Nanchi Mwaketekela Amba Kukekala Lusanguko Nyi?
“Kukekala lusanguko.”—BYUBILO 24:15.
1. Mambo ka lufu kyo lumwekela’mba lwashinda?
INO ntanda mwakumbanatu lufu ne misonko.” Bino byambo byanembelwe mu 1789 na mwina America wa jizhina ja Benjamin Franklin, byalengela bamo kwikala na maana. Pano bino, bantu bavula babula bukishinka babepa ne kubula kupana misonko yonse. Bantu nabo monka bafwila. Na ngovu yetu atweba bene konsha twashinda lufu ne. Lufu lwitunyeñamina atweba bonse. Shelo nangwa’mba kalunga ka bafu monka kaminyina batemwe betu. (Byambo bya Mana 27:20) Pano akitwayai tumvwe byambo bya lutekenesho.
2, 3. (a) Mambo ka o kyaambiwa kuba’mba bamo kechi bakafwa ne kupusanako na bilanguluka bavula? (b) Tusakwisambapo ka mu uno mutwe?
2 Mambo a Yehoba aambishatu amba kukekala lusanguko. Kino kechi kilototu ne, kabiji kafwakotu nangwa muntu umo mwaya ntanda wakonsha kumukanya Yehoba kuba kino ne. Nangwa byonkabyo, bamo balanguluka’mba kafwako muntu ukekala mumi ne. Pano bino kishinka ke kya kuba’mba bamo kechi bakafwa ne. Mambo ka? Mambo “jibumba jikatampe” ja kukankalwa kubala jikapuluka “malwa akatampe” abena kwiya. (Lumwekesho 7:9, 10, 14) Bakatwajijila kwikala bomi mu ntanda ipya. Mu jino jishinda kechi bakafwapo ne. Kabiji ‘lufu lukonaunwa.’—1 Kolinda 15:26.
3 Twafwainwa kusumininwa amba kukekala lusanguko byonka byasuminijilwe mutumwa Paulo waambile’mba: “Kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.” (Byubilo 24:15) Twayai twisambe pa mepuzho asatu aamba pa lusanguko. Bwipuzho butanshi bwaamba’mba, ki ka kyalengela amba luno luketekelo lwikale lwa kine? Bwa bubiji bwaamba’mba, luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko lwakonsha kwimutekenesha byepi? Bwa busatu bwaamba, luno luketekelo lwakonsha kwimulengela kwikalanga byepi luno lonka?
Lusanguko Lukekalako
4. Mambo ka lusanguko kyo lwaikela lwanema mu nkebelo ya Yehoba?
4 Kuji bingi bishinka byavula bimwesha kuba’mba lusanguko lukekalako. Yo nkebelo ikatampe ya Yehoba. Vulukai kuba’mba Satana ye walengejile bantu kulenga mambo ne kutendeka kufwa. O ene mambo Yesu kyo aambijile Satana amba: “Aye waji mbanzhi ne kufuma ku ntendekelo.” (Yoano 8:44) Bino Yehoba walayile amba “mwanamukazhi,” nangwa’mba jibumba janji ja mwiulu jafwanyikizhiwa ku mukazhi jikasema ‘lukunwa’ awo ukafumpa “nsuñunyi mukatampe” ku mutwe, kumuchakakanya Satana ne kumuzhiya. (Ntendekelo 3:1-6, 15; Lumwekesho 12:9, 10; 20:10) Yehoba byo asolwelenga pachepache nkebelo yanji pa mambo a Lukunwa wa Bumesiasa, kyaishile kuyukanyikwa amba uno Lukunwa ukoba bintu byavula bingi kechi kwipayatu Satana yenka ne. Mambo a Lesa aamba’mba: “Onka ano mambo o bamumweseshe Mwana Lesa, amba, onaune mingilo ya Diabola.” (1 Yoano 3:8) Lufu lwaishileko na bundengamambo bo twaswaine kwi Adama kyo kintu kikatampe kya mingilo ya kwa Satana kikafumishiwapo na Yehoba kupichila mwi Yesu Kilishitu. Kino kyo kyalengela kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu ne lusanguko kwikala bintu byanema bingi.—Byubilo 2:22-24; Loma 6:23.
