‘Milaye Yenu Intokesha Ku Muchima’
“Byonse byanembelwe kala byanembelwe kufunda kwetu.”—LOMA 15:4.
1. Yehoba witupa byepi milaye yanji, kabiji mambo ka o tukebela ino milaye?
YEHOBA upana milaye ku bantu banji ya kwibakwasha mu bwikalo. Milaye imo twiyumvwa kimye kyo tutanga Baibolo, kabiji ikwabo nayo twiyumvwa mu byambo byambiwa kimye kya kupwila kwa bwina Kilishitu. Bintu bimo byo tutanga nangwa kumvwa twibiyukila jimo. Kampe kimye kimo twibifunjilepo kunyuma. Pano bino mambo a kuba’mba tulubamo, kimye kyonse kikebewa kupitulukamo mu milaye, mizhilo, ne mafunde a Yehoba. Twafwainwa kutemwa milaye ya Lesa. Itulengela kwikala bashikimanatu ku mupashi ne kwikala bwikalo butokesha Lesa ku muchima. Nyimbi wa masalamo waambile’mba: ‘Milaye yenu intokesha ku muchima.’—Masalamo 119:24.
2, 3. (a) Mambo ka Yehoba o aambijile amba mashimikila a bantu ba mu moba a kala anembwe mu Baibolo? (b) Ñanyi mashimikila aambiwa mu Baibolo o twaya twisambepo mu uno mutwe?
2 Mambo a Lesa nangwa anembelwe kala, ne luno akingila. (Bahebelu 4:12) Aamba pa bwikalo bwa bantu banembwa mu Baibolo. Nangwa bisho ne mweno ya bintu yapimpulwa bingi kufuma mu moba a kala, makatazho o tupitamo epasha bingi na apitangamo bantu ba mu moba a kala. Mashimikila avula anembwa mu Baibolo aamba pa bantu batemenwe Yehoba kabiji bamwingijilanga mu bukishinka nangwa kya kuba bapitanga mu makatazho. Kabiji akwabo nao aamba pa byubilo bimo Lesa byo ashikwa. Yehoba waambile’mba mashimikila onse, awama ne atama anembwe mu Baibolo kuba’mba tufunjilengako. Byo byaambile ne mutumwa Paulo amba: “Byonse byanembelwe kala byanembejilwe kufunda kwetu, amba, monka mu butekanye ne mu bukwasho bwa binembelo twikale na luketekelo.”—Loma 15:4.
3 Twayai twisambe pa mashimikila asatu a mu Binembelo: jishimikila ja kwa Davida ne Saulo, jishimikila ja kwa Ananyasa ne Safila, ne jishimikila ja kwa Yosefwa ne muka Potifwalo. Mu ano onse mashimikila tufundamo bintu byanema bingi.
Wakishinka ku Lunengezho lwa Lesa
4, 5. (a) Ñanyi bintu byaubiwenga pakachi ka Mfumu Saulo ne Davida? (b) Bumbanzhi bwa kwa Saulo bwalengejile Davida kuba byepi?
4 Mfumu Saulo kechi wajinga wakishinka kwi Yehoba ne. Onkao mambo kechi wafwainwe kulama bantu ba Lesa ne. Lesa wamulengulwile kabiji waambijile ngauzhi Samwela kushinga manyi Davida amba akekale mfumu mu Isalela kulutwe na lwendo. Davida byo amwesheshe amba uji bingi na bulume kabiji bantu bamutotelenga, Saulo watendekele kutala Davida na meso a kichima. Wakebeshe bingi kumuzhimañanya Davida. Bino Davida wapulukilenga mu bizumba byonse bya kwa Saulo mambo Yehoba wamuzhikijilenga.—1 Samwela 18:6-12, 25; 19:10, 11.
5 Pa myaka yavula, Davida wakimbukilengamotu. Juba jimo Davida byo ajinga na jishuko ja kumubuya Saulo, bantu boajinga nabo bamwambijile Davida amba Yehoba wamupana mulwanyi wanji mu maboko anji amba amubuye. Pano bino Davida wakainetu nsalansala. Wajinga wakishinka kwi Yehoba kabiji wamunemekele bingi Saulo amba mfumu wa bantu ba Lesa. Yehoba ye wamutongwele Saulo amba ekale mfumu wa bena Isalela, ke ibyo nenyi? Onkao mambo, Yehoba ye wafwainwe kumufumyapo. Davida walangulukile amba kechi ye wafwainwa kufumya Saulo pa bufumu ne. Panyuma ya kuba byonse byo akonsheshe kuba mu kunekenya muchima wa kwa Saulo, Davida waambile’mba: “Yehoba ye ukamupuma nangwa juba janji mwine ja lufu jikafika, nangwa ukaya ku nkondo ne konaika. Yehoba ankanye amiwa kutanyika kuboko kwami pe mushingwa wanji.”—1 Samwela 24:3-15; 26:7-20.
