Nanchi Mulamanga Bukishinka Bwenu Nyi?
“Kufika ne ku juba jo nkafwa nkakakachila ku kino namba: Nabinga [nkekalangatu wa kishinka].”—YOBA 27:5.
1, 2. Twafwainwa kwibikako kwikala na ka, kabiji mepuzho ka o twaya twisambepo?
FWANYIKIZHAI amba mubena kutala pa bipepala mukashimikilwa nzubo. Mwekelo yayo imukumisha. Mwatatula ne kulangulukapo mashinda amo o mukamwenamo mu ino nzubo anweba bene ne kisemi kyenu. Nanchi kechi mwakonsha kwitaba kuba’mba bino bipepala bya nzubo ne kulanguluka kwenu konse kwakonsha kwikala kwatutu umvwe mwakankalwa kushimika nzubo, kuvilukilamo ne kwiilama nenyi?
2 Popamotu, ne atweba twafwainwa kulangulukanga kuba’mba bukishinka ke kyubilo kyanema bingi kiketulengela kumwenamo byawama atweba bene ne batemwe betu. Bino kulangulukatu pa buwame buji mu bukishinka bwa bwina Kilishitu kechi kwakonsha kwitubila nangwa kintu ne, poso twaikala nabo ne kwibulama. Mu ino ntanda bya kushimikashimika byauba bingi mutengo. (Luka 14:28, 29) Byonkabyo, ne pa kwikala na bukishinka kikebewa kimye ne kwibikako, bino mufuma byawama. Pano twayai twisambe pa mepuzho asatu: Twakonsha kwikala byepi bantu bakishinka? Twakonsha kulama byepi bukishinka bwa bwina Kilishitu? Ki ka kyakonsha kubiwa umvwe muntu wakankalwa kulama bukishinka pa kimye kyabaya?
Twakonsha Kwikala Byepi Bantu Bakishinka?
3, 4. (a) Mu ñanyi mashinda Yehoba mo etukwashisha kwikala na bukishinka? (b) Twakonsha kwikala byepi na bukishinka byonka byajinga Yesu?
3 Mu mutwe wafumako twamona kuba’mba Yehoba witunemeka bingi pa kwitupa jishuko ja kwifuukwila kwikala bantu bakishinka nangwa ne. Kya lusekelo ke kya kuba’mba kechi witulekatu kuba’mba twifuukwile kino atweba bene bunke bwetu ne. Witufunjisha byo twakonsha kwikala na kino kyubilo kyanema, ne kwitupa mupashi wanji wazhila witukwasha kwingijisha mafunjisho anji. (Luka 11:13) Kabiji uzhikijila ku mupashi bantu bebikako kwenda mu jishinda ja bukishinka.—Mana. 2:7.
4 Yehoba witufunjisha byepi kwikala na bukishinka? Kyakila pa byonse, watumine Mwananji, Yesu, panopantanda. Bwikalo bwa kwa Yesu bwajinga bwa kukokela. “Wakokejile ne ku lufu.” (Fili. 2:8) Yesu wakokejile Shanji wa mwiulu mu byonse byo aubile, nangwatu mu bimye byakatazha. Waambijile Yehoba amba: “Kechi kyo aswa muchima wami ne, poso kyo aswa muchima wenu kifike.” (Luka 22:42) Atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kwishikisha amba, ‘Nanchi ne amiwa ye muchima wa kukokela ye nji nanji nyi?’ Tukekala bakishinka umvwe twaikala na muchima wawama wa kukokela. Twayai twisambepo mashinda amo mu bwikalo amwesha’mba kukokela kwanema.
5, 6. (a) Davida waambilepo’mba ka pa buneme bwa kwikala bakishinka nangwatu mu kimye kyo tuji kwa bunke? (b) Ano moba makatazho ka a kwikala na bukishinka apitamo bena Kilishitu kimye kyo baji kwa bunke?
5 Twafwainwa kukokela Yehoba nangwatu kwa bunke. Nyimbi wa masalamo waambilepo pa buneme bwa kwikala wa kishinka kimye kyo ajinga kwa bunke. (Tangai Salamo 101:2.) Davida byo ajinga pa bufumu javula waikajilenga na bantu. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, javula wamwekanyikanga ku bitota nangwatu ku biumbi bya bantu. (Esakanyaiko Salamo 26:12.) Kyanemene bingi kulama bukishinka pa bimye bya uno mutundu, mambo mfumu wafwainwe kwikala wa kumwenako bantu wawama. (Mpitu. 17:18, 19) Bino Davida wafunjile amba ne mu kimye kyo ajinga kwa bunke, ko kuba’mba ‘mu nzubo yanji,’ wafwainwe kwenda mu jishinda ja bukishinka. Nanchi netuwa twafundako ku kino nyi?
