“Bonse, Pa Muntu Pa Muntu, Bakasenda Bisendwa Byabo Bene, Au Kyanji, Au Kyanji”
“Atweba bonsetu umo umo tukeambila mambo kwi Lesa.” —Loma 14:12.
1. Ñanyi kisendwa Bahebelu basatu kyo besendejile mu bukishinka?
BANSONGWALUME basatu Bahebelu baikalanga mu Babilona byo bafwainwe kufuukulapo byalumbulwilenga kwikala na bumi nangwa lufu. Nanchi bafwainwe kupopwela yewa nkishi kwesakana na byaambile mizhilo ya kyalo nyi? Inyi bafwainwe kukana kumupopwela ne kutayiwa mu kisha kya mujilo? Ba Shadalaka, Meshaka, ne Abedenego kechi bajingapo na kimye kya kwipuzha uji yense ne, kabiji kechi bafwainwetu ne kwipuzha ne. Kwakubula nangwa kukankazhamatu ne, baambile’mba: “Anweba mfumu muyuke’mba atweba kechi twaswa kwibengijila balesa benu ne, nangwa kumupopwela awa nkishi wa ngolode ye mwaimika ne.” (Danyela 3:1-18) Aba Bahebelu basatu besendejile bene kisendwa kyabo.
2. Bañanyi balengejile’mba Pilato amufwishetu na mambo kya nshiji Yesu Kilishitu, kabiji nanchi kino kyamufumishe mu mambo uno ndamakyalo wa bena Loma nyi?
2 Byo papichile myaka bitota bitanu na kimo, ndamakyalo waumvwine byo bashinawijilenga yewa muntu. Byo apitulukile mu mambo anji, wataine kuba’mba awa muntu wabinga. Nangwa byonkabyo, jibumba jaubile lupata amba bamwipaye. Uno ndamakyalo waesekele kukana, pano bino wakankelwe kwingila mwingilo wanji ne kumvwina waumvwijile byaambile bantu. Waowele ku maboko anji ne kwamba’mba: ‘Nefungako mu ano mashi a uno muntu.’ Panyuma ya bino, wibapele uno muntu amba bamupope. Ee, mu kifulo kya kuba’mba Pontiusa Pilato aye mwine achibe mambo a kwa Yesu Kilishitu, walekejile bantu kumuchibilako. Nangwa kya kuba Pilato waowele ku maboko anji, wakijinga na mambo, mambo wamufwishishetu na mambo kya nshiji Yesu.—Mateo 27:11-26; Luka 23:13-25.
3. Mambo ka o twafwainwa kubujila kupela bakwetu kisendwa kya kwitufukwilako bya kuba?
3 Nga anweba mwakonsha kuba byepi? Umvwe ke mufuukule bya kuba, nanchi muba byonka byaubile Bahebelu basatu nyi, inyi muleka bakwenu ke bemufuukwileko bintu? Kechi kyapela kufuukula bya kuba ne. Muntu wafwainwa kukoma mu maana pa kuba’mba afuukulenga bulongo bintu. Kya kumwenako, bansemi bafwainwa kufukwilangako bulongo baana babo ba bacheche bintu bya kuba. Kyashupa bingi kufuukula bya kuba umvwe akyo kintu kyakobankana kabiji kubena kukebewa kuyuka mwa kwikyubila. Nangwa byonkabyo, kufuukula bya kuba kechi kintu kikatampe kyakonsha kwesakana pamo na bintu ‘bitunemena,’ nangwa bintu bitukatazha, byakonsha kwitusendelako boba “ba bumupashi” ne. (Ngalatiya 6:1, 2) Abino ke bisendwa byetu mambo “atweba bonsetu umo umo tukeambila mambo kwi Lesa.” (Loma 14:12) Baibolo waamba’mba: “Bonse, pa muntu pa muntu, bakasenda bisendwa byabo bene, au kyanji, au kyanji.” (Ngalatiya 6:5) Twakonsha kufuukula byepi bulongo bya kuba mu bwikalo bwetu? Patanshi, twafwainwa kuyuka papelela bulume bwetu ne kuyuka byo twafwainwa kubapo.
