoba.
4 Malaika wa Yehoba watwajijile’mba: “Pano twaya, nkutume kwi Felo namba ukafumye bantu bami bena Isalela mu Ijipita.” Mosesa wakankazhamine bingi. Walangulukile’mba kechi wakonsheshe kwikyuba ne. Kya kine umvwe waketekejile mu bulume bwanji mwine inge kechi wakonsheshe ne. Bino, Yehoba wamukoseshe Mosesa amba: “Nkekala nobe.” (Kulupuka 3:10-12) Yehoba wapele Mosesa bulume bwa kuba biyukilo bya kukumya bya kuyukilako kuba’mba Lesa ye wamutumine. Koloja Mosesa aye Alona wayile nanji ne kwikala wa kumwambilako. Yehoba wibafunjishenga bya kwamba ne kuba. (Kulupuka 4:1-17) Nanchi Mosesa waingijile uno mwingilo mu bukishinka nyi?
5. Mambo ka bena Isalela o bamunyinyichile Mosesa?
5 Patanshi bakulumpe ba bena Isalela bebetabile ba Mosesa ne Alona. (Kulupuka 4:29-31) Bino, palutwe kacheche, “bakapitao ba bena Isalela” bapelemo mambo ba Mosesa ne kolojanji pa kwibalula ke “ba bunya” ku meso a Felo ne bakalume banji. (Kulupuka 5:19-21; 6:9) Bena Isalela byo bafuminenga mu Ijipita, baubile moyo pa kumona makalaki a bena Ijipita sa ebapupila. Batendekele kunyinyichila Mosesa mambo kechi bayukile kwa kuya ne, kulutwe yabo kwajinga Kalunga Kachila kabiji kunyuma nako kwajinga makalaki a nkondo ebapupijilenga. Umvwe wajinga anweba inge mwaubilepo byepi? Nangwa kya kuba bena Isalela kechi baji na mato ne, Mosesa ye batangijilenga kwi Yehoba wakambizhe bantu kulonga bintu byabo. Kepo Lesa afungile mema a mu Kalunga Kachila ne kwikalula ke mushiji wauma kuba’mba bena Isalela babuke mema sa aabana.—Kulupuka 14:1-22.
Kintu Kikatampe Kyakila Lupulukilo
6. Yehoba waambishe pa ka kimye kyo amupelenga Mosesa mwingilo?
6 Yehoba kimye kyo apele mwingilo Mosesa, waambile bingi pa buneme bwa jizhina janji. Kyanema bingi kunemeka jizhina ne mwine mwinajo. Mosesa byo aipwizhe jizhina ja Yehoba wamubujile’mba: “Yami Njipo.” Kabiji Mosesa naye wafwainwe kubula bena Isalela amba: “Yehoba Lesa wa bashakulu benu, Lesa wa Abalahama, ne Lesa wa Izaka, ne Lesa wa Yakoba ye wantuma ko muji.” Yehoba wanungilepo’mba: “Jino jo jizhina jami ja pee, kino kyo kya kumvulukilako myaka ne myaka.” (Kulupuka 3:13-15) Yehoba jo jizhina ja Lesa jayukanyikwa ku bakalume banji monse mwaya ntanda.—Isaya 12:4, 5; 43:10-12.
7. Nangwa kya kuba Felo waji na mwenga, Lesa wakambizhe Mosesa kuba ka?
7 Ba Mosesa ne Alona byo bamwekele ku meso a kwa Felo bamubujile byambo byonse bya Yehoba. Bino Felo mu bwitote wakumbwile’mba: “Yehoba ye ñanyi kya kuba’mba ñumvwe jiwi janji ne kukasulula bena Isalela? Kechi namuyuka Yehoba ne, kabiji kechi nakonsha kukasulula bena Isalela ne.” (Kulupuka 5:1, 2) Felo wakosele bingi muchima kabiji wajinga na mwenga, pano bino Yehoba watwajijiletu na kumukambizha Mosesa kuya na kubula Felo byambo byanji. (Kulupuka 7:14-16, 20-23; 8:1, 2, 20) Mosesa wayukile’mba Felo wazhingila. Nanchi mwakonsheshe kufuma byawama umvwe wabwelako jibiji nyi? Bena Isalela bakebeshe bingi kupokololwa. Bino Felo wakainetu nsalansala. Umvwe yenu mwajinga Mosesa inge mwaubile byepi?
8. Kintu ka kyawama kyafuminemo mu byo aubile Yehoba kwi Felo, kabiji kino kitulamata byepi?
8 Mosesa wakamwambijile ne jikwabo’mba: “Yehoba Lesa wa Bahebelu waamba bibye amba: Uleke bantu bami amba baye bakañingijile.” Kabiji Lesa waambile’mba: “Mambo inge nasakile, inge nakonsheshe kala kutanyika kuboko kwami ne kukupuma obewa ne bantu bobe na mwalo, abyo inge waonawinwe pano pa ntanda. Bino ano o mambo o nakulamina na bumi namba nkumweshe bulume bwami, kabiji’mba jizhina jami jitumbalale ne monse mwapela ntanda.” (Kulupuka 9:13-16) Yehoba wakebele kumwesha bulume bwanji ku bonse batamisha jizhina janji kupichila mu jishinda jo achibijilemo mambo a kwa Felo wakosele muchima. Kino kyavwangamo ne Satana Diabola, ye batelele kwi Yesu Kilishitu amba “mfumu wa panopantanda.” (Yoano 14:30; Loma 9:17-24) Byonka byo kyaambijilwe jimo, jizhina ja Yehoba jayukanyikilwe monse mwapela ntanda. Kukoka muchima kwamulengejile kuzhikijila bena Isalela ne jibumba ja mitundu yapusana pusana jatuntukile nabo pamo na kumupopwela. (Kulupuka 9:20, 21; 12:37, 38) Kufuma kyokya kimye ne lelo jino kuyukanyikisha jizhina ja Yehoba kwalengela bantu bavula kwiya mu bupopweshi bwa kine.
Kwingila na Bantu Bashupa
9. Mu ñanyi jishinda balongo ba kwa Mosesa mo babujile kumushingika Yehoba?
9 Bahebelu bayukile jizhina ja Lesa. Pa kwamba ku bena Isalela, Mosesa waingijishenga jino jizhina, pano bino kechi javula jo bamunemekanga Mwine mwina jizhina ne. Panyuma ya kuba Yehoba wibapokolola mu jishinda ja kukumya, bena Isalela baubile byepi byo babujile kutana mema awama a kutoma? Bamunyinyichile Mosesa. Kabiji bejizhañenye na mambo a kajo. Mosesa wibajimwine’mba kechi bamunyinyichilenga aye ne Alona ne, banyinyichilenga Yehoba. (Kulupuka 15:22-24; 16:2-12) Pa Mutumba wa Sinai Yehoba wapele bena Isalela Mizhilo, kabiji yanembelwe mu bisopelo bikatampe. Bino, bantu palutwe kacheche balengele mwana ñombe wa ngolode ne kumupopwela ne kwamba’mba bajinga na “kijilo kya Yehoba.”—Kulupuka 32:1-9.
10. Mambo ka lulombelo lwa kwa Mosesa lwanembwa mu Kulupuka 33:13 o lwanemena ku bakulumpe mu kipwilo ano moba?
10 Mosesa wakonsheshe byepi kwingila na bantu Yehoba bo atelele amba bauma mashingo? Wamusashijile Yehoba amba: “Inge natalwa bulongo ku meso enu, mumbule mashinda enu namba ngyuke byo muji namba ntalwe bulongo ku meso enu.” (Kulupuka 33:13) Byo batangijila mu kipwilo kya bena Kilishitu kya bakamonyi ba kwa Yehoba ano moba, bakulumpe balama jitanga ja mikooko ipelula kukila byajinga bena Isalela. Bino balomba mu jishinda jimotu’mba: “Mbulai ñendelo yenu, anweba Yehoba; mfunjishai mashinda enu.” (Masalamo 25:4) Kuyuka mashinda a Yehoba kwibalengela bakulumpe mu kipwilo kwingijila monka mwayila Byambo bya Lesa ne byubilo byanji.
