Mfumu Davida ne Nyimbo

UMVWE kuji jizhina jituvululamo pa mambo a nyimbo yaimbiwanga mu kimye kya kala, ke joja ja kwa Davida muntu wayile nkuwa wajingako myaka nobe 3,000 yapitapo. Kwambatu kine, bintu byavula byo twayuka pa mambo a nyimbo yaimbiwanga kala byafuma mu mashimikila a mu Baibolo aamba pa mingilo ya kwa Davida yo aingilanga kufumatu ku bwanyike bwanji kimye kyo ajinga kafunga kufika ne ku kimye kyo aikele ke mfumu wayukile bya kunengezha bintu bulongo.

Kuji bintu byavula bingi byo twakonsha kufunjilako kwi Davida pa mambo a nyimbo yaimbiwanga. Kyakumwenako, byombesha ka byo baingijishanga, kabiji nyimbo ya mutundu ka yo baimbanga? Kwimba nyimbo kwamukwashishe byepi Davida mu bwikalo bwanji kabiji ne mukoka wa bena Isalela?

Mpunzha ko Baimbilanga Nyimbo mu Kimye kya Bena Isalela

Kutongaula byambo bya mu lwimbo kulenga muntu kulanguluka pa byambo byo byakwatankana na njijilo ya byombesha. Mu Baibolo muji byambo byavula bya nyimbo, pano bino kechi twayuka byo beimbanga mu byombesha ne. Ino nyimbo yafwainwa yaumvwanyikanga bingi bulongo ne kufikañana pa muchima. Nsansawilo ya byambo bya mu mashimikila a mu buku wa Masalamo bimwesha amba nyimbo yaimbiwanga kwingijisha bino byambo yawamine bingi.

Nangwa kya kuba kwingijisha byombesha kwanema bingi, Baibolo wibilumbululakotu pacheche. Nangwatu mutundu wa masense aingijishanga Davida kechi wayukanyikwa bulongo ne. Onkao mambo kyanema bingi kuba’mba bena Isalela baingijishanga byombesha byapusana pusana, nabiji masense a kulenga na bichi awama.—2 Byambo bya Moba 9:11; Amosi 6:5.

Pano bino pajitu kishinka kimo. Kwimba nyimbo kwakwashañananga bingi mu bwikalo bwa Bahebelu, kikatakata pa kupopwela Lesa wabo. Nyimbo beingijishanga pa kuselemya, mu bya kusekelela bya bupopweshi kabiji beimbanga ne pa kuya ku nkondo. Beingijishanga mu kipango kya mfumu, yawamishanga masongola ne kusangajika bisemi umvwe byakonkana pamo, kabiji yasangajikanga bantu ne kimye kyo baikalanga na bijiilo bya mañanzañanza ne pa kunowa kajo. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, nyimbo beingijishanga ne mu mapunzha mo baubilanga byubilo bya bunya. Kunungapo, umvwe paikala lufu, nyimbo yakoseshanga bingi boba bafwishanga.

Mu kimye kya bena Isalela nyimbo yaingilanga ne mwingilo mukwabo. Yakwashanga kulanguluka bulongo ne kulengela bangauzhi kutambwila mupashi. Aku byombesha bya byansa bijilatu, Elisha watambwijile mupashi wa Lesa. (2 Bamfumu 3:15) Kabiji nyimbo beingijishanga kubulañenamo kubiwa kwa bintu bikatampe. Kimye kya ñondo mupya ne bijiilo batayanga mbila kupichila mu kwimba ntolompita ibiji ya siliva. Pa juba ja Yubili, bajizhanga lusengo lwamweshanga kuba’mba bazha bakasululwa kabiji ne pa kubwezha mushiji ne mazubo ku bene benao. Balanda baikalanga bingi na lusekelo umvwe baumvwa lwimbo lwa kubijika kukasululwa kwabo nangwa kwibabwezhezha bunonshi bwabo.—Bena Levi 25:9; Kubala 10:10.

Bena Isalela bafwainwa bajinga banyimbi bayukile bingi kwimba. Kya kine, na mambo a njijilo yawama ya byombesha bya bena Asilya, Mfumu Senakelibu walombele milambo ya banyimbi babakazhi ne babalume kwi Mfumu Hezekiya. Kyamweka bano bayukile bingi kwimba. Pano bino Davida wayukile kwimba kukila banyimbi bonse.

Nyimbi Wayile Nkuwa

Davida wayile nkuwa mambo a kuba wajinga nyimbi kabiji shayuka wa nsansawilo. Nyimbo yavula iji mu masalamo ye wiinembele. Byo akijinga nsongwalume, wajinga kafunga, kabiji wayukile mapunzha avula a mu Betelema mo bajishishanga banyama. Wayukile byo kyumvwanyika bulongo pa kumvwa mema abena kupoota mu kakola kabiji ne kujila kwa baana ba mikooko umvwe ke ebete. Byo aumvwine bulongo kupoota kwa mema ne kujila kwa baana ba mikooko, watolele jisense ne kutendeka kwimba na jiwi jasansuka kutota Lesa. Kyafwainwa kyawamine bingi kutelekako Davida byo aimbilenga byambo biji mu Salamo 23.