Kintu Kyakonsha Kwitukwasha
4. Twafwainwa kufunjilako ka ku bunsatuki bwa bamulume ne mukazhi batanshi kimye kyo tubena kufuukula bya kuba?
4 Kala kene, bamulume ne mukazhi batanshi baletele malwa mambo a byo bafuukwilepo. Bajiile kipangwa kya ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama. (Ntendekelo 2:16, 17) Ki ka kibalengejile kufuukula bibye? Baibolo waamba’mba: “Mwanamukazhi byo amwene’mba kyo kichi kyawama kujako, kabiji kyamweka bingi bulongo ku meso, kabiji kyo kichi kyafwainwa kusaka mu kumwalula muntu ke wa maana, waapileko bipangwa, ne kuja wajile. Kabiji wamupelepo mwata wanji, ne aye wajile.” (Ntendekelo 3:6) Evwa kechi wafuukwile bulongo ne. Ye walengejile’mba ne Adama nanji obe byonka byo aubile. Kyafuminemo, bundengamambo ne lufu ‘byakumbene ku bantu bonse.’ (Loma 5:12) Bunsatuki bwa ba Adama ne Evwa bwitufunjisha kuyuka papelela lūsa lwetu kuba’mba: Bantu bafwainwa kuketekela mwi Lesa kwibatangijila, mambo kwa kubula aye, kuba bafuukula bulongo bintu ne.
5. Yehoba witutangijila byepi, kabiji twafwainwa kuba ka pa kuba’mba tumwenemo?
5 Twatemwa bingi mambo twayuka’mba Yehoba Lesa ye witutangijila! Binembelo bitubula’mba: “Byo mukasendukila mu jaya ku kilujo nangwa mu jaya ku kipiko mukomvwa jiwi kunyuma yenu amba; Jishinda jino jo mwafwainwa kuyamo.” (Isaya 30:21) Yehoba wamba ne atweba kupichila mu Baibolo, Mambo anji. Twafwainwa kufunda Binembelo ne kwibiyuka bulongo mo byatala. Pa kuba’mba tufuukulenga bulongo bintu, twafwainwa kuja ‘kajo kakosa ka bakoma.’ Kabiji umvwe kano kajo ‘twapijila nako,’ twikala ‘na maana alumbuluka a kupima ne kuyuka byawama ne byatama.’ (Bahebelu 5:14) Twafwainwa kupima maana etu kupichila mu kwingijisha byo tufunda mu Mambo a Lesa.
6. Pa kuba’mba jiwi ja mu muchima wetu jingilenga bulongo, ki ka kyo twafwainwa kuba?
6 Kabiji jiwi ja mu muchima wetu jakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu. Jiji na bulume bwa kuyuka mwakubila bintu, kabiji jakonsha ‘kwituzhachisha nangwa kwitubingisha.’ (Loma 2:14, 15) Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba jingile bulongo, twafwainwa kwijipizha na maana alumbuluka aji mu Mambo a Lesa ne kwingijisha byo tufunda. Umvwe twabula kupizha jiwi ja mu muchima wetu, jakonsha kwitulengela kutendeka kwitumpa mu bisho ne mu byubilo byatama. Kabiji byambo byamba bantu nabyo byakonsha kwitutwala mungi. Ki ka kimweka umvwe twabula kulondela bitubula jiwi ja mu muchima wetu, twabwela twalala mafunde a Lesa? Mu kuya kwa moba jino jiwi jakonsha kuma ‘nobe bejisoka na kyela kya mujilo,’ kabiji jakonsha kuchichila nobe mukovu. (1 Timoti 4:2) Pano bino umvwe twapizha jiwi ja mu muchima wetu na Mambo a Lesa, jakonsha kwitutangijila bulongo.
7. Ki ka kyafwainwa kwitukwasha kufuukula bulongo bintu?
7 Onkao mambo, pa kuba’mba tufuukulenga bulongo bintu, twafwainwa kuyuka mwatala Binembelo ne kwibingijishanga. Mu kifulo kya kufuukula bintu bukiji bukiji, twafwainwa kukitekanya ne kumona mafunde a Lesa byo aamba pa kyo kyo kintu, apa bino twafuukula bulongo. Nangwatu betubula’mba tufuukule bintu bukiji bukiji, byonka byo kyajinga kwi ba Shadalaka, Meshaka, ne Abedenego, tukakonsha kukumbula bulongo umvwe twafunda maana alumbuluka aji mu Mambo a Lesa kabiji umvwe jiwi ja mu muchima wetu jafunjishiwa bulongo. Pa kuba’mba tumone kukoma kufika ne ku bukulumpe byo kwakonsha kwitukwasha pa kufuukula bya kuba, twayai twisambe pa mbaji ibiji ya mu bwikalo.
