Kuyuka Yesu Kyo Aikajila Mosesa Mukatampe

“Nkambo Lesa ukemwimenya ngauzhi wanji mu balongo benu, byonka biji amiwa; ne aye mukamumvwa byonse byo akemwambila.”—BYU. 3:22.

1. Yesu Kilishitu wapimpwile byepi bwikalo bwa bantu?

PAPITA myaka 2000 kufuma pasemenwe mwana wa mulume awo walengejile bamalaika mwiulu kutota Lesa kya kuba ne bakafunga bamo saka bomvwa. (Luka 2:8-14) Byo akomene kufika pa jifumbi ja myaka makumi asatu, watendekele mwingilo ye aingijile mu myakatu isatu ne kichika kabiji waubile bintu byapimpwile bwikalo bwa bantu. Shayuka wa mpito wayukanyikilwe bingi mu myaka kitota kya bu19 aye Philip Schaff waambilepo pa uno nsongwalume amba: “Nangwa kya kuba kechi wanembelepo buku ne, bino byo aubile ne kwamba byalengejile balenga bipichala ne banembi bavula kunemba mabuku, nyimbo ne mashimikila avula. A kino kimwesha kuba’mba byo aubile byanema bingi ku bantu.” Yesu Kilishitu ye yewo nsongwalume ye batela waubile byaya nkuwa.

2. Mutumwa Yoano waambilepo’mba ka pa byaubile Yesu?

² Mutumwa Yoano wanembele jishimikila ja mwingilo wa kwa Yesu jo apezhezheko na byambo bya kuba’mba: “Kabiji ko biji bikwabo bintu byavula byaubile Yesu; abyo, inge byanembwa byonse, nalanguluka namba, ne panopantanda inge pabula ne pa kutula ao mabuku anembwa.” (Yoa. 21:25) Yoano wayukile amba wakonsha kunembapotu bicheche pa byaambile Yesu ne byo aubile mu myaka isatu ne kichika. Bino byamwekele byanembwa mu Mambo Awama a kwa Yoano byanema bingi.

3. Jishinda ka jakonsha kwitukwasha kuyukisha biji mwingilo wa kwa Yesu mu nkebelo ya Lesa?

³ Mabuku ana a Mambo Awama ayukanyikwa kechi o onka aamba pa bwikalo bwa kwa Yesu ne, kuji bibaba bikwabo mu Baibolo byaamba pe aye bikosesha bingi lwitabilo. Mabuku amo mu Baibolo aamba pa banabalume bakishinka abo bajingako Yesu saka akyangye kwiya muji byambo bitukwasha kumvwisha biji mwingilo wa kwa Yesu mu nkebelo ya Lesa. Twayai twisambepo pa bamo.

Banabalume Bakishinka Baimenangako Yesu

4, 5. Bañanyi baimenangako Yesu kabiji mu ñanyi mashinda?

⁴ Yoano ne bakwabo banembi basatu ba Mambo Awama batongwele Mosesa, Davida ne Solomone amba baimenangako Mushingwa wa Lesa watongwelwe kwikala Mfumu. Bano bakalume ba Lesa bakala bamwimenangako Yesu mu ñanyi mingilo kabiji ki ka kyo twakonsha kufunjilako ku ano mashimikila?

⁵ Baibolo witubula kuba’mba Mosesa wajinga ngauzhi, ñambi kabiji mupokolweshi. Ne Yesu naye byo byo atelwa. Davida wajinga kafunga kabiji mfumu washindanga balwanyi babena Isalela. Yesu naye kafunga kabiji mfumu ushindañana. (Ezi. 37:24, 25) Mu moba a mfumu Solomone byo akijinga wa kishinka, wajinga mfumu wa maana bingi kabiji walamine bantu mu mutende. (1 Mfu. 4:25, 29) Yesu naye uji bingi na maana kabiji utelwa mba “Mfumu wa mutende.” (Isa. 9:⁠6) Kya kine mwingilo wa kwa Yesu wipasha na wa bano banabalume bakukala, bino aye mwingilo wanji mukatampe mu nkebelo ya Lesa. Patanshi twayai twesakanye Yesu na Mosesa kabiji tusakumona kwibesakanya byo kusa kwitukwasha kuyukisha biji mwingilo wa kwa Yesu mu nkebelo ya Lesa.