Byo ajinga nsongwalume, Davida waimbanga bingi bulongo jisense kya kuba mfumu Saulo byo bamubujile pa mambo a kino, wakamuletele amba amwimbilenga. Saulo byo amanamine ne kuba kijikila, Davida waishile ko aji na kumwimbila nyimbo ya kimenge pa jisense kabiji ne aye mfumu waumvwine bulongo ku muchima. Milanguluko yatama yajinga mu muchima wa kwa Saulo yafuminemo kabiji ne kijikila kyapwile.—1 Samwela 16:16.

Nyimbo Davida yo atemenwe kabiji yamuletelanga lusekelo, kimye kimo ya mubikanga mu makatazho. Juba jimo, Davida ne Saulo byo babwelelenga kufuma ko bayile na kulwa na bena Filishitiya bo bashinjile, mfumu waumvwine bantu kasa bemba nyimbo ya lushinjilo na lusekelo. Banabakazhi baimbilenga’mba: “Saulo waipayako biumbi, pakuba Davida waipayako makumi a biumbi.” Pa kumvwa bino, Saulo wazhingijile bingi ne kuba kichima kya kuba “kufuma pa jo ja juba wamutajilenga Davida na meso a kichima.”—1 Samwela 18:7-9.

Nyimbo Yamutundaikanga Davida

Nyimbo yanembele Davida na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa yapuseneko na nyimbo ikwabo mu mashinda avula bingi. Nyimbo yanji yavwangilemo byambo bya kulanguluka langulukapo kabiji ne bya bukafunga. Byambo bijimo ke bya lutotelo ne bya mpito, bya lusekelo lwa pa kimye kya kwapa mañanzañanza ne bya kuvwala bulongo kimye kya kuzhijika jilapa ja mfumu, bya kuvuluka bintu bya kala ne bya luketekelo, bya kulomba ne bya misashijilo. (Monai Masalamo 32, 23, 145, 8, 30, 38, 72, 51, 86 ne tubyambo tuji peulu ya bino bitango.) Pa lufu lwa kwa Saulo ne mwananji aye Yonafwanyi, Davida wibajijile na lwimbo ye batela’mba: “Lwimbo wa buta bwa mukanda,” watendekele na byambo bya kuba’mba: “Anweba bena Isalela bineme byenu byo byaipayiwa pa mutumba!” Jiwi janji jajinga ja bulanda. Davida wayukile bya kumwesha mu byambo ne mu nyimbo byo twiumvwa pa kwimba jisense.—2 Samwela 1:17-19.

Na mambo a muchima wanji wawama, Davida watemenwe bingi kwimba nyimbo ya kimenge. Byo aletele jikwachi ja lulayañano mu Ziona, wakilaukile ne kuzha na bulume bwanji bonse kumwesha lusekelo pa joja juba. Jishimikila ja mu Baibolo jimwesha’mba lwimbo waimbilwe wafwainwa wamuzakwile bingi muchima. Mwakonsha kufwanyikizha byo kyajinga nyi? Kuno kuzha kwalengejile mukazhanji aye Mikala kumulengulula. Pano bino Davida kechi wateleko muchima ne. Mambo watemenwe Yehoba, kabiji uno lwimbo wamuletejile lusekelo ye wa mulengejile kukilauka ne kuzha ku meso a Lesa wanji.—2 Samwela 6:14, 16, 21.

Kununga pa bino byonse, Davida wapuseneko na banyimbi bakwabo mambo walengele byombesha bipya. (2 Byambo bya Moba 7:6) Kyamweka Davida wajinga sendwe wayukile bingi kwimba kukila bakwabo bonse, mambo wilengelanga mwine byombesha, kunemba nsansawilo, kusomba nyimbo ne kwimba. Nangwa byonkabyo, Davida waubilepo ne bintu bikwabo bikatampe.

Kwimba Nyimbo mu Nzubo ya Lesa

Davida watemenwe bingi kunengezha kwimba nyimbo mu nzubo ya Yehoba. Pa banyimbi 4,000, watongwele ba Asafwa, Hemani, Yedutuna (kampe watelwanga ne jikwabo’mba Etana) kwikala bakutangijila. Kabiji Davida watongwele bano kwingijila pamo na bashayuka 288 bafunjishenga ne kutangijila jibumba jonse mu nyimbo. Bano bonse banyimbi 4,000 batanwangako ku nzubo ya Lesa kimye kya bijiilo bikatampe bisatu byaubiwanga pa mwaka pa mwaka. Akifwanyikizhai byo kyaumvwanyikanga kimenge umvwe ke bembe!—1 Byambo bya Moba 23:5; 25:1, 6, 7.