Bañanyi bo Twafwainwa Kwendañana Nabo?
8, 9. (a) Ñanyi mafunde etubula byo twafwainwa kuchina kwendañana na bantu batama? (b) Nanchi bantu baji na byubilo byatama bo bonkatu bo twafwainwa kubula kwendañana nabo nyi? Londololai.
8 Mutumwa Paulo wanembele’mba: ‘Kechi mujimbaikwene: Kwendañana na babi ko kuvulañanya bisela byawama.’ (1 Kolinda 15:33) Yesu Kilishitu waambijile baana banji ba bwanga amba: ‘Anweba kechi mwi ba panopantanda ne.’ (Yoano 15:19) Umvwe twafunda ano mafunde, tufikenatu kuyuka byo kyatamina kwendañana na ba bulalelale, bankende, bangivi, bapendwapendwa, ne bakwabotu ba byonkabye. (1 Kolinda 6:9, 10) Byo tutwajijila kufunda bukine bwa mu Baibolo, tuyuka’mba umvwe ke tutambe bantu ba iwe mutundu mu mafilimu, pa televizhonyi, pa kompyuta nangwatu kwibatanga mu mabuku, bakonsha kwitonauna. Kabiji kechi twafwainwa kwisambanga pa Intaneti “na babujimbijimbi ne.”—Masalamo 26:4.
9 Nanchi twafwainwa kwendañana na boba baji na byubilo byawama pano babula lwitabilo mwi Lesa wa kine nyi? Binembelo bitubula’mba: “Byonse bya panopantanda biji mu bulume bwa kwa aye mubi.” (1 Yoano 5:19) Bantu baji na byubilo byatama kechi bo bonkatu bo twafwainwa kubula kwendañana nabo ne. Ne bantu babula kutemwa Yehoba nabo kechi twafwainwa kwendañana nabo ne.
10. Ki ka kitukwasha kufuukula bulongo bintu kimye kyo tuji na bantu ba ino ntanda?
10 Kechi kyakonsheka kwibavulamakotu bantu ba ino ntanda ne. (Yoano 17:15) Mambo bano bantu twisamba nabo mu mwingilo wa bwina Kilishitu, ku sukulu, ne ku nkito. Muntu wasongola nangwa kusongolwa ku muntu wabula Kamonyi wa kwa Yehoba wakonsha kukilamo kwendañana na bantu ba ino ntanda kukila bakwabo ba mu lwitabilo. Pano bino umvwe maana alumbuluka twiapizha bulongo, tukayuka kuba’mba nangwa tuji na bantu ba ino ntanda, kechi twafwainwa kwibaleka’mba bekale balunda netu ne. (Yakoba 4:4) Kino kitulengela kufuukula bulongo bintu ne kumona kana twakonsha kwivwanga mu mingilo ikwabo ya ku sukulu panyuma ya kukotoka nabiji bisela, mazha, ne kutanwa ku makayo ne bya kujajaja byo banengezhezha bakwetu mo twingijila.
Kusala Nkito
11. Ñanyi kintu kitanshi kyo twafwainwa kuba saka tukyangye kutwela nkito?
11 Umvwe ke twingijishe bulongo mafunde a mu Baibolo, kitukwasha kufuukula bulongo bintu mu kufikizha mutembo wetu wa ‘kumwena ba mu nzubo yetu.’ (1 Timoti 5:8) Patanshi twafwainwa kumona biji yoyo nkito, ne byo tukeingilanga. Kyatama kukeba nkito yabula kuswishiwa mu Baibolo. Onkao mambo, bena Kilishitu bakine kechi batwela nkito yavwangamo kupopwela bankishi, bwivi, kwingijisha mashi mu jishinda jatama, nangwa byubilotu bikwabo byakanyiwa mu binembelo ne. Kabiji kechi twafwainwa kubepa ne, nangwa kya kuba mukulumpe wetu wa nkito ye witwambila.—Byubilo 15:29; Lumwekesho 21:8.