6. Mambo ka o kyanemena kwisamba pa jishimikila ja kwa Davida ne Saulo?
6 Mu jino jishimikila muji lufunjisho lwanema bingi. Abya mwakilangulukapo kala pa kilengela makatazho mu kipwilo kya bwina Kilishitu nyi? Kimye kimo muntu wafwainwa kuba saka oba bintu mu jishinda jabula kufwainwa. Apo kampe kechi wakonsha kwimulenga mambo a bulala ne, pano bino abyo bintu byakonsha kwimukozha ku muchima. Mwakonsha kubapo byepi? Na mambo a kuba’mba mwamutemwa awo mwina Kilishitu mukwenu, kabiji mukeba kwikala bakishinka kwi Yehoba, mwakonsha kumusolomoka mu meso anteka kuba’mba mupwishe lo lo lukatazho. Pano ibyepi umvwe kya kuba lukatazho saka luyatu? Panyuma ya kweseka mashinda onse, mwakonsha kushila lo lo lukatazho mu maboko a Yehoba. Davida nanji byo byo aubile.
7. Kwesakana na byaubile Davida, twafwainwa kubapo byepi umvwe ke tupite mu makatazho?
7 Kampe mu bena kupita mu makatazhotu akwabo a mu bwikalo nangwa kwimushikwa ku bantu ba mu bupopweshi bwa bubela. Pa kino kimye kampe kafwako kyo mwakonsha kubapo ne. Kyakatazha bingi kuchinchika bino bintu, pano bino twakonsha kufunjilako bintu byavula bingi kwi Davida. Masalamo anembele Davida kechi milombelotu ya kusashijila Lesa amba amuzhikijile kwi Saulo wakebelenga kumwipaya ne. Ano masalamo aamba ne pa bukishinka bwanji kwi Yehoba ne byo atelepo muchima mu kuzhijika jizhina ja Lesa. (Masalamo 18:1-6, 25-27, 30-32, 48-50; 57:1-11) Davida watwajijiletu na kwikala wakishinka kwi Yehoba nangwa kya kuba Saulo wamumanyikilenga pa myaka yavula. Netuwa twafwainwa kwikala bakishinka kwi Yehoba ne ku jibumba janji nangwa tupite mu makatazho a byepi nangwa byepi. Yehoba wayuka makatazho onse o tupitamo.—Salamo 86:2.
8. Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Mozambique baubilepo byepi kimye kyo bapichilenga mu makatazho?
8 Bena Kilishitu ba mu Mozambique ke kya kumwenako kyawama bingi mu ano moba ku boba batwajijila kwikala bakishinka kwi Yehoba mu kimye kya meseko. Mu 1984, mizhi yabo beilukukilenga bingi ku bansatuki bakafulumende kabiji bano bansatuki baangachilenga bintu, kusoka mazubo, ne kwibepaya. Bano bena Kilishitu kafwapo kyo bakonsheshe kuba mu kwizhikijila abo bene ne. Bangikazhi bamunyaunda bebakanjikizhenga amba nabo bevwange mu bino bipanyi nangwa kwibitundaikatu mu mashinda akwabo. Bakamonyi ba kwa Yehoba balangulukile amba bena Kilishitu kechi bafwainwa kuba bino ne. Kino kyazhingijishe boba bansatuki. Bakamonyi 30 baipaiwe mu kyo kya kimye kya malwa, nangwa byonkabyo kuba bino kechi kwibalengejile bantu ba Lesa kusatuka ne.a Byonka byaubile Davida, bachinchikilenga makatazho o bapichilengamo kabiji bashinjile.
Kya Kumwenako kya mu Baibolo kya Kwitujimunako
9, 10. (a) Twakonsha kufunjilako ka ku bya kumwenako bino byaambiwa mu Binembelo? (b) Mambo ka milangwe ya kwa Ananyasa ne Safila kyo yaikejile incha?
9 Byubilo bya bantu bamo baambiwapo mu Binembelo ke bya kumwenako bya kwitujimunako. Mu Baibolo muji mashimikila avula bingi, amo aamba pa bakalume ba Lesa baubile bintu byatama ne byafuminemo. (1 Kolinda 10:11) Jishimikila jimo ke ja kwa Ananyasa ne Safila, bamulume ne mukazhi bapwilanga mu kipwilo kya bena Kilishitu mu Yelusalema mu myaka kitota kitanshi.
