Kumwesha Mushingi byo Tuji ba Mwingilo wa Lesa

“Ikalai ba kulonda Lesa.” —EFI. 5: 1.

1, 2. (a) Mambo ka kumwesha mushingi kyo kwanemena? (b) Tusakwisambapo ka mu uno mutwe?

PA MAMBO a kwikala na mushingi, munembeshi wa jizhina ja Sue Fox wanembe le’mba: “Kafwako wakonsha kwamba amba lelo kechi mweshe byubilo byawama ne. Uno mushingi ukebewa kumumweshangatu kimye kyonse.” Umvwe bantu ke bamweshe mushingi, bakepeshako makatazho na bakwabo kabiji javula kechi bekala na makatazho ne. Pano inge kyabula kwikala bino, makatazho ekalatu mbwe. Kubula kumwesha byubilo byawama ku bakwetu kuletatu bulwi, kwizhingijisha, ne bulanda.

² Mu kipwilo kya bena Kilishitu ba kine muji bingi mushingi. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kujimuka kuchina twakekala na byubilo byatama byasampukila ne pakatele mu ino ntanda. Twayai tumone kwingijisha mafunde a mu Baibolo pa mambo a kumwesha mushingi byo kwakonsha kwitulamawizha mu jino jishinda ne kulengela bantu kwiya mu mpopwelo ya kine. Pa ku ba’mba mumvwishe mwatala kumwesha mushingi, akimonai biji Yehoba Lesa ne Mwananji.

Yehoba ne Mwananji bo Tufunjilako mu Kumwesha Mushingi

3. Yehoba Lesa wamwesha kya kumwenako ka kya mushingi?

³ Yehoba Lesa ye tufunjilako mu kumwesha mushingi. Nangwa kya kuba ye mwine Mfumu walengele bintu byonse, ubila bantu lusa ne kwibanemeka. Byo aambilenga kwi Abalahama ne Mosesa, Yehoba waingijishe kyambo kya mu Kihebelu kyatuntululwa amba ‘mwane.’ (Nte. 13: 14, NW; Lupu. 4: 6) Umvwe bakalume banji balenga bilubo, Yehoba ye “wa lusa ne wa bupe, Wabanda kuzhingila, wa bwingi bwa lusa ne bwa bukine.” (Sala. 86:15) Wapusanako bingi na bantu bamo baputuma na bukaji inge kya kuba bakwabo babula kuba byo bakeba.

4. Twakonsha kwikala byepi byonka biji Yehoba inge bakwetu kebambe ne atweba?

⁴ Twakonsha ne kufunda bya kumwesha mushingi kupichila mu kumwena kwi Lesa byo ateleka ku bantu. Abalahama byo aipwizhe mepuzho pa mambo a bantu ba mu Sodoma, Yehoba watekenye ne kukumbula mepuzho onse. (Nte. 18: 23-32) Kechi wamwene kuba’mba Abalahama ubena kumutayilatu kimye ne. Yehoba uteleka ku milombelo ya bakalume banji ne ku bandengamambo balapila kya kine. (Tangai Salamo 51: 11, 17.) Nanchi kechi twakonsha kwikala byonka biji Yehoba kupichila mu kuteleka ku bakwetu inge ke bambe kwi atweba nenyi?

5. Kwikala na mushingi byonka byajinga Yesu kwakonsha kwitulengela byepi kuwamisha bulunda bwetu na bakwetu?

⁵ Mushingi uji pa bintu byavula byafunjile Yesu Kilishitu kwi Shanji. Nangwa kya kuba mwingilo wanji kimo kimye wakebewenga kimye ne bulume, Yesu wajinga watekanya ne kwikala na mushingi kimye kyonse. Bantu bambumba, bampofu bajinga bakalombalomba ne bantutu bakwabo bakajijilwe bebakwashishe kwi Yesu. Nangwa kya kuba kechi bamulayanga pa kwiya ko aji ne, kechi wibasulanga ne. Javula walekanga kuba byo aubanga pa kuba’mba akwashe muntu uji na kijikila. Yesu wakwashanga bingi kikatakata boba bamwitabijile. (Mako 5: 30-34; Luka 18: 35-41) Byo tuji bena Kilishitu, tulondela mu ngayo ya kwa Yesu kupichila mu kwikala ba lusa ne kukwasha bantu. Balongo betu, bakinkalankulo ne bantu bakwabo bamona bino byubilo byetu. Kabiji byubilo bya uno mutundu bitumbijika Yehoba ne kwituletela lusekelo.