12, 13. Kimye kyo tubena kufuukula nkito yo tukeba kutwela, ñanyi bintu byo twafwainwa kulangulukapo?
12 Ibyepi ayo nkito inge kechi ilala mafunde a Lesa ne? Umvwe twayuka bukine ne kupizha bulongo maana etu alumbuluka, kitukwasha kutalapo bulongo pa yoyo nkito. Ibyepi inge ayo nkito iketulengelanga kwivwanga mu byubilo byakanyiwa mu binembelo, nabiji kukumbula mafoni mu kabungwe katala pa bisela bya lubekyo? Twafwainwa kuyuka ne uketufoleshanga mali ne mpunzha po tukengijilanga. Kya kumwenako, umvwe mwina Kilishitu aye mwine ye wayuka mingilo ya kupenta, nanchi ukakeba nkito ya kupenta bipwilo bya mu Kilishitendomu mu kutundaika bupopweshi bwa bubela nyi?—2 Kolinda 6:14-16.
13 Kyakonsha kwikala byepi inge mukulumpe wetu wa nkito watambula mwingilo wa kupenta kishimikwa kya bupopweshi bwa bubela? Inge kyaikala bino, twafwainwa kuyuka papelela lūsa lwetu pa yoyo nkito ne po twakonsha kupelela kwingilako. Nga kwingila mingilo yabula kukanyiwa mu Baibolo nabiji kutwala makalata ku mpunzha kuji konse mu kimasamasa, nangwatu akwa kubiwa bisela byatama? Nanchi kechi twafwainwa kulondela jifunde jiji pa Mateo 5:45 nenyi? Kabiji twafwainwa ne kumona jiwi ja mu muchima wetu byo jakonsha kwikala umvwe ke twingile yoyo nkito kimye kyonse. (Bahebelu 13:18) Pa kuba’mba tufuukulenga bulongo nkito yo twafwainwa kwingila, twafwainwa kupizha bulongo maana etu alumbuluka ne kufunjisha bulongo jiwi ja mu muchima wetu jitupa Lesa.
“Umuvulukenga Konse Konse ko Uya”
14. Kimye kyo tubena kufuukula bya kuba, bi ka byo twafwainwa kulangulukapo?
14 Ibyepi pa mambo a byo tufuukulapo pa bintu bikwabo nabiji kufunda sukulu, ne kuswa nangwa kukana mbukilo imo ya mu kipatela? Umvwe ke tufuukule bya kuba, twafwainwa kuvulukapo mafunde amo a mu Baibolo, apa bino twalangulukapo byo twafwainwa kwiengijisha. Mfumu wa maana Solomone wa bena Isalela bakala waambile’mba: “Ketekela mwi Yehoba na muchima wobe yense, ne kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne. Umuvulukenga konse konse ko uya ne aye ukakolwela mashinda obe.”—Byambo bya Mana 3:5, 6.
15. Tufunjilako ka ku bena Kilishitu batanshi pa mambo a kufuukula bya kuba?
15 Javula bintu byo tufuukulapo kuba bikala bingi bakwetu ku muchima, onkao mambo twafwainwa kutapo muchima. Kya kumwenako, bena Kilishitu ba mu kitota kya myaka kitanshi balekele kulondela Mizhilo yavula ya kwa Mosesa yaambile pa bya kuja. Bakasulukile kuja kajo ka muzhilo. Nangwa byonkabyo, mutumwa Paulo wanembele pa mambo a kuja nyama yo batapishisha bankishi amba: “Umvwe kajo kamutuntwisha mulongo wami, kechi nkaja nyama myaka yonsetu ne, kuchina’mba nakamutuntwisha mulongo wami.” (1 Kolinda 8:11-13) Paulo watundaikile bena Kilishitu batanshi kulangulukilako bakwabo kuchina kwibatuntwisha. Ne atweba kechi twafwainwa kwikala ba ‘kutuntwishañana’ ne.—1 Kolinda 10:29, 32.
