BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w06 1/1 pp. 8-13
  • Kino Kyo Kimye Kya Kubapo Kimo

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Kino Kyo Kimye Kya Kubapo Kimo
  • Kyamba kya Usopa—2006
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Lesa byo Atemenwe Bantu banji Bapondokele
  • Ubaipo Kimo Lonka Luno
  • Mpelo Ikafikila Bupopweshi kya Kubazhimukila
  • Walwilangako Mpopwelo ya Kine
    Kyamba kya Usopa—2008
  • Kyamwekele pa Mutumba wa Kamela
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
  • Yehu Watundaikanga Na Lupata Mpopwelo Ya Kine
    Kyamba kya Usopa—2011
  • Muka Mfumu Wakanamine Bamukambula
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2006
w06 1/1 pp. 8-13

Kino Kyo Kimye Kya Kubapo Kimo

“Bimye binga byo musakukankazhama na michima ibiji?”—1 BAMFUMU 18:21.

1. Ano moba etu apusana byepi na moba a kala?

NANCHI mwaitabila kuba’mba Yehoba ye Lesa wa kine nyi? Abya mwaitabila ne kuba’mba bungauzhi bwa mu Baibolo butela ano moba amba o ‘moba apelako’ a bwikalo bubi bwa kwa Satana nyi? (2 Timoti 3:1) Umvwe ibyo, mwafwainwa kwitaba kuba’mba kino kyo kimye kya kubapo kimo. Kino kyo kimye kyakila mu kutama mu bwikalo bonse bwa bantu.

2. Ki ka kyamwekejile bisaka jikumi bya bufumu bwa bena Isalela mu moba a Mfumu Ahaba?

2 Mu myaka kitota kya bu jikumi B.C.E., bena Isalela bafwainwe kubapo kimo. Ñanyi ye bakonsheshe kwingijila? Na mambo a byamwambijilenga mukazhanji Yezebeli wabulanga kupopwela Lesa, Mfumu Ahaba walengejile bisaka jikumi bya bufumu bwa bena Isalela kutendeka kupopwela Baela. Baela wajinga lesa ye balangulukanga’mba wapananga mvula ne bijimwa byavula. Bapopweshi ba kwa Baela bavula bamulambilanga uno nkishi wabo. Pa kuba’mba bamulengele Baela kupesha bijimwa ne banyama babo, bapopweshi banji baubanga bulalelale na bapite batanwanga pa nzubo ya Lesa. Kabiji bechibaulanga bene monka mwayijile bisela byabo kuba’mba mashi apokomokenga pa mibiji yabo.—1 Bamfumu 18:28.

3. Kupopwela Baela kwalengejile bantu ba Lesa kuba ka?

3 Bena Isalela 7, 000 bashajilepo bakaine kumufukamina nkishi ne kwivwanga mu byubilo byatama. (1 Bamfumu 19:18) Balamine lulayañano lwabo na Yehoba Lesa, kabiji kino kibalengejile kumanama. Kya kumwenako, mfumu wamukazhi Yezebeli waipayile bangauzhi ba Lesa bavula bingi. (1 Bamfumu 18:4, 13) Ano meseko alengejile bena Isalela bavula kupajika lwitabilo lwabo, kukeba’mba batokeshenga Yehoba ne Baela ku muchima. Bino kino kyamwesheshe patoka kuba’mba basatukijile Yehoba ne kutendeka kupopwela lesa wa bubela. Yehoba walayile bena Isalela amba ukebapesha umvwe bamutemwa ne kukokela mikambizho yanji. Pano bino wibajimwine amba byo aji Lesa “wa mukao” inge ne kumukokela ne, ukebonauna.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 5:6-10; 28:15, 63.

4. Ki ka Yesu ne batumwa banji kyo baambilepo kuba’mba kyo kikamwekela bena Kilishitu, kabiji kino kibena kufikizhiwa byepi?