6 Pa Salamo 101:3 tutanapo byambo bya kwa Davida amba: “Kechi nkatulapo nangwa kimo kyabipa ku meso ami ne.” Bintu byavula bingi mu ano moba muntu byo akonsha kutula ku meso anji, kikatakata umvwe tuji kwa bunke. Kutamba bya kutambatamba pa intaneti kwaletela makatazho bavula bingi. Kyapela bingi kongolwa na kutamba bipikichala bya bantu baji mulekese. Nanchi byubilo bya uno mutundu bimwesha kukokela Lesa watundaikile Davida kunemba bino byambo nyi? Kutamba bipikichala bya mulekese kwatama bingi mambo kulubankanya muchima ne kuleta lunkumbwa, konauna jiwi ja mu muchima, kuleta kamvundumvundu mu masongola, ne kubula kunemeka bantu bavwangiwamo.—Mana. 4:23; 2 Ko. 7:1; 1 Tesa. 4:3-5.
7. Ñanyi jifunde jakonsha kwitukwasha kulama bukishinka kimye kyo tuji kwa bunke?
7 Nangwa byonkabyo, kafwako kalume wa Yehoba ujitu kwa bunke ne. Shetu witutala mu butemwe. (Tangai Salamo 11:4.) Yehoba byo atokeshiwapo ku muchima pa kumona byo muchinchika meseko! Byo muba bino, mumvwina lujimuno luji mu byambo bya kwa Yesu bitanwa pa Mateo 5:28. Mu mashinda onse saka mwibikako kubula kutala pa bipikichala byakonsha kwimulengela kuba kyatama. Kange mutaye bukishinka bwenu bwanema na mambo a kutamba bipikichala bya mulekese nangwa kutanga bintu bibindankanya mubiji ne!
8, 9. (a) Danyela ne balunda nanji bapichile mu ñanyi lukatazho lwa kulama bukishinka bwabo? (b) Ano moba bena Kilishitu bakyanyike basangajika byepi Yehoba ne bena Kilishitu bakwabo?
8 Kabiji twakonsha kulama bukishinka bwetu kupichila mu kukokela Yehoba kimye kyo tuji na bantu babula kwitabila. Akilangulukai pe Danyela ne balunda nanji basatu. Byo bajinga banyike basendelwe mu buzha ku Babilona. Akwa, bajingatu na bantu babujile kwitabila, nangwa kubula kumuyuka bulongo Yehoba. Bano Bahebelu bana bebakanjikizhe amba bajenga kajo kawamisha kakanyiwe mu Mizhilo ya Lesa. Aba bansongwalume kibapelejile bingi kuzhilulula Muzhilo wa Lesa. Ko bajinga kechi kwajinga bansemi babo, Bayudea bakulumpe, ne bañanga ba Lesa bakonsheshe kumonako byo baubilenga ne. Ñanyi wafwainwe kuyuka? Yehoba ye wafwainwe kuyuka. Onkao mambo bakosele ne kukokela Yehoba kechi na mambo a byo bebakanjikizhenga ne kintu kyatama kyakonsheshe kwibafikila ne.—Da. 1:3-9.
9 Kuzhokoloka ntanda yonse, Bakamonyi ba kwa Yehoba bakyanyike nabo babena kulondela mu jishinda jintutu jimo, balamachila ku mizhilo ya Lesa ya bena Kilishitu ne kukana kulondela bibabula bakwabo. Umvwe anweba bakyanyike mwakana kwitumpa mu kwingijisha bizhima, bukapondo, ñambilo ya mwenga, byubilo bya bunya ne byubilotu bikwabo byatama, ko kuba’mba mubena kukokela Yehoba. Inge mwauba bino, kimwesha’mba mubena kulama bukishinka bwenu. Mukamwenangamo anweba bene, ne kusangajika Yehoba ne bena Kilishitu bakwenu!—Sala. 110:3.
10. (a) Ñanyi bintu byatama byalengela banyike bamo kuzhilulula bukishinka bwabo? (b) Nanchi bukishinka bwitulengela byepi kuchina lukatazho luji mu kuba bulalelale?
