Mambo ka o Twafwainwa Kumwesheshanga Lusanchilo?
“Kwi Raquel,
Nasanta bingi pa kuntundaika. Nangwa kya kuba kechi wakonsha kuyuka byo mbena kwiumvwa pe obewa ne, wi muntu untundaika bingi kabiji ne byambo byobe byawama byankwasha bingi.”—Jennifer.
ABYA mwakitambwilapo kala nkalata ya kwimusanchila yo mwabujile ne kuketekela nyi? Umvwe byobyo kyajinga, kimusangajikile bingi ku muchima. Kabiji kijitu bulongo kukeba kunemekwa ne kusanchilwa.—Mateo 25:19-23.
Byambo bya lusanchilo bilengela kukosesha bulunda pakachi ka ubena kupana ne ubena kutambula. Kunungapo, umvwe muntu umwesha lusanchilo, ko kuba’mba ubena kulondela mu ngayo ya kwa Yesu Kilishitu, mambo aye kechi wabulanga kusanchila bakwabo pa mingilo yawama yo baingilanga ne.—Mako 14:3-9; Luka 21:1-4.
Kya bulandatu ke kya kuba’mba, lelo jino, bantu baleka kusanchila bakwabo kikale mu byambo nangwa kupichila mu makalata. Baibolo wajimunañana’mba, “mu moba akapelako” bantu bakekala “ba kubula kusanta.” (2 Timoti 3:1, 2) Umvwe twabula kujimuka, muchima wa kubula kusanta uji mu ino ntanda wakonsha kwitusambukila ne atweba.
Mashinda ka awama bansemi o bakonsha kulondela kufunjishishamo baana babo kwikala na muchima wa kusanta? Bañanyi bo twafwainwa kusanchilanga? Kabiji mambo ka o twafwainwa kwikajila na muchima wa kusanta, nangwatu kya kuba twazhokolokwa na bantu babula kusanta?
Sanchilainga ba mu Kisemi
Bansemi bengila na ngovu kumwena baana babo bintu bya ku mubiji. Kimye kimo, bansemi bakonsha kwiumvwa’mba baana babo kechi bebasanchila pa bintu byo bebobila ne. Bakonsha kuba byepi pa kuba’mba bapwishe luno lukatazho? Kuji bintu bisatu bikwasha bingi.
(1) Kya kumwenako kyenu. Kwikala bakumwenako bawama ke jishinda jawama bingi ja kufunjishishamo baana. Baibolo waamba pa mambo a inetu waingijile na ngovu mu Isalela wa kala amba: ‘Baana banji bemana na kumutota.’ Pano nga bano baana bafunjijile pi kumweshanga lusanchilo? Kyepelo kyatwajijila’mba: “Ne mwata wanji naye umutakaika.” (Byambo bya Mana 31:28) Bansemi besanchila bene na bene bamwesha baana babo kuba’mba kisangajika bingi kusanchilwa, kabiji kilengela ne bulunda bwa mu kisemi kuwaminako mambo ke kiyukilo kimwesha’mba bantu bakoma.
Stephen shetu uji na baana babakazhi babiji waamba’mba, “Ngeseka bingi kwikala wakumwenako wawama ku baana bami kupichila mu kusanchila mukazhami pa kunengezha kajo ka mabanga.” Ki ka kyafumamo mu kuba bino? Stephen waamba’mba: “Baana bami bonse babakazhi babiji bamona kino, kabiji kibakwasha bingi nabo kusanchilanga bakwabo.” Umvwe mwasongola nangwa mwasongolwa, nanchi musanchila mwina kwenu kimye kyonse pa mingilo yo engila pa nzubo nyi? Abya musanchila baana benu pa byonse byo boba nyi?
(2) Kufunjisha. Lusanchilo luji pamo nobe maluba. Pa kuba’mba akomenga bulongo, akebewa kwiata muchima. Pano, bansemi bakonsha kukwasha byepi baana babo kwikala na muchima wa kusanta? Mfumu wa maana aye Solomone waambilepo kishinka kimo byo anembele’mba: “Muchima wa waoloka ulanguluka mwa kukumbwila.”—Byambo bya Mana 15:28.