4 Ano moba bintutu bimo byo bibena kubiwa ne mu Kilishitendomu. Bantu bavula baya mu bipwilo bya mu Kilishitendomu betela’mba bena Kilishitu, pano bino moba abo a kukokoloka, byubilo, ne mafunjisho abo byapusana bingi na bifunjisha Baibolo. Byonka byajinga Yezebeli bantangi ba mu Kilishitendomu nabo bemena kuntundwa na kumanyika Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kabiji kufumatu ku kala kene bo butundaika makondo, kibena kulumbulula’mba nabo bakwashako mu ano makondo mwipayiwa bapopweshi bavula. Kukwasha makafulumende mu jino jishinda kutelwa mu Baibolo amba bulalelale bwa ku mupashi. (Lumwekesho 18:2, 3) Kabiji Kilishitendomu utentemesha byubilo bya bunya mambo nangwatu bene bantangi ba bupopweshi bebyuba. Yesu Kilishitu ne batumwa banji baambijile jimo pa kuno kupondoka mu lwitabilo. (Mateo 13:36-43; Byubilo 20:29, 30; 2 Petelo 2:1, 2) Ki ka kikebamwekela bantu bavula baji mu Kilishitendomu? Kabiji ñanyi mwingilo wingila bapopweshi bakine ba Yehoba wa kukwasha bano bantu ne bantu bonse bo baluwankanya ku bupopweshi bwa bubela? Tukumbula bulongo ano mepuzho inge twatanga pa byubilo byalengejile ‘konauna Baela mu Isalela ne kumupwishamo.’—2 Bamfumu 10:28.

Lesa byo Atemenwe Bantu banji Bapondokele

5. Yehoba wamwesheshe byepi kuba’mba wibateleko muchima bantu banji bapondokele?

5 Yehoba kechi umwenamo lusekelo mu konauna bantu bapondoka ne. Byo aji Shetu wa butemwe, ukeba bonse babi kulapila ne kwaluluka. (Ezikyo 18:32; 2 Petelo 3:9) Kya kumwenako, Yehoba waingijishe bangauzhi bavula mu moba a kwa Ahaba ne Yezebeli kujimuna bantu banji pa malwa ajinga mu kupopwela Baela. Ngauzhi umo ke Elaija. Panyuma ya kyashi akyo kyaambijilwe jimo, Elaija waambijile Mfumu Ahaba kupwizha bena Isalela ne bangauzhi ba kwa Baela ku Mutumba wa Kamela.—1 Bamfumu 18:1, 19.

6, 7. (a) Elaija wasolwele byepi kine kintu kyalengejile kupondoka mu Isalela? (b) Bangauzhi ba kwa Baela baubile byepi? (c) Nga Elaija waubile ka?

6 Bantu bepwizhizhe pamo pa mpunzha pajinga kya kusokelapo milambo kwi Yehoba kyo “bakundwile,” kampe na mambo a kukeba kutokesha Yezebeli ku muchima. (1 Bamfumu 18:30) Kya bulanda ke kya kuba’mba bena Isalela bashinkilwepo kechi bayukile wafwainwe kunokesha mvula ne, kana Yehoba nyi, inyi kana Baela. Bangauzhi ba kwa Baela bajinga 450, bino Elaija ye yenkatu ngauzhi waimenejilengako Yehoba. Elaija byo aambile pa lwine lukatazho, washikishe bantu amba: “Bimye binga byo musakukankazhama na michima ibiji?” Kabiji wanungilepo kuba’mba: “Inge Yehoba ye Lesa, mulondelai; kabiji inge Baela ye Lesa nanchi mulondelai.” Elaija watongwelepo jishinda jimo ja kuyukilamo Lesa wa kine kuba’mba akwashe bena Isalela bajinga na luzhinauko kutendeka kwingijila Yehoba. Bañombe babiji baipaiwe, umo wajinga wa kulambula kwi Yehoba ne mukwabo naye kwi Baela. Lesa wa kine wafwainwe kusoka kitapisho na mujilo. Bangauzhi ba kwa Baela banengezhezhe kitapisho kyabo, kabiji pa kimye kyabaya baichilenga’mba: “Anweba Baela tukumbulaipo.” Elaija byo atatwile kwibakosamika ne abo batendekele kwichibaula bene poso mashi byo apokomokelenga kabiji ne kwaula baawilenga. Bino kafwako nangwa umo wakumbwilepo ne.—1 Bamfumu 18:21, 26-29.

7 Kabiji kyaalukijile kwi Elaija. Patanshi wanengezhezhe kya kusokelapo bitapisho kya Yehoba ne kubikapo bipimvwa bya mwana ñombe. Kepo aambile’mba bayuzhe milondo ikatampe ina ya mema ne kwiechila pa kitapisho. Baichijilepo jisatu poso ne mema byo apalambilenga konse konse ku kyakusokelapo ne lufulwa naye wayujile na mema. Kepo Elaija alombele’mba: “Anweba Yehoba, Lesa wa Abalahama, ne wa Isaka, ne wa Isalela, kiyukanyikwe ja lelo amba anweba mwi Lesa mu Isalela, kabiji kiyukanyikwe amba amiwa yami kalume wenu, kabiji amba ne bino bintu byonse byo nauba ne byuba na jiwi jenu. Nkumbulai, anweba Yehoba, nkumbulai namba bano bantu bayuke’mba anweba Yehoba, yenu Lesa, wayuka kwalulula michima ya bantu.”—1 Bamfumu 18:30-37.

