BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w06 10/1 pp. 6-10
  • Lamai Lujimi Bulongo Mwikale Na Butemwe Ne Mushingi

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Lamai Lujimi Bulongo Mwikale Na Butemwe Ne Mushingi
  • Kyamba kya Usopa—2006
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Jimukai na “Mubi Ubula Kukokoloka”
  • ‘Tayai Kwinena Bibi’
  • ‘Lamai Lujimi’
  • Fumyai mo Muji ‘Bululu, Bukaji, ne Kubukabukaji’
  • ‘Isambainga’
  • Mwakonsha Kushinda
  • Ambainga “Byambo Byawama Byonka Bikomesha Bantu”
    ‘Ikalai mu Butemwe bwa Lesa’
  • Byo Mwafwainwa Kuleka Ñambilo Yatama
    Labainga!—2013
  • Ingijishainga Bulongo Lujimi Wenu
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba—2015
  • Ambainga Byambo “Byawama Byonka Bikomesha Bantu”
    Byo Twafwainwa Kwikala mu Butemwe bwa Lesa
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2006
w06 10/1 pp. 6-10

Lamai Lujimi Bulongo Mwikale Na Butemwe Ne Mushingi

‘Anweba bonse kasa mutemwa bakazhi benu pamo byonka byo mwitemwa anwe bene, au mukazhanji, au mukazhanji; ne mwanamukazhi naye anemeke mwata wanji.’—EFISESA 5:33.

1, 2. Ñanyi bwipuzho bwanema bonse baji mu masongola bo bafwainwa kwiipuzha bene, kabiji mambo ka?

TWAMBE namba mwatambwila bupe bo bavungila bulongo mu kipepala, banembapo ne kuba’mba: “Lamai Bulongo.” Mwakonsha kuba byepi na buno bupe? Kwambatu kine, mwakonsha kwibulama bulongo kuchina’mba bwa konaika. Ibyepi masongola?

2 Mwanamukazhi wafwila aye Naomi waambijile ba Olipa ne Luta amba: “Aye Yehoba akemumwene balume mukamone bwikalo bwawama mu mazubo enu.” (Luta 1:3-9) Baibolo waamba pa mwanamukazhi wawama amba: “Mazubo ne nsabo biswana bantu bisha bashabo, pakuba mwanamukazhi watekanya upana Yehoba.” (Byambo bya Mana 19:14) Umvwe mwasongola nangwa kusongolwa, mwafwainwa kumonanga mukwenu wa mu masongola amba bupe bwimupa Lesa. Mubena kwibulama byepi buno bupe bwimupa Lesa?

3. Ñanyi lujimuno lwaambile Paulo ba mulume ne mukazhi lo bafwainwa kulondela?

3 Mutumwa Paulo byo anembejile bena Kilishitu ba mu kitota kya myaka kitanshi, waambile’mba: “Anweba bonse kasa mutemwa bakazhi benu pamo byonka byo mwitemwa anwe bene, au mukazhanji, au mukazhanji; ne mwanamukazhi naye anemeke mwata wanji.” (Efisesa 5:33) Akimonai ba mulume ne mukazhi byo bakonsha kulondela luno lujimuno mu ñambilo yabo.

Jimukai na “Mubi Ubula Kukokoloka”

4. Lujimi wakonsha byepi kukwashañana nangwa kukozhañana?

4 Munembeshi wa Baibolo aye Yakoba waambile’mba, lujimi “ye mubi ubula kukokoloka, wayula bulembe bwa lufu.” (Yakoba 3:8) Yakoba wayukile kino kishinka kya kuba’mba: Lujimi mubi onaunañana. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, wayukile kishimpi kya mu Baibolo kyaamba’mba, byambo bya kupulumuka “byasañana nobe mpoko.” Kino kyonka kishimpi kyabwela kyaamba’mba ‘byambo bya ba maana bipozha muchima.’ (Byambo bya Mana 12:18) Ee, byambo byakonsha kwikala bingi na bulume. Byakonsha kukozhañana nangwa kupozha muchima. Nga byambo byo mwambila bena kwenu bibalengela kumvwa byepi? Umvwe mwibepuzha, bakonsha kukumbula’mba ka?

5, 6. Ñanyi bishinka bimo bilengela bamo kukankalwa kulama lujimi wabo?

5 Umvwe mu masongola enu mwendatu na kwinenauna, mwakonsha kupimpula byubilo byenu ne kwikileka. Pano bino kikebewa kwibikako bingi. Mambo ka? Mambo twi bambulwakoloka. Bundengamambo bo twaswana bwitulengela kubula kulanguluka bulongo ne kwituntula mu byambo kimye kyo tubena kwisamba atwe bene na bene. Yakoba wanembele’mba: “Umvwe muntu wabula kwituntula mu byambo, awa muntu walumbuluka, wakonsha kulama ne mubiji yensetu pamo.”—Yakoba 3:2.

6 Kununga pa bumbulwakoloka, kisemi mwakomena muntu nakyo kilengela muntu kubula kulama lujimi wanji bulongo. Bamo bantu bakomejile mu mazubo mwakuba bansemi kechi ‘bapwanañene ne, . . . ba kubula kwilama, bashinta.’ (2 Timoti 3:1-3) Javula baana bakomena mu mazubo a uno mutundu bamwesha byonka bino byubilo inge bakoma. Nangwa byonkabyo, bumbulwakoloka nangwa kubula kukoma bulongo kechi byo byafwainwa kulengela muntu kwikala na ñambilo yatama ne. Pano bino, inge twayuka bino bishinka, kyakonsha kwitukwasha kuyuka ene mambo bamo bantu o kibakatezha pa kubatu’mba baleke kwamba ñambilo yatama.

‘Tayai Kwinena Bibi’

7. Petelo watazhizhe mwepi byo ajimwine bena Kilishitu amba ‘bataye . . . kwinena bibi konse.’?

7 Kechi na mambo a kine kintu kyalengela ne, kwamba ñambilo yatama mu masongola kwakonsha kumwesha’mba butemwe ne mushingi kafwamo. Petelo kyo kyo ajimwijile bena Kilishitu amba ‘bataye . . . kwinena bibi konse.’ (1 Petelo 2:1) Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kwinena bibi” kilumbulula “kwamba mwenga.” Ke ‘kwambila bantu ñambilo ya kupulumuka.’ Kino kimwesha byamba lujimi mubi!

8, 9. Ki ka kyakonsha kufuma mu kwamba ñambilo yatama, kabiji mambo ka ba mulume ne mukazhi kyo bafwainwa kubula kwambila ñambilo yatama?

8 Ñambilo ya mwenga kuba yamweka kutama ne, pano bino akilangulukai kimwekana umvwe mulume nangwa mukazhi waingijisha ino ñambilo. Umvwe ke ambile mukwabo wa mu masongola amba wakosama, winkope, witemwa, kilumbulula’mba awo mukwenu bwikalo bwanji bonse byo byo buji. Ino ke ñambilo ilengela mukwenu kwiumvwa wabula kunemekwa. Buno kechi bo butemwe ne. Nga ibyepi kubayisha bilubo bya mukwenu wa mu masongola? Ñambilo nabiji ya kuba’mba “Ukelwatu kimye kyonse” nangwa’mba “Kechi uñuvwina ne” nanchi kechi imwesha’mba ubena kwabaukatu nenyi? Ino ñambilo imwesha’mba muntu ubena kukeba kwizhikijila aye mwine. Kino kyakonsha kuleta lutobo.—Yakoba 3:5.

9 Misambo ya mukeyu iletatu lukatazho mu masongola, kabiji mufuma bintu byatama bingi. Byambo bya Mana 25:24 byaamba’mba: “Kyawama kwikala mu kazubo ka peulu ya mutenge kukila kwikala mu nzubo yabaya na mwanamukazhi wa kanwa.” Abino byonka byambo byakonsha kwingila ne ku mwanamulume. Kipelako ñambilo yatama yakonsha kupwisha bulunda pakachi ka mulume ne mukazhi, mambo umo wakonsha kumona nobe mukwabo kechi wamutemwa ne. Onkao mambo kyanema bingi kulama lujimi. Pano twakonsha kumulama byepi?

‘Lamai Lujimi’

10. Mambo ka o kyanemena kulama lujimi?

10 Yakoba 3:8 waamba’mba: “Lujimi kafwako nangwa umo wakonsha kumunekenya ne.” Pano bino, byonkatu awa uji pa mbili byo abika kyela mu kanwa ka mbili amba amukokele, byo byo twafwainwa ne kwingila na ngovu kuba’mba tulame lujimi wetu. “Umvwe muntu walanguluka’mba, amiwa ne mwina Lesa, ne kulama lujimi wanji ne, pakuba ujimbaika muchima wanji mwine, ao muntu bwina Lesa bwanji bwatu.” (Yakoba 1:26; 3:2, 3) Abino byambo bimwesha’mba kyanema bingi kuta muchima ku byo mwingijisha lujimi wenu. Kwingijisha lujimi kechi kwalamatatu bulunda bwenu mu masongola ne, bino kwalamata ne bulunda bwenu na Yehoba Lesa.—1 Petelo 3:7.

11. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba makatazho abule kutwajijila?

11 Kyanema bingi kuta muchima ku byo mwamba na bena kwenu. Umvwe paikala lukatazho, esekai kwilupwisha. Akimonai byo kyajinga mu bwikalo bwa ba Izaka ne mukazhanji Libeka byonka byo kyanembwa pa Ntendekelo 27:46–28:4. ‘Libeka wamwambijile Izaka amba: Nakoka kwikala na bumi na mambo a banabakazhi babena Hiti. Umvwe Yakoba wasongola mukazhi wa mu bena Hiti, byonka biji bano banabakazhi ba muno mu ntanda, ñanyi kintu kyawama kyo nkamwena amiwa mu mweo wami?’ Kafwako po kyanembwa’mba Izaka wakumbwile na bukaji ne. Watumine mwananji Yakoba na kukeba mwanamukazhi wajinga na moyo wa kwakamwa Lesa awo wakonsheshe kubula kuletela Libeka binyenge. Twambe’mba ba mulume ne mukazhi bapusenamo. Kechi kyawama kulengulula mukwenu ne, kyawama kwambatu pa lukatazho lwamwekana. Kino kyakonsha kupwisha makatazho. Kya kumwenako, mu kifulo kya kwamba’mba, “Kechi mwikala ne na kimye kya kwisamba ne amiwa ne!” kyawama kwamba’mba, “Nabalangulukenga namba kyakonsha kuwama bingi inge saka twikala pamo kimye kyabaya.” Isambai pa lukatazho, kechi kwambila mukwenu ne. Kange mwikale na muchima wa kukeba kumona wauba bulongo ne watamisha ne. Loma 14:19 waamba’mba: ‘Londai abya bintu bileta mutende, ne bya kwikwasha atwe bene na bene.’

Fumyai mo Muji ‘Bululu, Bukaji, ne Kubukabukaji’

12. Pa kuba’mba tulame lujimi, twafwainwa kulomba ka, kabiji mambo ka?

12 Pa kuba’mba tulame lujimi kechi twafwainwatu kuta muchima ku byo twamba ne, kuji bintu byavula bingi. Byambo byo twamba bifuma mu muchima wetu, kechi pakanwa ne. Yesu waambile’mba: “Muntu wawama mu byawama bya mu muchima wanji usolola byawama; ne muntu mubi naye monka mu bibi byanji usolola bibi: mambo kanwa kanji kamba byonka byayula mu muchima.” (Luka 6:45) Onkao mambo, pa kuba’mba mulame lujimi, mwafwainwa kulomba byonka byalombele Davida amba: “Lengai mwi amiwa muchima watoka, anweba Lesa; Ne kusangula mupashi ke mupya, washikamatu, mwi amiwa.”—Masalamo 51:10.

13. Bululu, ne bukaji, ne kubukabukaji byakonsha kulengela byepi muntu kwamba mwenga?

13 Paulo watundaikile bena Efisesa kubula kwamba byambo byatama ne kushinda kine kintu kilengela’mba bambenga byobyo byambo byatama. Wanembele’mba: “Bululu bonse, ne bukaji, ne kubukabukaji, ne kubwazanga, ne mwenga, ne lupato lonse mwibifumye mo muji.” (Efisesa 4:31) Paulo saka akyangye kwamba pa “kubwazanga, ne mwenga,” patanshi wakyambile pa ‘bululu, ne bukaji, ne kubukabukaji.’ Bukaji bo bulengela muntu kwamba byambo byatama. Onkao mambo iipuzhai anwe bene amba: ‘Nanchi ndama bululu ne kubukabukaji mu muchima wami’ nyi? Abya ‘natemwa kuzhingila’ nyi? (Byambo bya Mana 29:22) Umvwe bino byo byo muba, lombai kwi Lesa kuba’mba emukwashe muleke ino miteeto, mwikale bakwikanya kuba’mba mubulenga kubuka bukaji. Masalamo 4:4 aamba’mba: “Nangwa mwazhingila kechi mulenge mambo ne: Mukesambe ne muchima wenu pa mwanya wenu, ne kuzhindama nzo.” Umvwe bukaji bwakilamo kabiji mwamona’mba kuba mwikanya ne, londelai lujimuno luji mu Byambo bya Mana 17:14 lwaamba’mba: “Kilekai, lutobo saka lukyangye kubuka.” Kilekai bukaji butontoloke.

14. Bukaji bwakonsha konauna byepi masongola?

14 Kechi kyapela kuleka kubukabukaji ne bukaji ne, kikatakata umvwe “bululu” bo bwalengela, kwesakana na byonka byaambile Paulo. Kyambo kya Kingiliki kyo aingijishe Paulo kilumbulula kwikala na “muchima wa bukaji ubula kulekelañanako mambo” kabiji ne ‘muchima ulama bintu byatama.’ Kimo kimye bulwanyi bujitu pamo nobe mukiika uji pakachi ka mulume ne mukazhanji, kabiji luno lukatazho lwakonsha kutwajijila pa kimye kyabaya. Kino kyakonsha kwimulengela kubula kwikala na muchima wa lusa umvwe mwabula kupwisha bulongo lukatazho. Pano kechi kyawama kulama bintu ku muchima byapita ne. Kintu inge kyaubiwa kala kyapwa kyaubiwa byonkabya. Umvwe muntu walekelako mukwabo mambo kyawama kulubako. Butemwe ‘kechi butako muchima pa kubiwa byatama ne.’—1 Kolinda 13:4, 5.

15. Ki ka kyakonsha kukwasha boba bapijilwa kwingijisha ñambilo yatama kuba’mba bambenga bulongo?

15 Ibyepi inge kya kuba mu kisemi mo mwakomena baambangatu na kushintauka kabiji ne anweba byo byo mwamba? Mwakonsha kupimpula. Nangwatu luno lonka mubena kuba bingi bulongo mu mbaji yavula ya mu bwikalo kya kuba’mba kechi mwakonsha kubila bintu mu jishinda jingi ne. Pano nga pepi po mwakonsha kupelela mu ñambilo? Abya muzhindamapo inge kemukebe kulupula byambo byatama nyi? Mwafwainwa kulondela byambo byanembwa pa Efisesa 4:29, byaamba’mba: “Kechi muleke byambo byatama bifume mu kanwa kenu ne.” Pa kuba’mba mube bino, mwafwainwa ‘kuvujijila bumuntu bwa kala ne byubilo byabo, kabiji vwalai bumuntu bupya, bo bubenakusangulwa ke bupya mu kumona maana monka mwayila kipasha kya yewa wibulengele.’—Kolose 3:9, 10.

‘Isambainga’

16. Mambo ka kuzhindamapo kyo kwakonsha konauna masongola?

16 Umvwe mulume nangwa mukazhi wazhindamatu kwa kubula kwisamba, bintu biya munsunya. Kuzhindamapo kechi jo jishinda ja kuyanjishishamo mukwenu wa mu masongola ne, mambo kino kyakonshatu kumulefula. Kubula kwisamba kuletatu bijikila, kechi kupwisha makatazho ne. Muka kusongolwa umo waambile’mba, “umvwe twatendeka jibiji kwisamba, kechi twambapo pa lukatazho ne kwilupwisha ne.”