6. Kya kumwenako ka Yesu kyo amwesheshe pa mambo a kusangalela bantu ne kulenga nabo bulunda?

⁶ Kabiji Yesu wanemekanga bantu kupichila mu kwibatela pa mazhina abo. Nanchi ne bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea banemekele bakwabo mu jino jishinda nyi? Ine. Bamwenenga boba babujile kuyuka Mizhilo nobe ‘bafingwa,’ kabiji ne kubula kwibanemeka. (Yoa. 7:49) Mwana Lesa aye kechi wamonanga bantu mu jino jishinda ne. Ba Mata, Maliya, Zakyasa ne bantu bakwabo bavula bamumvwine saka ebatela pa mazhina abo. (Luka 10: 41, 42; 19: 5) Nangwa kya kuba bisho ne bwikalo byakonsha kwitulengela kubula kuta bantu muchima, bino bakalume ba kwa Yehoba basangalela bantu bakwabo.a Kechi baleka misalululo ya bantu kwibalengela kubula kupana mushingi wafwainwa ku bakwabo ba mu lwitabilo ne bantutu bakwabo ne. —Tangai Yakoba 2: 1-4.

7. Mafunde a mu Baibolo etukwasha byepi kupana mushingi ku bantu bonse?

⁷ Jishinda jawama Lesa ne Mwananji jo balaminamo bantu ba mu mikoka yonse ne bisho jimwesha amba banemeka bano bantu kabiji jilengela boba ba michima ya kishinka kufunda bukine. Pano bino kumwesha mushingi kwapusana pusana kwesakanatu na biji mapunzha. Onkao mambo, kechi tulondela mizhilo yakosa mu kumwesha mushingi ne. Pakuba tuleka mafunde a mu Baibolo kuba’mba etukwashe mu byo twafwainwa kunemeka bantu bonse. Twayai pano twisambe kunemeka bantu byo kwakonsha kwitulengela kwingila bulongo mu mwingilo wa bwina Kilishitu.

Kwimuna Bantu ne Kwisamba Nabo

8, 9. (a) Muteeto ka wakonsha kumwesha kubula mushingi ku bakwetu? (b) Mambo ka o twafwainwa kulekela byambo byaambile Yesu pa Mateo 5: 47 kwitukwasha kuyuka bya kusenda bantu?

⁸ Mu mapunzha avula lelo jino muji bantu bapayankana mu bwikalo, bantu babiji javula bakonsha kwipitatu kusu kwa kubula nangwa kwiimunatu ne. Kya kine kuba’mba kafwako muntu wakonsha kwimunatu bantu bonse bo asambakana bavula ne. Nangwa byonkabyo, mu bimye bikwabo kyawama kwimuna bantu. Nanchi ne anweba ye muteeto wenu wa kwimuna bantu nyi? Inyi javula mupitatu kwa kubula nangwa kumwemweselako nangwa kwambapo byambo byawama ne? Muntu wakonsha kwikala na muteeto wa kubula kunemeka bakwabo kwa kubula nangwa kuyuka aye mwine ne.

⁹ Yesu wituvulwilemo byo aambile amba: ‘Umvwe mwibemuna balongo benu bonka, po mwakijila bakwabo po pa ka? Bangetila nabo kechi boba byonkabyo nenyi?’ (Mat. 5:47) Na mambo a kino, shayuka wa bya kwisamba na bantu aye Donald Weiss wanembele amba: “Bantu bazhingila bingi inge bakwabo kechi bebanemeka ne. Kabiji kafwako kintu kyakonsha kulengela muntu kubepelamo amba kyo kyalengela kubula kwimuna bakwabo ne. Kintu kikatampe kyo bakeba bantu ke kwibemuna ne kwisamba nabo.” Umvwe ketute bantu muchima ne kwisamba nabo, tukamona amba bintu bibena kwenda bingi bulongo.

10. Mushingi wakonsha kwitukwasha byepi kwingila bulongo mwingilo wetu? (Monai kakitenguluzha kaamba’mba “Mwemweselainga pa Kutendeka Mwisambo.”)