8. Lesa wakumbwile byepi lulombelo lwa kwa Elaija, kabiji uno ngauzhi waambile’mba ka?

8 Mujilo wa Lesa wa kine waponene mwiulu nzu ne kusoka mulambo ne kya kusokelapo bitapisho. Kabiji waumishe ne mema ajinga mu lufulwa lwazhokolokele kya kusokelapo bitapisho. Akifwanyikizhai byo kyajinga ku bena Isalela. “Baponene panshi kinkuvumene ne kwamba’mba: Yehoba ye Lesa; Yehoba ye Lesa.” Ponkapo Elaija wibambijile bena Isalela amba: “Bakwatai bangauzhi ba Baela, kechi muleke nangwa umo apuluke ne.” Bonse bangauzhi ba Baela 450 bebepayijile ku Mutumba wa Kamela.—1 Bamfumu 18:38-40.

9. Bapopweshi ba kine baesekelwe byepi jibiji?

9 Mu jonkaja juba Yehoba wanokeshe mvula wabujile kunokapo pa myaka isatu ne bañondo batanu na umo. (Yakoba 5:17, 18) Fwanyikizhai byajinga misambo ya bena Isalela pa kubwelamo ku mazubo abo; bakonsha besambilenga’mba Yehoba ye Lesa wa kine. Nangwa byonkabyo bapopweshi ba Baela batwajijilepotu na kumupopwela. Yezebeli watwajijile na mikwekele yanji ya kukabisha bamingilo ba Yehoba. (1 Bamfumu 19:1, 2; 21:11-16) Onkao mambo bulumbuluke bwa bantu ba Yehoba bwaesekelwe jibiji. Nanchi batwajijile kumwingijila Yehoba kufikatu ne mu juba janji ja kije ja konauna bapopweshi ba Baela nyi?

Ubaipo Kimo Lonka Luno

10. (a) Mu ano moba, bena Kilishitu bashingwa babena kuba ka? (b) Kukokela mukambizho uji mu Lumwekesho 18:4 kulumbulula ka?

10 Mu ano moba, bena Kilishitu bashingwa babena kwingila mwingilo yenka waingijilepo Elaija. Babena kujimuna bantu baji mu Kilishitendomu ne bantutu bakwabo kuba’mba bupopweshi bwa bubela buji mu kizumba. Kino kyalengela bantu bavula kufumamo mu bupopweshi bwa bubela. Bepana kwi Yehoba ne kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu Kilishitu babatizwa. Ee, baumvwina lujimuno lwa Lesa lwaamba pa bupopweshi bwa bubela’mba: “Anweba bantu bami, lupukaimo mwi aye, kechi mumvwañane nanji mu bya bundengamambo bwanji ne, namba mwakatambulako myalo yanji.”—Lumwekesho 18:4.

11. Ki ka kikebewa pa kuba’mba twitabilwe kwi Yehoba?

11 Bantu bavula nangwa kya kuba bateleka ku mambo awama a mu Baibolo asampanya Bakamonyi ba kwa Yehoba, kechi bayuka kyo bafwainwa kuba ne. Bamo batanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu nabiji ku Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga ne kupwila kwa nkambi. Tukwasha bano bonse kulanguluka pa byambo bya kwa Elaija bya kuba’mba: “Bimye binga byo musakukankazhama na michima ibiji?” (1 Bamfumu 18:21) Mu kifulo kya kukankazhamanga, bafwainwa kubapo kimo lonka luno kuba’mba bekale bapopweshi ba Yehoba babatizwa. Luketekelo lwabo lwa kwikala myaka ne myaka luji mu kizumba!—2 Tesalonika 1:6-9.

12. Bena Kilishitu babatizwa baji byepi mu kizumba, kabiji bafwainwa kubapo ka?

12 Kya bulanda ke kya kuba’mba bena Kilishitu bamo babatizwa babena kupopwela Lesa kyanamukose mukosetu. (Bahebelu 10:23-25; 13:15, 16) Bakwabo nabo bekileka kupwila na mambo a kuchina kumanyikwa, kutabankana na bya mu bwikalo, kukeba bunonshi ne bya kisangajimbwe. Yesu wajimwine’mba abye bintu byakonsha kulengela baana banji ba bwanga kwituntula nangwa kufwamo. (Mateo 10:28-33; 13:20-22; Luka 12:22-31; 21:34-36) Mu kifulo kya ‘kukankazhamanga na michima ibiji,’ bano bantu bafwainwa ‘kuteshakotu muchima ne kulapila’ kabiji ne kwipana kwi Lesa.—Lumwekesho 3:15-19.