Mosesa Waimenangako Yesu

6. Petelo walumbulwile byepi kwakubula kuzhinauka bantu kumvwina Yesu?

⁶ Panyuma ya Pentekosta mu 33 C.E., mutumwa Petelo waambile pa bungauzhi bwa kwa Mosesa bwafikizhe Yesu Kilishitu. Petelo waimene ku meso a jibumba ja bapopweshi mu nzubo ya Lesa. Luonde ‘lwakuminye bingi’ Petelo ne Yoano byo babukile muntu wa lulombo wajinga na bulema bwa kusemwatu nabo ne bantu bonse baishilenga’mba tumone kyamweka. Petelo wibalumbulwijile’mba kino kya kukumya bekyuba mambo mupashi wazhila wa Yehoba ubena kwingila kupichila mwi Yesu. Kepo aambile ne byambo biji mu Binembelo bya Kihebelu amba: “Ne Mosesa kine waambile’mba, Nkambo Lesa ukemwimenya ngauzhi wanji mu balongo benu, byonka biji amiwa; ne aye mukamumvwa byonse byo akemwambila.”—Byu. 3:11, 22, 23; tangai Mpitulukilo ya mu mizhilo 18:15, 18,19.

7. Ki ka kyalengejile baji mu luonde kwibapelela kukwatakanya byaambilenga Petelo pe ngauzhi mukatampe wakila pe Mosesa?

⁷ Byambo bya kwa Mosesa byaambilenga Petelo bavula bajinga mu luonde bebiyukile. Mambo Bayudea bamunemekele bingi Mosesa. (Mpitu. 34:10) Batengelanga kufika kwa ngauzhi mukatampe wakila pe Mosesa. Kuba’mba awo ngauzhi kechi ukekalatu Mushingwa wa Lesa byonka byajinga Mosesa ne, bino aye ukekala Mesiasa, “Kilishitu wa Lesa ye atongola.”—Luka 23:35; Hebe. 11:26.

Yesu mo Aikajila Nobe Mosesa

8. Bi ka byamwekele mu bumi bwa kwa Mosesa bipasha na bya kwa Yesu?

⁸ Bwikalo bwa kwa Yesu panopantanda bwipashishe mu mbaji imo na bwikalo bwa kwa Mosesa. Pa bulukeke bonse babiji Mosesa ne Yesu bapulukile kubakalama bashinta. (Lupu. 1:22–2:10; Mat. 2:7-14) Kikwabo bonse ‘bebafuminyemo mu Ijipita.’ Ngauzhi Hoseya wanembele’mba: “Mukoka wa Isalela byo ajinga mwanyike namutemenwe, kabiji byo ajinga mu Ijipita namwichile namba: Fumamo mwanami.” (Ho. 11:1) Hoseya waambilenga pa moba ao mukoka wa Isalela po bamutangijilenga ku ntangi watongolwa na Lesa, aye Mosesa kufuma mu Ijipita. (Lupu. 4:22, 23; 12:29-37) Nangwa byonkabyo, byambo bya kwa Hoseya kechi byaambilengatu pa kyamwekele kya kala ne, bino ne pa kikwabo kyamwekele kulutwe. Abwe bungauzhi bwafikile jikwabo kimye Yosefwa ne Maliya kyo babwelele kufuma ku Ijipita panyuma ya lufu lwa Mfumu Heloda.—Mat. 2:15, 19-23.

9. (a) Bya kukumya ka byaubile Yesu ne Mosesa? (b) Ambaipo bikwabo byaubile Yesu bipasha na bya kwa Mosesa. (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mbaji ikwabo Yesu mo Aikajila nobe Mosesa” pa peja 26.)

⁹ Bonse babiji Mosesa ne Yesu baubile bya kukumya, byamwesheshenga kuba’mba Yehoba ye wibengijishenga. Mu Baibolo Mosesa ye muntu mutanshi kubapo bya kukumya. (Lupu. 4:1-9) Mosesa waubile bya kukumya nabiji kya kwalula mema a mu mukola wa Nile ne apa bizhiba ke mashi ne kya kwabanya mema a mu Kalunga Kachila kabiji ne kya kulengela mema kupokomoka mu jibwe mu kiselebwa. (Lupu 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Yesu naye waubilepo bya kukumya mwavwangile mema. Kya kukumya kyanji kitanshi waalwile mema ke binyu ku kijiilo kya masongola. (Yoa. 2:1-11) Palutwe kacheche wazhindamikilepo kipupu pa Kizhiba kya Ngalilea. Kabiji kimye kimo waendelepo ne pa mema! (Mat. 8:23-27; 14:23-25) Bikwabo byaubile Mosesa bipasha na bya kwa Yesu biji mu kakitenguluzha pa peja 26.