Bansemi, nanchi mwakonsha kufunjisha baana benu kulangulukangapo pa kyalengela kuba’mba batambwile bobo bupe nyi? Kulangulukapo mu jino jishinda kukalengela kwikala na muchima wa lusanchilo. Maria, wakomesha baana basatu babalume babiji ne wamukazhi umo waamba’mba: “Kikebewa bingi kwikalako na kimye kya kwisamba na baana ne kwibalumbulwila bulongo byo bafwainwa kuba umvwe muntu wibapa bupe—kabiji ne kuba’mba awa muntu wimulangulukilepo kabiji wakebele ne kumwesha byo emuta muchima. Bino kuba bino kukebewa kwibikako.” Misambo ya uno mutundu ikwasha baana kechi kufundatu byo bafwainwa kwamba pa kusanta ne, bino ne ene mambo o bafwainwa kwambila byobyo.
Bansemi bamaana bakwasha baana babo kubula kulangulukanga’mba abo bo bafwainwatu kutambulanga bintu byawama kikupu.a Lujimuno luji mu Byambo bya Mana 29:21 lwaamba bingi bulongo pa bya kwingila na bakalume ne baana pamo kuba’mba: “Awa ukokela kalume wanji kufuma ne ku bwanyike bwanji, palutwe awa kalume ukaluka nobe ye nkambo yanji.”
Nga baana babacheche bakonsha kukwashiwa byepi kwikala na muchima wa kusanta? Linda inetu wa baana basatu waambile’mba: “Amiwa ne bamwata wami twatundaikilenga baana betu kunemba pa bipepala amba nabo basanta kupichila mu kulenga bipikichala nangwa kusainapo jizhina jabo pa kikachi.” Kipikichala kyakonsha kwikala kya kukaishakaishatu kabiji nembelo nayo yakonsha kwikala yakutakaulatu, pano bino lufunjisho baana lo bafunjilako lwibakwasha bingi.
(3) Mukoyo. Atweba bonse twasemwa na kisela kya kwitemwa atwe bene kabiji kino kyubilo kyakonsha kwitulengela kwikala na muchima wa kubula kusanta. (Ntendekelo 8:21; Mateo 15:19) Pano bino, Baibolo wakambizha bakalume ba Lesa kuba’mba: “Musangulwenga ke bapya mu mupashi wa michima yenu, ne kuvwala bumuntu bupya bwalengwa mu bololoke ne buzhile bwa bukine monka mwaikajila Lesa.”—Efisesa 4:23, 24.
Pano bino, bansemi bapijilwa bayuka’mba kechi kyapela kukwasha baana “kuvwala bumuntu bupya” ne. Stephen waambiwapo kala waambile’mba, “Kufunjisha baana betu babakazhi kwikala na muchima wa kusanta kwasendele kimye kyabaya bingi.” Bino Stephen ne mukazhanji kechi bekilekele kwibafunjisha ne. Stephen wanungilepo amba, “Na mambo a mukoyo wetu” “baana betu babakazhi luno bafunda kusanta. Pano luno, twibalusekelo bingi kumona byo babena kusanchila bakwabo.”
Nanchi Musanchila Bakwenu ne Bomwikala Nabo Nyi?
Bimye bimo tulubakotu kusanta. Nanchi kijitu bulongo kwi atweba kusanchilangatu mu muchima kwa kubula kwikumwesha nyi? Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twayai tumone byaubile Yesu ne bantu bamo bajinga na mbumba.
Yesu byo ayilenga ku Yelusalema, wasambakene banabalume jikumi bambumba. Baibolo waamba’mba: “Abo basanswile mawi abo amba, Yesu Nkambo, tubilai lusa! Kabiji aye byo ebamwene, wibambile’mba, yainga, mukemweshe ku bañanga. Kabiji ponkapo, byo bakiyilenga, babukilwe. Ne umo wa mwi abo, pa kumona byo abukwa, wabwelele, katumbijike Lesa na jiwi jikatampe. Kabiji waponene ku maulu a Yesu, kamusanchile; ne aye wajinga mwina Samaliya.”—Luka 17:11-16.
Nanchi Yesu wibalubilekotu aba babujile kumusanchila nyi? Jishimikila jatwajijila kwamba’mba: “Kumvwa Yesu amba, Nanchi kechi baji jikumi babukwa nenyi? Pakuba batanu na bana bepi? Kafwako wabwela mu kutumbijika Lesa, poso yenka uno ungi nyi?”—Luka 17:17, 18.