Kukeba Maana a Lesa
16. Lulombelo lwakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bulongo bintu?
16 Lulombelo lwakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu. Mwana wa bwanga Yakoba waambile’mba: ‘Umvwe mwi anweba muji umo wabula maana, epuzhe Lesa, upanapanatu ku bonse ne kushintauka ne; kabiji ukapewao.’ (Yakoba 1:5) Tuketekela mwi Yehoba ne kulomba kwi aye kuba’mba etupe maana a kwitukwasha kufuukula bulongo bintu. Umvwe twaketekela mwi Lesa wa kine kwitutangijila ne kumubula biji ku muchima wetu, witupa mupashi wanji wazhila kuba’mba etukwashe kumvwisha mwatala binembelo byo tubena kutanga ne kuvuluka byobya byo twalubamo.
17. Bakwetu bakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bulongo bintu?
17 Nanchi bakwetu nabo bakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu nyi? Ee, Yehoba uji na bantu bakoma ku mupashi mu kipwilo bakonsha kwitukwasha. (Efisesa 4:11, 12) Twafwainwa kwibepuzha kuba’mba betukwasheko bya kuba kikatakata umvwe tubena kufuukula kuba kintu kikatampe. Bantu bakoma ku mupashi kabiji bapijilwa na bintu mu bwikalo bakonsha kwitubulako mafunde akwabo a mu Baibolo akonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu ne kwitukwasha ‘kwitaba bintu byawamisha.’ (Filipai 1:9, 10) Nangwa byonkabyo, twafwainwa kujimuka: Kechi twafwainwa kuleka’mba bakwetu betufuukwilengako bintu ne. Kino ke kisendwa kyetu.
Nanchi Kimye Kyonse Mufuma Byawama Nyi?
18. Ki ka kyakonsha kufumamo umvwe twafuukula bulongo bintu?
18 Umvwe twaingijisha mafunde a mu Baibolo pa kufuukula bintu, nanchi mufuma byawama nyi? Ee, mu kuya kwa kimye. Nangwa byonkabyo, kimo kimye pa kutendekatu mwakonsha kufuma byatama. Ba Shadalaka, Meshaka, ne Abedenego bayukile’mba umvwe babula kupopwela yewa nkishi musakufuma lufu. (Danyela 3:16-19) Ne batumwa nabo byo babujile kije kya Bayudea kya Saniedilini amba abo bafwainwatu kukokela Lesa kukila bantu, bebapumine saka bakyangye kwibalekako ne. (Byubilo 5:27-29, 40) Kabiji ‘bimye ne bintu bisolomokatu’ byakonsha kulengela bintu byo twafuukulapo kuya munsunya. (Musapwishi 9:11) Umvwe twayanda nangwa kya kuba twakufukulatu bulongo bintu, twayuka’mba Yehoba uketupa bulume bwa kuchinchika ne kwitupesha kulutwe na lwendo.—2 Kolinda 4:7.
19. Twakonsha kwisendela byepi kisendwa kyetu atwe bene kya kufuukula bya kuba?
19 Onkao mambo, kimye kyo tubena kufuukula bintu, twafwainwa kulondela mafunde a mu Binembelo ne kulangulukapo bulongo byo twafwainwa kwiengijisha. Twatemwa bingi mambo twayuka namba Yehoba witupa mupashi wanji wazhila kabiji witupa ne balongo bakoma ku mupashi mu kipwilo bakonsha kwitukwasha. Kupichila mu luno lutangijilo ne bukwasho bwapusa pusana, twayai twisendelenga atwe bene kisendwa kyetu ne kufuukulanga bulongo bintu.
Bi ka byo Mwafundamo?
• Bi ka byakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu?
• Kukoma kufika ne ku bukulumpe kwakonsha kwitulengela byepi kusala bulongo bakwendañana nabo?
• Ñanyi bintu byanema byo twafwainwa kulangulukapo kimye kyo tubena kufuukulapo nkito ya kwingila?
• Bukwasho ka bujiko bwakonsha kwitulengela kufuukula bulongo?
[Kipikichala pa peja 9]
Ba Adama ne Evwa byo basatukile betufunjishapo lufunjisho lwanema bingi
[Kipikichala pa peja 10]
Saka mukyangye kufuukula bya kuba, patanshi monai byaamba mafunde a Lesa