Kuyuka Yesu kyo Aikajila Ngauzhi

10. Ngauzhi wa kine wingila byepi, kabiji mambo ka Mosesa kyo bamutelejile amba ngauzhi wa kine?

¹⁰ Bantu bavula balanguluka’mba ngauzhi ke muntu ubulañana bya kulutwe, pano bino akyo ke lubajitu lumo lwa mwingilo wa ngauzhi. Ngauzhi wa kine wambilako Yehoba, aye uyukanyikisha “mingilo ikatampe ya Lesa.” (Byu. 2:11, 16, 17) Byavwangwamo pa byaula ngauzhi wa kine ke kutaya mbila ya bikamweka, kulumbulula biji nkebelo ya Yehoba nangwa’mba kutaya mbila ya buchibamambo bwa Lesa. Mosesa wajinga ngauzhi waubanga byonka bino. Waambijilenga jimo kwiya kwa Myalo Jikumi yaponene mu Ijipita pa mwalo pa mwalo. Kabiji wabulañene mizhilo ya lulayañano pa Sinai. Watangijilanga mukoka monka mwayila kyaswa muchima wa Lesa. Bino mwine ngauzhi mukatampe wakila pe Mosesa waji ukyangye kwiya.

11. Yesu wafikijilemo byepi mu kwikala ngauzhi mukatampe wakila Mosesa?

¹¹ Mu myaka kitota kitanshi Zekaliya waingijile nobe ngauzhi pa kwamba nkebelo ya Lesa byo iji kutazha ku mwananji aye Yoano. (Luka 1:76) Awo waikajile ke Yoano Mubatishi, kabiji ye wataile mbila ya kwiya kwa ngauzhi mukatampe wakila pe Mosesa aye Yesu Kilishitu. (Yoa. 1:23-36) Byonka byaubanga ngauzhi, Yesu naye waawile bintu byavula. Nabiji byo aambilenga bya kutazha ku lufu lwanji, kulumbulula byo akafwa, ko akafwila ne bakamwipaya. (Mat. 20:17-19) Yesu walengejile bamutelekelenga kukumya pa kwambila jimo kwiya kwa lonaiko lwa Yelusalema ne nzubo ya Lesa. (Mako 13:1, 2) Bungauzhi bo aawile bwanema bingi ne mu ano moba etu.—Mat. 24:3-41.

12. (a) Yesu waajile byepi kitendekesho kya mwingilo wa kusapwila ntanda yonse? (b) Mambo ka o tulondela bya ubanga Yesu lelo jino?

¹² Kununga pa kwikala ngauzhi, Yesu wajinga musapwishi kabiji mufunjishi. Wasapwilanga mambo awama a Bufumu bwa Lesa kabiji kafwako waambilepo na kuchinchika kukatampe nobe aye ne. (Luka 4:16-21, 43) Aye wajinga mufunjishi wayukisha. Bamo bamumvwinepo baambile’mba “kafwako muntu waambile byo amba uno muntu ne.” (Yoa. 7:46) Yesu wibikangako bingi kusampanya mambo awama, kyo kyo atundaikile ne baana banji ba bwanga kwikala babambakana na mwingilo wa Bufumu. Waajile kitendekesho kya mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha ntanda yonse. (Mat. 28:18-20; Byu. 5:42) Mwaka wapwa baana ba bwanga ba kwa Kilishitu nobe mamilyonyi atanu na abiji basapwijile mambo awama a Bufumu ne kufunjisha baji na lusekelo lwa kukeba kufunda bukine pa maola nobe 1,500,000,000. Nanchi mubena kwingilako pakatampe mu uno mwingilo nyi?

13. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuba’mba “tulabenga ne kukenkenta”?

¹³ Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba wafikizhe bungauzhi bwa kwimanya ngauzhi wakila Mosesa. Kuyuka kino kwimulengela kwiumvwa byepi? Nanchi kukosesha luketekelo lwenu lwa kufika kwa bungauzhi bwaamba pa bikamweka katataka kulutwe nyi? Kya kine kulanguluka languluka pa byaubile Mosesa Mukatampe kwitulengela kwikala ‘balaba ne kukenkenta kasa twatekanya’ na kutengela bikoba Lesa katatakatu.—1 Tesa. 5:2, 6.

Nemekai Kilishitu ye Ñambi

14. Mosesa wajinga byepi ñambi pakachi kabena Isalela ne Lesa?

¹⁴ Byonka byajinga Mosesa, ne Yesu naye wajinga ñambi. Mosesa wajinga ñambi wa lulayañano lwa Mizhilo lo alayañene Yehoba na bena Isalela. Umvwe baana ba kwa Yakoba bakokejile mizhilo, inge baikele ke kya bunonshi kya kwa Lesa, ko kuba’mba kipwilo kyanji. (Lupu. 19:3-8) Alwe lulayañano lwaikeleko kufuma mu 1513 B.C.E. kwiya kufika ku kitota kitanshi C.E.

15. Mu ñanyi jishinda Yesu mo aikela ñambi wakilamo kunema?

¹⁵ Mu 33 C.E., Yehoba waikajikile lulayañano lwakila mu kuwama na Isalela mupya, bo “bena Isalela ba Lesa” abo baikele ke kipwilo kya ntanda yonse kyalengwa na bena Kilishitu bashingwa. (Nga. 6:16) Pa lulayañano lwaikajikilwe kupichila mwi Mosesa paji ne mizhilo yanembele Lesa pa mabwe, pano bino lulayañano lwaikajikilwe kupichila mwi Yesu lwakilamo kunema. Mizhilo yapichila mwi aye yanembwa na Lesa pa michima ya bantu. (Tangai 1 Timoti 2:5; Bahebelu 8:10.) Onkao mambo, “bena Isalela ba Lesa” ke kya bunonshi kya kwa Lesa ye ‘mukoka ubena kupanga bipangwa’ bya Bufumu bwa Bumesiasa. (Mat. 21:43) Ba mu mukoka wa ku mupashi bo bene baji mu lulayañano lupya. Bino kechi bo bonkatu bamwenamo ne. Bantu bakukankalwa kubala kuvwangakotu ne bavula bafwa bonse bakatambula mapesho a myaka ne myaka na mambo a lonka lwe lulayañano lwakila mu kunema.

Nemekai Kilishitu ye Mupokolweshi

16. (a) Mu ñanyi mashinda Yehoba mo aingijishe Mosesa kupokolola bena Isalela? (b) Kwesakana na Kulupuka 14:13, ñanyi mwine kufuma lupulukilo?

¹⁶ Bufuku bwa kutwala ku juba jo bafumine mu Ijipita, baana ba bena Isalela bamo bajinga mu kizumba. Kwashajiletu kimye kicheche kuba’mba malaika wa Lesa apite mu kyalo kya Ijipita na kwipaya babeji bonse. Kepo Yehoba aambijile Mosesa kuba’mba babeji babena Isalela basa kupuluka umvwe bashikule mashi a mwana mukooko ye bajanga pa Kijiilo kya Lupitailo ne kwiashinga ku kibelo ne pa jipulanga ja peulu ya kibelo. (Lupu. 12:1-13, 21-23) Nekumweka kyamwekele byonkabyo. Palutwe kacheche mukoka yense wajinga mu kizumba. Bajingatu pakachi, kunyuma makalaki a nkondo abena Ijipita bebapupijilenga, kulutwe Kalunga Kachila. Yehoba wibapokolwele jikwabo kupichila mwi Mosesa, waabenye mema pa kalunga.—Lupu. 14:13, 21.

17, 18. Mu ñanyi jishinda Yesu mo aikela mupokolweshi mukatampe kukila Mosesa?

¹⁷ Nangwa kya kuba kuno kupokololwa kwajinga kwa kukumya, bino kupokololwa Yehoba ko auba kupichila mwi Yesu kwakilamo kubaya. Yesu ye wakuula bantu balukokelo kubuzha bwa bundengamambo. (Loma 5:12, 18) Kabiji kuno kupokololwa ke “bukuzhi bwa myaka.” (Hebe. 9:11, 12) Jizhina ja kuba’mba Yesu jilumbulula’mba “Yehoba ye lupulukilo.” Yesu Mupokolweshi nangwa’mba Mupulushi wetu, kechi witukasululatu ku mambo o twalengele kala ne, bino witushinkwila ne jishinda ja bwikalo bwawama bwa kulutwe. Yesu wapulusha baana banji ba bwanga ku bukaji bwa Lesa ne kwibalengela kwikala balunda ne Yehoba mambo wibakuula ku buzha bwa bundengamambo.—Mat. 1:21.