Yehoba kyo Akeba ku Bantu Banji
11. Ñanyi mikambizho Yehoba yo apele Mosesa, kabiji mambo ka o twiitela muchima?
11 Yehoba kyo akebelenga bantu banji kuba wikyambilepo ku Mutumba wa Sinai. Palutwe kacheche Mosesa bamupele mabwe abiji apapakana panembelwe Mikambizho Jikumi. Byo akunkulukile mutumba, wamwene bena Isalela saka bapopwela mwana ñombe wa ngolode kabiji na mambo a bukaji watayile panshi mabwe apapakana kabiji alalaikile. Yehoba wanembele jikwabo Mikambizho Jikumi pa mabwe apapakana asongele Mosesa. (Kulupuka 32:19; 34:1) Kufuma kimye kyo beinembele ino mikambizho kechi yapimpulwa ne. Mosesa waingijilenga kwesakana na monka mo yayila. Lesa wilumbulwiletu patoka kwi Mosesa, kumubula byo afwainwe kuba byo ajinga wa kumwimenako. Bena Kilishitu kechi baji mu Mizhilo ya Mosesa ne, pano bino mu bintu Yehoba byo abujile Mosesa muji mafunde abula kwaluka engila ku bonse bapopwela Yehoba. (Loma 6:14; 13:8-10) Twayai twisambepo pa amo.
12. Kupopwela Yehoba aye yenka kwapwa kwalamachile byepi bena Isalela?
12 Popwelainga Yehoba aye yenka kwapwa. Bena Isalela bajinga ponka kimye Yehoba kyo aambile’mba ukeba kumupopwelatu aye yenka kwapwa. (Kulupuka 20:2-5) Bena Isalela bamwene bintu byavula byamwesheshe’mba Yehoba ye Lesa wa kine. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 4:33-35) Kechi na mambo a bintu byaubilenga mikoka ikwabo ne, Yehoba waambiletu patoka’mba kechi ukaleka bantu banji amba bapopwelenga bankishi nangwa mipashi ne. Kechi bafwanyijilwe kumupopwela kya na mukose mukosetu ne. Bonse bakonsheshe kumutemwa Yehoba na muchima wabo yense, ne na mweo wabo yense, ne na bulume bwabo bonse. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:5, 6) Kino kyavwangilemo ñambilo ne byubilo byabo, ko kuba’mba bwikalo bwabo bonsetu. (Bena Levi 20:27; 24:15, 16; 26:1) Yesu Kilishitu naye wamwesheshetu patoka’mba Yehoba ukeba kumupopwela aye yenka kwapwa.—Mako 12:28-30; Luka 4:8.
13. Mambo ka bena Isalela o bafwanyijilwe kukokelatu Lesa yenka kwapwa, kabiji ki ka kyakonsha kwitulengela kumukokela? (Musapwishi 12:13)
13 Kokelainga mikambizho ya Yehoba. Bena Isalela bakebewenga kwibavululako’mba kimye kyo balayañene ne Yehoba, balayañene’mba bakamukokelanga. Bajinga bingi na bwana bwa bene, pano bino bafwainwe kukokela bintu byonse bibakambizhe Yehoba. Kuba bino kwamwesheshenga’mba bamutemwa bingi Lesa kabiji kwakonsheshe kwibalengela abo ne baana babo kumwenamo byawama mambo mikambizho ya Yehoba yabikilweko kuba’mba ibakwashenga.—Kulupuka 19:5-8; Mpitulukilo ya mu mizhilo 5:27-33; 11:22, 23.
14. Lesa waambishepo byepi pa buneme bwa kutangizhako bintu bya ku mupashi ku bena Isalela?
14 Tangizhaingako bintu bya ku mupashi. Mukoka wa bene Isalela kechi wafwanyijile kutesha muchima ku bintu bya ku mubiji kukila bya ku mupashi ne. Bwikalo bwa bena Isalela kechi bwajinga bwa kukebesha bintu bya ku mubiji ne. Yehoba wasalulwilepo juba jimo mu mulungu ne kwijizhijika, jajinga juba ja kwingijilamo mingilo ya Lesa. (Kulupuka 35:1-3; Kubala 15:32-36) Pa mwaka pa mwaka kwaikalanga ne moba akwabo a bipwilo byazhila byatongwelwe. (Bena Levi 23:4-44) Kino kyo kyajinga kimye kya kushimikizha mingilo ya kukumya ya Yehoba, kuvululwako mashinda anji, ne kumusanchila pa byonse byawama byo ebobijilenga. Bantu byo bamwesheshenga munema wabo wa kunemeka Yehoba, bamwakaminwenga ne kumutemwa kabiji baendelenga mu mashinda anji. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:12, 13) Mafunde onse aji mu ino mikambizho akwasha bingi bakalume ba Yehoba ano moba.—Bahebelu 10:24, 25.
Kumvwisha Byubilo bya Yehoba
15. (a) Kumvwisha byubilo bya Yehoba kwamukwashishe byepi Mosesa? (b) Ñanyi mepuzho akonsha kwitukwasha kulangulukishapo pa kyubilo kimo kimo kya Yehoba?
15 Kumvwisha byubilo bya Yehoba kwakwashishe Mosesa kuyuka mwakwingijila na bantu. Kulupuka 34:5-7 kumwesha’mba Lesa wapichile ku meso a Mosesa ne kwamba’mba: ‘Yehoba, Yehoba, Lesa wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka, umwesha butemwe bubula kwaluka ku biumbi bya bantu, ne kulekela bantu bumbulwakoloka bwabo ne mizhilulwila yabo ne bubi bwabo, bino kechi ukebalekatu kwa kubula kwibakabisha ne, kabiji ukabisha baana ne bankana mambo a bubi bwa bashabo ne bwa bankambo yabo kufikizha ne ku kisemi kya busatu ne kya buna.’ Akitulumanai ne kulangulukapo pa bino byambo. Ishikishai’mba: ‘Nanchi kyubilo kimo kimo kilumbulula ka? Yehoba umwesha byepi kino kyubilo? Nga bakulumpe mu kipwilo bakonsha kumwesha byepi kino kyubilo? Kyubilo kimo kimo kyakonsha kwitukwasha byepi mu byonse byo tuba pa muntu pa muntu?’ Akimonai bino bya kumwenako.
16. Twakonsha kumvwisha byepi Lusa lwa Lesa, kabiji mambo ka kuba kino o kyanemena?
16 Yehoba ye “Lesa wa lusa ne wa bibusa.” Umvwe muji na buku wa Insight on the Scriptures, nga mambo ka a kubujila kutanga pa mutwe wa kuba’mba “Mercy (Lusa)”? Nangwa pesa pesai uno mutwe mu buku wa Watch Tower Publications Index nangwa Watchtower Library (CD-ROM)a pa kompyuta. Ingijishai concordance imukwasheko kutana binembelo byaamba pa lusa. Musakutana kuba’mba pa bimye bimo umvwe Yehoba wauba’mba alekele muntu mambo, uba bino mu lusa lwanji lwakila. Luno lusa lulengela Lesa kwibakuula bantu. Kya kumwenako, Lesa wibanengezhejile bena Isalela bintu bya ku mubiji ne ku mupashi kimye kyo bajinga pa lwendo lwa kuya ku Ntanda ya Mulaye. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 1:30-33; 8:4) Umvwe batamisha, Yehoba mu lusa lwanji wibalekelangako mambo. Wamwesheshe lusa ku bantu banji bakala. Ne bakalume banji ano moba nabo bafwainwa kwiubilanga lusa bene na bene!—Mateo 9:13; 18:21-35.