10 Kabiji twafwainwa kwikala na lukokelo inge twi banabalume pano tuji na banabakazhi nangwa twi banabakazhi pano tuji na banabalume. Twayuka bulongo kuba’mba Mambo a Lesa akanya bulalelale. Nangwa byonkabyo, kyapela bingi kusankilapo muchima wa lukokelo ne kutendeka kumona bintu byatama nobe byawama. Kya kumwenako, banyike bamo bevwanga mu byubilo bya kwilaajila kukanwa, kwilaajila ku matako, ne kwisuka. Bebimonatu bulongo mambo balanguluka’mba kuba bino byubilo kechi ke “bulalelale” ne. Bano banyike balubamo, nangwa basula kuba’mba kyambo kiji mu Baibolo kya bulalelale kyavwangamotu byubilo byonse byatama byo bakonsha kupangilapo muntu.a Ne kyakilapo kutama balubako kulama bukishinka bwabo. Byo tubena kwibikako kulama bukishinka bwetu kechi twafwainwa kwibepa ne kumonapo mashinda amo a kubilamo bintu byatama ne. Kechi twakonsha kuba bundengamambo kwakubula kumanama ne. Kechi twafwainwa kulangulukatu pa kipwilo mo kyakonsha kuchibila mambo ne. Bino twafwainwa kulamachila ku bintu bitokesha Yehoba ku muchima, kuchinuzhuka kumukozha ku muchima. Mu kifulo kya kubanga bintu byakonsha kwitulengela kulenga mambo, twibinyeme ne ‘kuchina bulalelale.’ (1 Ko. 6:18) Ne mu jino jishinda tumwesha’mba twi bantu bakishinka.
Twakonsha Kulama Byepi Bukishinka Bwetu?
11. Mambo ka lukokelo lucheche kyo lwanemena? Ambaipo kya kumwenako.
11 Twikala na bukishinka kupichila mu kukokela. Onkao mambo tulama bukishinka umvwe twachinchika kintu kyakonsha kwitulengela kubula kukokela. Lukokelo lucheche lwakonsha kumweka nobe kafwako ne kyo twauba ne. Bino luno lukokelo lwitulengela kutwajijila mu bukishinka bwetu. Kya kumwenako: Jitafwali jimo jakonsha kumweka nobe jifwayo nkito, bino umvwe twaingijisha bulongo avula twakonsha kushimikamo nzubo yawama. Ko kuba’mba inge saka tutwajijila kwikala na lukokelo tukatwajijila kwikala na bukishinka bwetu.—Luka 16:10.
12. Davida washile byepi kya kumwenako kya kutwajijila kulama bukishinka mu kimye kyo tubena kuyanjishiwa kya nshiji?
12 Tumwesha bukishinka umvwe kikatakata twachinchika mu kimye kyashupa bwikalo, kumanyikwa, ko kuba’mba kwitukatazha kya nshiji. Monai kya kumwenako kya mu Baibolo kya kwa Davida. Byo ajinga nsongwalume wachinchikile ku mfumu waimenejilengako bufumu bwa Yehoba byo amuyanjishenga. Bino Mfumu Saulo waelele bibusa bya Yehoba kabiji waubijile kichima Davida waitabilwe kwi Lesa. Nangwa byonkabyo, Saulo watwajijile kwikala pa bufumu kabiji waingijishe nzhita ya bena Isalela kupupila Davida ne kumuyanjisha. Yehoba waswishishe kuno kuyanda pa myaka imo. Nanchi Davida wamuzhingijile Lesa nyi? Abya wafukwilepo kubula kuchinchika kino nyi? Kechi byo aubile ne. Watwajijiletu na kumunemeka Saulo byo ajinga mushingwa wa Lesa, wakaine kushinkanya ne mu kimyetu kyo amushukijilwe.—1 Sam. 24:2-7.
13. Twakonsha kulama byepi bukishinka bwetu umvwe betuzhingijisha nangwa kwitulenga mambo?
13 Kya kumwenako kya kwa Davida kyanema bingi kwi atweba ano moba! Tuji mu kipwilo kya ntanda yonse muji bantu bambulwa kulumbuluka, yense muntu wakonsha kwituyanjisha nangwa kwikala wabula bukishinka. Bino twatokwa bingi kwikala mu kimye jibumba ja bantu ba Yehoba kyo jikabula kutamishiwa. (Isa. 54:17) Nangwa byonkabyo twakonsha kuba byepi umvwe muntu witufichisha ku muchima nangwa kwituzhingijisha? Umvwe twajimina kapila mupopweshi mukwetu bukishinka bwetu kwi Lesa bukonaika. Byubilo bya bakwetu kechi byakonsha kwitulengela kuzhingijila Lesa nangwa kusankilapo jishinda ja bukishinka ne. (Sala. 119:165) Kuchinchika nangwatu mu kimye kya meseko kuketukwasha kutwajijila mu bukishinka kwetu.