¹⁸ Yesu byo etupokolola ku bundengamambo walengela pa kimye kyafwainwa tukakasuluke ku bikola ne lufu. Akifwanyikizhai byo kikekala, akilangulukai pa kyamwekele kimye Yesu po ayile ku nzubo ya kwa Yelusa wafwishishe mwana wa mukazhi wa myaka ya kusemwa jikumi na ibiji. Yesu wamubujile Yelusa amba: “Inge mube moyo ne: kwitabila konka, ne aye usakupuluka.” (Luka 8:41, 42, 49, 50) Ne kya kine byonkatu byo aambile, kashimbi wasangukile! Nanchi mwakonsha kufwanyikizha biumvwine bansemi banji nyi? Ko kuba’mba mwakonsha kufwanyikizha ne lusekelo lo tukekala nalo pa kimye kya lusanguko po ‘bakomvwa bonse baji mu bilende jiwi ja kwa Yesu ne kufumamo.’ (Yoa. 5:28, 29) Kya kine, Yesu ye Mupulushi kabiji ye Mupokolweshi wetu!—Tangai Byubilo bya Batumwa 5:31; Titu. 1:4; Lum. 7:10.

19, 20. (a) Kulanguluka languluka pe Yesu kyo aikajila Mosesa mukatampe kwitulengela kuba byepi? (b) Tukafunda ka mu mutwe walondelapo?

¹⁹ Byo twayuka kuba’mba twakonsha kukwasha bantu kumona lupulukilo lwishila mwi Yesu, kitutundaika bingi kwingilako mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha. (Isa. 61:1-3) Kikwabo, kulanguluka languluka pe Yesu kyo aikajila Mosesa mukatampe kukosesha lwitabilo lwetu lwa kuba’mba ukapokolola baana banji ba bwanga byo akeya na konauna babi.—Mat. 25:31-34, 41, 46; Lum. 7:9, 14.

²⁰ Ee ibyo, Yesu ye Mosesa Mukatampe. Waubile bintu bikatampe byabujile kukonsha kuba Mosesa. Bungauzhi bwa kwa Yesu ne mwingilo wanji wa buñambi walamata bantu bonse. Yesu Mupokolweshi uletela bantu bakeba kukuulwa lupulukilo lwa myaka ne myaka kechi lwa kakimyetu kacheche ne. Kuji bikwabo byo tufunjilako pe Yesu kupichila ku banabalume bakishinka bakukala. Mu mutwe walondelapo tukafunda pa kyo aikajila Davida mukatampe ne Solomone mukatampe.

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

Yesu wakila byepi Mosesa mu kwikala

• ngauzhi?

• ñambi?

• mupokolweshi?

[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 26]

Mbaji Ikwabo Yesu mo Aikajila Nobe Mosesa

◻ Bonse bashile bifulo byabo bikatampe na mambotu a kwingijila Yehoba ne bantu banji.—2 Ko. 8:9; Fili. 2:5-8; Hebe. 11:24-26.

◻ Bonse bajinga bashingwa, nangwa’mba ‘batongwelwe ne Yehoba.’—Mako 14:61, 62; Yoa. 4:25, 26; Hebe. 11:26.

◻ Bonse baimenejilengako jizhina ja Yehoba.—Lupu. 3:13-16; Yoa. 5:43; 17:4, 6, 26.

◻ Bonse bajinga babimote.—Bala. 12:3; Mat. 11:28-30.

◻ Bonse bajishishe bantu.—Lupu. 16:12; Yoa. 6:48-51.

◻ Bonse baingijile mwingilo wa bumutonyi ne kupana Mizhilo.—Lupu. 18:13; Mala. 4:4; Yoa. 5:22, 23; 15:10.

◻ Bonse bebapele bukalama bwa pa nzubo ya Lesa.—Bala. 12:7; Hebe. 3:2-6.

◻ Bonse bebalumbulula kwikala bakamonyi bakishinka ba kwa Yehoba.—Hebe. 11:24-29; 12:1; Lum. 1:5.

◻ Panyuma ya lufu lwa kwa Mosesa ne Yesu, Lesa wazhikile mibiji yabo.—Mpitu. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Byu. 2:31; 1 Ko. 15:50; Yuda 9.