Fuukulainga Bulongo

“Ketekela mwi Yehoba na muchima wobe yense, ne kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne.”—MANA 3:5.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

Kulangulukapo bulongo pa bintu saka tukyangye kufuukula kulumbulula ka?

Twakonsha kufunda byepi kufuukula bulongo?

Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuba kyo twafuukulapo?

1, 2. Nanchi mwatemwa kwifuukwila bintu nyi? Kabiji mumvwa byepi pa bintu bimo byo mwafuukwile?

TUFUUKULA bintu byavula bingi pa juba pa juba. Mumvwa byepi pa kufuukula bintu? Bantu bamo batemwa kwifuukwila bintu abo bene. Balanguluka’mba baji na luusa lwa kwifuukwila bintu abo bene, kabiji kechi bakeba muntu mukwabo kwibabulako bya kuba ne. Pano bino, bamo bachiina kwifuukwila bintu abo bene, kikatakata bintu byanema mu bwikalo. Bamo pa kukeba kuyuka bya kuba batanga mu mabuku, nangwa kuya na kwipuzha bantu, kimye kimo bapana ne mali pa kubatu amba bebabuleko bya kuba.

² Bino atweba bavula twayuka kuba’mba kuji bintu bimo byo twabula luusa lwa kwifuukwila atweba bene, kabiji ne kuba’mba kuji bintu byavula byo twafwainwa kwifuukwila atweba bene mu bwikalo bwetu. (Nga. 6:5) Bino twayuka ne kuba’mba kechi kimye kyonse kyo twakonsha kufuukula byawama ne.

3. Ñanyi bintu byakonsha kwitukwasha pa kufuukula bya kuba, pano mambo ka o kyakatezha kuba bino pa bimye bimo?

³ Atweba bapopweshi ba kwa Yehoba twatokwa bingi, mambo witupa mafunde a kwitukwasha pa kufuukula bintu byanema mu bwikalo. Twayuka kuba’mba inge twalondela ano mafunde, tukafuukulanga bintu bitokesha Yehoba ku muchima ne kumona byawama. Nangwa byonkabyo kwakonsha kwikala bintu bimo bikebewa kufuukulapo byo babula kwambapo mu Mambo a Lesa kya kushinkamika. Inge kyaikala bino, twakonsha kuba byepi? Kya kumwenako, twayuka kuba’mba kwiba kwatama. (Efi. 4:28) Pano nanchi kwiba ko kuba ka? Nanchi kwaimena pa kunema kwa kintu kyaiba muntu nyi, inyi kwaimena pa kyamulengela kwiba nangwa pa bintu bikwabotu? Twakonsha kuba byepi mu bintu bimo byamba bantu amba kafwapo muzhilo wa kulondela? Ki ka kyakonsha kwitukwasha?

KULANGULUKAPO BULONGO

4. Kimye kimo betutundaika kuba ka inge tubena kukeba kubapo kimo?

⁴ Kimye kimo inge twabulako mukwetu mwina Kilishitu pa kyo tubena kukeba kuba, wakonsha kwitutundaika’mba tulangulukepo bulongo. Kechi kyatama kwitubula bino ne. Mambo ne Baibolo witutundaika kuchinuzhuka muchima wa kanswatu pa kufuukula bintu. Waamba’mba: “Bonse boba bya lubilo-lubilo bakayanda.” (Mana 21:5) Pano nanchi kulangulukapo bulongo kulumbulula ka? Nanchi kulumbululatu kutekanya ne kulangulukishapo ne kuyuka byonse byavwangwamo saka tukyangye kufuukula nyi? Ibyo kuba’mba kuba bino kwakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo, pano bino, kulangulukapo bulongo kwavwangamo byavula.—Loma 12:3; 1 Pe. 4:7.

5. Mwayilatu kisemwa, mambo ka o twabujila milanguluko yawama?

⁵ Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba kafwako wasemenwe na milanguluko yawamishatu ne. Mambo ka o kyaikela bino? Mambo atweba bonse twasemenwe na bundengamambo ne bumbulwa kulumbuluka, onkao mambo, kechi tuji na butuntulu bwa mubiji ne milanguluko yawamishatu ne. (Sala. 51:5; Loma 3:23) Kabiji atweba bamo kala twajinga bantu Satana ‘bo apofwile michima,’ kechi twayukile Yehoba ne mizhilo yanji yaoloka ne. (2 Ko. 4:4; Titu. 3:3) Onkao mambo, nangwa twalangulukapotu kimye kyabaya byepi pa kintu, inge twafuukula kwesakana na mo tubena kumwena bintu, twakonsha kwibepatu, kabiji byo twafuukula byakonsha kuyatu mungi.—Mana 14:12.

6. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikala na milanguluko yawama?

⁶ Nangwa kya kuba kechi tuji na milanguluko yawamishatu ne, Yehoba, Shetu wa mwiulu, aye waoloka mu mashinda onse. (Mpitu. 32:4) Kyawamakotu witupa bya kwitukwasha kwalula ndangulukilo yetu pa kuba’mba twikale na milanguluko yawama. (Tangai 2 Timoti 1:7.) Byo tuji bena Kilishitu twafwainwa kulangulukanga bulongo ne kuba bintu bulongo. Twafwainwa kuyuka bya kuchinuzhuka milanguluko yatama ne byo tumvwa ku muchima pa kuba’mba byonse byo tuba biswañanenga na bilanguluka Yehoba ne byubilo byanji.

7, 8. Shimikizhai kyamwekele kibena kumwesha byo twakonsha kufuukula bulongo inge babena kwitukatazha nangwa inge tuji mu lukatazho.

⁷ Akilangulukai pa kino. Bantu baya na kwingijila ku byalo bingi batemwa bingi kubwezha baana babo babacheche ku balongo babo pa kuba’mba abo batwajijile kwingila nkito ya kufola mali avula.a Mwanamukazhi umo wikala ku kyalo kingi wasemene mwana wamulume walamba bingi. Pa kyonkakya kimye watendekele kufunda Baibolo ne kulondela byo afunjilenga. Balongo banji ne balunda nanji batendekele kumwambila aye ne bamwatawanji amba batume mwana ku muzhi ku bankambo yanji. Nangwa byonkabyo, byo afunjile uno mwanamukazhi byamulengejile kuyuka kuba’mba byo aji nsemi, Lesa wamupa mwingilo wa kukomesha mwananji. (Sala. 127:3; Efi. 6:4) Nanchi wafwainwe kulondela kisho kyamwekelenga nobe kijitu bulongo nyi? Inyi wafwainwe kusalapo kulondela byo afunjilenga mu Baibolo, nangwa kya kuba kino kyakonsheshe kumulengela kufola mali acheche ne kumwendeleka ku bantu? Inge wajinga anweba inge mwaubile byepi?

⁸ Byaambilenga bakwabo byo byamupezhezhe maana, uno mwanamukazhi wabujile Yehoba byo aumvwinenga ku muchima ne kulomba kuba’mba amukwashe kuyuka bya kuba. Byo abujileko bino bintu wamufunjishanga Baibolo ne ba mu kipwilo watendekele kumona bintu monka mwibimwena Yehoba. Kabiji walangulukile ne kuba’mba mwana ye bakomesha ku babula bansemi banji wakonsha kukoma na binyenge. Panyuma ya kulangulukapo kwesakana na byaamba Binembelo, uno mwanamukazhi wasajilepo kubula kutwala mwana ku bankambo yanji. Bamwatawanji bamwenenga ba mu kipwilo byo bebakwashishenga ne mwana byo akomenenga bulongo na lusekelo. Kino kibalengejile kuswa kufunda Baibolo kabiji batendekele kuya na kupwila pamo na bakazhi babo.