14. Bantu balama bukishinka boba byepi umvwe kwaikala lupimpu mu jibumba ja Lesa nangwa mu lufunjisho lumo?
14 Kabiji twakonsha kulama bukishinka bwetu inge twachinuzhuka kukeba bilubo mu bakwetu, ne kwibalengulula. Twafwainwa kwikala bakishinka kwi Yehoba. Luno ubena kupesha bingi bantu banji. Mpopwelo ya kine yayukanyikwa bingi panopantanda. (Isa. 2:2-4) Umvwe kwaikala lupimpu mu ndumbulwilo ya binembelo bya mu Baibolo nangwa mwakonsha kubilwa bintu bimo, twafwainwa kukokela. Twatemwa bingi kumona kuba’mba kyeya kya ku mupashi kibena kusamisha. (Mana. 4:18) Umvwe kitukatazha kumvwisha lupimpu, twafwainwa kulomba Yehoba amba etukwashe tumvwishe kishinka. Nangwa byonkabyo twafwainwa kutwajijila kukokela ne kulama bukishinka bwetu.
Ki ka Kyakonsha Kubiwa Umvwe Muntu Wakankalwa kulama Bukishinka?
15. Ñanyi wakonshatu kwimwangata bukishinka bwenu?
15 Buno bwipuzho bwitulengela kulangulukapo bingi, kechi ibyo nenyi? Byonka byo twafunjile mu mutwe wafumako, bukishinka bwanema bingi. Umvwe twabula bukishinka kechi twafwainwa kwikala balunda na Yehoba ne luketekelo lwa kine kine ne. Labijilai kino: Kujitu muntu umo mu bilengwa byonse wakonsha kwimwangata bukishinka bwenu. Awo muntu ke anwe bene. Yoba waumvwishishe kino kishinka bulongo. Waambile’mba: “Kufika ne ku juba jo nkafwa nkakakachila ku kino namba: Nabinga [nkekalangatu wa kishinka].” (Yoba 27:5) Umvwe ne anweba mwalamachila ku uno mulanguluko ne kufwenya kwipi na Yehoba, kechi mukataya bukishinka bwenu ne.—Yako. 4:8.
16, 17. (a) Umvwe muntu walenga mambo akatampe, kintu ka kyatama kyo akonsha kubula kuba? (b) Jishinda ka jawama jo akonsha kulondela?
16 Bino bamo bakankalwa kulama bukishinka bwabo. Byonkatu byo kyamwekele mu moba a batumwa, ne lelo jino bena Kilishitu bamo beyeka mu kulenga mambo akatampe. Umvwe kintu kya uno mutundu kimumwekela, abya kafwako kyakonsha kubiwa nenyi? Kechi twafwainwa kulanguluka byobyo ne. Ki ka kyakonsha kubiwa? Patanshi twayai twisambe pa kyo twafwainwa kubula kuba. Muteeto wa bantu ke wa kubula kusolola bubi bwabo ku bansemi, bakwabo bena Kilishitu nangwa ku bakulumpe mu kipwilo. Bino Baibolo wituvululako amba: “Awa ufya mizhilulwila yanji kechi ukamona byawama ne; pakuba awa wiisolola ne kwiileka kikupu ukamona lusa.” (Mana. 28:13) Aba bakeba kufya mambo o balenga batamisha, mambo kafwako kyakonsha kufyama kwi Lesa ne. (Tangai Bahebelu 4:13.) Bamo batatula kuba bukakongolo mutoma kubiji, kwimwesha amba babena kwingijila Yehoba aku saka beyeka na kuba bintu byatama. Muntu uba bino, wela bukishinka bwanji. Yehoba kechi utokeshiwa pa muchima na mpopwelo imwesha bantu bafya mambo abo akatampe ne. Bino bujimbijimbi bumuzhingijisha.—Mana. 21:27; Isa. 1:11-16.
17 Umvwe mwina Kilishitu walenga mambo wayukishatu bulongo jishinda mwakubila. Wafwainwa kukeba bukwasho ku bakulumpe mu kipwilo kya bena Kilishitu. Yehoba watongola bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukwasha muntu wakolwa ku mupashi. (Tangai Yakoba 5:14.) Kechi mwafwainwa kuchina lujimuno nangwa jishinda jo bakonsha kwimolwelamo kwimulengela kuchina kwikala na butuntulu bwa ku mupashi ne. Nanchi muntu ulanguluka bulongo wakonsha kuchina nguya ikolatu kimye kicheche nangwa kumutumbula amba abukwe ku kikola kyakonsha kuleta lufu nyi?—Hebe. 12:11.