Mpelo Ikafikila Bupopweshi kya Kubazhimukila

13. Londololai bintu byo byajinga mu Isalela kimye Yehu kyo bamushingile manyi kuba’mba ekale mfumu.

13 Kine kintu kyafwainwa kulengela bantu kubapo kimo lonka luno kyamwekela mu byo kyajinga ku bena Isalela saka papita kala myaka 18 kufuma kimye kwajinga kukeba kumona Lesa wa kine ñanyi pa Mutumba wa Kamela. Juba ja Yehoba ja lonaiko lwa bupopweshi bwa kwa Baela jaishile kya kubazhimukilatu kimye kya mwingilo wa kwa Elisha wapingile pe Elaija. Mwana wamulume wa Mfumu Ahaba, aye Yolama ye walaminenga Isalela kabiji Yezebeli inanji wakijinga mumi. Elisha watumine kalume wanji mu bufyamfya kuya na kushinga manyi mukulumpe wa nzhita ya bena Isalela aye Yehu amba ekale mfumu. Pa kyokya kimye Yehu wajinga ku musela wa Yodano mu Lamota-gileada na kulwa nkondo na balwanyi ba bena Isalela. Mfumu Yolama wakajinga mu kimpachiko kya Yezelela kwipi na mpunzha ya Megido na kumubuka bilonda byo bamwashile mu nkondo.—2 Bamfumu 8:29–9:4.

14, 15. Ñanyi mwingilo ye bamupele Yehu, kabiji waubilepo byepi?

14 Yehoba wamukambizhe Yehu amba: ‘Ukonaune kisaka kya Ahaba nkambo yobe, namba nkashinkanye nanji Yezebeli na mambo a mashi a bakalume bami bangauzhi, ne na mambo a mashi a bakalume bami bonse amiwa Yehoba. Mambo kisaka kyonse kya Ahaba kikonaika; . . . Bakabwa bakamujila Yezebeli mu ntanda ya Yezelela, kabiji kafwako ukamuzhika ne.’—2 Bamfumu 9:7-10.

15 Yehu waubilepo kimo. Ponkapotu wakanjijile pa kalaki wanji ne kusontomoka lubilo kuya ku Yezelela. Kasopa wa mu Yezelela wamwene byaendesheshenga Yehu kabiji wabwelele waambila Mfumu Yolama, ne Yolama wakanjijile pa kalaki wanji kuya na kukasambakana uno mukulumpe wa nzhita. Kabiji Yolama byo amumwene, wamushikishe’mba: ‘Mwaiya mu mutende nyi?’ Yehu wamukumbwile’mba: “Kwikale mutende byepi byo kuji bupite ne buñanga bwa lubuko bwavula bwa kwa inobe Yezebeli?” Ponkapotu, Mfumu Yolama saka akyangye kunyema ne, Yehu wavwemwine buta bwanji bwa mukanda ne kumwasa kya kuba muketo wakapulankana ne mu muchima wanji.—2 Bamfumu 9:20-24.

16. (a) Bukishinka bwa bantungu bwa kwa Yezebeli bwaesekelwe byepi? (b) Byambo bya kwa Yehoba pe Yezebeli byafikizhiwe byepi?

16 Kabiji Yehu wayile mu muzhi na kalaki wanji. Yezebeli saka eshinga manyi ku meso watajilenga pangye mu kipenze, kabiji wamwimwine Yehu na kumuchinya. Kwakubula nangwa kutako muchima ne, Yehu wabijikile’mba: “Bakwami bañanyi?” Bakalume ba kwa Yezebeli bafwainwe kubapo kimo. Bantungu babiji nangwa basatu bamusumbijile mu kipenze. Ponkapotu, bukishinka bwabo bwaesekelwe. Yehu wibambijile’mba: “Mutayai munshi.” Kepo bamutayile munshi kabiji bambili ba kwa Yehu bamunyantawile. Abino byo byafwile mwine watendekeshe bupopweshi bwa kwa Baela mu Isalela. Kimye kyo baubile amba bakamuzhike bataine bakabwa baja mubiji yense byonka byo kyaambijilwe jimo.—2 Bamfumu 9:30-37.

