Anweba Bakyanyike—kuya Palutwe Kwenu Kumweke

“Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.”—1 TIMO. 4:15.

1. Lesa ukeba bakyanyike kwikala byepi?

“SOLOMONE Mfumu wa maana wa bena Isalela ba kala wanembele’mba: “Obewa nsongwalume [mwanyike], usekele mu bwanyike bobe, kabiji muchima wobe akusangajike mu moba a bwanyike bobe.” (Sapwi. 11:9) Mwine mwina bino byambo, aye Yehoba Lesa, ukebesha bingi anweba bakyanyike kutwajijila na kusangalala kufumatu ku bwanyike bwenu ne byo mukoma. Nangwa byonkabyo, mu yoyo myaka bakyanyike javula boba bilubo byakonsha kwibalengela kubula kwikala balusekelo kulutwe na lwendo. Nangwatu Yoba muntu wa kishinka wajinga bingi na bulanda na mambo a “mfweto ya bubi bwa mu bunsongwalume [bwanji].” (Yoba 13:26) Kimye kya bwanyike, ne myaka ilondelapo ya bwikalo, mwina Kilishitu wa kyanyike javula ufuukula bintu byanema bingi. Kufuukula bintu byatama kwakonsha kumushila milanguluko ne kwiletela makatazho akonsha kumonawina bwikalo bwanji bonse.—Sapwi. 11:10.

2. Lujimuno ka lwa mu Baibolo lwafwainwa kwingijisha bakyanyike pa kuba’mba babule kulenga bilubo bikatampe?

² Bakyanyike bafwainwa kulangulukapo bulongo pa kufuukula bya kuba. Monai lujimuno lo apaine mutumwa Paulo ku bena Kolinda. Wanembele’mba: ‘Kechi mwikale banyike mu maana ne . . . Mu maana mwikale bakoma.’ (1 Ko. 14:20) Kumvwina lujimuno lwa kwikala na bulume bwa kulanguluka ne kuyuka mwakubila bintu byonka byuba muntu wakoma kukwasha bakyanyike kubula kulenga bilubo byakilamo kutama.

3. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mukome mu maana?

³ Umvwe wi wakyanyike, yuka’mba wafwainwa kwibikako bingi pa kuba’mba ukome mu maana. Paulo waambijile Timoti amba: ‘Kechi uleke muntu akusule mambo a bwanyike bobe ne; kabiji wikale wa kumwenako abo baitaba, mu byambo, ne mu bwikalo, ne mu butemwe, ne mu lwitabilo, ne mu bumuchima watoka to. Tesha muchima mu kutanga, ne mu kwibakosesha ne mu kwibafunjisha. . . . Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo; amba, kuya palutwe kobe kumweke ku bonse.’ (1 Timo. 4:12-15) Bakyanyike ba bwina Kilishitu bafwainwa kutwajijila na kukoma pa kuba’mba kuya palutwe kwabo kumweke ku bantu.

Kuya Palutwe ko ku Ka?

4. Kuya palutwe ku mupashi kulumbulula ka?

⁴ Kuya palutwe ke “kununguluka, kuba’mba bintu biwame.” Paulo watundaikilenga Timoti kuba’mba ebikishengako kwikala wawama mu byambo, mu bwikalo, mu butemwe, mu lwitabilo, mu bumuchima watoka to, ne mu byo aingijilenga mwingilo wanji. Wafwainwe kwibikako kwikala bwikalo bwawama. Mu jino jishinda Timoti wafwainwe kutwajijila kuya palutwe ku mupashi.

5, 6. (a) Kimye ka Timoti kuya palutwe kwanji kyo kwatendekele kumweka? (b) Pa mambo a kuya palutwe, bakyanyike lelo jino bakonsha kwikala byepi byonka byajinga Timoti?

⁵ Paulo byo anembele luno lujimuno pakachi ka 61 ne 64 C.E., Timoti saka aikala kala mukulumpe mu kipwilo wapijilwa. Kechi po po atendekele kukoma ku mupashi ne. Mu 49 nangwa mu 50 C.E. kimye Timoti kyo afikizhe myaka ya kusemwa nobe 20, “bamutelelenga bulongo ku balongo bajinga mu Lisitila ne Ikonyuma,” bamwenenga byo akomenenga ku mupashi. (Byu. 16:1-5) Pa kyokya kimye, Paulo wayile ne Timoti pa lwendo lwanji lwa bumishonale. Panyuma ya kumona Timoti byo anungulukile pa bañondo bamo, Paulo wamutumine ku Tesalonika na kutekenesha ne kukosesha bena Kilishitu mu yewa muzhi. (Tangai 1 Tesalonika 3:1-3, 6.) Kya kine, Timoti watendekele kukoma ku mupashi byo akijingatu mwanyike ne bantu bamumwene.

⁶ Anweba bakyanyike muji mu kipwilo, ibikaiko lonka luno kwikala na byubilo byafwainwa bya ku mupashi, pa kuba’mba kuya palutwe kwenu mu bwikalo bwa bwina Kilishitu ne mu bulume bwenu bwa kufunjisha bukine bwa mu Baibolo kumweke ku bantu. Byo ajinga na myaka ya kusemwa 12, ‘Yesu wakomenenga mu maana.’ (Luka 2:52) Twayai pano twisambe pa byo mwakonsha kumwesha’mba mwakomenako mu ino mbaji isatu ya bwikalo bwenu: (1) umvwe mwaikala na makatazho, (2) kimye kyo mubena kunengezha masongola, ne (3) kimye kyo mubena kwibikako kwikala “wa mwingilo walumbuluka.”—1 Timo. 4:6.

Yukai Mwakubila na Makatazho ‘Saka Mwilama’

7. Makatazho akonsha kulengela bakyanyike kuba ka?

⁷ Mwina Kilishitu umo wa jizhina ja Carol wa myaka ya kusemwa 17 waambile’mba: “Kimo kimye nalefulwanga bingi mu milanguluko ne kukoka mubiji kya kuba’mba kechi nakebanga ne kubuka lukelo ne.”a Mambo ka o alefwilwanga? Kimye Carol kyo afikizhe myaka ya kusemwa jikumi, bansemi banji bekaine, kabiji aye waikelenga na bainanji bakaine kulondela mizhilo ya mu Baibolo. Byonka byajinga Carol, ne anweba kimo kimye mubena kupita mu makatazho amo abena kumweka nobe kechi akonsha kupwa ne.

8. Timoti washupikwanga na ka?

⁸ Byo akomenenga ku mupashi, Timoti naye washupikwanga bingi mu bwikalo. Kya kumwenamo, ‘wabelabelanga’ mambo a munda mwanji. (1 Timo. 5:23) Paulo byo amutumine ku Kolinda na kupwisha makatazho amo ajingako na mambo a bamo bamupachikilenga mutumwa, Paulo watundaikile kipwilo amba bakwatankane pa kuba’mba Timoti akekale nabo bulongo “kwa kubula moyo.” (1 Ko. 4:17; 16:10, 11) Kyamweka nobe Timoti waumvwine bumvu, nangwa moyo.

9. “Kwilama” ko ku ka, kabiji kwapusana byepi na kwikala na muchima wa kuchina?

⁹ Pa kuba’mba amukwashe Timoti, Paulo palutwe kacheche wamuvulwilemo amba: ‘Lesa kechi witupele mupashi wa moyo ne; poso wa bulume ne wa butemwe ne wa kwilama.’ (2 Timo. 1:7) “Kwilama” kwavwangamo kulanguluka ne kumona jishinda jawama kubilamo bintu. Kabiji kwavwangamo bulume bwa kuba bintu monkatu mo kyafwainwa, nangwa kya kuba muntu kechi byo byo abakebenga amba kikale ne. Bakyanyike bamo bakyangye kukoma ku mupashi bamwesha muchima wa kuchina ne kuchinuzhuka kulangulukanga pa bintu bimo kupichila mu kulaala kimye kyabaya nangwa kutamba malangalanga (TV), kwingijisha bizhima nangwa kutoma maalwa bibi, kutwajijila na kuba bya kisangajimbwe, ne kwitumpa mu bulalelale. Bena Kilishitu bebafunda amba: ‘Bakanenga bumbulwa kwakamwa Lesa ne bya lwiso lwa panopantanda, bekale batekanya, ne baoloka, ne ba kunemeka Lesa panopantanda.’—Titu. 2:12.

10, 11. Kwilama kwitukwasha byepi kuketekela mu bulume bwitupa Lesa?

¹⁰ Baibolo wafunda ‘bansongwalume kwikala ba michima yatekanya.’ (Titu. 2:6) Kumvwina luno lujimuno kilumbulula’mba mwafwainwa kulombanga pa kupita mu makatazho ne kuketekela mu bulume bupana Lesa. (Tangai 1 Petelo 4:7.) Mu jino jishinda, mukaketekela mu “bulume bo apana Lesa.”—1 Pe. 4:11.

¹¹ Kwilama ne kulomba byo byakwashishe Carol. Waambile’mba: “Kukosako na kukana bwikalo bwatama bwaikelenga bamama ke kintu kimo kyashupile bingi kikyangye kumwekelapo kala ne. Pano bino lulombelo lwankwashishe kya kine kine. Nayuka’mba Yehoba uji ne amiwa, onkao mambo naleka kuchina.” Yukai’mba malwa akonsha kwimulengela kwikala muntu wawama ne kwimupa bulume. (Sala. 105:17-19; Jila. 3:27) Kikale mubena kupita mu makatazho a mutundu ka, Lesa kechi ukemusha ne. Aye ‘ukemukwasha.’—Isa. 41:10.

Kunengezha Masongola Awama

12. Mambo ka mwina Kilishitu ubena kulangulukapo kusongola kyo afwainwa kwingijishisha jifunde jiji mu Byambo bya Mana 20:25?

¹² Bakyanyike bamo bapupumina kutwela mu masongola, balanguluka’mba po po bakekala na lusekelo, kubula mukose, ne kubula kwikala na makatazho pa nzubo. Nangwa byonkabyo, luchipo lwa pa masongola lwanema bingi. Bamo kimye kya kala bapupuminanga kuchipa kwi Lesa kwa kubula kulangulukapo bulongo pa bintu byavwangwamo ne. (Tangai Byambo bya Mana 20:25.) Kimo kimye bakyanyike bamo kechi balangulukapo pa byo bafwainwa kwibikako pa kuba’mba masongola abo akawame panyuma ya kwisongola ne. Pano ko kyakayanga bintu bibapezha maana ne kukankalwa kuyuka mwakubila.

13. Mepuzho ka afwainwa kwiipuzha boba babena kukeba kumonapo sambe wa kwisongola nanji, kabiji bukwasho ka bo baji nabo?

¹³ Onkao mambo, saka mukyangye kumonapo sambe wa kwisongola nanji, iipuzhai anweba bene amba: ‘Mambo ka o nkebela kusongola nangwa kusongolwa? Bi ka byo mbena kuketekela kutana? Nanchi uno muntu wamfwainwa nyi? Abya nkengilanga byonse byafwainwa kwingila muntu uji mu masongola nyi?’ ‘Kalume wa kishinka kabiji wa maana’ wanengezhapo kala bibaba bimo byaamba pa uno mutwe, bya kwimukwasha kwipima bulongo.b (Mat. 24:45-47) Monai bino bibaba kuba’mba ke bukwasho bubena kufuma kwi Yehoba. Monai bulongo bintu byaambiwapo mu bino bibaba ne kwibingijisha. Kange mwikale nobe ‘mbili nangwa mbongolo babula maana ne.’ (Sala. 32:8, 9) Mwafwainwa kuyuka bulongo bintu byafwainwa mu masongola. Inge mwamona’mba mwakonsha kumonapo sambe umo, vulukainga kimye kyonse kuba’mba mwafwainwa ‘kwikala wa kumwenako . . . mu bumuchima watoka to.’—1 Timo. 4:12.

14. Kukoma ku mupashi kwakonsha kwimukwasha byepi inge mwasongola nangwa kusongolwa?

¹⁴ Kabiji kukoma ku mupashi kulengela masongola kwikala bulongo panyuma ya kwisongola. Mwina Kilishitu wakoma ku mupashi weseka na ngovu ‘kufika ku kipimo kya kimino kya kufikila kwa Kilishitu.’ (Efi. 4:11-14) Wingila na ngovu kwikala na byubilo bya Kilishitu. Aye wa Kumwenako wetu “Kilishitu naye kechi witokeshenga mwine pa muchima ne.” (Loma 15:3) Umvwe mulume nangwa mukazhi ke abule kwikebela byamuwamina mwine, kana byawamina mukwabo wa mu masongola, ko kuba’mba mu nzubo mukekala mutende. (1 Ko. 10:24) Mulume wafwainwa kumwesha butemwe bwa kufuma panshi ya muchima, ne mukazhi naye wafwainwa kukebesha kunekenena mwatawanji byonka Yesu byo aji mutwe wa mwanamulume.—1 Ko. 11:3; Efi. 5:25.

‘Pwishai Bulongo Mingilo Yenu’

15, 16. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba kuya palutwe kwenu mu mwingilo kumweke?

¹⁵ Byo aambile pa mwingilo wanema waingijilenga Timoti, Paulo wanembele’mba: “Nakukambizha ku meso a Lesa, ne ku meso a Kilishitu Yesu, . . . kasa utengelela jimo.” Wanungilepo’mba: ‘Uba mwingilo wa busapwishi bwa mambo awama, ne kupwisha bulongo mingilo yobe.’ (2 Timo. 4:1, 2, 5) Pa kuba’mba engile uno mwingilo, Timoti wafwainwe “kwikomesha na byambo bya lwitabilo.”—Tangai 1 Timoti 4:6.

¹⁶ Mu ñanyi jishinda mo mwakonsha “kwikomesha na byambo bya lwitabilo”? Paulo wanembele’mba: “Tesha muchima mu kutanga, ne mu kwibakosesha ne mu kwibafunjisha . . . Kasa ubisha bino bintu; wikale monka mwi abyo.” (1 Timo. 4:13, 15) Kikebewa kwibikako bingi kwikala na lufunjisho lwa pa bunke pa kuba’mba mukome ku mupashi. Kyambo kya kuba’mba “ubisha” kilumbulula kutwezhamo ne mutwe mu mwingilo. Lufunjisho lwenu luji byepi? Abya mwatwezhamo ne mutwe mu kubisha “bine byazhika bya Lesa” nyi? (1 Ko. 2:10) Inyi muzebelekatu kya kuzebeleka pa kwingila? Kutesha muchima mu byo mubena kufunda kwakonsha kwimutundaika.—Tangai Byambo bya Mana 2:1-5.

17, 18. (a) Busendwe bwa kuba ka bo mwafwainwa kwibikako kwikala nabo? (b) Kwikala na muchima wajingapo na Timoti kwakonsha kwimukwasha byepi mu mwingilo?

¹⁷ Painiya umo wakyanyike wa jizhina ja Michelle waambile’mba: “Pa kuba’mba ñingile bulongo mu mwingilo, nji na mutanchi wawama wa lufunjisho lwa pa bunke, kabiji ngya jonse ku kupwila. Kyafumamo, nkomenako jonse ku mupashi.” Kwingilako bupainiya kukemukwasha kuwamishako busendwe bwenu bwa kwingijisha Baibolo mu mwingilo ne kukomenako ku mupashi. Esekeshainga kutanga bulongo ne kukumbulangapo mikumbu yawama kimye kya kupwila kwa bwina Kilishitu. Anweba bakyanyike, pa kuba’mba mukome ku mupashi mwafwainwa kunengezha bulongo majashi a baana ba sukulu mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa, ne kulondela byambo bya jashi jo bemupa kwamba.