9, 10. Kulangulukapo bulongo kulumbulula ka, kabiji twakonsha kuba byepi kino?

⁹ Kino kyamwekele kibena kumwesha’mba kulangulukapo bulongo kwitukwasha kubula kufuukula kwesakana na mo tubena kumwena bintu atweba bene, nangwa kwesakana na bibena kwitubula bakwetu bibena kumweka nobe bijitu bulongo. Maana ne muchima wetu wa bumbulwa kulumbuluka twakonsha kwibyesakanya ku nkoloko yatangila nangwa yashajilamo. Kwiilondela kwakonsha kwitubika mu lukatazho. (Yele. 17:9) Pa kuba’mba tubule kwitwezha mu lukatazho, twafwainwa kumona kuba’mba byo tulanguluka ne byo tumvwa ku muchima byatangijilwa na mafunde a Lesa.—Tangai Isaya 55:8, 9.

¹⁰ O ene mambo, Baibolo o itujimwinako’mba: “Ketekela mwi Yehoba na muchima wobe yense, ne kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne. Umuvulukenga konse konse ko uya ne aye ukakolwela mashinda obe.” (Mana 3:5, 6) Akimonai bino byambo bya kuba’mba, “kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne,” palondela byambo bya kuba’mba, “umuvulukenga [Yehoba].” Yehoba ye mwine ulanguluka bulongo. Onkao mambo, kimye kyonse saka tukyangye kufuukula bya kuba, twafwainwa kumona byaamba Baibolo pa kuba’mba tuyuke bilanguluka Lesa pa byobyo bintu. Apa bino twafuukula mwayila mweno yanji. Tumwesha kuba’mba twalangulukapo bulongo pa kintu inge twafuukulapo mwayila bilanguluka Yehoba.

IKALAI NA MAANA A KUPIMA BINTU

11. Muntu wakonsha kufunda byepi kufuukula bulongo?

¹¹ Kechi kyapeela kuyuka bya kufuukula bulongo bintu ne. Kuba bino kwakonsha kukatazha kikatakata ku babatizhiwa katataka nangwa ku boba baiya katataka mu bukine. Pano bino, bakonsha kukoma mu maana a kuyuka Lesa. Baibolo wibatela’mba ‘baana babacheche’ mambo baji nobe lukeke ubena kufunda kwenda. Pa kuba’mba abule kupona, mwana wendatu pachepache kabiji ubwezhabwezhapo kuba bino. Byo byo kikala ne ku boba babena kufunda bya kufuukula bulongo. Paulo waambile’mba bantu bakoma “baji na maana a kupima bintu ne kuyuka kyawama ne kyatama kupichila mu kwiengijisha.” Byambo bya kuba’mba “kwiengijisha” ne “kuyuka” bimwesha kuba’mba bonse twafwainwa kutwajijila kwibikako kwingila na ngovu. Onkao mambo, bakatataka bafwainwa kutwajijila kwibikako kufunda bya kufuukula bintu bulongo.—Tangai Bahebelu 5:13, 14.

12. Twakonsha kwikala byepi na maana a kufuukula bulongo?

¹² Byonka byo twakwisambapo, tufuukula bintu byavula bingi pa juba pa juba, bikatampe ne bicheche. Mu kupesa pesa kumo kwaubiwe, kyatainwe kuba’mba bintu byavula byo tuba kechi tulangulukilapo jimo ne, twibyubatu kwesakana na miteeto yetu. Kya kumwenako, pa juba pa juba lukelo tusala byo tusa kuvwala. Mwakonsha kumona’mba kuba bino ke kintu kicheche, kabiji kechi mwakonsha kulangulukapo kimye kyabaya ne, kikatakata inge mwapayankana. Bino kyanema bingi kulangulukapo ne kumona kuba’mba twavwala byafwainwa bakalume ba kwa Yehoba. (2 Ko. 6:3, 4) Inge mwaya na kupota bya kuvwala, mwakonsha kulanguluka pa bivwalo byaiyamo, abya nanchi mulangulukapo ne pa mutengo ne kumona inge byafwainwa nyi? Kufuukula bulongo mu bintu bicheche bya uno mutundu kwakonsha kwitulengela kwikala na maana a kupima bintu aketukwasha ne pa kufuukula bintu bikatampe.—Luka 16:10; 1 Ko. 10:31.

