Kuya Palutwe Kwenu Kumwekenga

“Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.” —1 TIMO. 4: 15.

1, 2. Twayukapo ka pa bwikalo bwa kwa Timoti byo akijinga mwanyike, kabiji lupimpu ka lwaubiwe byo afikizhe myaka ya kusemwa nobe 20?

KIBUNJI kya mu Loma kya Ngalatiya kitelwa luno amba Turkey, mo mwaikalanga Timoti byo akijinga mwanyike. Ku ino mpunzha ko kwaikele bipwilo bya bena Kilishitu byavula myaka yalondejilepo panyuma ya lufu lwa kwa Yesu. Pa kimye kimo, Timoti saka akiji mwanyike, bainanji ne bankambo yanji babakazhi ko ko batambwijile bwina Kilishitu ne kubambakana bingi mu kipwilo. (2 Timo. 1:5; 3: 14, 15) Timoti waikele bingi wa lusekelo mu bwikalo bwanji byo ajinga mwina Kilishitu wa kyanyike mu ano mapuzha ayukanyikwa. Nangwa byonkabyo, bintu byatendekele kupimpulwa.

² Luno lupimpu lwatendekele mutumwa Paulo byo apempwile yoya mpunzha kimye kya bubiji. Kyamweka pa kyokya kimye Timoti wajingatu na myaka ya kusemwa nobe 20. Paulo byo apempwile mpunzha ya Lystra, watambwijile sawakya wawama bingi pe Timoti byo “bamutelelenga bulongo ku balongo” ba mu bipwilo bya mu yonkaya mpunzha. (Byu. 16: 2) Timoti byo akijinga mwanyike kyamweka wamwesheshenga amba wakomene bingi mu maana. Kabiji byo bebakwashishe ku mupashi wazhila, Paulo ne jibumba ja bakulumpe mu kipwilo batentekele maboko abo pe Timoti kuba’mba engilenga mingilo yanema mu kipwilo. —1 Timo. 4:14; 2 Timo. 1: 6.

3. Jishuko ka jabulanga kupewapewa jo bamupele Timoti?

³ Timoti bamupele jishuko jabulanga kupewapewa ja lwito lwa kwendanga ne mutumwa Paulo! (Byu. 16: 3) Akifwanyikizhai byakuminye Timoti ne byo atemenwe! Pa myaka yalondejilepo, Timoti wakonsheshe kwendanga ne Paulo kabiji kimo kimye ne kwendatu javula na bamwingilo bakwabo mu kwimenako batumwa ne bakulumpe mu kipwilo. Paulo ne Timoti baingilanga mwingilo wa kwenda, awo walengejile balongo kukosa ku mupashi. (Tangai Byubilo 16: 4, 5.) Kino kyalengejile kuba’mba Timoti bamuyuke bingi ku bena Kilishitu bavula na mambo a kuyilako palutwe kwanji. Panyuma ya kwingila ne Timoti pa myaka nobe jikumi, mutumwa Paulo wanembejile bena Filipai amba: “Kechi nji na muntu mukwabo uji na muchima pamo ne aye [Timoti], ukateshako bulongo muchima ku bwikalo bwenu ne. ... Anweba mwayuka kulumbuluka kwanji, byo aingijilenga ne amiwa mu kwendesha mambo awama byonka bingijila mwana bashanji.” —Fili. 2: 20-22.

4. (a) Timoti bamupele ñanyi mwingilo wanema? (b) Mepuzho ka o twakonsha kwipuzha pa mambo a byambo bya kwa Paulo byanembwa mu 1 Timoti 4: 15?

⁴ Kimye Paulo kyo anembejile bena Filipai, wapaine mwingilo wanema kwi Timoti wa kutongola bakulumpe mu kipwilo ne bankwasho. (1 Timo. 3:1; 5:22) Kya kine, Timoti wajinga kalama wa bwina Kilishitu ye baketekejile bingi. Kabiji mu nkalata intutu imo, Paulo watundaikile Timoti kuba’mba ‘kuya palutwe kwanji kumwekenga ku bonse.’ (1 Timo. 4:15) Nanchi Timoti pa kino kimye kechi waubile saka ayilako kala palutwe nenyi? Pano nanchi Paulo watazhizhenga mu ka byo aambile bino, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku luno lujimuno lwanji?

Byo Tumwesha Amba Tubena Kukomenako ku Mupashi

5, 6. Bumupashi bwa kipwilo kya ku Efisesa bwajinga byepi mu kizumba, kabiji Timoti wakonsheshe kuzhikijila byepi kipwilo?