5. Mambo ka lusanguko kyo lukatumbijikila jizhina ja Yehoba?
5 Yehoba wakebesha kutumbijika jizhina janji jazhila. Satana watamisha jizhina ja Lesa kabiji ne kutandanya bubela. Wabepele amba ba Adama ne Evwa ‘kechi bakafwa ne’ umvwe baja ku kichi kyakanyishe Lesa. (Ntendekelo 2:16, 17; 3:4) Kufumatu kyokya kimye, Satana ne luno ukitandanya bubela, nabiji mafunjisho a bubela a kuba’mba mweo kechi ufwa ne. Pano bino kupichila mu lusanguko, Yehoba ukaleta bubela bonse patoka. Ukamwesha amba aye bunke ye uzhikijila ne kupana bumi.
6, 7. Yehoba umvwa byepi pa mambo a kusangula bantu, kabiji twayuka byepi milanguluko yanji?
6 Yehoba usakisha kusangula bafu. Baibolo wamweshatu patoka Yehoba byo omvwa pa uno mutwe. Kya kumwenako, akimonai bino byambo byanembeshiwa na mupashi byaambile muntu wa kishinka aye Yoba amba: “Umvwe muntu wafwa wakonsha kwikala jibiji na bumi nyi? Inge wakonsheshe inge napembelela moba onse a mwingilo wami wakosa poso kyafika kimye kya kukasuluka kwami. Po po mukangita ne amiwa nkemwitaba; ne anweba mukasaka kwikala ne amiwa ye mwalenga.” (Yoba 14:14, 15) Nanchi bino byambo bilumbulula ka?
7 Yoba wayukile kuba’mba umvwe wafwa, ukapembelelanga mu tulo twa lufu. Wamwene kino kimye kya kupembelela kwikala “mwingilo wakosa,” kufikilatu ne kimye kya kusangulwa. Waketekejile’mba ukasangulwa. Mambo ka? Mambo wayukile Yehoba byo eumvwanga pa kino. Yehoba ‘wasakishe’ kumona jibiji kalume wanji wa kishinka. Ee, Yehoba utonga bingi kusangula bantu bonse baoloka. Kabiji ukapana ku bantu bakwabo jishuko ja kwikala myaka ne myaka mu Paladisa panopantanda. (Luka 23:43; Yoano 5:28, 29) Byo kiji kuba’mba kyo kyaswa muchima wa Lesa kya kufikizha nkebelo yanji, abya kujipo muntu wakonsha kumukanya nyi?
8. Yehoba witupa byepi ‘kiyukilo kya kwituyukisha’ luketekelo lwa kimye kya kulutwe?
8 Lusanguko lwa kwa Yesu lwitulengela kwikala na luketekelo lwa kimye kya kulutwe. Paulo byo aambile jashi mu Atena, waambile’mba: “[Lesa] watongola juba jo akebachibilamo mambo ba panopantanda monka mu bololoke, konka ku yewa muntu ye atongola; kabiji byo akoba byonkabyo aye wibapa bonse kiyukilo kya kwibayukishakyo, byo amusangwile mu bafu.” (Byubilo 17:31) Bamo mu jibumba bamwendelekelenga byo aambile pa lusanguko. Nangwa byonkabyo, bacheche baitabijile. Kampe byambo byo baumvwine bya lusanguko bibafikile pa muchima. Kya kukumya kikatampe Yehoba kyo aubile kyajinga kya kusangula Yesu. Wamusangwile Mwananji ne kwikala kilengwa kya mupashi. (1 Petelo 3:18) Bulume bo ajinga nabo Yesu panyuma ya kusangulwa bwakijile bo ajinga nabo saka akyangye kwiya panopantanda. Yesu byo aji mbulwa kufwa kabiji wa kibiji kwi Yehoba, uji na mingilo yawama yamupa Shanji. Yehoba ukasangula bantu bakwabo kupichila mwi Yesu. Bamo bakasangulwa ne kuya mwiulu, bakwabo nabo bakekala panopantanda. Yesu aye mwine waambile’mba: “Amiwa yami lusanguko ne bumi.” (Yoano 5:25; 11:25) Yehoba byo asangula Mwananji, walengela bantu bonse bakishinka kuketekela kuba’mba kukekala lusanguko.
9. Nga mashimikila aji mu Baibolo amwesha byepi kuba’mba lusanguko lukekalako?
9 Lusanguko lwaubiwapo kala pa bantu batainwepo kabiji lwanembwa ne mu Mambo a Lesa. Mu Baibolo mwanembwa mashimikila aamba pa bantu batanu na basatu basangwilwe panopantanda. Abino bya kukumya byaubiwe pa luntunanwa. Yesu wasangwile Lazalasa wafwile pa moba ana ne bantu bajijilenga saka batalapo kubikako ne ba mu kisemi kyanji, balunda nanji ne bakinkalankulo. Kino kyamwesheshetu patoka kuba’mba Yesu kine bamutumine kwi Lesa kya kuba’mba balwanyi banji ba mu bupopweshi kechi bazhinaukile ne kuzhinauka ne. Kino kyalengejile balwanyi kukeba mashinda a kwipayilamo Yesu ne Lazalasa pamo. (Yoano 11:17-44, 53; 12:9-11) Ee, tuji na luketekelo lwa kuba’mba lusanguko lukekalako. Lesa witupa bya kumwenako bya bantu basangwilwe kala kuba’mba bitutekeneshe ne kukosesha lwitabilo lwetu.
Kitutekenesha Bingi Kuyuka’mba Kukekala Lusanguko
10. Ki ka kyakonsha kwitulengela kutekeneshiwa na mashimikila aamba pa lusanguko aji mu Baibolo?
10 Abya mukeba lutekenesho mu bimye bya lufu nyi? Twakonsha kutekeneshiwa na mashimikila aamba pa lusanguko aji mu Baibolo. Umvwe ke mutange ano mashimikila, kulanguluka langulukapo, ne kufwanyikizha byo kikekala, kyakonsha kwimulengela kwikala na luketekelo kuba’mba lusanguko kine lukekalako. (Loma 15:4) Ano kechi ke mashimikilatu ne. Ke lusanguko lwaubiwe ku bantu bakine bajingako byonka byo tuji ne atweba. Twayai twisambeko pacheche pa kya kumwenako kimo kyaamba pa lusanguko lutanshi lwanembwa mu Baibolo.
11, 12. (a) Ñanyi malwa aponejile mwanamukazhi wafwijilwe wa ku Zalefwata, kabiji patanshi waubilepo ka? (b) Londololai Yehoba byo amupele ngauzhi wanji Elaija bulume bwa kukwasha yewa mwanamukazhi wafwijilwe.
11 Fwanyikizhai kyaubiwe. Ngauzhi Elaija wajinga mwenyi pa milungu icheche ku mwanamukazhi wafwijilwe mwina Zalefwata waikalanga pa nzubo ya peulu. Kyajinga kimye kya bulanda. Mu ntanda mwajinga kyashi ne kipowe kya nzala. Bavula bafwilenga. Yehoba waingijishe Elaija kuba kya kukumya kyaubiwe pa kimye kyalepa kuba’mba akoseshe lwitabilo lwa yewa mwanamukazhi wafwijilwe. Uno mwanamukazhi ne mwananji wamulume kwashajiletu pacheche kuba’mba batendeke kutembuka na nzala. Kepo Lesa apele Elaija bulume bwa kuvuzha bunga ne manyi mu jishinda ja kukumya, kya kuba’mba kechi byapwilenga ne. Nangwa byonkabyo, uno mwanamukazhi waponejilwe na lukatazho lukwabo. Mwananji wafikenejiletu kubela, ko kyakayanga wafwa ne kufwa. Byo kyamuletejilepo bulanda uno mwanamukazhi! Kyamukatezhe bingi kwikala kwakubula mwanamulume wa kumukwashako mambo mwata wanji wafwile, kabiji pa kyokya kimye nakyo kaana kaji kamotu ka kalume nako kafwile. Na mambo a bulanda bo ajinga nabo, watendekele kutopeka Elaija ne Yehoba Lesa wanji. Pano nga ngauzhi waubilepo byepi?