17. Konaunwa kwa kwa Yezebeli kukosesha byepi lwitabilo mu bintu bya kulutwe?

17 Byo byo kikekala ne kwi pite utelwa’mba “Babilona Mukatampe.” Uno pite wimenako bupopweshi bwa bubela buji mu ntanda ya kwa Satana bwatendekejile mu muzhi wakala wa Babilona. Panyuma ya konauna bupopweshi bwa bubela, Yehoba Lesa ukalukila ku bantu bonse baji ku lubaji lwa kwa Satana. Bano bonse bakonaunwa, ne kushapotu bantu baoloka kwapa.—Lumwekesho 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Panyuma ya lufu lwa kwa Yezebeli, ki ka kyamwekejile bapopweshi ba kwa Baela mu Isalela?

18 Panyuma ya lufu lwa kwa Yezebeli, Mfumu Yehu kechi wakankazhamine kwipaya bonse ba mu kisaka kya kwa Ahaba pamo ne babineme ne. (2 Bamfumu 10:11) Bino bamo bena Isalela bapopwelanga Baela bashajile mu ntanda. Bano bonse Yehu wibamwesheshe “lupata lwanji lwa kwingijila Yehoba.” (2 Bamfumu 10:16) Yehu wimwesheshe nobe mupopweshi wa Baela ne kwamba’mba kwikale kipwilo kyazhila ku nzubo ya Baela yashimikile Ahaba mu Samaliya. Bonse bapopwelanga Baela mu Isalela baishile ku kino kipwilo. Bonse bebepaijile monka mu nzubo ya Baela ku bantu ba kwa Yehu. Baibolo wapezhako jino jishimikila amba: “Byonkabyo Yehu waonawine Baela mu Isalela ne kumupwishamo.”—2 Bamfumu 10:18-28.

19. Ñanyi kintu kyawama kibena kutengela “jibumba jikatampe” ja bantu bakishinka babena kupopwela Yehoba?

19 Bupopweshi bwa kwa Baela bebupwishishemo mu Isalela. Byo kikekala ne ku bupopweshi bwa bubela bwa ino ntanda nabo bakebupwishamo kya kubazhimukilatu. Nanchi mukekala ba kwa ñanyi mu joja juba ja lonaiko? Ubaipo kimo lonka luno, kabiji mukekala na jishuko ja kupulukila pamo na “jibumba jikatampe” ja bantu bakapuluka “malwa akatampe.” Kepo mukasekela ne kutota Lesa amba waonauna “pite mukatampe . . . wabipishenga ntanda na bulalelale bwanji.” Mukakwatankena pamo na bapopweshi bakwenu bakine, ne kwimba lwimbo wimba bilengwa bya mwiulu amba: “Aleluya: mambo Nkambo Lesa wetu, wa bulume bonse, waikala ke mfumu.”—Lumwekesho 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.

Mepuzho a Kulangulukapo

• Bena Isalela ba kala bazhachilwe byepi na mambo a kupopwela Baela?

• Ñanyi bukapondo bwaambijilwe jimo mu Baibolo, kabiji buno bungauzhi bwafikizhiwe byepi?

• Yehu wapwishishe byepi bonse bapopwelanga Baela?

• Pa kuba’mba tukapuluke juba ja Lesa ja lukabisho twafwainwa kuba ka?

[Mapu pa paja 9]

(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)

Soko

Afreki

Helakata

Yokeneama

Megido

Taanaka

Dotanyi

SAMALIYA

Enedola

Shunema

Ofula

Yezelela

Ibeleama (Gata-limona)

Tilaza

Bete-shemeshi

Bete-sheana (Bete-shana)

Yabeshi-gileada

Abela-mehola

Nsulo Itupauka Mema ya Haloda

Muzhi wa Bete-abele

Lamota-gileada

Mountain Peaks

Mutumba wa Kamela

Mutumba wa Tabola

Mole

Mutumba wa Giliboa

[Bodies of water]

Kalunga ka Meditelanya

Kizhiba kya Ngalilea

[River]

Mukola wa Yodano

[Byambo bya Muntu Ungi]

Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Bipikichala pa peja 10]

Kwingila mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kupwila kimye kyonse byanema bingi mu mpopwelo ya kine

[Kipikichala pa peja 12, 13]

Bonse bakeba kupuluka juba ja Yehoba bafwainwa kubapo kimo byonka byaubile Yebu

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu