Bakafunga “Bakumwenako Jitanga”
‘Lamai jitanga ja Lesa jiji mwenu . . . na muchima wa kifyele . . . , [ne] na muchima yense . . . , mwialule anwe bene ke bakumwenako jitanga.’—1 PETELO 5:2, 3.
1, 2. (a) Ñanyi mutembo Yesu ye apele mutumwa Petelo, kabiji mambo ka Yesu o abujijile kulubankanya kupana uno mutembo? (b) Yehoba wibamona byepi bakafunga bo atongola?
JUBA ja Pentekosta 33 C.E. saka jikyangye kufika ne, Petelo ne baana ba bwanga bakwabo batanu na umo beawilenga kajo kanengezhezhe Yesu ku kitulu kya Kizhiba kya Ngalilea. Kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi Petelo kyo amonañenepo ne Yesu byo asangukile mu bafu ne, kabiji kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, watemenwe bingi byo ayukile’mba Yesu wasanguka. Nangwa byonkabyo, Yesu saka akyangye kufwa bamukaine kwi Petelo amba kechi wamuyuka ne. (Luka 22:55-60; 24:34; Yoano 18:25-27; 21:1-14) Nanchi Yesu wamuzhingijile Petelo na mambo a kubula lwitabilo nyi? Ine. Wamupele Petelo mutembo wa kujisha ne kulama ‘mikooko’ ya kwa Yesu. (Yoano 21:15-17) Jishimikila ja mu Baibolo jaamba pa byajinga kipwilo kya bwina Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi jimwesha kuba’mba Yesu kechi walubankenye kupana uno mutembo kwi Petelo ne. Petelo, batumwa bakwabo, ne bakulumpe mu kipwilo kya mu Yelusalema, balamine bingi bulongo kipwilo kya bwina Kilishitu byo kyapichilenga mu meseko, nangwatu mu kimye kyo kyakomenenga.—Byubilo 1:15-26; 2:14; 15:6-9.
2 Lelo jino, Yehoba kupichila mwi Yesu Kilishitu watongola banabalume bafwainwa kwikala bakafunga ba ku mupashi balama mikooko yanji mu bino bimye byakatazha mu bwikalo bwa bantu. (Efisesa 4:11, 12; 2 Timoti 3:1) Nanchi Yehoba wauba bulongo pa kutongola bano banabalume nyi? Mutende uji pakachi ka bena Kilishitu mwaya ntanda umweshatu patoka amba Yehoba wauba bingi bulongo. Kya kine kuba’mba bano bakafunga nabo betuntula, byonka byajingatu ne Petelo. (Ngalatiya 2:11-14; Yakoba 3:2) Nangwa byonkabyo, Yehoba wibapa mutembo wa kulama mikooko yo ‘apotele na mashi [a Mwananji, NW].’ (Byubilo 20:28) Yehoba wibatemwa bingi bano banabalume, kabiji wibamona’mba bo “bafwainwa mushingi wakila.”—1 Timoti 5:17.
3. Bakafunga ba ku mupashi balama byepi jitanga na kifyele ne na muchima yense?
3 Bakafunga ba ku mupashi balama byepi jitanga na kifyele ne na muchima yense, kuba’mba bekale bakumwenako jitanga? Byonka byajinga Petelo ne bakafunga bakwabo ba mu myaka kitota kitanshi, ne bano bakafunga nabo baketekela mu mupashi wazhila wa Lesa kwibakosesha kuba’mba bengile bulongo uno mwingilo. (2 Kolinda 4:7) Kabiji mupashi wazhila wibalengela kwikala na bipangwa bya mupashi, ko kuba’mba butemwe, lusekelo, mutende, kukoka muchima, lusa, buwame, bukishinka, bukimote, ne kwikanya. (Ngalatiya 5:22, 23) Twayai twisambepo mashinda amo bakafunga mo bakonsha kwikela bakumwenako bamwesha bipangwa bya mupashi byo balama jitanga ja Lesa.
Temwai Jitanga ne Mukooko Umo Umo
4, 5. (a) Yehoba ne Yesu batemwa byepi jitanga? (b) Bakafunga ba ku mupashi batemwa byepi jitanga?