IKALAI NA MUCHIMA WA KUBA BYAWAMA

13. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikala na muchima wa kuba byo twafuukula?

¹³ Nangwa twafuukulatu bulongo, kechi jonse jo kipela kuba byo twafuukula ne. Nabiji inge muntu wafuukulapo kuleka kupepa fwanka, kubula kwibikako kwakonsha kumulengela kukankalwa kuleka. Pa kuba’mba tube kyo twafuukulapo twafwainwa kwibikako na muchima yense. Kwikala na muchima wa kufikizha kyo twafuukula kujitu nobe kukosesha mubiji. Inge ke tubule kuba byo tufuukula, ne bulume bwa kwifikizha bukepa. Pano nanchi ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikala na kizaku kya kufikizha byo twafuukula? Kukinka manungo mwi Yehoba ko kwakonsha kwitukwasha.—Tangai Filipai 2:13.

14. Mambo ka Paulo o aikajile na bulume bwa kuba byo ayukile’mba wafwainwa kwibyuba?

¹⁴ Paulo wimwenejile byo kyakatazha kuba byawama mu bwikalo bwanji. Waambile’mba: “Muchima wa kukeba kuba kyawama nji nanji, pakuba bulume bwa kwikyuba mfwabo.” Wayukile byo akebelenga kuba nangwa’mba byo afwainwe kuba, pano pa bimye bimo kwajinga byamulengelanga kubula kuba bino. Wijizhañenye amba: “Mu muchima wami nsekela bingi mu mizhilo ya Lesa, bino namona mu mubiji muji muzhilo mukwabo ubena kulwa na muzhilo wa mu muchima wami ne kuntwala mu buzha ku muzhilo wa bundengamambo uji mu binungwa bya mubiji wami.” Nanchi kino kibena kumwesha kuba’mba wapelejilwe nyi? Ine. Waambile’mba, “Sante ekale kwi Lesa ukampokolola kupichila mwi Yesu Kilishitu Nkambo yetu!” (Loma 7:18, 22-25) Kabiji wanembele ne kuba’mba: “Mambo mu bintu byonse nji na ngovu ya kwibyuba kupichila mwi Lesa umpa bulume.”—Fili. 4:13.

15. Mambo ka o twafwainwa kufuukulapo kuba kyawama?

¹⁵ Pa kuba’mba tutokeshe Lesa ku muchima, twafwainwa kufuukulapo kuba kyawama ne kwikyuba. Akivulukai Elaija byo aambijile bapopweshi ba Baela ne bena Isalela basatukile pa Mutumba wa Kamela amba: “Bimye binga byo musakukankazhama na michima ibiji? Inge Yehoba ye Lesa, mulondelai, kabiji inge Baela ye Lesa nanchi mulondelai.” (1 Mfu. 18:21) Bena Isalela bayukile kuba’mba bafwainwe kupopwelatu Yehoba kwapwa, pano bino, ‘bakankazhaminenga na michima ibiji,’ mambo basakilenga kupopwela Yehoba ne Baela. Bino Yoshua wapuseneko bingi, mu myaka ya kunyuma waambijile bena Isalela amba: “Umvwe kechi mwaswa kumwingijila Yehoba ne, salululai lelo ye mukengijilanga . . . pakuba amiwa ne ba mu nzubo yami, tukengijilanga Yehoba.” (Yosh. 24:15) Ki ka kyafuminemo? Yoshua ne bonse bo ajinga nabo bebapesheshe bingi byo bebatwezhezhe mu Ntanda ya Mulaye, “ntanda yavula mukaka ne buki.”—Yosh. 5:6.