⁵ Twayai tubalaule byambo biji mu 1 Timoti 4:15. (Tangai 1 Timoti 4: 11-16.) Saka akyangye kunemba bino byambo Paulo wayile ku Makedonya, pano bino waambijile Timoti kuba’mba ashale mu Efisesa. Mambo ka? Bamo mu yewa muzhi baletanga mepatulo mu kipwilo kupichila mu kuletamo mafunjisho a bubela. Timoti wafwainwe kuzhikijila kipwilo pa kuba’mba kikale kyatoka ku mupashi. Wakonsheshe kuba byepi bino? Kupichila mu kwikala wa kumwenako wawama ku bakwabo.

⁶ Paulo wanembejile Timoti amba: “Wikale wa kumwenako abo baitaba, mu byambo, ne mu bwikalo, ne mu butemwe, ne mu lwitabilo, ne mu bumuchima watoka to.” Paulo wanungilepo amba: “Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.” (1 Timo. 4: 12, 15) Kuno kuyilako palutwe kwa kwa Timoti kwafwainwe kumwekela mu byubilo bya ku mupashi, kechi na mambo a kifulo kiji kyonse ne. Kuno ko kukomenako kwafwainwa kumwesha mwina Kilishitu yense.

7. Bonse baji mu kipwilo bafwainwa kumwesha ka?

⁷ Byonka byo kyajinga mu moba a kwa Timoti, ne lelo jino mu kipwilo muji mingilo yapusana pusana. Bamo bakulumpe mu bipwilo, kabiji bakwabo nabo bankwasho. Bamo bengila mwingilo wa bupainiya. Kabiji bakwabo nabo bengila mwingilo wa kufwakesha bipwilo, kwingijila pa Betele nangwa wa bumishonale. Bakulumpe mu kipwilo bengilako mingilo yapusana pusana ya kufunjisha nabiji yoya ya pa kupwila kukatampe. Nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bonse, ko kuba’mba banabalume, banabakazhi ne bakyanyike baji na jishuko ja kumwesha amba babena kuyilako palutwe ku mupashi. (Mat. 5:16) Byonka byaubile Timoti, ne bena Kilishitu baji na mingilo ikatampe mu kipwilo nabo bafwainwa kumwesha byubilo bya ku mupashi ku bonse.

Ikalai Bakumwenako Bawama mu Ñambilo

8. Ñambilo yetu imwesha ka pa mambo a mpopwelo yetu?

⁸ Jishinda jimo Timoti jo afwainwe kwikelamo wa kumwenako ke mu ñambilo. Nga atweba twakonsha kuba byepi pa kuba’mba kuya palutwe kwetu kumwekenga mu luno lubaji? Byambo byo twamba byakonsha kumwesha byo tuji. Yesu waambile amba: “Monka mo byayujila mu muchima ne kanwa kamba monka.” (Mat. 12:34) Yakoba nkasanji Yesu wayukile ñambilo yetu byo yakonsha kumwesha pa mambo a mpopwelo yetu. Wanembele amba: “Umvwe muntu walanguluka’mba, amiwa ne mwina Lesa, ne kulama lujimi wanji ne, pakuba ujimbaika muchima wanji mwine, ao muntu bwina Lesa bwanji bwatu.” —Yako. 1: 26.

9. Mashinda ka o twafwainwa kumwesheshamo ñambilo yawama?

⁹ Ñambilo yetu ku bakwetu mu kipwilo yakonsha kumwesha byo twakoma ku mupashi. Mu kifulo kya kwingijisha ñambilo yabula mushingi, ya misula, ya milengulwila, yatama, nangwa ikozhañana ku muchima, bena Kilishitu bakoma mu maana bebikako kukosesha ne kutekenesha bakwabo. (Mana. 12:18; Efi. 4:29; 1 Timo. 6: 3-5, 20) Inge ke twambe byambo bya kutumbijika mizhilo ya Lesa ne byo tukeba kwiilondela kimwesha amba twipana kwi Lesa. (Loma 1: 15, 16) Bantu bamichima yakishinka bakonsha kumona byo twingijisha kya bupe kya kwamba kabiji bakonsha kulondela byo tuba. —Fili. 4: 8, 9.

Kwikala Bakumwenako mu Bwikalo ne mu Bumuchima Watoka

10. Mambo ka lwitabilo lwabula bukamfutumfutu kyo lwanemena pa kuba amba tuyilengako palutwe ku mupashi?

¹⁰ Kununga pa ñambilo itundaikañana, kuji bintu bikwabo bikebewa pa kuba amba mwina Kilishitu ekale wa kumwenako wawama. Umvwe kya kuba muntu ke ambe bintu bya kine pano kwa kubula kwibyuba wakonsha kwikala kamfutumfutu. Paulo wayukile bukamfutumfutu bwa Bafaliseo ne bintu byatama byakonsheshe kufumamo. Wajimwineko Timoti bimye byavula pa mambo a buno bukamfutumfutu ne bubela. (1 Timo. 1:5; 4: 1, 2) Bino Timoti kechi wajinga kamfutumfutu ne. Mu nkalata yanji ya bubiji yo anembejile Timoti, Paulo wanembele amba: “Navuluka mambo a lwitabilo lwa kine [lwabula bukamfutumfutu] luji mwi obewa.” (2 Timo. 1: 5) Pano bino, Timoti wafwainwe kumwesha ku bantu amba wajinga mwina Kilishitu wa kine. Wafwainwe kwikala wa kumwenako wawama mu bwikalo.

11. Paulo wanembele amba ka kwi Timoti pa mambo a bunonshi?

¹¹ Mu makalata abiji Paulo o anembejile Timoti, wamujimwineko pa mambo a mbaji imo ya bwikalo. Kya kumwenako, Timoti wafwainwe kubula kwikala na muchima wa kukeba bya bunonshi. Paulo wanembele amba: “Kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi: bino bamo byo beakumbilwe ebasendwile kufuma ku lwitabilo, kabiji beashile bene na bya bulanda byavula.” (1 Timo. 6:10) Kutemwa bunonshi ke kayukilo ka kuyukilako amba muntu bumupashi bwakepa. Pano bino, bena Kilishitu batondwa na bintu byo baji nabyo, ko kuba amba “kwikala na kajo ne bivwalo,” bamwesha amba bakoma ku mupashi. —1 Timo. 6: 6-8; Fili. 4: 11-13.

12. Twakonsha kumwesha byepi amba tubena kuyilako palutwe mu bwikalo bwetu?

¹² Paulo wamwambijile Timoti ene mambo o kyanemena banabakazhi bena Kilishitu ‘kuvwala bibafwainwa na bumvu ne butekanye.’ (1 Timo. 2: 9) Banabakazhi bamushingi ne butekanye pa mambo a mvwajilo ne mwekelo, kabiji ne mu mbajitu ikwabo ya bwikalo bwabo bamwesha kya kumwenako kyawama. (1 Timo. 3:11) Jino jifunde jingila ne ku banabalume bena Kilishitu. Paulo wakambizhe bakalama kwikala ‘ba kwilama bulongo, ba muchima watekanya, ba bwikalo bwalumbuluka.’ (1 Timo. 3: 2) Umvwe ke tumweshe bino byubilo mu byo tuba pa juba pa juba, kuyilako palutwe kwetu kukamweka ku bonse.

13. Twakonsha kwikala byepi ba kumwenako mu kwikala na muchima watoka byonka byajinga Timoti?

¹³ Timoti wajinga wa kumwenako mu kwikala na muchima watoka. Paulo byo aambile pa bino byambo, watazhizhenga ku kyubilo kya kwilaala. Kikatakata Timoti wafwainwe kwikala kwa kubula kaneneno pa mambo a banabakazhi. Wafwainwe kumonanga ‘banabakazhi bakulumpe nobe bainanji; banabakazhi ba banyike nobe banyenga yanji na mushingi yense.’ (1 Timo. 4:12; 5: 2) Nangwatu byubilo byatama byakonsha kubiwa mu bufyamfya, Lesa wibiyuka kabiji byakonsha ne kuyukanyikwa ku bantu mukuya kwa kimye. Kabiji ne byubilotu byawama bya mwina Kilishitu nabyo kechi bifyama ne. (1 Timo. 5: 24, 25) Bonse mu kipwilo baji na jishuko ja kuyilako palutwe mu byubilo ne mu kwikala na muchima watoka.

Butemwe ne Lwitabilo Byanema Bingi

14. Binembelo byambapo amba ka pa kwitemwa atwe bene na bene?

¹⁴ Kumwesha butemwe ke lubaji lwanema lwa bwina Kilishitu bwa kine. Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: ‘Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi baana bami ba bwanga, inge mwitemwe anwe bene na bene.’ (Yoa. 13:35) Tumwesha byepi buno butemwe? Mambo a Lesa etukambizha ‘kwitekenya atwe bene na bene mu butemwe’ ne ‘kwiubila lusa atwe bene na bene, kwikala ba michima yanekena, ne kwilekela mambo atwe bene na bene’ ne kwitambwila atwe bene na bene. (Efi. 4: 2, 32; Hebe. 13: 1, 2) Mutumwa Paulo wanembele amba: “Mu butemwe bwa balongo kasa mwitemwisha na lusa anwe bene na bene.” —Loma 12: 10.

15. Mambo ka butemwe kyo bwanemena ku bonse, kikatakata bakalama ba bwina Kilishitu?

¹⁵ Umvwe Timoti waji wakanamine nangwa kubula kuba lusa ku bena Kilishitu bakwabo, ko kuba’mba mwingilo ye aingijilenga wa kufunjisha ne wa kwikala kalama inge wajinga ke watutu. (Tangai 1 Kolinda 13: 1-3.) Pano Timoti byo atemenwe bakwabo kya kine, kwibatambwila kabiji ne kwibengijilatu mingilo yawama kine wamwesheshe amba wakomene ku mupashi. Onkao mambo kyayijilemo bingi mu nkalata mutumwa Paulo yo anembejile Timoti kikatakata kutongolamo butemwe kwikala kyubilo Timoti kyo afwainwe kwikelamo wa kumwenako wawama.

16. Mambo ka Timoti kyo afwainwe kwikela na lwitabilo?

¹⁶ Byo aikele mu Efisesa, Timoti wapichile bingi mu meseko. Bamo batundaikilenga mafunjisho amo abujile kukwatankana na bukine bwa bwina Kilishitu. Bakwabo bashimikizhanga “bishimi” nangwa kwambatu bintu bikwabo byabulanga kukosesha kipwilo ku mupashi. (Tangai 1 Timoti 1: 3, 4.) Paulo watelele bano bantu amba ‘belundumika, ne kuyukapo kintu nangwa kimo ne; kabiji batongokela bya kwipuzhaipuzha ne bya kupachika na byambo.’ (1 Timo. 6: 3, 4) Nanchi Timoti wakonsheshe kulondela bino byambo byatama byaishilenga mu kipwilo nyi? Ine, mambo Paulo watundaikile Timoti ‘kulwa bulwi bwawama bwa lwitabilo’ ne kubula kuta muchima ku ‘bya kyambeambe byatu, ne ku lupata lwa ao o batela mu bubela’mba maana.’ (1 Timo. 6: 12, 20, 21) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Timoti walondejile lujimuno lwawama lwa kwa Paulo. —1 Ko. 10: 12.

17. Lwitabilo lwetu lwakonsha kwesekwa byepi lelo jino?

¹⁷ Timoti bamwambijile amba: “Bamo bakapondoka ku lwitabilo, ne kutesha michima ku mipashi ya bujimbijimbi ne ku mafunjisho a bandemona.” (1 Timo. 4: 1) Bonse mu kipwilo, kubikakotu ne boba baji na bifulo mu kipwilo bafwainwa kwikala na lwitabilo lwakosa byonka byajinga Timoti. Umvwe twakanatu nsalansala bantu bapondoka mu lwitabilo, kuya palutwe kwetu kwakonsha kumweka kabiji twakonsha kwikala ba kumwenako mu lwitabilo.

Ibikaingako pa Kuba Amba Kuya Palutwe Kwenu Kumwekenga

18, 19. (a) Mwakonsha kumwesha byepi kuba’mba mubena kuyilako palutwe ku bonse? (b) Ki ka kikambiwapo mu mutwe walondelapo?

¹⁸ Kya kine, kuya palutwe ku mupashi kwa mwina Kilishitu wa kine kechi kuyukanyikilwa ku mwekelo, bulume bwa kuba bintu nangwa kutumbalala ne. kabiji kechi kwakonsha kuyukanyikilwa ku myaka yo aingila mu kipwilo ne. Mu kifulo kya bino, kuya palutwe ku mupashi kwa kine kuyukanyikilwa ku byo tukokela Yehoba mu milanguluko, mu ñambilo ne mu byubilo. (Loma 16:19) Twafwainwa kumvwina mukambizho wa kwitemwa atweba bene na bene ne kwikala na lwitabilo lwakosa. Twayai tulangulukenga pa byambo bya kwa Paulo byo anembejile Timoti ne kwibyumvwisha pa kuba amba kuya palutwe kwetu kumwekenga ku bonse.

¹⁹ Kyubilo kikwabo kimwesha amba twakoma ku mupashi ke lusekelo, akyo kyaikala lubaji lwa kipangwa kya mupashi wazhila wa Lesa. (Nga. 5: 22, 23) Mutwe walondelapo ukamba pa byo twakonsha kwikala na lusekelo ne bya kutwajijila kwikala nalo mu bino bimye byakatazha.

Musakukumbula’mba Ka?

•Bakwetu bakonsha kufunda ka pe atweba pa mambo a ñambilo yetu?

•Kuya palutwe kwetu kumweka byepi mu bwikalo bwetu ne mu kumwesha mushingi?

•Mambo ka bena Kilishitu o bafwainwa kwikela bakumwenako bawama mu kumwesha butemwe ne lwitabilo?

[Kipikichala pa peja 11]

Timoti byo akijinga mwanyike wamwesheshenga amba wakomene bingi mu maana

[Bipikichala pa peja 13]

Nanchi kuya palutwe kwenu kumweka ku bakwenu nyi?