Masongola A Mushingi Ku Meso A Lesa Ne Bantu
‘Kwajinga kijiilo kya masongola mu muzhi wa Kena . . . Yesu naye bamwichile konka ku kijiilo, ne baana banji ba bwanga pamo.’—YOANO 2:1, 2.
1. Jishimikila jaamba pe Yesu byo ajinga mu Kena jitulengela kulanguluka pa ka?
YESU, bainanji, ne baana banji ba bwanga bamo bayukile amba bantu ba Lesa umvwe besongola mu mushingi kileta bingi lusekelo. Kilishitu waubilepo ne kya kukumya kitanshi kyalengejile amba masongola amo ekale awama bingi. (Yoano 2:1-11) Kampe ne anweba mwakitanwapo kala ku masongola a bena Kilishitu besongwele kuba’mba bengijilenga Yehoba pamo. Nangwa kampe anwe bene yenu mukeba kusongola nangwa kusongolwa. Kimo kimye kampe mubena kulanguluka bya kukwashako mukwenu ubena kunengezha bya masongola. Pa kuba’mba bintu byonse bikekaletu bulongo, bi ka bikebewa?
2. Baibolo waambapo’mba ka pa mambo a masongola?
2 Bena Kilishitu bayuka amba lujimuno luji mu Byambo bya Lesa lwawama bingi umvwe mwanamulume ne mwanamukazhi bafuukula bya kwisongola. (2 Timoti 3:16, 17) Bino Baibolo kechi watongaulatu byonse kolololo byafwainwa kubiwa pa masongola abena Kilishitu ne. Kino kyayilamo bingi mambo bisho ne bintu bikebewa mu mizhilo byaluka aluka kwesakana na mpunzha ne monka muyila kimye. Kya kumwenako, kala mu Isalela masongola kechi aubiwanga byonka byo kiji ano moba ne. Pa juba ja masongola, musongoshi waletanga musongwa ku nzubo yanji nangwa ku nzubo ya bashanji. (Ntendekelo 24:67; Isaya 61:10; Mateo 1:24) Kuno konka kwileta patoka o ajinga masongola.
3. Mu Kena, Yesu wakatainwe ku ka, kabiji waubilepo ka?
3 Bena Isalela byo byo baubanga masongola byonkabye. Panyuma ya kuba bino, kwaikalanga kijiilo nabiji kyaambiwapo pa Yoano 2:1. Ma Baibolo avula atuntulula kino kinembelo amba: “Kwajinga masongola ku Kena.” Pano bino kyambo kine kya mu mulaka mutanshi kyatuntululwa amba “kijiilo kya masongola.”a (Mateo 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Jishimikila jamweshatu patoka amba Yesu naye wajinga ponka pa kijiilo kya masongola a Bayudea, kabiji wakwashañene. Pano bino, kishinka ke kya kuba’mba bintu byaubiwanga pa masongola mu moba a kwa Yesu byapusana bingi na bibena kubiwa ano moba.
4. Bena Kilishitu bamo banengezha byepi masongola abo, kabiji mambo ka?
4 Mu byalo byavula ano moba, bena Kilishitu bakeba kusongola nangwa kusongolwa bafwainwa kulondela bikebewa monka mwayila mizhilo. Panyuma ya kuba bino, po po bafwainwa kwisongola mu jishinda jawama bulongo. Bakonsha kwibasongwesha mu jishinda japelatu kwi mutonyi, mukulumpe wa muzhi mu kafulumende, nangwa ntangi wa bupopweshi waswishiwa na Kafulumende. Bamo byo byo besongola, kabiji betapo ne bakilongo nangwa balunda nabo bena Kilishitu kuba’mba bekale bakamonyi nangwa kukebatu amba basangalele nabo pamo. (Yelemiya 33:11; Yoano 3:29) Bena Kilishitu bakwabo nabo bakonsha kufuukulapo kubula kwikala na kijiilo kya masongola kyabaya mambo bya kunengezha ne mali ataiwapo avula bingi. Kimo kimye bakonshatu kunengezha kajo ka kujatu na balunda nabo kwapwa. Monse mo kyakonsha kwikela, twafwainwa kuyuka amba bena Kilishitu bakwetu bakoma ku mupashi bakonsha kuba bintu byapusana na byo twakonsha kuba.—Loma 14:3, 4.
5. Kimye kya masongola, mambo ka bena Kilishitu bavula kyo bakebela paikala ne jashi ja masongola, kabiji jino jashi jamba pa ka?
5 Bena Kilishitu bavula pa masongola abo pekala ne jashi ja masongola kufuma mu Baibolo.b Bayuka kuba’mba Yehoba ye watendekeshe masongola kabiji wanengezha lujimuno lwawama mu Byambo byanji lwaamba pa masongola byo afwainwa kwikala bulongo kabiji a lusekelo. (Ntendekelo 2:22-24; Mako 10:6-9; Efisesa 5:22-33) Kabiji javula aba babena kwisongola beta balunda nabo bena Kilishitu ne balongo babo kuba’mba basangalele pamo. Pano nga mizhilo yapusana pusana, mashinda mwakubila, ne bisho twafwainwa kwibimonanga byepi? Uno mutwe waamba pa bintu byubiwa mu mapunzha avula bingi. Bimo byakonsha kupusana na byo mwayuka nangwa na byubiwa ku mpunzha yenu. Pano bino, kyanema bingi kuyuka mafunde bakalume ba Lesa o bafwainwa kulondela.
Masongola a Mushingi Obiwa Mwayila Muzhilo
6, 7. Mambo ka masongola kyo afwainwa kwikala monka mwayila muzhilo, kabiji twafwainwa kuba byepi kino?
6 Nangwa kya kuba Yehoba ye watendekeshe masongola, makafulumende a bantu nao atanchikapo bintu bimo byafwainwa kulondela boba babena kwisongola. Kino kijitu bulongo. Yesu waambile amba: “Lubulai kwa Kesala bintu bya kwa Kesala, kabiji kwa Lesa bintu bya kwa Lesa.” (Mako 12:17) Ne mutumwa Paulo naye waambile amba: “Bantu bonse banekenene bakulumpe balama kyalo: mambo ka paji bukulumpetu ne, poso bufuma kwi Lesa; kabiji bakulumpe balama kyalo bebaswisha kwikalapo, kwi Lesa mubifulo byabo bicheche.”—Loma 13:1; Titusa 3:1, NW.
7 Mu byalo byavula, Kesala nangwa amba bakulumpe balama kyalo babika jifumbi jikebewa pa kuba’mba muntu asongole. Onkao mambo, bena Kilishitu bakasuluka kwesakana na byaamba Binembelo umvwe bafuukulapo amba besongole, bafwainwa kulondela mizhilo. Kino kyakonsha kuvwangamo kutambula mukyato, kwibasongwesha ku muntu waitabizhiwa na kafulumende ne kulondela byonse bikebewa. Kesala Augusatusa byo aambile amba kwikale “kunembwa,” ba Maliya ne Yosefwa bakokejile kabiji bayile ku Betelema “mu kwinembesha.”—Luka 2:1-5.
8. Masongola ekala byepi akashijilwa, kabiji Bakamonyi ba kwa Yehoba bobapo byepi mu kumwesha kino?
8 Umvwe bena Kilishitu besongola monka mwayila muzhilo, ko kuba’mba ku meso a Lesa bakashijilwa. Onkao mambo, Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi babwezhapo mizhilo yubiwa pa kwisongola ne. Kabiji kechi bamba jibiji luchipo lwa masongola panyuma ya kupitapo myaka nabiji 25 nangwa 50 kufuma po besongwejile ne. (Mateo 5:37) (Machechi amo kechi alondela mizhilo yubiwa pa kwisongola ne, mambo bamba’mba masongola a uno mutundu kechi masongola awama ne, kana Ntangi wa mu chechi ye wafwainwa kusongwesha bantu babena kwisongola.) Mu byalo byavula, kafulumende waitabizha Bakamonyi ba kwa Yehoba bamo bakulumpe mu kipwilo kusongwesha ne kuchipisha luchipo Bakamonyi bakwabo. Umvwe kino kyakonsheka bakonsha kuba bino pamo na jashi ja masongola mu Nzubo ya Bufumu. Ino ke mpunzha papwila Bakamonyi kabiji po pafwainwa ne kwambiwa jino jashi ja masongola atendekeshe Yehoba Lesa.
9. (a) Umvwe masongola aubiwa na kafulumende, bena Kilishitu babena kwisongola bafwainwa kubapo ka? (b) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kwivwangamo byepi mu lunengezho lwa masongola?
9 Mu byalo bikwabo, mizhilo yaamba’mba bantu bafwainwa kwisongwela ku ofweshi wa kafulumende, nangwa kuya ku wa mingilo ya kafulumende utala pa bya masongola. Bena Kilishitu balondela monka mwayila mizhilo apa bino kwaikala ne jashi ja masongola pa Nzubo ya Bufumu jonkajo juba nangwa juba jalondelapo. (Kechi pafwainwa kupita moba avula panyuma ya masongola obiwa na kafulumende ne pa kwambila jashi ja masongola ne, mambo panyumatu ya kufuma ku kafulumende ko kuba’mba ku meso a Lesa ne bantu, besongola, kubikapotu ne Kipwilo kya bwina Kilishitu.) Umvwe bena Kilishitu masongola abo akobiwa na kafulumende kabiji bakeba’mba kukekale ne jashi ja masongola pa Nzubo ya Bufumu, bafwainwa patanshi kukilombela jimo lūsa ku Kometi ya Mwingilo mu Kipwilo. Umvwe bayuka amba aba bakesongolanga baji na byubilo byawama, bano Bakulumpe mu kipwilo bakamona kuba’mba kimye kikobiwa masongola pa Nzubo ya Bufumu kechi pakekala kupwila ne mingilo ikwabo yatanchikwa kwingijiwa ne. (1 Kolinda 14:33, 40) Kabiji bafwainwa ne kuyuka Nzubo ya Bufumu byo bakeingijisha, ne kufukulapo umvwe kyakonsheka kubijika pa mambo a kwiingijisha.
10. Umvwe bamulume ne mukazhi bakesongwejile ku ofweshi ya wa mwingilo mu kafulumende, kyakonsha kwikala byepi na jashi ja masongola?
10 Mukulumpe mu kipwilo ubena kwamba jashi ja masongola wafwainwa kwamba bulongo, kukosesha bantu ku mupashi ne kumwesha munema. Bamulume ne mukazhi umvwe bakesongwejile ku ofweshi ya wa mingilo mu kafulumende utala pa bya masongola, awa mukulumpe mu kipwilo ubena kwamba jashi wafwainwa kwamba’mba besongwele kwesakana na mizhilo ya kwa Kesala. Umvwe luchipo lwa masongola kechi lwaubiwe ne, aba babena kwisongola bafwainwa kuchipa kimye kibena kwambiwa jashi.c Umvwe kimye kyo bakesongwejile ku ofweshi ya wa mingilo mu kafulumende bakachipijile konkakwa pano bino aba babena kwisongola bakeba kwamba luno luchipo ku meso a Yehoba ne kipwilo, bafwainwa kwilwamba mu byambo bya kumwesha’mba lwaubiwe, mambo ‘basambakene’ kala.—Mateo 19:6; 22:21.
11. Mu mapunzha amo, kikala byepi pa kwisongola, kabiji jashi ja masongola jambiwa jikwasha ka?
11 Mu mapunzha amo, kwesakana na biji mizhilo kechi kikebewa aba babena kwisongola kulondelapo jishinda jiji jonse nangwa ja wa mwingilo mu kafulumende ne. Bakonsha kwisongola panyumatu ya kumwesha mukyato ku wa mwingilo utala pa bya masongola. Panyuma ya bino, mukyato wafwainwa kufwachikwa. Umvwe bauba bino ko kuba’mba besongola, kabiji juba janembwa pa mukyato jo juba ja masongola abo. Byonka byo kyaambiwapo peulu po, aku bino byonse byubiwatu, jashi ja masongola jafwainwa kwambiwa pa Nzubo ya Bufumu. Mulongo wakoma ku mupashi ye basala kwamba jashi wafwainwa kwamba ku luonde amba bano pano ke bamulume ne mukazhi mambo banembesha kala masongola. Kabiji pafwainwa ne kwikala luchipo lwa masongola byonka byo kyaambiwa mu palagalafu 10 ne mu tubyambo tuji panshi. Aba batanwako ku jashi ja masongola pa Nzubo ya Bufumu bafwainwa kusangalela pamo na besongola kabiji jino jashi jambiwa kufuma mu Mambo a Lesa jikwashatu bonse.—Lwimbo wa Solomone 3:11.
Masongola Obiwa Mwayila Kisemwa ne Obiwa na Kafulumende
12. Masongola obiwa mwayila kisemwa obiwa byepi, kabiji ki ka kyafwainwa kubiwa panyuma ya ano masongola?
12 Mu byalo bimo, masongola obiwa mwayila kisemwa. Kino kechi kyatala mu kuba’mba bantu babiji bafwainwa kwitolatu kya kwitola ne kutendeka kwikala pamo amba besongola nangwa kwisongola kwakubula kulondela muzhilo ne.d Masongola obiwa mwayila kisemwa o tubena kwambapo ke oa obiwa mu jishinda jafwainwa kwesakana na bwikalo bwa bantu ku yoyo mpunzha. Ano masongola obiwa patanshi kana bakipana mali a miketo, ko kumvwa’mba umvwe kino kyaubiwa bano bantu besongola mwayila mizhilo ne Binembelo. Ne kafulumende naye wanemeka bingi ano masongola obiwa mwayila kisemwa. Panyuma ya kupwisha bino byonse kyanema bingi kuya na kwinembesha, kuba’mba aba besongola bebape mukyato. Kwinembesha kuzhikijila boba besongola kabiji kuzhikijila mwanamukazhi umvwe wafwilwa ne baana. Kipwilo kyafwainwa kukambizha aba batwela mu masongola a mwayila kisemwa kuya na kwinembesha. Kechi kyafwainwa kutaya kimye kyabaya ne. Ne mu moba a kunyuma kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, masongola ne baana basemwanga banembwanga.—Mateo 1:1-16.
13. Panyuma ya masongola obiwa mwayila kisemwa, jashi ja masongola jafwainwa kwambiwa byepi?
13 Aba besongola mu jino jishinda bekala ke bamulume ne mukazhi. Byonka byo kyaambiwapo peulu po, bena Kilishitu besongola mu jino jishinda bafwainwa kumona amba jashi ne luchipo lwa masongola byaambiwa mu Nzubo ya Bufumu. Umvwe bena Kilishitu besongwela mu jino jishinda, ñambi ukamba’mba bamulume ne mukazhi babena kwisongola besongola monka mwayila mizhilo ya Kesala. Kwafwainwatu kwambiwa jashi jimo ja masongola, mambo ke masongola antutu amo. Kwisongola mwayila kisemwa ne jashi ja masongola kechi byafwainwa kutalumuka ne, mambo kuba bino kuleta munema ku masongola a bwina Kilishitu mu nyaunda.
14. Bena Kilishitu bakonsha kubapo byepi umvwe mu nyaunda mo baji masongola obiwa mwayila kisemwa ne kafulumende?
14 Mu byalo bimo mubiwa masongola a kwisongola monka mwayila kisemwa, masongola amo obiwa ne na kafulumende. Masongola obiwa na kafulumende obiwa ku ofweshi ya wa mwingilo mu kafulumende, kabiji pakonsha ne kwikala luchipo lwa masongola ne kufwachika mu buku wa masongola. Bena Kilishitu bamo bakebako ano masongola obiwa na kafulumende. Kechi kikebewa mwauba masongola kwesakana na mwayila kisemwa kabiji mwabwela mwauba ne obiwa na kafulumende ne. Mwakonsha kwingijishatu jishinda jimo mambo onse ano mashinda ajitu bulongo kwesakana na mizhilo. Byonka byo kyaambiwapo mu mapalagalafu 9 ne 10, panyuma ya ano masongola obiwa na kafulumende kwafwainwa kwikala jashi ne luchipo lwa masongola. Kyanemapo ke kya kuba’mba masongola afwainwa kwikala a mushingi ku meso a Lesa ne bantu.—Luka 20:25; 1 Petelo 2:13, 14.
Masongola Afwainwa Kwikala a Mushingi
15, 16. Mambo ka o kyanemena kwinemeka mu masongola?
15 Mfumu wa bena Pelisha byo ajinga na lukatazho mu masongola, mukulumpe wa ba kumubulako maana aye Memakani wamubujileko bintu byawama bingi amba ‘banabakazhi bonse bafwainwa kunemeka bamwata wabo.’ (Eshita 1:20) Mu masongola a bena Kilishitu kechi kyafwainwa kwikala amba kanatu mfumu waambapo ne; banabakazhi bafwainwa kunemeka bamwata wabo. Banabalume bena Kilishitu nabo ‘bafwainwa kunemeka bena kwabo’ ne kwibatakaika. (Byambo bya Mana 31:11, 30; 1 Petelo 3:7) Kechi kyafwainwa kupembelela amba kana pakapite myaka yavula apa bino tukatendeke kwinemeka mu masongola ne. Munema wafwainwa kutendeka kufumatu pa juba ja masongola.
16 Bamulume ne mukazhi kechi bo bonkatu bafwainwa kumwesha munema pa juba ja masongola ne. Umvwe mukulumpe mu kipwilo ye ubena kwamba jashi ja masongola, naye wafwainwa kwamba na mushingi. Jashi jafwainwa kwambilwa babena kwisongola. Jashi jinemeka bingi aba babena kwisongola, onkao mambo ñambi kechi wafwainwa kwambanga na mangungu ne. Ñambi kechi wafwainwa kwamba milanguluko yanji aye mwine ne, mambo kuba bino kwakonsha kulengesha bumvu aba babena kwisongola ne banteleki. Wafwainwa kwamba byambo byawama bulongo bya kukoseshañana ne kumwesha Byubilo byakilamo bya mwine Watendekeshe masongola. Ee, mukulumpe mu kipwilo umvwe waamba jashi ja masongola na mushingi kileta munema ku meso a Yehoba Lesa.
17. Mambo ka masongola a bena Kilishitu kyo afwainwa kwikela monka mwayila mizhilo?
17 Mu uno mutwe kyaambiwapo bingi amba masongola afwainwa kwikala monka mwayila mizhilo. Bintu bimo byaambiwapo kampe kechi byo byo kikala ku mpunzha yenu ne. Pano bino, atweba bonse twafwainwa kuvulukanga amba masongola obiwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba afwainwa kwikela monka mwayila mizhilo ya kisemwa ne ya Kesala. (Luka 20:25) Paulo witukambizha amba: “Kasa mupana ku bonse byonse bibafwainwa: musonko mupane ku ba musonko; kashitomo naye mupane ku ba kashitomo; . . . ne mushingi naye mube ku bashiñama.” (Loma 13:7) Ee, masongola a bena Kilishitu afwainwa kwikala a mushingi kufumatu pa juba ja masongola mambo luno ke lunengezho lwa Lesa.
18. Panyuma ya masongola kwakonsha kwikala ka, kabiji kwepi ko twakonsha kutana byambo byaamba pa kino?
18 Panyuma ya masongola a bena Kilishitu, javula kwikala ne kijiilo kya masongola. Vulukai kuba’mba ne Yesu naye washinkilweko ku kijiilo kya masongola amo. Umvwe kwaikala kijiilo kya uno mutundu, nga lujimuno lwa mu Baibolo lwakonsha kwitukwasha byepi kuba’mba kino kijiilo nakyo kikale kya mushingi ku meso a Lesa kabiji ne kulengela aba besongola ne kipwilo kya bwina Kilishitu nakyo kutalwa bulongo? Kino kyo kikambiwapo mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
a Kyambo kintutu kimo kyakonsha kwingijishiwa ne ku kijiilo kikwabotu kyabula kya masongola.—Eshita 9:22, Septuagint.
b Bakamonyi ba kwa Yehoba bamba jashi ja masongola ja maminiti 30 jiji na mutwe wa kuba’mba: “Masongola a Mushingi ku Meso a Lesa.” Jino ke jashi ja mu Binembelo jamba pa byambo biji mu buku wa Icaba Inkaama Ku Nsansa Sha Lupwa ne mabuku akwabo a Bakamonyi ba kwa Yehoba. Jino jashi jikwasha bingi boba babena kwisongola ne bonse batanwako ku masongola.
c Umvwe mizhilo ya kafulumende yapusanako, luno luchipo lumwesha munema wa kunemeka Lesa lo lwafwainwa kubiwa. Musongoshi wafwainwa kwamba’mba: “Amiwa [jizhina ja musongoshi] mbena kusongola anweba ba [jizhina ja musongwa] mwikale bakazhi bami, mambo nemutemwa kabiji tukekelanga monka mwaambila mizhilo ya Lesa yanembwa mu Baibolo byafwainwa kwikala banabalume ba bwina Kilishitu, mu moba onse a bumi bwetu panopantanda kwesakana na lunengezho lwa Lesa lwa masongola.” Musongwa naye wafwainwa kwamba’mba: “Amiwa [jizhina ja musongwa] mbena kusongolwa kwi anweba ba [jizhina ja musongoshi] mwikale balume bami, mambo nemitemwa kabiji tukekelanga monka mwaambila mizhilo ya Lesa yanembwa mu Baibolo byafwainwa kwikala banabakazhi ba bwina Kilishitu, mu moba onse a bumi bwetu panopantanda kwesakana na lunengezho lwa Lesa lwa masongola.”
d Kyamba kya Usopa kya Kizungu kya May 1, 1962, peja 287, kyaamba pa ano masongola obiwa mwayila kisemwa.
Mubena Kukivuluka Nyi?
• Mambo ka o kyanemena masongola kubiwa mwayila mizhilo kabiji ne ku mupashi?
• Umvwe masongola abena Kilishitu aubiwa na Kafulumende, ki ka kyafwainwa kulondelapo panyumatu ya kuba bino?
• Mambo ka majashi a masongola kyo ambiwa mu Nzubo ya Bufumu?
[Kipikichala pa peja 12]
Masongola aubiwanga mu Isalela, musongoshi waletanga musongwa ku nzubo yanji nangwa ku nzubo ya bashanji
[Kipikichala pa peja 15]
Masongola a bena Kilishitu umvwe aubiwa mwayila kisemwa, kwafwainwa ne kwikala jashi ja masongola ku Nzubo ya Bufumu