FUUKULAINGA BULONGO PA KUBA’MBA LESA EMUPESHE

16, 17. Ambai kya kumwenako kibena kumwesha mfweto ifuma mu kufuukulapo kuba bintu mwayila kyaswa muchima wa Lesa.

¹⁶ Akilangulukai pa kino kyamwekele. Mulongo wabatizhiwetu katataka uji na mukazhi ne baana babacheche basatu. Juba jimo, ye engila nanji wamwambijile’mba baye ku kampanyi ungi ko bafola mali avula ne kupana bintu byawama. Uno mulongo walangulukilepo bingi ne kulombapo. Patanshitu, wasajile kwingila nkito yo aingilanga ya kufola mali acheche pa kuba’mba bamupengako kimye kya kuya mu mwingilo ne kuya na kupwila pamo na kisemi kyanji ku mpelo ya milungu. Walangulukile’mba inge watendeka kwingila ino nkito ya katataka kechi ukekalanga na kimye kya kuba bino ne. Inge anweba, inge mwaubile byepi?

¹⁷ Panyuma ya kulanguluka pa ino nkito byo yakonsheshe kumonawina bulunda bwanji ne Yehoba, wafuukwilepo kubula kuswa ino nkito yakatataka. Nanchi mwalanguluka’mba uno mulongo wilangulwishenga pa kufuukulapo kuba bino nyi? Ine. Wamwene kuba’mba kufwenya kwipi ne Yehoba pamo na kisemi kyanji kwanema kukila kufola mali avula. Aye ne mukazhanji baumvwine bingi bulongo mwanabo kashimbi byo ebabujile’mba wibatemwa bingi, watemwa bingi balongo ne banyenga, kabiji watemwa bingi Yehoba. Waambile ne kuba’mba ukeba kwipana kwi Yehoba ne kubatizhiwa. Uno mwana wafwainwa wamwenejilemo bingi mu kya kumwenako kyawama kya bashanji kya kutangizhako kupopwela Yehoba mu bwikalo bwabo.

18. Mambo ka o kyanemena kufuukulanga bulongo pa juba pa juba?

¹⁸ Byonkatu Mosesa byo atangijilenga bena Isalela mu kiselebwa, ne Yesu Kilishitu naye watangijila bapopweshi ba kwa Yehoba pa myaka yavula bingi mu ino ntanda mwaangela Satana. Kabiji byonkatu Yoshua byo atangijile bena Isalela pa kutwela mu Ntanda ya Mulaye, Yesu naye katatakatu akafumyepo buno bwikalo bwatama ne kutangijila baana banji ba bwanga mu ntanda ipya mukekala bololoke. (2 Pe. 3:13) Onkao mambo, kino kechi kyo kimye kya kubwela ku bwikalo bwa kala, ko kuba’mba ku byubilo ne ndangulukilo yetu ya kala ne. Kino ke kimye kya kuteshako muchima kuyuka bikeba Lesa mu bwikalo bwetu. (Loma 12:2; 2 Ko. 13:5) Lekai bintu byonse byo tufuukula ne byo tuba pa juba pa juba bimweshenga kuba’mba twi bantu bakatambula mapesho a Lesa a myaka ne myaka.—Tangai Bahebelu 10:38, 39.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 22]

[Kipikichala pa peja 24]

Inge ketufuukule bulongo mu bintu bya pa juba pa juba, tukekala na maana a kufuukula bulongo bintu bikatampe (Monai jifuka 11)

[Kipikichala pa peja 26]

Fuukulainga bulongo pa kuba’mba mwikale na lusekelo mu jibumba ja bantu ba kwa Lesa (Monai jifuka 18)