17. Kumvwisha mwayila bibusa bya Yehoba kwakonsha kukwasha byepi mu mpopwelo ya kine?
17 Lusa lwa Yehoba lwavwangamo ne bibusa. Nga kyambo kya “bibusa” mwakonsha kwikilondolola byepi? Monai binembelo byo byaamba pa bibusa bya Yehoba. Baibolo umwesha’mba bibusa bya Yehoba byavwangamo butemwe bo atemwa bantu bayanji. (Kulupuka 22:26, 27) Mu kyalo kiji kyonse, benyi kubikakotu ne bantu bakwabo, bakonsha kuyandakana. Yehoba byo afunjishenga bantu banji kubula kwikala na misalululo ne kubila lusa bantu ba uno mutundu, wibavulwileko kuba’mba nabo bajinga benyi mu Ijipita. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 24:17-22) Nga atweba bantu ba Lesa lelo jino kiji byepi? Kwiubila bibusa kwitukwasha kwikala bakwatankana kabiji kukebwila bakwetu nabo ku mpopwelo ya Yehoba.—Byubilo 10:34, 35; Lumwekesho 7:9, 10.
18. Tufunjilako ka ku lufunjisho Yehoba lo afunjishe bena Isalela lwa kuchinuzhuka mashinda a mikoka ikwabo?
18 Nangwa byonkabyo, kubila bibusa mikoka ikwabo kechi kwafwainwe kulengela bena Isalela kuleka kutemwa Yehoba ne byubilo byanji byawama ne. Onkao mambo, bena Isalela bebafunjishe’mba kechi bafwainwa kufunda mashinda, mpopwelo nangwa byubilo byatama bya mikoka ibazhokolokele ne. (Kulupuka 34:11-16; Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:1-4) Byobyo kiji ne kwi atweba ano moba. Twafwainwa kwikala bantu bazhila, mambo Yehoba Lesa wetu naye wazhila.—1 Petelo 1:15, 16.
19. Kumvwisha ne kuyuka Yehoba byo amona bundengamambo kwakonsha kuzhikijila byepi bantu banji?
19 Pa kuba’mba Mosesa omvwishe mashinda a Yehoba, wamumwesheshetu patoka amba nangwa kya kuba washikwa bundengamambo, bino ubanda kuzhingila. Upa bantu kimye kyabaya kya kufunda byo akeba ne kwibilondela. Umvwe bantu balapila Yehoba wibalekela mambo, bino pa mambo akatampe kechi ulekapotu byonkabyo ne. Wajimwineko Mosesa kyafwainwe kufumamo kulutwe inge bena Isalela bauba byawama, ne kyafwainwe kufumamo umvwe bauba kyatama. Kumvwisha mashinda a Yehoba kwakonsha kulengela bantu ba Lesa kubula kumupamo mambo umvwe beletela abo bene makatazho nangwa kulanguluka amba wabanda.
20. Ki ka kiketukwasha kuyuka mwakwingijila bulongo na bakwetu ba mu lwitabilo ne botutana mu mwingilo wetu? (Masalamo 86:11)
20 Umvwe mukeba kwikala na maana a Yehoba ne kuyuka mashinda anji, twajijilai na kupesapesa ne kulanguluka langulukapo pa byo mubena kutanga mu Baibolo. Langulukishaipo pa byubilo bya Yehoba. Na lulombelo monai byo mwakonsha kumulonda Lesa ne kwikela mwayila nkebelo yanji. Kino kikemukwasha kuchinuzhuka bitewa, kuyuka mwakwingijila na bakwetu ba mu lwitabilo, ne kukwasha bantu kuyuka ne kutemwa Lesa wetu wawama.
[Tubyambo twa mushi]
a Byonse bino byanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Bika byo Mwafundamo?
• Mambo ka bukimote kyo bwanemejile kwi Mosesa, kabiji mambo ka o bwanemena ne kwi atweba?
• Kubwelabwela kwi Felo na kumubula byambo bya Yehoba kwafuminemo ka?
• Ñanyi mafunde o bamufunjishe Mosesa ao engila ne kwi atweba?
• Twakonsha kumvwisha byepi byubilo bya Yehoba?
[Kipikichala pa peja 9]
Mosesa waambile mu bukishinka byambo bya Yehoba kwi Felo
[Kipikichala pa peja 10]
Yehoba wasolwele nkebelo yanji kwi Mosesa
[Kipikichala pa peja 12]
Langulukainga pa byubilo bya Yehoba