18, 19. (a) Kya kumwenako kya kwa Davida kimwesha byepi kuba’mba muntu wakonsha kwikala jibiji na bukishinka? (b) Mwafuukulapo ka kutazha ku bukishinka bwenu?
18 Nanchi muntu wakonsha kuketekela kwikala jibiji na bukishinka nyi? Abya muntu wakonsha kwikala jibiji na bukishinka bo aelele nyi? Monai kya kumwenako kya kwa Davida jibiji. Walengele mambo a bulala. Wakumbilwe muka bene, waubile bukende, ne kunengezha kwipayiwa kwa mwina mukazhi wabujilepotu ne mambo ne. Kyakonsha kukatazhako kulanguluka kuba’mba Davida pa kyokya kimye wajinga na bukishinka, kechi ibyo nenyi? Nanchi byo aubile bya mulengejile kubula kwikala na luketekelo nyi? Davida wakebewenga kumujimunako kyabaya bingi, kabiji wilutambwijile lujimuno. Bino lulapilo lwanji lwa kine lwalengejile Yehoba kumubila lusa. Lujimuno lwalengejile Davida kufunda ne kwikala jibiji na bukishinka kupichila mu kukokela Lesa ne kuchinchika ku byo apichilemo. Bwikalo bwa kwa Davida bumwesha bukine bwa byo tutanga mu Byambo bya Mana 24:16 amba: “Muntu waoloka nangwa wapona jitanu na jibiji, ukabukapo jibiji.” Ki ka kyafuminemo? Umvwai Yehoba byo aambile kwi Solomone panyuma ya lufu lwa kwa Davida. (Tangai 1 Bamfumu 9:4.) Lesa wamuvulukile Davida kwikala muntu wajinga na bukishinka. Kya kine, Yehoba wakonsha kutokesha mambo akatampe a bangubabibi balapila kya kine.—Isa. 1:18.
19 Ee, mukekala muntu wa bukishinka kupichila mu kukokela Lesa mu butemwe. Twajijilai kwikala bakishinka, kabiji umvwe mwalenga mambo a bulala, mweshai muchima wa lulapilo lwa kine. Bukishinka bwanema bingi! Twayai atweba bonse pa muntu pa muntu tufuukulepo kuba byonka byaambile Davida amba: “Bino amiwa, nkendanga mu bulumbuluke [bukishinka] bwami.”—Sala. 26:11.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai Kyamba kya Usopa kya March 1, 2004, peja 13, jifuka 15.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mwakonsha kwikala byepi muntu wa kishinka?
• Ñanyi mashinda o mwakonsha kulaminamo bukishinka bwenu?
• Muntu wakonsha kwikala byepi na bukishinka jibiji?
[Kitenguluzha pa peja 8]
‘KYAWAMINE BINGI’
Mwanamukazhi umo wajinga na jimi ja bañondo batanu ye waambile bino byambo pa mambo a lusa ne bukishinka bwamumwesheshe muntu umo ye abujilepotu nangwa kuyuka ne. Uno mwanamukazhi wajinga mu kishimikwa mo bapotesha kofi, pano byo afumine mu kino kishimikwa saka papita ne kimye kyabaya wavulukile’mba washa kikwama kyanji. Mu kino kikwama mwajinga mali afikile ku $2,000, avujile bingi kukila ne o asendanga kimye kyonse. Wabujile banembeshi ba pepala wa byambo ba mu yonkaya mpunzha amba: “Nakatazhiwe bingi na muchima.” Nangwa byonkabyo, nsongwakazhi watolele kino kikwama kabiji ponkapotu wakebele kuyuka mwine mwinakyo. Pano byo akankelwe kumuyuka, wikitwajile ku bakapokola, kabiji bakapokola bamutulukile mwanamukazhi wajinga na jimi. Uno mwanamukazhi mwine mwina kikwama waambile na lusanchilo amba: “Kine kine, kino ke kintu kyawamine bingi kuba.” Pano mambo ka uno nsongwakazhi kyo abwezhejile mali? Pepala wa byambo washimwine’mba byo ajinga Kamonyi wa kwa Yehoba, “wamwesheshe bukishinka na mambo a bupopweshi bo ayamo.”
[Kipikichala pa peja 9]
Bakyanyike bakonsha kulama bukishinka bwabo mu kimye kya meseko
[Kipikichala pa peja 10]
Davida wakankelwe kulama bukishinka pa kimye kimo, bino waikajile jibiji na bukishinka