¹⁰ Akimonai kya kumwenako kya bamulume ne mukazhi bena Kilishitu abo ba Tom ne ba Carol bekala mu muzhi mukatampe wa ku Kabeta ka ku Buyeke bwa America. Besamba misambo yawama bingi na bakwabo bakinkalankulo pa kwingila mwingilo wa kusapwila. Boba byepi bino? Kwesakana na byaamba Yakoba 3: 18, ba Tom baambile amba: “Tusangalela bantu ne kwikala nabo mu mutende. Tusolomoka bantu bo tutana pangye ya mazubo abo ne boba bengila mu mpunzha monka mo twikala. Tumwemwesela ne kwibemuna. Twamba pa bintu byo batemwa nabiji baana babo, bakabwa babo, mazubo abo ne nkito yo bengila. Mu kuya kwa kimye tutendeka kwikala balunda nabo.” Ba Carol banungilepo amba: “Umvwe twibafwakesha jikwabo, twibabula mazhina etu ne kwibepuzha mazhina abo. Twibabula byo tubena kuba mu nyaunda kabiji kechi twambila kitala pa kwisamba nabo ne. Apa bino twibasapwila.” Ba Tom ne ba Carol bebaketekela bingi ku bantu bavula bakinkalankulo. Bavula batambulako mabuku alumbulula Baibolo kabiji bamo bamwesha lusekelo lukatampe kupichila mu kufunda bukine.

Mweshainga Mushingi mu Bimye Byakatazha

11, 12. Mambo ka o twafwainwa kuketekela kwitwambila byambo byatama kimye kyo tubena kusapwila mambo awama, kabiji twafwainwa kubapo byepi?

¹¹ Pa bimye bimo betwambila byambo byatama pa kusapwila mambo awama. Kino twikiketekela mambo Kilishitu Yesu wajimwine baana banji ba bwanga amba: “Inge bampachile amiwa, kabiji bakemupata ne anweba.” (Yoa. 15:20) Kwimenatu mumo mu kwiambila byambo byatama kechi kuleta mutende ne. Pano twafwainwa kuba byepi? Mutumwa Petelo wanembele amba: “Zhijikai Kilishitu mu michima yenu bu Nkambo: moba onse ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila bonse bemwipuzha mambo a luketekelo lo muji nalo, bino kasa muba na bukimote ne mushingi.” (1 Pe. 3:15) Inge ke tumweshe mushingi kupichila mu kukumbula bulongo ne na mushingi, kyakonsha kufomona michima ya boba betuba mwenga. —Titu. 2: 7, 8.

¹² Abya twakonsha kwinengezha kukumbula muntu witwambila byambo byatama mu jishinda jitokesha Lesa ku muchima nyi? Ee. Paulo witutundaikile amba: “Byambo byenu bikale na bupe moba onse, byalungwa na mukele, muyuke mwafwainwa kwibalondolwela bonse, pa muntu pa muntu.” (Kolo. 4: 6) Umvwe ketube bintu na mushingi ku ba mu kisemi, bo tufunda nabo, bo twingila nabo, ba mu kipwilo ne ba mu kinkalankulo, ko kuba’mba twinengezha bulongo kuyuka bya kuba na bantu betwendeleka ne kwitunena mwenga byo tuji bena Kilishitu. —Tangai Loma 12: 17-21.

13. Ambaipo kya kumwenako kyaamba pa kumwesha mushingi byo kwakonsha kufomona michima ya boba betuba mwenga.

¹³ Inge ketumweshe mushingi mu bimye bya makatazho mufuma bintu byawama. Kya kumwenako, Kamonyi umo mu Japan bamwendelekelenga ku mwina nzubo umo ne mwenyi wanji. Uno mulongo wafuminepotu pa nzubo na mushingi. Byo atwajijile na kusapwila mu yoya nyaunda wamwene yewa mwenyi saka amutala pepi byobya. Uno mulongo byo amunangile, uno mwanamulume waambile’mba: “Ndekelaiko mambo pa byakubiwa. Nangwa kya kuba twajikwimwambila byambo byatama, najikwimumona saka mumwemweselatu. Nga amiwa nafwainwa kuba byepi pa kuba amba ngikale byonka byo muji?” Na mambo a kuba uno muntu nkito yanji po po yapwiletu kabiji kyo kimye kyo afwishishe bainanji kyamulengejile kulanguluka’mba kyapwa kechi ukekalapo wa lusekelo ne. Kamonyi wamwambijile amba amufunjishenga Baibolo kabiji uno muntu waitabile. Kabiji wafunjilenga jibiji mu mulungu.