4 Kyubilo kyakilamo kuwama kya mupashi wa Lesa ke butemwe. Yehoba watemwa jitanga jonse byo ejinengezhezha kajo ka ku mupashi kavula. (Isaya 65:13, 14; Mateo 24:45-47) Kabiji wijubila bintu byavula bingi kechi kwijijishatu konka ne. Wata muchima mukooko umo umo. (1 Petelo 5:6, 7) Yesu naye watemwa bingi jitanga. Wijelejile mweo wanji, kabiji mikooko yanji ‘wiiyuka’ umo umo.—Yoano 10:3, 14-16.
5 Bakafunga ba ku mupashi balondela Yehoba ne Yesu. Batemwa jitanga jonse ja Lesa byo ‘bafunjisha’ kipwilo. Majashi a Baibolo o bamba akwasha mu kufunjisha ne kuzhikijila jitanga, kabiji uno mwingilo wabo ye bengila na ngovu umwekanyika ku bonse. (1 Timoti 4:13, 16) Kuji ne mingilo ikwabo ibula kumwekanyika ne, nabiji kunemba masawakya a kipwilo, makalata, kunengezha mitanchi, ne bintutu bikwabo pa kuba’mba kupwila ne mingilotu ikwabo byubiwenga “na mushingi ne mo byalondakena.” (1 Kolinda 14:40) Ino mingilo kechi bavula beiyuka mu kipwilo ne. Ke mingilo yubiwa na mambo a butemwe.—Ngalatiya 5:13.
6, 7. (a) Jishinda ka jimo bakafunga jo bayukilamo bulongo mikooko? (b) Mambo ka o kyawamina kubulako bakulumpe mu kipwilo bintu byo tubena kupitamo?
6 Bakafunga ba bwina Kilishitu batesha muchima mukooko umo umo mu kipwilo. (Filipai 2:4) Jishinda jimo bakafunga jo bayukilamo mikooko ke kwingijila nayo pamo mu mwingilo wa busapwishi. Javula Yesu waingijilanga pamo na baana banji ba bwanga mu mwingilo wa busapwishi kabiji kino kyo kimye kyo ebakoseshanga. (Luka 8:1) Kafunga umo wa bwina Kilishitu waambile’mba: “Natana kuba’mba jishinda jimo jawama kuyukilamo ne kukosesheshamo balongo ne banyenga ke kwingijila nabo pamo mu mwingilo wa mu bujimi.” Umvwe mukyangye kwingilapo na bakulumpe mu kipwilo katataka mu mwingilo wa mu bujimi, nengezhaipo juba jimo mukengilepo nabo.
7 Butemwe bwalengejile Yesu kusangalela pamo na baana banji ba bwanga mu bimye bya lusekelo kabiji ne kuba bulanda mu bimye bya bulanda. Kya kumwenako, baana banji ba bwanga 70 byo babwelele na lusekelo mu busapwishi, Yesu naye “wasekelele.” (Luka 10:17-21) Kabiji byo amwene amba Maliya, balongo banji, ne bantu bakwabo babena kujila na mambo a kufwisha Lazalasa, ‘Yesu wajijile mipolo.’ (Yoano 11:33-35) Nangwatu ano moba bakafunga batapo bingi muchima mikooko. Butemwe bwibalengela ‘kusekela ne aba basekela’ ne ‘kujila nabo aba bajila.’ (Loma 12:15) Umvwe paji bimuletela lusekelo nangwa bulanda, bulaiko bakafunga ba bwina Kilishitu. Nabo bakonsha kusekela bingi pa kumona anweba byo mwasekela. (Loma 1:11, 12) Umvwe bayuka meseko o mubena kupitamo, bakonsha kwimukosesha ne kwimutekenesha.—1 Tesalonika 1:6; 3:1-3.
8, 9. (a) Mukulumpe mu kipwilo umo wamwesheshe byepi kuba’mba watemenwe mukazhanji? (b) Mambo ka o kikebewa kafunga kutemwa kisemi kyanji?
8 Inge kafunga ke alame bulongo ba mu kisemi kyanji, kimwesha’mba byo byo atemwa ne jitanga. (1 Timoti 3:1, 4) Umvwe wasongola, banabalume bakwabo basongola bamwena kwi aye byo atemwa ne kunemeka mukazhanji. (Efisesa 5:25; 1 Petelo 3:7) Umvwai byaambilepo mwanamukazhi mwina Kilishitu wa jizhina ja Linda. Mwata wanji saka akyangye kufwa ne, wajinga mukulumpe mu kipwilo pa myaka kukila 20. Waambile’mba: “Ba mwata wami bapayankene bingi na mingilo ya mu kipwilo. Bino kechi bandekelele ne. Javula bansanchilanga pa byo ne batundaikanga, kabiji twaikalanga pamo na kwisamba inge kechi bapayankana na bya kipwilo ne. Kino kyandengejile kuyuka’mba bantemwa kabiji kechi naumvwanga bibi ne, inge kya kuba babena kwingila mingilo ya kipwilo.”
9 Kabiji inge kya kuba kafunga wa bwina Kilishitu uji na baana, bansemi bakwabo bamwena kwi aye byo afunjisha baana banji ne byo ebasanchila kimye kyonse. (Efisesa 6:4) Kutemwa kisemi kyanji kumwesha’mba ubena kwingijila monka mo bamutongwejile na mupashi wazhila kwikala kafunga.—1 Timoti 3:4, 5.
Kwisamba Kuleta Lusekelo ne Mutende
10. (a) Ki ka kyakonsha kulengela kubula kwikala na lusekelo ne mutende mu kipwilo? (b) Ñanyi mambo akebelenga kuvulañanya mutende wa kipwilo mu myaka kitota kitanshi, kabiji beapwishishe byepi?
10 Mupashi wazhila wakonsha kulengela mwina Kilishitu, jibumba ja bakulumpe mu kipwilo, ne kipwilo kyonse kwikala na lusekelo ne mutende. Pano bino inge kechi mubena kwisamba ne, kuba paikala lusekelo ne mutende ne. Solomone waambile’mba: “Pa kubula kije, abya byo balangulukila jimo byaluka ke byatu.” (Byambo bya Mana 15:22) Lusekelo ne mutende bikalapotu inge kya kuba ke mwisambe bulongo na mushingi. Kya kumwenako, lufunjisho lwa mukanda byo lwakebelenga kuvulañanya kipwilo kya mu myaka kitota kitanshi, jibumba jitangijila mu Yelusalema jalombele mupashi wazhila kwijikwasha. Kabiji bonse besambilepo mo balangulukijile. Byo besambilepo kyabaya bafuukwile mwakubila mwawamijile bonse. Byo babujile bipwilo mo bafuukwijile, balongo “basekejile mambo a kwibakwasha.” (Byubilo 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Kino kyaletele lusekelo ne mutende.
11. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulengela byepi kipwilo kwikala kya lusekelo ne mutende?
11 Ne ano moba, bakafunga inge saka besamba bulongo pa bintu, balengela kipwilo kwikala na lusekelo ne mutende. Umvwe mu kipwilo mwaikala makatazho, bapwila pamo ne kwisambapo muntu yense mo alangulukila. Bateleka na mushingi bibena kwamba bakwabo bakafunga. (Byambo bya Mana 13:10; 18:13) Panyuma ya kulomba mupashi wazhila, bafuukula kwesakana na byaamba mafunde a mu Baibolo ne mikambizho yanembwa na ‘kalume wa kishinka ne wa maana.’ (Mateo 24:45-47; 1 Kolinda 4:6) Umvwe jibumba ja bakulumpe jafuukulapo kwesakana na mwayila Binembelo, yense mukulumpe mu kipwilo ulondela monka mwakwashisha mupashi wazhila nangwa kya kuba mulanguluko wanji kechi bamwitabizha ku bavula ne. Kwipelula kwa uno mutundu kuleta lusekelo ne mutende kabiji kwikala ke kya kumwenako kyawama ku mikooko byo yafwainwa kwendanga na Lesa. (Mika 6:8) Nanchi mwipelula ne kulondela bakulumpe mu kipwilo byo bafuukulapo kwesakana na byaamba Baibolo nyi?