Mu nzubo ya Lesa, banabalume bo bonkatu baimbanga nyimbo. Byambo bya kuba’mba “wa pa Alamota,” biji mu Salamo 46 bilumbulula kwimba na jiwi jasansuka nangwa na kyombesha. Baimbijile pamo bonse, byonka byo bamwesha mu 2 Byambo bya Moba 5:13 kuba amba: “Banyimbi byo baimbile kya mumo.” Ino nyimbo yaimbijilwe pamo na byombesha, nabiji Salamo 3 ne masalamo akwabotu aimbile Davida, kabiji byambo bimo bebibwezhezhengapo, nabiji byobya biji mu Salamo 42:5, 11 ne 43:5. Nyimbo ya kutambuzhanya mawi, yo baimbanga bantu bavula baji pamo nangwa muntu mwine saka emba bunke, nayo beinemekele bingi. Uno ye lwimbo uji mu Salamo 24, waimbilwe kimye Davida kyo aletele jikwachi ja lulayañano mu Ziona.—2 Samwela 6:11-17.

Nangwa byonkabyo, bena Levi kechi bo bonkatu baimbanga ino nyimbo ne. Bantu bo baimbanga pa kuya ku Yelusalema na kuja bijiilo bya pa mwaka. Kampe muno mo mwatala ne byambo bya kuba’mba “Lwimbo wa pa kukanjila.” (Masalamo 120 kufika ku 134) Kyakumwenako, mu Salamo 133, Davida watakaika balongo baji baesekelwe na bena Isalela mu byobya bimye. Watendeka na byambo bya kuba’mba: “Talai, byo kyawama ne byo kitutokela ku muchima kana balongo ne balongo baikala pamo na muchima umotu!” Akifwanyikizhai byombesha byo byajijile pa kwimba uno lwimbo!

Nyimbo ne Kupopwela Yehoba

Mu Baibolo muji byambo byavula bya nyimbo kabiji buku wa Masalamo watundaika bantu bonse kwimba nyimbo ya lutotelo. (Salamo 150) Nyimbo iji na bulume bwa kulengela muntu kulubako ku bijikila bya mu bwikalo kabiji yakonsha kwikala muchi wa kubuka boba bapopomenwa. Nangwa byonkabyo, Baibolo watundaika ne boba babula bijikila kuba’mba nabo bafwainwa kwimba masalamo.—Yakoba 5:13.

Kwimba ke jishinda jimo muntu jo akonsha kumwesheshamo lwitabilo ne butemwe bwanji pe Lesa. Yesu saka bakyangye kumwipaya juba jalondejilepo, aye ne batumwa banji baimbile lwimbo panyuma ya kupwisha kuja kijiilo kyabo. (Mateo 26:30) Uno Mwana Davida wafwainwa wajinga na jiwi jawama bingi, mambo wayukile nyimbo ya lukumo yaimbiwanga mu lubanza lwa Lesa lwa mwiulu! Kyamweka baimbanga ya Kutota, iji mu Masalamo 113 kufika 118. Umvwe batumwa babujile kuyuka bintu byonse byakonsheshe kubiwa palutwe baimbilenga bino, ko kuba’mba Yesu wakonsheshe kwimba na jiwi jikatampe amba: “Amiwa namutemwa Yehoba mambo aye waumvwa jiwi jami ne lulombelo lwami ... . Mfungwa ya lufu yampombele, ne misongo ya kalunga ka bafu yamfikile... . anweba Yehoba, nemusashijila namba, pokololai mweo wami.”—Salamo 116:1-4.

Muntu kechi ye watendekeshe nyimbo ne. Baibolo waamba pa nyimbo imbiwa mwiulu, amo mwimbila bilengwa bya ku mupashi masense a kifwanyikizho ne kwimba nyimbo ya kutota saka bazhokoloka jitanda ja Yehoba. (Lumwekesho 5:9; 14:3; 15:2, 3) Yehoba Lesa wapele bantu nyimbo, kwiibika mu michima kabiji ne kizaku kya kwamba byambo byabo bya lusanchilo kupichila mu kwingijisha byombesha nangwa kwimbatu mukanwa. Mambo ku muntu uji na lwitabilo, nyimbo yakila pa bya bupe byonse bipana Lesa.—Yakoba 1:17.

[Mabulañano pa peja 30]

‘Pa juba ja lusekelo napo ne pa bimye bya bijiilo byenu byatongolwa ...

mukembenga mu matolompita.’—KUBALA 10:10

[Mabulañano pa peja 31]

“Yehoba ye kafunga wami; kechi nkakajilwa ne.

Mo mu nsono yamunyemvu mo andajisha; Mo mu misezho

ya mema azhindama mo antangijila.”—SALAMO 23:1, 2

[Mabulañano pa peja 31]

Davida wamwesheshe byo twiumvwa mu byambo ne mu nyimbo

[Mabulañano pa peja 32]

Davida waambile’mba: ‘Biumbi bina bakekala ke ba kutota Yehoba na byombesha byo nalenga namba bikale

ke bya kumutotako.’—1 BYAMBO BYA MOBA 23:4, 5

[Mabulañano pa peja 32]

“Totai Yehoba anweba bonse! Mutotai na munsakayi ne kuzha:

Bintu byonse bipema bimutote Yehoba.”—SALAMO 150:1, 4, 6