Jishinda Jawama Kumwesheshamo Mushingi

14, 15. Bakalume ba Yehoba ba ku kala bafunjishenga byepi baana babo?

¹⁴ Bansemi bajinga na moyo wa kwakamwa Lesa ba ku kala bamonanga kuba’mba baana babo bafunda kumwesha mushingi pa nzubo. Akimonai Abalahama ne mwananji Izaka byo bemwesheshe mushingi mu byambo biji mu Ntendekelo 22: 7. Kabiji Yosefwa naye wamwesheshe amba bansemi banji bamufunjishe bulongo. Byo bamukashile mukaleya wanemekeletu ne bakaili bakwabo. (Nte. 40: 8, 14) Byambo byo aambijile Felo bimwesha amba wafunjile jishinda jawama ja kwambilamo ku muntu wanema mu kafulumende. —Nte. 41: 16, 33, 34.

¹⁵ Pa mikambizho Jikumi yapainwe ku bena Isalela pajinga ne mukambizho wa kuba’mba: “Kasa munemeka bashenu ne bainenu, moba enu akavule mu ntanda yo emupa Yehoba, Lesa wenu.” (Lupu. 20:12) Jishinda jimo baana jo bafwainwe kunemekelamo bansemi babo ke kumwesha mushingi pa nzubo. Mwana wamukazhi wa kwa Yefita wamwesheshe mushingi mukatampe kwi bashanji kupichila mu kulondela luchipo lwabo nangwa kya kuba kyakatezhe. —Mito. 11: 35-40.

16-18. (a) Ki ka kyakonsha kubiwa pa kufunjisha baana kwikala na mushingi? (b) Bintu ka bimo byawama bifuma mu kufunjisha baana kwikala ba mushingi?

¹⁶ Kufunjisha baana betu kwikala bamushingi ke kintu kyanema bingi. Pa kuba’mba baana bakekale balumbuluka inge bakoma bafwainwa kufunda bulongo bya kwimuna benyi, bya kukumbula foni ne bya kuja kajo na bakwabo. Bafwainwa kwibakwasha kumvwisha ene mambo o bafwainwa kushinkwilako bantu, kubila lusa bakikulumpe ne balwazhi, ne kwipana kukwasha boba basenda byanema. Bafwainwa kuyuka ene mambo o kyanemena kwamba kufuma panshi ya muchima amba “mwane,” “nasanta,” “kijitu bulongo mwane,” “nemukwasheko nyi?,” ne kuba’mba “ndekelaiko mambo.”

¹⁷ Kechi kikebewa kushintaukila baana pa kwibafunjisha kwikala na mushingi ne. Jishinda jawama kubilamo bino ke kumwesha kya kumwenako kyawama. Kurt uji na myaka ya kusemwa makumi abiji ne itanu waambile pa mambo a aye ne bakolojanji babiji ne nkasanji umo byo bafunjile kwikala ba mushingi amba: “Twamonanga Batata ne Bamama byo beambilanga na mushingi kabiji ne byo baubanga bintu na kutekanya ne kulangulukilako bakwabo. Pa nzubo ya Bufumu, kupwila saka kukyangye kutendeka ne panyuma ya kupwila, Batata ne amiwa twisambanga na balongo ne banyenga bakikulumpe. Namonanga byo baimunanga ne kumwesha mushingi bano balongo.” Kurt watwajijila kwa mba’mba: “Mu kuya kwa kimye, ne amiwa naikele wa mushingi byonka byo bajinga. Pano luno kechi kinkatazha kumwesha mushingi ne. Kyanema kechi kumweshatu mushingi ne, bino ke jishinda jo mukeba kumwesheshamo yewo mushingi.”

¹⁸ Ki ka kyakonsha kubiwa umvwe bansemi bafunjisha baana babo kwikala ba mushingi? Baana bekala na balunda kabiji ne kutwajijila kwikala mu mutende na bakwabo. Bayuka bya kwingila bulongo na bakulumpe ba nkito ne bakwabo mo bengijila. Kunungapo, baana baji na mushingi ne byubilo byawama balengela bansemi babo kwikala ba lusekelo. —Tangai Byambo bya Mana 23: 24, 25.

Mushingi Witulengela Kupusanako na Bantu ba ino Ntanda

19, 20. Mambo ka o twafwainwa kukebesha kulondelanga kya kumwenako kya Lesa wetu wa bupe ne Mwananji?

¹⁹ Paulo wanembele’mba: ‘Ikalai ba kulonda Lesa, byafwainwa baana bo atemwa.’ (Efi. 5: 1) Kulondela Yehoba Lesa ne Mwananji kwavwangamo kwingijisha mafunde a mu Baibolo, nabiji mafunde aambiwapo mu uno mutwe. Umvwe twauba bino, kyakonsha kwitulengela kubula kumwesha mushingi wabubela bubela wa kukebatu kutalwa bulongo ku muntu uji pa kifulo kikatampe nangwa kukebelamotu kajiilo. —Yuda 16.

²⁰ Mu moba apelako a bukalama bwanji bwatama, Satana waimena pa kukeba konauna mizhilo ya byubilo byawama yo abikako Yehoba. Pano bino Diabola kechi ukakonsha konauna byubilo byawama bya bena Kilishitu ba kine ne. Twayai atweba bonse pa muntu pa muntu tukebeshenga kulondela kya kumwenako kya Lesa wetu wa bupe ne Mwananji. Umvwe twauba bino ñambilo ne byubilo byetu bikamweshanga amba twapusanako na bantu babula mushingi. Tukaletanga lutotelo pa jizhina ja Lesa wetu wa mushingi aye Yehoba kabiji kino kikalengela bantu ba michima ya kishinka kwiya mu mpopwelo yanji ya kine.

[Tubyambo twa mushi]

Mubena Kukivuluka Nyi?

• Tufunjilako ka kwi Yehoba ne Mwananji pa mambo a kumwesha mushingi?

• Mambo ka kwimuna bantu na lusekelo o kwanemena kwi atweba byo tuji bena Kilishitu?

• Mushingi witulengela byepi kwingila bulongo mwingilo?

• Bansemi bengila mwingilo ka byo bafunjisha baana kwikala ba mushingi?

[Kitenguluzha pa peja 27]

Mwemweselainga pa Kutendeka Mwisambo

Bantu bavula bakankazhama bingi pa kutendeka mwisambo na muntu ye babula kuyuka. Pano bino, na mambo a kutemwa Lesa ne bakwabo bakinkalankulo, Bakamonyi ba kwa Yehoba bebikako bingi kufunda bya kwisamba pa kuba’mba babuleko bantu bukine bwa mu Baibolo. Ki ka kyakonsha kwimukwasha kuba bulongo mu jino jishinda?

Jifunde janema janembwa mu Filipai 2:4 mo tutanga amba: “Kabiji bonse pa muntu pa muntu, kechi muteshe muchima ku bintu byenu byonka ine, kana ne ku bya bakwenu pamo.” Akilangulukilai bino byambo mu jino jishinda: Umvwe mukyangye kukimonañanapo na muntu, wakonsha kwimumona amba mwi benyi. Mwakonsha kuba byepi pa kuba amba emukasulukile? Kumwemwesela ne kumwimuna na lusekelo kwakonsha kwimukwasha bingi. Nangwa byonkabyo kuji byavula bikebewa kuba.

Umvwe mwatendeka mwisambo na muntu, kiji nobe mwachibikizha byo abalangulukenga. Kabiji umvwe mubena kwisambatu pa byo mubena kulanguluka kwa kubula kuta maana ku milanguluko yanji, kechi wakonsha kwimuteleka ne. Onkao mambo umvwe mwaeseka kuyuka bibena kulanguluka muntu, nga mambo ka a kubujila kwingijisha byo abena kulanguluka kutendekelamo mwisambo? Bino byo byaubile Yesu byo asambakene mwanamukazhi mu Samaliya. (Yoa. 4: 7-26) Uno mwanamukazhi walangulukilengatu pa kutapula mema. Pa kino Yesu po po atendekejile ne mwisambo, apa bino waalukila ku bintu bya ku mupashi.

[Bipikichala pa peja 26]

Kusangalela bantu kwakonsha kwitulengela kusapwila bulongo

[Kipikichala pa peja 28]

Kyawama bingi kwikala ba mushingi kimye kyonse