17. Bena Kilishitu baji mu masongola babena kupita mu makatazho bafwainwa kuba ka?

17 Umvwe lukatazho lwatwajijila mu masongola, isambilai pamo kuba’mba mupwishe lukatazho. Byambo bya Mana 15:22 byaamba’mba: ‘Pa kubula kije, abya byo balangulukila jimo byaluka ke byatu, pakuba umvwe ba kwibabulako maana bavula bilumbuluka bulongo.’ Mwafwainwa kwikala pamo na mukwenu wa mu masongola kuba’mba mwisambile pamo. Telekai bibena kwamba mukwenu wa mu masongola ne kumvwa byo abena kwamba. Umvwe mwakankalwa kumvwañana, nga mambo ka a kubula kwisambila pamo na bakulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu? Bayuka Binembelo kabiji bayuka bya kwingijisha mafunde a mu Baibolo. Bano banabalume ‘baji nobe kya kuleyelamo mwela, kabiji nobe kya kufyamamo pa kwiya kinkunkwila.’—Isaya 32:2.

Mwakonsha Kushinda

18. Ñanyi nkondo yatongolwa pa Loma 7:18-23?

18 Kulama lujimi ke nkondo ikatampe bingi. Po pamotu ne kukeba kulama byubilo byetu nako. Mutumwa Paulo byo alondolwelenga makatazho o apichilemo, wanembele’mba: ‘Nayuka namba, mwi amiwa, ko kuba’mba, mu buntunshi bwami, kechi mwaikala nangwa kimo kyawama ne: mambo muchima wa kwikyuba nji nanji, bino mwa kwikyubila akya kyawama mfwamo. Mambo akya kyawama kyo nsaka kuba kechi nekyuba ne: kabiji akya kyatama kyo mbula kusaka kuba, kyo kyo nguba. Kabiji umvwe akya kyo mbula kusaka, i kyo kyo nguba, nanchi pano kechi amiwa nekyuba ne, poso bundengamambo bwaikala mwi amiwa.” Na mambo a “muzhilo wa bundengamambo waikala mu bya mubiji [wetu],” kitulengela kubula kulama lujimi wetu ne bibese bikwabo bya mubiji. (Loma 7:18-23) Nangwa byonkabyo, twafwainwa kushinda lukatazho na bukwasho bwa Lesa.

19, 20. Kya kumwenako kya kwa Yesu kyakonsha kukwasha byepi banabalume ne banabakazhi kulama lujimi wabo?

19 Umvwe balunda ke bemweshe butemwe ne mushingi, kuba ke bengijishe ñambilo ya kupulumuka ne kwishintaukila ne. Akilangulukai kya kumwenako Yesu Kilishitu kyo apaine. Yesu kechi waambijilepo baana banji ba bwanga mwenga ne. Nangwatu juba japeleleko ja bwikalo bwanji panopantanda kimye batumwa banji kyo bepachikilenga pa kukeba kuyuka mukulumpe mwi abo, Mwana Lesa kechi wibanenene ne. (Luka 22:24-27) Baibolo wajimunañana amba: “Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo.”—Efisesa 5:25.

20 Nga mukazhi wafwainwa kubapo byepi? ‘Wafwainwa kunemeka mwata wanji.’ (Efisesa 5:33) Nanchi mwanamukazhi unemeka mwata wanji wafwainwa kumwambila mwenga nyi? Paulo wanembele’mba: “Nasaka namba muyuke’mba, mutwe wa banabalume bonse ye Kilishitu; kabiji mutwe wa mwanamukazhi ye mulume wanji; kabiji mutwe wa Kilishitu ye Lesa.” (1 Kolinda 11:3) Banabakazhi bafwainwa kunekenena mutwe wabo byonka Kilishitu byo anekenena Mutwe wanji. (Kolose 3:18) Nangwa kya kuba kafwako muntu mbulwakoloka wakonsha kulondelatu suka mwi Yesu ne, bino kweseka na ngovu ‘kulondela monka mu ngayo yanji’ kwakonsha kukwasha banabalume ne banabakazhi kuyuka bya kulama lujimi.—1 Petelo 2:21.

Bi ka byo Mwafundamo?

• Lujimi mubi wakonsha konauna byepi masongola?

• Mambo ka o kyashupila kulama lujimi?

• Ki ka kitukwasha kulama lujimi?

• Mwafwainwa kuba byepi inge mu masongola enu mwaikala makatazho?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu