Funjishai Baibolo Kine byo Afunjisha
‘Sambishai ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga, . . . ne kwibafunjisha.’—MATEO 28:19, 20.
1. Twakonsha kwambapo’mba ka pa mambo a kuvula kwa ma Baibolo?
MAMBO a Yehoba, Baibolo Wazhila, ye buku umo wakala kene kabiji wasampanyiwa konse konse panopantanda kukila mabuku onse. Watuntululwa mu bibese byanji bimo kukila pa milaka 2,300. Bantu bavula bingi panopantanda baji nanji mu milaka yabo.
2, 3. (a) Mambo ka o kwaikela kupusenamo mu mafunjisho afunjisha Baibolo? (b) Mepuzho ka o twaya twisambepo?
2 Bantu bavula batanga bibaba bya mu Baibolo pa juba pa juba. Bamo bamutanga Baibolo yense bimye byavula. Bantu bavula ba bupopweshi bamba’mba bafunjisha byamba Baibolo, pano bino kechi baswa byo afunjisha ne. Kununga pa kuvulañana kwabo bene, kuji mapata mukachi ka bene bantu ba mu bupopweshi bumo. Bamo bamuzhinauka bingi Baibolo, ko afumine, kabiji ne buneme bwanji. Bavula bamumonatu’mba buku wazhila wa kwingijisha pa kuchipa mu kochi pa kuba’mba bamweshe’mba babena kwamba bya kine.
3 Kwambatu kine, mu Baibolo muji byambo bya Lesa biji na bulume ku bantu. (Bahebelu 4:12) Onkao mambo, byo tuji Bakamonyi ba kwa Yehoba, tukeba kuba’mba bantu bayuke Baibolo byo afunjisha. Tuji bingi na lusekelo lwa kwingila mwingilo Yesu Kilishitu ye apele baana banji ba bwanga kimye kyo aambile’mba: ‘Yainga na kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga, . . . ne kwibafunjisha.’ (Mateo 28:19, 20) Mu mwingilo wetu wa kumvula bantu tutana bantu bakakilwa na mambo a luvulañano lubavulemo bingi muno mu ntanda pa mambo a bupopweshi. Bakeba kuyuka bukine pa mambo a Mulenga wetu kabiji ne kufunda Baibolo byo amba pa mambo a kyo twaikelako. Twayai twisambe pa mepuzho asatu ao akatazha bingi bantu bavula. Mu ino mitwe yonse, tusakumona bantangi ba bupopweshi byo bamba, apa bino tumone Baibolo kine byo afunjisha. Ano mepuzho ke ano (1) Nanchi Lesa wituta muchima nyi? (2) Mambo ka o twaikelako? (3) Ki ka kimweka kwi atweba inge twafwa?
Nanchi Lesa Wituta Muchima Nyi?
4, 5. Mambo ka bantu o balangulukila’mba Lesa kechi wituta muchima ne?
4 Twayai tutendekelepo na bwipuzho bwa kuba’mba, Nanchi Lesa wituta muchima nyi? Kya bulandatu ke kya kuba’mba bantu bavula balanguluka’mba Lesa kechi wituta muchima ne. Mambo ka o balangulukila bibye? Kintu kitanshi ke kya kuba’mba bekala mu ntanda mwayula makondo, lupato, ne buyanji. Balanguluka’mba ‘umvwe kine Lesa waji wituta muchima, inge kechi uleka bintu bya malwa sa byubiwa ne.’
5 Kabiji bantangi ba bupopweshi nabo bo balengela bantu kulanguluka’mba Lesa lusa ufwalo. Nanchi bantangi ba bupopweshi javula bamba’mba ka umvwe kwapona bya malwa? Mwanamukazhi umo byo afwishishe baana banji babiji babacheche mu mapuso a motoka, ntangi wa bupopweshi bwanji waambile’mba: “Kwajinga kukeba kwa mwine Lesa. Lesa ubakebelengapo bamalaika bakwabo babiji.” Umvwe bantangi ba bupopweshi ke bambe bibye, ko kuba’mba kine babena kupamo Lesa mambo pa mambo a bintu byatama bibena kubiwa. Pano bino, mwana wa bwanga Yakoba wanembele’mba: ‘Muntu byo aesekwa kechi ambe’mba, naesekwa kwi Lesa, ne; mambo Lesa kechi wesekwa na bubi ne, ne aye mwine kechi weseka muntu nangwa umo ne.’ (Yakoba 1:13) Yehoba Lesa kechi ye ulengela byatama nangwa pachechetu ne. Ee kine, “Lesa kechi uba bubi nangwa pachechetu ne.”—Yoba 34:10.
6. Ñanyi ubena kutangijila bubi ne buyanji buji mu ino ntanda?
6 Pano nga mambo ka bubi ne buyanji o bwavujila bibye? Kintu kitanshi, bantu bavula bakana Lesa kwikala Kalama wabo, kechi bakeba kukokela mizhilo ne mafunde anji aoloka ne. Kino kyalengela bantu kukokela Mulwanyi wa Lesa aye Satana kwa kubula kuyuka’mba ye bakokela ne, mambo “byonse bya panopantanda biji mu bulume bwa kwa aye mubi.” (1 Yoano 5:19) Kuyuka bino bintu kulengela muntu kuyuka kyalengela bwikalo bwa bantu kwikala bino. Satana ke muntu watama, wa bujimbijimbi, kabiji washinta. Onkao mambo, twakonsha kuketekela ntanda yanji kumwesha byubilo bya aye kalama wayo. O ene mambo nanchi lelo jino bubi o bwavujila bibye!
7. Bintu ka bimo bilengela kuba’mba tuyandenga?
7 Kintu kikwabo kilengela buyanji ke na mambo a bumbulwakoloka bwa bantu. Bantu bambulwakoloka balwila bukulumpe, kabiji buno bulwi javula bulengela makondo, lumanamo, ne buyanji. Musapwishi 8:9 waamba kwa kubula kupita mu mbaji amba: ‘Bantu boba bunkambo pa bantu bakwabo mu kwibayanjisha.’ Kabiji kintu kikwabo kilengela buyanji ke ‘bimye ne bintu bisolomokatu.’ (Musapwishi 9:11) Bantu javula bayanda na mambo a kutanyiwa pa mpunzha yabula kufwainwa pa kimye kyatama.
8, 9. Twayuka byepi amba Yehoba kine wituta bingi muchima?
8 Kitekenesha bingi kuyuka’mba Yehoba kechi ye ulengela buyanji ne. Pano bino, nanchi Lesa utako muchima ku bintu bibena kubiwa mu bwikalo bwetu nyi? Mukumbu wa lusekelo ke wa kuba’mba ee! Twayuka namba Yehoba wituta muchima mambo witubula mu Mambo anji ene mambo o alekela bantu kubanga byubilo byatama. Bishinka byanji mwavwangwa mambo akatampe abiji: bumfumu bwanji ne bulumbuluke bwa bantu. Byo aji Mulenga wa bulume bonse, Yehoba kechi wafwainwa kwitulumbulwila ene mambo o aswishisha buyanji kwikalako ne. Nangwa byonkabyo, aye witubula mambo wituta muchima.
9 Akilangulukai pa kishiino kikwabo kya kuyukilako’mba Lesa wituta muchima. “Kyamufichile bingi ku muchima wanji” bubi byo bwakumbene panopantanda mu moba a Nowa. (Ntendekelo 6:5, 6) Nanchi lelo jino kyaleka kumufita ku muchima Lesa nyi? Ine, Lesa kechi waluka ne. (Malakai 3:6) Washikwa nshiji yonse kabiji umvwa bingi kutama pa kumona bantu sa bayanda. Baibolo waamba’mba bukumotu Lesa akafumyepo bintu byonse byatama biiya na mambo a bukalama bwa bantu ne na mambo a byubilo bya kwa Diabola. Nanchi kino kechi kishiino kya kuba’mba Lesa wituta muchima nenyi?
10. Yehoba umvwa byepi pa mambo a buyanji bupitamo bantu?
10 Bantangi ba bupopweshi bamubepela Lesa byo bamba’mba bya malwa byo tumona mu bwikalo bwetu biiya na mambo a kyaswa muchima wanji. Kwambatu kine, Yehoba wakebesha bingi kufumyapo buyanji bupitamo bantu. 1 Petelo 5:7 waamba’mba, “aye wimuta muchima.” Abino Baibolo kine byo byo afunjisha!
Mambo ka o Twaikelako?
11. Bupopweshi bwa ino ntanda javula bufunjisha’mba ka pa mambo a bwikalo bwa bantu panopantanda?
11 Twayai pano twisambe pa bwipuzho bwa bubiji bantu bo balangulukapo bingi bwa kuba’mba, Mambo ka o twaikelako? Bupopweshi bwa ino ntanda javula bukumbula’mba, bantu panopantanda kechi pabo pa kwikala kikupu ne. Balanguluka’mba panopantanda ke pa kukokolokelatu byo baji pa lwendo lwabo lwa kuya kuntu kungi. Bantangi ba bupopweshi bamo mu bubela bafunjisha’mba juba jimo Lesa ukonauna ino ntanda. Na mambo a ino mfunjishisho, bantu bavula balanguluka’mba kyawamatu kwitobwela mu bwikalo mambo lufu lubena kwibapembelela. Nanchi Baibolo kine ufunjisha’mba ka pa ene mambo o twaikelako?
12-14. Baibolo ufunjisha’mba ka pa mambo a nkebelo ya Lesa ku ntanda ne ku bantu?
12 Lesa uji na nkebelo yawama bingi ku ino ntanda ne ku bantu. “Kechi wiilengele [ntanda] ke yavulañana ne, kana yafwainwa kwikalapo bilengwa byanji.” (Isaya 45:18) Kabiji Yehoba “ye waajile kitendekesho kya ntanda, amba kechi itenkene ne, myaka ne myaka.” (Masalamo 104:5) Kuyuka bino bintu pa mambo a nkebelo ya Lesa ku ntanda ne ku bantu kyakonsha kwitukwasha kumvwisha ene mambo o twaikelako.
13 Ntendekelo bitango 1 ne 2 bimwesha kuba’mba Yehoba wateleko bingi muchima pa kulenga ntanda kuba’mba bantu bakekalengapo. Byo apwishishe kulenga bintu byonse kuvwangako ne ntanda yetu, wamwene kuba’mba “byonsetu byaji byawamatu.” (Ntendekelo 1:31) Lesa wabikile mwanamulume ne mwanamukazhi mutanshi, Adama ne Evwa, mu muzhi wawama wa bujimi bwa Edena ne kwibapa kajo kavula bingi. Bamulume ne mukazhi batanshi bebambile’mba: “Semainga ne kusemununa, muvule ne kukumbana ponse pa ntanda ne kwiikokesha.” Bafwainwe kwikala na baana balumbuluka kabiji ne kubayisha bujimi bwabo ntanda yonse bwajinga muzhi wabo. Kabiji bafwainwe ne kulama bulongo banyama.—Ntendekelo 1:26-28.
14 Ke nkebelo ya Yehoba ya kuba’mba bantu balumbuluka bakekalenga panopantanda mu paladisa myaka ne myaka. Mambo a Lesa aamba’mba: “Baoloka bakaswana ntanda, ne kwikalamo myaka ne myaka.” (Masalamo 37:29) Ee, bantu balengelwe kwikala myaka ne myaka mu Paladisa panopantanda. Aino yo nkebelo ya Lesa, kabiji ne Baibolo kine byo byo afunjisha!
Ki ka Kimweka kwi Atweba Inge Twafwa?
15. Bupopweshi bwavula bwa panopantanda bufunjisha’mba ka pa mambo a kimweka kwi atweba inge twafwa?
15 Pano twayai twisambe pa bwipuzho bwa busatu bukatazha ku muchima bantu bavula bwa kuba’mba: Ki ka kimweka kwi atweba inge twafwa? Bupopweshi bwavula bwa panopantanda bufunjisha’mba mukachi ka muntu muji kintu kitwajijila kwikala kyumi umvwe mubiji wafwa. Bupopweshi bumo bwakikosela lufunjisho lwa kuba’mba Lesa ukambula babi kupichila mu kwibayanjisha myaka ne myaka mu mujilo wa helo. Nanchi buno bo bukine nyi? Nanchi Baibolo kine ufunjisha’mba ka pa mambo a lufu?
16, 17. Kwesakana na Baibolo, nanchi bwikalo bwa bafu buji byepi?
16 Mambo a Lesa amba’mba: “Bomi bayuka’mba tukafwa, bino bafu kafwako kyo bayuka ne, kabiji kechi kwakibashajila mfweto ne.” Byo kiji kuba’mba bafu “kafwako kyo bayuka ne,” kechi bakonsha kumvwa, kumona, kwamba, nangwa kulanguluka ne. Kabiji kechi kwakibashajila mfweto ne. Mu ñanyi jishinda? Mu jishinda ja kuba’mba kechi bakonsha kwingila mwingilo uji yense ne! Kabiji, “butemwe bwabo ne lupato lwabo ne kichima kyabo byaonaika kala,” mambo kafwako kyo bakonsha kuba ne.—Musapwishi 9:5, 6, 10.
17 Baibolo byo aamba pa uno mutwe byaumvwanyika. Bantu bafwa kechi batwajijila kwikala na bumi ku mpunzha ikwabo ne. Kafwako kintu kyo tuji nakyo kifumamo mwi atweba inge twafwa ne kutwajijila kwikala kyumi kuba’mba kikasemwe jikwabo mu mubiji ungi byonka bilanguluka boba baitabila mu kusemekelwa mu kintu kikwabo ne. Twakonsha kwikilumbulwila mu jije jishinda: Bumi bo tuji nabo buji nobe lubebe lwa kandulu. Umvwe lubebe lwa kandulu beluzhima kafwako ko luya ne. Luzhimañanatu shita shita.
18. Muntu ufunda Baibolo umvwe wayuka kuba’mba bafu kafwako kyo bayuka ne, kyakonsha kumulengela kulanguluka amba ka?
18 Akilangulukai pa buno bukine byo bwakonsha kuba. Muntu ufunda Baibolo umvwe wayuka’mba bafu kafwako kyo bayuka ne, wakonsha kuyuka’mba nangwa kya kuba bashakulu banji bashinchile byepi kimye kyo bajinga bomi, kechi bakonsha kumukatazha ne. Kabiji wakonsha kuyuka’mba batemwe banji bafwa kechi bomvwa, kumona, kwamba nangwa kulanguluka ne. Onkao mambo, kechi babena kuyanda na mukose ku ntanda ya bafu nangwa kuyanda mu mujilo ne. Nangwa byonkabyo, Baibolo ufunjisha’mba bafu baji mu kivuluko kya Lesa bakasangulwa. Byo lwaikalapo luketekelo lwawama!—Yoano 5:28, 29.
Buku Wetu Wakatataka ye Twafwainwa Kwingijishanga
19, 20. Byo tuji bena Kilishitu, ñanyi mutembo ye tuji naye, kabiji buku ka waamba pa Baibolo wanengezhiwa kikatakata kwitukwasha mu mwingilo wetu?
19 Twisambakotu pa mepuzho asatu bantu bavula o balangulukapo bingi. Pa ao onse mepuzho twamona kuba’mba Baibolo byo afunjisha byaumvwanyika kabiji kechi wapita mu mbaji ne. Ke kintu kyawama bingi kwambañana buno bukine na boba bakeba kuyuka Baibolo byo afunjisha! Bino kuji mepuzho avula anema bingi bantu ba michima ya kishinka o bakeba mikumbu yaumvwanyika. Byo tuji bena Kilishitu, tuji na mutembo wa kwibakwasha kutana mikumbu ya ano mepuzho.
20 Kyakatazha bingi kufunjisha bukine bwa mu Binembelo mu jishinda japela kabiji jaumvwanyika jibena kufika bantu pa michima. Pa kuba’mba tupwishe luno lukatazho, ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ wanengezha buku wa kwingijisha kikatakata mu mwingilo wetu wa bwina Kilishitu. (Mateo 24:45-47) Uno buku wa mapeja 224 uji na mutwe wa kuba’mba Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka?
21, 22. Ñanyi mbaji imo yawama bingi iji mu buku wa kuba’mba Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka?
21 Uno buku walupwilwe pa Kupwila kwa Nkambi kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba kwajinga na mutwe wa kuba’mba “Kukokela Lesa” kwa mu 2005/06, uji na mbaji yavula yawama bingi. Kya kumwenako, uji na mapeja atanu aji na byambo bitanshi bibena kwitukwasha kutendeka mafunjisho a Baibolo a pa nzubo. Kikemupelela bingi kwisamba bino bipikichala ne binembelo biji mu byambo bitanshi. Kabiji mwakonsha kwingijisha bino byambo biji mu kino kipungu kya byambo bitanshi kulumbulwila bafunda bya kutana bitango ne byepelo bya mu Baibolo.
22 Nembelo ya uno buku yawama, kabiji yapela bingi kumvwa. Pa kunemba uno buku kwajinga kumunembela mu jishinda ja kulengela yewo ubena kufunda kwiumvwa’mba wavwangiwamo. Ku ntendekelo ya kitango kyonse kuji mepuzho a kutendekelako, kabiji ne ku mpelo nako kuji kabokoshi kaji na mutwe wa kuba’mba “Baibolo byo Afunjisha.” Kabokoshi kaji na mikumbu ya mu Binembelo ya mepuzho a kutendekelako. Bipikichala ne byambo byanembwapo kubikapotu ne bya kumwenako byanembwa, bikakwasha ubena kufunda kumvwisha bulongo bintu byo abena kufunda kimye kitanshi. Nangwa kya kuba byambo biji mu uno buku byapela, kuji ne bya kulumbulula byakonsha kwimulengela kwisamba byavula pa mitwe ikatampe 14 umvwe awo ubena kufunda wakebelapo byambo bikwabo kuba’mba omvwishe.
23. Ñanyi mashinda apanwa kutazha ku bya kwingijisha buku wa Baibolo Ufunjisha pa mafunjisho a Baibolo?
23 Uno buku wa Baibolo Ufunjisha wanengezhiwa kwitukwasha kufunjisha bantu ba mfunjilo yapusana pusana ne ba mu bupopweshi bwapusana pusana. Umvwe ubena kufunda kechi wayukapo biji byonse mu Baibolo ne, kyakonsha kuwama kufunda nanji kitango kimo bimye byavulako. Kechi mwafwainwa kupitamotu lubilo mu byambo ne, bino monai kuba’mba mubena kufika pa muchima wa ye mubena kufunjisha. Umvwe kechi waumvwisha kya kumwenako kimo kiji mu buku ne, mulumbulwilaikyo nangwa kwingijisha kya kumwenako kikwabo. Inengezhainga bulongo, kabiji monai kuba’mba mubena kwingijisha bulongo uno buku, ne kulomba kwi Lesa kuba’mba emupe bukwasho ‘mwambengatu bulongo mambo a bukine.’—2 Timoti 2:15.
Ikalai ba Kusanta pa Jishuko Jikatampe jo Muji Najo
24, 25. Ñanyi mashuko akatampe Yehoba o apa bantu banji?
24 Yehoba wapa bantu banji mashuko akatampe. Witukwasha kuyuka bulongo bukine pe aye mwine. Kechi twafwainwa nangwa pacheche kumona jino jishuko nobe kintu kya kukaisha kaishatu ne! Kwambatu kine, Lesa wafya nkebelo yanji ku belundumika ne kwiisolola ku bantu bekepesha. Na mambo a kino, Yesu waambile’mba: ‘Nemutota Tata, Nkambo wa mwiulu ne wa pano panshi, mambo wibifile bino bintu ku ba maana ne ku ba milangwe, ne kwibisolola ku twana twa lukeke.’ (Mateo 11:25) Ke jishuko jibula kumweka mweka kubajilwa pa bantu bekepesha bengijila Nkambo Walengele bintu byonse, aye Yehoba.
25 Kabiji Lesa witupa ne jishuko ja kufunjisha bantu pe aye. Vulukai kuba’mba bamubepela bintu byavula bingi ku boba bafunjisha bya bubela pe aye. Onkao mambo, bantu bavula balanguluka amba Yehoba muntu watama bingi, mambo kechi uta muchima bantu ne, kabiji wakanama. Nanchi mwinengezha kukwasha bantu kuyuka bukine pe Lesa pa mambo a bubela bo bamubepela nyi? Nanchi mukeba bantu baji na michima ya bukishinka konse konse kuba’mba bayuke bukine pe Lesa nyi? Umvwe byo byo muba, mweshainga lukokelo lwenu lwa kukokela Lesa kupichila mu kusapwila na mukoyo ne kufunjisha bantu kuyuka byaamba Binembelo pa mitwe yanema. Bantu bakeba bukine bakeba kufunda Baibolo kine byo afunjisha.
Musakukumbula’mba Ka?
• Twayuka byepi amba Lesa wituta muchima?
• Mambo ka o twaikelako panopantanda?
• Ki ka kimweka kwi atweba inge twafwa?
• Ñanyi mbaji ya buku wa Baibolo Ufunjisha yo mwatemwa bingi?
[Bipikichala pa peja 7]
Baibolo ufunjisha’mba buyanji bukapwa
[Byambo bya Muntu Ungi]
Peulu ku kilujo, kashimbi: © Bruno Morandi/age fotostock; ku kipiko, wamukazhi: AP Photo/Gemunu Amarasinghe; panshi ku kilujo, babipuluka: © Sven Torfinn/Panos Pictures
[Kipikichala pa peja 9]
Baoloka bakekalanga myaka ne myaka mu Paladisa