10 Panyuma ya Pentekosta mu 33 C.E., kwakebewenga bintu bya ku mubiji bya kukwasha baana ba bwanga bapya bashajile mu Yelusalema na kupwanañena pamo na batumwa. Bena Kilishitu bamo bapoteshe bintu byabo kuba’mba bebakwashe. (Byubilo 2:41-45) Ba Ananyasa ne Safila nabo bapoteshe bujimi bwabo kabiji baletelekotu mali acheche ku batumwa, ne kwamba’mba bupe bwabo o mali onse o bapotesha bujimi bwabo. Ibyo, ba Ananyasa ne Safila bafwainwe kupana bupe kwesakana na mo bafuukwijile abo bene, pano bino milangwe yabo yajinga incha. Bakebelenga kusangajika batumwa ne kipwilo amba bobapana byavula. Kupichila mu lutangijilo lwa mupashi wazhila, mutumwa Petelo wamwesheshetu patoka ino milangwe yabo incha, kabiji Yehoba wibakambwile.—Byubilo 5:1-10.
11, 12. (a) Kwesakana na bya kumwenako bya mu Binembelo, mambo ka o kyanemena kwikala bakishinka? (b) Mu kwikala bakishinka mufuma ñanyi bintu?
11 Jishimikila ja kwa Ananyasa ne Safila ke kya kumwenako kya kwitujimunako. Kechi twafwainwa kubepa bubela mu kukebatu kwimwesha ku bantu ne. Kyapela bingi kubepa bakwetu bantu kechi Yehoba ne. (Bahebelu 4:13) Kimye kyonsetu Binembelo monka bituvulwilako amba twafwainwa kwikala bakishinka, mambo bantu babubela bakebangatamo mu ntanda ya bololoke. (Byambo bya Mana 14:2; Lumwekesho 21:8; 22:15) Ne kine kintu kyamwekanyikatu patoka. Mambo Satana Diabola ye mwine Shanja bubela.—Yoano 8:44.
12 Kwikala bakishinka mu bwikalo bwetu bonsetu mufuma bingi byawama. Twikala na jiwi ja mu muchima jibula kwituzhachisha kabiji bakwetu betuketekela bingi. Javula kwikala bakishinka ko kulengela bena Kilishitu kutwela nkito nangwa kubanda pa nkito. Kya kilapo kunema, kwikala bakishinka ko kulengela kwikala balunda na Lesa wa Bulume bonse.—Salamo 15:1, 2.
Kwisunga Bulongo
13. Ñanyi lukatazho lwapichilemo Yosefwa, kabiji waubilepo ka?
13 Yosefwa mwana mushakulu Yakoba, bamupoteshe mu buzha saka aji na myaka 17. Waikalanga mu Ijipita na Potifwalo kineme wa mu kije kya mu Ijipita. Muka uno kineme wamukumbwanga bingi Yosefwa. Wakebanga’mba amulenge mambo Yosefwa, mambo wajinga nsongwalume walambile bingi. Pa juba pa juba wamwambilanga’mba: ‘Ndenge nenu mambo.’ Yosefwa waikalanga ntanda bula na kwajinga kisemi kyanji kabiji mu Ijipita kafwako wamuyukile ne. Wakonsheshe kulenga mambo na uno mwanamukazhi kwakubula nangwa muntu umo kuyuka ne. Pano bino, muka Potifwalo byo amukwachile amba amulenge mambo, Yosefwa wanyemene.—Ntendekelo 37:2, 18-28; 39:1-12.
14, 15. (a) Mambo ka jishimikila ja kwa Yosefwa kyo janemena kotuji? (b) Mambo ka mwanamukazhi umo mwina Kilishitu kyo aikejile na lusekelo?
14 Yosefwa wakomejile mu kisemi kya bantu bapopwelanga Lesa, kabiji wayukile amba kyatama kwilenga mambo na muntu wabula mulume nangwa mukazhobe. Waipwizhe’mba: “Nanchi buno bubi bukatampe nebube byepi, ne kumulenga mambo Lesa?” Wafwainwa wavulukile muzhilo wa Lesa waambiwe mu Edena pa mambo a masongola. (Ntendekelo 2:24) Bantu ba Lesa ano moba bakonsha kufunjilako byavula bingi ku kya kumwenako kya kwa Yosefwa. Mu mapunzha amo, kwilaala kwaalukatu nobe kisela. Banyike babula kuba bino bebaseka bingi ku bakwabo. Bakulumpe nabo basha bena kwabo ne kuya na kwimona masongola na bantu bangi. Onkao mambo, jishimikila ja kwa Yosefwa janema mambo jituvululako byavula bingi ano moba. Mizhilo ya Lesa yaamba’mba bulalelale ne bukende ke bundengamambo. (Bahebelu 13:4) Bavula boba bino byubilo bamba’mba kyatama bingi. Mu kuba bino mufuma bintu nabiji kubula kupewa mushingi, kwizhachisha na jiwi ja mu muchima, memi, kabiji ne bikola. Byonkatu byaamba ne Binembelo, muntu uba bulalelale “umulenga mambo mubiji wanji mwine.”—1 Kolinda 5:9-12; 6:18; Byambo bya Mana 6:23-29, 32.
15 Jenny,b Kamonyi wa kwa Yehoba muzhike usanchila bingi milaye ya Lesa. Pa nkito, mwanamulume mobengijila wamufwalamine bingi. Mambo a kuba’mba Jenny kechi waambangapo nangwa kyambo ne, uno mwanamulume wichiine ne kala. Jenny washimikizha amba: “Kwisunga bulongo kwakatezhenga bingi mambo kechi kyapela ne, umvwe mwanamulume wakuta muchima.” Pano bino kyamwekanyikiletu patoka amba uno mwanamulume wakebelengatu kwilenga nanji mambo. Byo aubile bulume bwa kwikanya ke bukepane, walombele kwi Yehoba kuba’mba amukwashe kwikala wakishinka. Jenny washimikizha amba bintu byo afunjile mu Baibolo ne mu mabuku a bwina Kilishitu byo bya mukwashishe. Bintu bimo byo avulukile ke jishimikila ja kwa Yosefwa ne muka Potifwalo. Mu kupezhako waamba’mba: “Kimye kyonse mvuluka byo namutemwa Lesa, kabiji kechi ñumvwa moyo amba nsa kulenga mambo ne kufichisha Lesa pa muchima ne.”
Umvwinai Milaye ya Lesa!
16. Kufunda ne kulanguluka pa bwikalo bwa bantu banembwa mu Baibolo kwakonsha kwitukwasha byepi?
16 Pa kuba’mba tuyuke buneme bwa milaye ya Yehoba, twafwainwa kuyuka kine kintu Yehoba kyo anembela mashimikila amo mu Binembelo. Mu ano mashimikila muji ñanyi lufunjisho? Ñanyi byubilo byamweshiwa na bantu batongolwa mu Baibolo byo twakonsha kulonda nangwa kuchinuzhuka? Mu mambo a Lesa mwanembwa bantu bavula bingi. Aba bonse batemwa mafunde a Lesa ne kufunjilako ku bya kumwenako byanembwa mu Baibolo bakonsha kumwenamo byawama bingi. Mu ino magazini munembwa mitwe yamba pa bwikalo bwa bantu bwakonsha kwitukwasha ne atweba. Nga mambo ka ne kuba saka mutanga ino mitwe ne?
17. Milaye ya Yehoba itulengela kwiumvwa byepi, kabiji mambo ka?
17 Byo kiletapo lusekelo pa kumona Yehoba byo ata muchima aba boba kyaswa muchima wanji! Kechi twaoloka ne, byonkatu byajinga banabalume ne banabakazhi batongolwa mu Baibolo. Pano bino, mashimikila abo anema bingi. Kulonda milaye ya Yehoba ne bya kumwenako bya bantu baendelenga mu bololoke kwakonsha kwitulengela kubula kuya mungi. Umvwe twauba bino, tukeumvwangatu byonka biumvwine nyimbi wa masalamo waimbile amba: “Bo bene ba lusekelo bonka balama milaye ya [Yehoba], bonka bamukebesha na muchima yense. Muchima wami walama milaye yenu; kabiji neitemwa bingi.”—Salamo 119:2, 167.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai 1996 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeja 160-2.
b Kechi jo jizhina janji ne.
Musakukumbula’mba Ka?
• Bi ka byo twakonsha kufunda kwi Davida byo amonanga Saulo?
• Jishimikila ja kwa Ananyasa ne Safila jitufunjishapo ka?
• Mambo ka jishimikila ja kwa Yosefwa kyo janemena ano moba?
[Kipikichala pa peja 18]
Mambo ka Davida kyo akanyijile kwipaya Saulo?
[Kipikichala pa peja 19]
Mu jishimikila ja kwa Ananyasa ne Safila tufundamo ñanyi bintu?
[Kipikichala pa peja 20]
Ki ka kyamulengejile Yosefwa kukana byubilo bincha?