¹⁸ Kwingila mwingilo wa kutaya mbila kilumbulula kwingila bulongo mwingilo wenu ne kukwasha bantu kuba’mba bakapuluke. Pa kuba’mba mube bino mwafwainwa kuyuka ‘kufunjisha.’ (2 Timo. 4:2) Inge mwaya mu mwingilo na boba bapijilwa na uno mwingilo, mukakonsha kufunda mashinda o bafunjishishamo, byonkatu byo afunjile Timoti pa kwingila ne Paulo. (1 Ko. 4:17) Byo atongwelenga boba bo akwashishe, Paulo waambile’mba kechi wibasapwijiletu mambo awama kwapwa ne, bino wapaine ne ‘mweo wanji pamo,’ nangwa’mba waingijishe bumi bwanji mu kwibakwasha, mambo wibatemenwe bingi. (1 Tesa. 2:8) Pa kuba’mba mulondele byaingijilenga Paulo mu mwingilo, mwafwainwa kwikala na muchima wajingapo na Timoti, watele bantu muchima ne ‘byo aingijilenga mu kwendesha mambo awama.’ (Tangai Filipai 2:19-23.) Nanchi mumwesha uno muchima wa kwipana mu mwingilo wenu nyi?

Kukomenako Kuleta Bingi Lusekelo

19, 20. Mambo ka kukoma ku mupashi kyo kuletela lusekelo?

¹⁹ Mwafwainwa kwibikako bingi pa kuba’mba mukome ku mupashi. Pano bino kupichila mu kwibikako kwingijisha busendwe bwenu bwa kufunjisha, mu kuya kwa moba mwikala na jishuko ja ‘kunonkesha bavula’ ku mupashi, kabiji bekala ‘lusekelo lwenu, nangwa munchinya wenu wa kwitotelamo.’ (2 Ko. 6:10; 1 Tesa. 2:19) Wa mwingilo umo wa kimye kyonse wa jizhina ja Fred walondolwele’mba: “Luno ñingila kimye kyabaya bingi mu kukwasha bantu kukila ne byo naubanga kala. Kya kine kuba’mba muji lusekelo mu kupana kukila mu kutambula.”

²⁰ Pa mambo a lusekelo lo ajinga nalo na mambo a kukoma ku mupashi, painiya umo wa kyanyike wa jizhina ja Daphne waambile’mba: “Naikele bingi mulunda wa kine kine ne Yehoba byo natendekele kumuyukisha bulongo. Inge wamutokesha Yehoba ku muchima papelela bulume bobe, wikala bingi wa lusekelo ne kutondwa na bintu!” Nangwa kya kuba kechi jonse bantu jo bafikena kumona mukwabo byo abena kukoma ku mupashi ne, Yehoba aye kimye kyonse umona ne kutemwa bingi. (Hebe. 4:13) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, anweba bakyanyike bena Kilishitu mwakonsha kuleta lukumo ne lutotelo kwi Shetu wa mwiulu. Twajijilai kumusangajika byo mwatwajijila na kukoma ku mupashi.—Mana. 27:11.

[Tubyambo twa mushi]

Mwafundamo Ka?

• Bi ka byavwangwamo mu kukoma ku mupashi?

• Mwakonsha kumwesha byepi amba mwakoma ku mupashi . . .

mu kimye kya bya malwa?

pa kunengezha masongola?

mu mwingilo?

[Kipikichala pa peja 15]

Lulombelo lwakonsha kwimukwasha kuyuka mwa kubila na bya malwa

[Kipikichala pa peja 16]

Basapwishi bakyanyike bakonsha kuyuka byepi mashinda awama kufunjishishamo