Ikalai Bakoka Muchima Kabiji Balusa
12. Mambo ka Yesu o akokejile muchima ne kubila lusa batumwa banji?
12 Yesu wakokele bingi muchima ne kubila lusa batumwa banji, nangwa kya kuba baubanga bilubo javula. Kya kumwenako, Yesu javula waesekelenga kwibakwasha kwikala bekepesha. (Mateo 18:1-4; 20:25-27) Nangwa byonkabyo, juba japeleleko panyumatu ya kwibafunjisha kwi Yesu byo bafwainwe kwikepesha byo ebovwele ku maulu abo, “kwabukile lupata mwi abo amba, lelo ñanyi mwi atweba ye bauba’mba mukulumpe?” (Luka 22:24; Yoano 13:1-5) Nanchi Yesu wibakajipijile batumwa nyi? Ine, wisambile nabo bulongo mu meso anteka amba: ‘Mukulumpe ye ñanyi, awa waikala na kuja, inyi yewa ubena kumwingijila? Ke yenkawa waikala na kuja kabiji? Pakuba amiwa nji mukachi kenu nobe yewa wingila.’ (Luka 22:27) Yesu byo akokele muchima, kuba lusa, ne kumweshatu byubilo bikwabo byawama, kibafikile bingi pa michima batumwa.
13, 14. Mu bintu bya mutundu ka bakafunga kikatakata mo bafwainwa kuba lusa?
13 Popamotu ne kafunga wa ku mupashi, kimye kimo wakonsha kujimunako muntu ubwezhabwezhapo kuba kilubo kintutu kimo. Kafunga wakonsha kuzhingila na mambo a uno muntu. Pano bino, kimye kafunga kyo abena ‘kufunda bakyendeende,’ umvwe naye saka avuluka’mba uba bilubo, umwesha kukoka muchima ne lusa ku balongo banji. Ne mu jino jishinda ulonda Yesu ne Yehoba bamwesha bino byubilo ku bena Kilishitu bonse kubikakotu ne bakafunga.—1 Tesalonika 5:14; Yakoba 2:13.
14 Kimye kimo bakafunga bakonsha kukajipila muntu walenga mambo akatampe. Umvwe uno muntu wakana kulapila, bafwainwa kumupanga mu kipwilo. (1 Kolinda 5:11-13) Nangwa byonkabyo, kimye kyo babena kumuchibila mambo bafwainwa kumwesha’mba bashikwako byubilo byanji byatama, kechi aye mwine ne. (Yuda 23) Umvwe bakafunga bauba lusa, bakonsha kulengela mukooko walubilamo kubwela ku jitanga.—Luka 15:11-24.
Lwitabilo lo Lulengela Kwikala na Byubilo Byawama
15. Ñanyi jishinda jimo bakafunga jo bamwesheshamo buwame bwa Yehoba, kabiji ki ka kibalengela kuba bino?
15 “Yehoba ye wawama ku bonse” nangwatu ku boba babula kusanta pa byo ebobila. (Masalamo 145:9; Mateo 5:45) Buwame bwa Yehoba bumweka kikatakata byo atuma bantu banji kuya na kusapwila “mambo awama a bufumu.” (Mateo 24:14) Bakafunga bamwesha buwame bwa Lesa kupichila mu kutangijila mwingilo wa busapwishi. Ki ka kibalengela kwingila ino mingilo? Lwitabilo lwabo lwakosa mwi Yehoba ne mu milaye yanji.—Loma 10:10, 13, 14.
16. Bakafunga bakonsha byepi ‘kubila byawama’ mikooko?
16 Kununga pa mwingilo wa ‘kwibobila bantu bonse byawama’ wa kusapwila, bakafunga baji ne na mutembo wa kubila byawama “bene bene bonka [bakwabo] ba mu lwitabilo.” (Ngalatiya 6:10) Jishinda jimo bakafunga jo bobilamo bino ke kwibapempula. Mukulumpe mu kipwilo umo waambile’mba: “Ñumvwa bingi bulongo kupempula balongo. Kino kyo kimye kyo nsanchila balongo ne banyenga pa byo bengila na ngovu, ne kwibabula’mba mwingilo ye bengila wanema bingi.” Kimye kimo bakafunga bakonsha kwambapo mashinda amo akonsha kukwasha muntu kwingijila Yehoba bulongo. Byo boba bino, bakafunga balondela byaubanga mutumwa Paulo. Aki monai byo aambijile balongo ba ku Tesalonika. Wibambijile’mba: “Tuji na luketekelo mwi Nkambo mambo a anweba, namba, mubena kwibyuba kabiji mukebyubanga bintu byo twimukambizha.” (2 Tesalonika 3:4) Ñambilo ya uno mutundu yawama bingi itundaika mikooko kwikala na kizaku kya kwingila ne ‘kukokela beitangijila.’ (Bahebelu 13:17) Umvwe bakafunga bemupempula, mwafwainwa kwibasanchila, ke ibyo nenyi?
Bukimote Bukebewa Kwikanya
17. Ñanyi lufunjisho Petelo lo afunjile kwi Yesu?
17 Yesu wajinga kimote nangwatu inge bamuzhingijisha. (Mateo 11:29) Byo bamusolwele ne kumukwata, Yesu wamwesheshe bukimote ne kwikanya. Petelo byo aubile muchima wa kanswatu, wasomwene mpoko ne kushinkanya. Bino Yesu wamuvulwileko’mba: ‘Nanchi mwalanguluka’mba, Nabula kukonsha kusashijila Batata, bukumo bantumina kala mazhita a bamalaika akila jikumi na abiji nyi?’ (Mateo 26:51-53; Yoano 18:10) Petelo waumvwine byo bamubujile kabiji palutwe kacheche naye wabujile bena Kilishitu amba: “Kilishitu naye wimumanamijile anweba, ne kwimushila mwa kulondela, mulonde monka mu ngayo yanji. . . . Aye, byo bamwambijile mwenga, kechi walubwile mwenga ne; kabiji byo amanamine kechi wapingile bipingo ne.”—1 Petelo 2:21-23.
18, 19. (a) Mu bintu bya mutundu ka kikatakata bakafunga mo bafwainwa kumwesha bukimote ne kwikanya? (b) Mepuzho ka o tukafunda mu mutwe walondelapo?
18 Byonkabyo ne bakafunga batwajijilatu na bukimote bwabo nangwatu kya kuba bebazhingijisha. Kya kumwenako, bamo bo bakwasha mu kipwilo kechi batambwila bukwasho ne. Umvwe muntu ye babena kukwasha wakoka nangwa wakolwa ku mupashi, wakonsha kwamba ‘byambo bya kupulumuka byasañana nobe mpoko.’ (Byambo bya Mana 12:18) Pano bino, byonka byajinga Yesu, bakafunga kechi bamba mwenga ne kushinkanya ne. Batekanya ne kumwesha butemwe, kino kikwasha bingi muntu ubena kukebewa bukwasho. (1 Petelo 3:8, 9) Nanchi ne anweba mulondela byuba bakulumpe mu kipwilo ne kumwesha bukimote ne kwikanya kimye kyo babena kwimujimunako nyi?
19 Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba ne Yesu banemeka bingi bakafunga bavula byo bengila na ngovu ne kwipana kulama jitanga mwaya ntanda. Kabiji Yehoba ne Mwananji batemwa bingi bankwasho bavula bakwasha bakulumpe mu kipwilo mu ‘kwingijila bazhijikwa.’ (Bahebelu 6:10) Pano nga mambo ka balongo babatizwa kyo bakankazhamina kukanamina uno “mwingilo wawama”? (1 Timoti 3:1) Kabiji Yehoba ufunjisha byepi boba bo atongola kwikala bakafunga? Ano o mepuzho o tukafunda mu mutwe walondelapo.
Mukivuluka Nyi?
• Ñanyi mashinda amo bakafunga o bamwesheshamo butemwe ku jitanga?
• Bonse mu kipwilo bakonsha kuleta byepi lusekelo ne mutende?
• Kimye kyo babena kujimunañanako mambo ka bakafunga kyo bafwainwa kwikela na muchima wa bukimote ne lusa?
• Bakulumpe mu kipwilo bamwesha byepi buwame ne bukishinka?
[Kipikichala pa peja 19]
Butemwe bo bulengela bakulumpe mu kipwilo kwingijila kipwilo
[Bipikichala pa peja 19]
Bekalapo ne na kimye kya kukokolokela pamo na ba mu bisemi byabo . . .
. . . ne kwingijila nabo pamo mu mwingilo
[Kipikichala pa peja 20]
Bakulumpe mu kipwilo inge saka besambila pamo, kipwilo kikala na lusekelo ne mutende