Aba bambumba batanu na bana kechi bajinga bantu babi ne. Mambo patanshi saka bakyangye kubukwa bamwesheshe patoka lwitabilo lwabo mwi Yesu kabiji ne kukokela mikambizho yanji, ayo yavwangilemo ne kuya ku Yelusalema na kukemwesha bene ku bañanga. Pano bino, nangwa batemenwe pa bintu Yesu byo ebobijile, bakankelwe kumusanchila. Kino kyo baubile kyafichishe bingi Kilishitu ku muchima. Nga atweba tubapo byepi? Umvwe muntu witubila byawama, abya tupelawizha kusanta ponkapotu umvwe ke kikebewe, ne kumwesha lusanchilo lwetu kupichila mu kumutuminapo kakalata nyi?
Baibolo waamba’mba: ‘Butemwe kechi bwikebela bintu ne.’ (1 Kolinda 13:5) Onkao mambo, lusanchilo lwa kine kechi kyubilo kyawamatu kya muntu ne, bino ke kiyukilo kimwesha butemwe. Byonka byo kyajinga ku boba bambumba, kibena kwitufunjisha ne atweba kuba’mba aba bonse bakeba kutokesha Kilishitu pa muchima, bafwainwa kwikala na buno butemwe kabiji ne kusanchilanga bakwetu kikale bamukoka ungi, kikoba nangwa bupopweshi.
Ishikishai anwe bene kuba’mba, ‘Kimye ka kyo nasanchijilepo mukwetu wa kinkalankulo, mo twingijila, mo tufunjila, bengila mu kipatela, upotesha mu shitolo nangwatu muntu mukwabo wankwashishe?’ Nga mambo ka a kubula kwikalapo na pepala po mwanemba juba jimo nangwa abiji ne kukyongapo bimye byo mwasanchijilepo muntu nangwa kumunembela nkalata ya lusanchilo? Byanembwa bya uno mutundu byakonsha kwimukwasha kumona kana musanta nyi nangwa ne.
Yehoba Lesa ye ye twafwainwa kusanchilanga bingi. Mambo ye upana “byonse byawama ne bya bupe byonse byalumbuluka.” (Yakoba 1:17) Kimye ka kyo mwasanchijilepo Lesa pa bintu byo emubijile?—1 Tesalonika 5:17, 18.
Mambo ka o Twafwainwa Kusanchilanga Bakwetu Nangwa kya Kuba abo Kechi Betusanchila Ne?
Bantu bamo kechi basanta nangwatu kya kuba mwibobila bintu byawama ne. Pano, mambo ka o twafwainwa kusanchilanga bakwetu nangwa kya kuba abo kechi betusanchila ne? Akilangulukai pa kintu kimo kyo tubila bino.
Umvwe saka tubila bantu babula kusanta byawama, ko kuba’mba tubena kulondela Mulenga wetu wa bibusa aye Yehoba Lesa. Nangwa kya kuba bavula kechi basanchila butemwe bwa Yehoba bo amwesha kwi abo ne, kino kechi kimulengela kubula kwibobila byawama ne. (Loma 5:8; 1 Yoano 4:9, 10) Mambo aye “uselesha juba janji ku babi ne ku bawama pamo; ne kunokesha mvula pa baoloka ne pa babula koloka pamo.” Umvwe saka twesekesha kwikala na muchima wa kusanta kechi na mambo a kwikala mu ino ntanda muji bantu babula kusanta ne, tukekala ‘baana ba Shetu wa mwiulu.’—Mateo 5:45.
[Tubyambo twa mushi]
a Bansemi bavula batanga ne kwisamba na baana babo buku wa Fundai ku Mufunjishi Wayukisha, wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kitango 18 kiji na mutwe wa kuba’mba, “Nanchi Musanta Nyi?”
[Mabulañano pa peja 15]
Sungaipo pepala po mwanemba juba jimo nangwa abiji ne kukyongapo bimye byo mwaambijilemo amba nasanta.
[Kipikichala pa peja 15]
Ikalai bakumwenako bawama ku baana benu kupichila mu kwibasanchilanga
[Kipikichala pa peja 15]
Nangwatu baana bakiji banyike bakonsha kufunjishiwa kwikala na muchima wa kusanta