12 Elaija byo bamutopekele ku uno mwanamukazhi wafwijilwe aye kechi wamunenene ne. Aye wamwambijile’mba: “Muletai mwanenu.” Byo amutwajile mwana wafwile pa nzubo ya peulu, Elaija walombele pa kimye kyabaya kuba’mba mwana asanguke. Kepo Yehoba amusangwile! Fwanyikizhai lusekelo lwajinga ne Elaija pa kumona kyaji kya mwana kekisakauke na mambo a kupema. Walabilemo wabwela waikala ne bulongo. Ponkapo Elaija wamushikwile mwana ne kumubwezha kwi inanji kumwambila’mba: “Talai, mwanenu’we, ke mumi.” Mwanamukazhi wasangalele kya mama nafwa. Waambile’mba: “Pano po po nayuka namba anweba mwi muntu wa Lesa, kabiji ne jiwi ja Yehoba jilupuka mu kanwa kenu jo ja kine.” (1 Bamfumu 17:8-24) Lwitabilo lwanji mwi Yehoba ne kalume wanji lwakosejileko.
13. Mambo ka lelo jino kyo twakonshesha kutekeneshiwa na jishimikila jaamba pe Elaija byo asangwile mwana wa mwanamukazhi wafwijilwe?
13 Mwakonsha kutekeneshiwa bingi umvwe kemulanguluke pa jino jishimikila. Byo kyamwekanapotu patoka kuba’mba Yehoba wakonsha kushinda mulwanyi wetu lufu! Akifwanyikizhai lusekelo nabiji lolwa lwajinga na yewa mwanamukazhi wafwijilwe lukekalako kimye kikasangulwanga bantu. Bilengwa bya mwiulu nabyo bikasangalala bingi pa kumona Yehoba byo akatangijila Mwananji kusangula bafwa mwaya ntanda yonse. (Yoano 5:28, 29) Abya mwafwishapo kala mutemwe wenu nyi? Byo kyawamapo kuyuka kuba’mba Yehoba wakonsha kabiji ukasangula boba bafwa.
Luketekelo ne Bwikalo bwenu bwa ano Moba
14. Luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko lwakonsha kwimulengela kwikalanga byepi?
14 Luketekelo lwaamba pa lusanguko lwakonsha kwimulengela kwikalanga byepi ano moba? Luno luketekelo lwa lusanguko lwakonsha kwimukosesha umvwe ke mupite mu makatazho, meseko nangwa mu bya malwa. Satana ukeba bingi amba mwikale na moyo wa kuchina lufu kya kuba’mba kemukebe ne kutaya bulumbuluke bwenu na mambo a kukebatu kuzhikijilwa pa kimye kicheche. Vulukai byaambile Satana kwi Yehoba amba: “Byonse byo aji nabyo muntu ukebipana mu kupulusha mweo wanji.” (Yoba 2:4) Pa kwamba bino byambo, Satana witubepelatu atweba bonse kubikakotu ne anweba. Abya kine mukaleka kwingijila Lesa umvwe mwatanwa mu bya malwa nyi? Umvwe saka mulanguluka pa luno luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko kikemulengela kutwajijila na kuba kyaswa muchima wa Shetu wa mwiulu.
15. Byambo bya kwa Yesu byanembwa pa Mateo 10:28 byakonsha kwitutekenesha byepi mu bimye bya malwa?
15 Yesu waambile’mba: “Abo bepaya mubiji ne kukankalwa kwipaya mweo kwibachina ne: muchinai aye wakonsha konauna ne mweo ne mubiji pamo mu Ngehena.” (Mateo 10:28) Kechi twafwainwa ku muchima Satana ne bantu banji panopantanda ne. Kya kine kuba’mba bamo bakonsha kwikala na bulume bwa kwitukozha nangwa kwitwipaya. Nangwa byonkabyo kintu kyatama kyo bakonsha kuba ke kya pa kakimyetu kacheche. Yehoba wakonsha kabiji ukafumyapo makatazho onse apitamo bakalume banji bakishinka, ne kwibasangulatu. Yehoba bunketu ye twafwainwa kuchina ne kumupa munema mukatampe. Aye bunketu ye wafwainwa konauna mweo ne kufumyapo luketekelo lonse lwa kulutwe. Wakonsha konauna mweo ne mubiji mu Ngehena. Kya lusekelo ke kya kuba’mba, Yehoba kechi ukeba kino kukemumwekela anweba ne. (2 Petelo 3:9) Na mambo a luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko, atweba bakalume ba Lesa twakonsha kuketekela amba twazhikijilwa kikupu. Tukekala na bumi bwa myaka ne myaka kulutwe na lwendo umvwe twaikala bakishinka, kabiji kafwakotu nangwa kimo Satana nangwa bantu banji kyo bafwainwa kubapo ne.—Salamo 118:6; Bahebelu 13:6.
16. Luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko lwitukwasha byepi kufuukula bulongo bintu?
16 Umvwe twaketekela kya kine amba kukekala lusanguko, twakonsha kupimpula byubilo byetu. Twayuka kuba’mba ‘nangwa twaikala na bumi, nangwa twafwa, twi ba kwa Nkambo.’ (Loma 14:7, 8) Onkao mambo kimye tubena kufuukula bya kuba twafwainwa kulondela lujimuno lwa kwa Paulo lwaamba’mba: “Kechi mwipashañanyenga na ba panopantanda ne: poso mwalulukenga ke bangi na kusangulwa kwa michima yenu, namba mukayukenga kyaswa muchima wa Lesa, akya kyawama, ne kyaitabilwa, ne kyalumbuluka.” (Loma 12:2) Bantu bavula baji bingi na muchima wa kukeba bintu biji byonse bibatokela ku muchima. Byo balanguluka’mba bwikalo bwabo bwa kakimyetu kacheche, bapayankana na kukeba bya ino ntanda kabiji umvwe baji na mpopwelo, ko kuba’mba kechi yayila ‘mwaswila muchima wa Lesa’ ne.
17, 18. (a) Nanchi Mambo a Yehoba aambapo’mba ka pa mambo a kwipipa kwa myaka ya bwikalo bwa bantu, bino Lesa ukeba’mba twikale byepi? (b) Ki ka kitulengela kuba’mba tutotenga Yehoba pa juba ne juba?
17 Kya kine, bwikalo ke bwa kakimyetu kacheche. Myaka ya bwikalo bwetu ke 70 nangwa 80 kabiji “ipwatu bukiji, ke tuye ne kuya.” (Salamo 90:10) Bantu basemwa ne kufwa nobe nsono, moba abo aji nobe kimvule kizhimañanatu, kabiji nobe muya. (Salamo 103:15; 144:3, 4) Pano Lesa kechi wakebelenga’mba twikalengatu myaka icheche ya kuyukilamo bintu kabiji myaka ikwabo icheche twabwela twabela ne kufwa ne. Yehoba walengele bantu na muchima wa kwikala myaka ne myaka. Baibolo witubula’mba: “Walengela bantu kulanguluka bya kala ne bya kulutwe bya muyayaya.” (Musapwishi 3:11) Nanchi Lesa wakanama pa kwitupa muchima wa kukeba kwikala myaka ne myaka kabiji wabwela wakosesha uno mulanguluko nyi? Ine, mambo “Lesa ye butemwe.” (1 Yoano 4:8) Ukasangula bantu bafwa kuba’mba bakekalenga myaka ne myaka.
18 Byo tuji na luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko, kitulengela kuketekela mu kimye kya kulutwe. Kechi twafwainwa kwikala na muchima wa kukeba bintu biji byonse bitutokela ku muchima ano moba ne. Ino ntanda ikonaunwa kechi twafwainwa kwiingijisha mu “kukizhamo” ne. (1 Kolinda 7:29-31, NW; 1 Yoano 2:17) Atweba kechi tuji nobe boba babula luketekelo ne, mambo tuji na bupe bwawama bwa kuba’mba umvwe twaikala bakishinka kwi Yehoba Lesa, tukamutotanga ne kwiyowa bumi bwa myaka ne myaka. Onkao mambo twayai tutotenga Yehoba pa juba ne juba, aye witulengela kwikala na luketekelo kuba’mba kukekala lusanguko!
Musakukumbula’mba Ka?
• Twafwainwa kwiumvwa byepi pa mambo a luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko?
• Bishinka ka bitulengela kwikala na luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko?
• Luketekelo lwa kuba’mba kukekala lusanguko lwitutekenesha byepi?
• Luketekelo lwaamba pa lusanguko lwakonsha kwimulengela kwikalanga byepi ano moba?
[Kipikichala pa peja 20]
Yoba wayukile’mba Yehoba usakisha kusangula baoloka
[Kipikichala pa peja 23]
“Talai, mwanenu’we, ke mumi”