BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w11 4/1 pp. 21-23
  • Nanchi Baibolo Wakanya Makayo a Kuchikapo Mali Nyi?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Nanchi Baibolo Wakanya Makayo a Kuchikapo Mali Nyi?
  • Kyamba kya Usopa—2011
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Kitewa Kiji mu Makayo a Kuchikapo Mali
  • Byo Batambula Bilambu
  • “Kitewa” kyo Twafwainwa Kuchinuzhuka
  • Makayo A Kuchikapo Mali
    Labainga!—2015
  • Mepuzho Kufuma Kubatanga
    Kyamba kya Usopa—2002
Kyamba kya Usopa—2011
w11 4/1 pp. 21-23

Nanchi Baibolo Wakanya Makayo a Kuchikapo Mali Nyi?

MU MAFILIMU avula ne pa malangalanga bamwesha bantu babena kukaya makayo a kuchikapo mali kikatakata mu bishimikwa bya makayo a kuchikapo mali muya banonshi ne bafunda. Bino bavula bayuka kuba’mba byo bamwesha mu mafilimu bya bubela.

Nangwa byonkabyo, mwaya ntanda muji makayo avula bingi a kuchikapo mali nabiji kuteya ngyuka. Buku umo waamba’mba: “Makayo a kuchikapo mali asampukila ne pakatele.” (Internet Gambling) Kuteya ngyuka bekumwesha javula bingi pa malangalanga ne pa Intaneti. Kwesakana na byaambile pepala wa byambo umo, kyatainwe kuba’mba kibelengelo kya bantu bateya ngyuka mu United States kyabayilako bingi pa bañondo 18 bapitapo.

Kisela kya kuchikapo mali ke kubekya na mulanguluko wa kukeba kujilapo mali avula. Bantu bavula balanguluka’mba kikulutu waja mali kabiji akyo kisela kechi kya kuteka buzha ne, kijitu bulongo. Kabiji buku wa New Catholic Encyclopedia wamba’mba, “makayo a kuchikapo mali kechi atama ne, kitamatu kana ke alengele muntu kubula kwingila mingilo yanji.” Nangwa byonkabyo, kafwako Binembelo byaamba pa ano makayo ne. Pano mwina Kilishitu wafwainwa kumona byepi ano makayo? Nanchi Baibolo wakanya makayo a kuchikapo mali nyi?

Baibolo kechi watongolapo makayo a kuchikapo mali ne. Pano bino kechi kibena kulumbulula’mba kafwako kyo aambapo pa bya uno mutundu ne. Mu kifulo kya kwambatu pa bintu byonse, Baibolo witutundaika’mba, “yukai mwayila kyaswa muchima wa Nkambo.” (Efisesa 5:17) Kwesakana na byaambile shayuka wa Baibolo aye E. W. Bullinger waamba pa kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “yukai mwayila,” amba kilumbulula “kulanguluka pa bintu ne kwibyesakanya na bintu byo twayuka kala.” Mwina Kilishitu wakonsha kuyuka mwayila kyaswa muchima wa Lesa kupichila mu kulanguluka pa mafunde a mu Baibolo aamba pa bintu bipasha na makayo a kuchikapo mali. Byo musa kutanganga binembelo biji mu kino kibaba, mwiipuzhe anweba bene’mba: ‘Nanchi kino kinembelo kibena kutundaika makayo a kuchikapo mali nyi? Mambo a Lesa amwesha byepi mwayila kyaswa muchima wa Lesa pa makayo a uno mutundu?’

Kitewa Kiji mu Makayo a Kuchikapo Mali

Byo kiji kuba’mba mu makayo a kuchikapo mali basopelela, ko kuba’mba baitabila mu jishuko, amba bapashi bo balengela muntu kushukwa pa kuba’mba aje mali. Nabiji pa kuteya lotale basopelela manambala kabiji bakanya ne kwamba byambo bimo pa kulombela, kabiji bapuyako saka bakyangye kutaya bubale. Pano mambo ka o bobila bino? Boba bino mambo baitabila’mba kuji kintu kilengela kushukwa.

Nanchi makayo alengela muntu kwitabila mu jishuko awama nyi? Bena Isalela bamo byobyo balangulukanga. Balangulukanga’mba kushukwa kwakonsha kwibalengela kunonka. Nga Yehoba waumvwine byepi pa bino bintu? Kupichila mwi ngauzhi Isaya, Lesa wibabujile’mba: “Anweba munkana amiwa Yehoba ne kuvulama mutumba wami wazhila, yenka anweba mumwanshikila lesa wa Jishuko tebulu, ne kuyuzha tutomeno twa binyu byo bavwangakanya mu kumutekenesha lesa wa Jishamo.” (Isaya 65:11) Lesa umona kwitabila mu jishuko kuba’mba kyo kimotu na kupopwela bankishi kabiji kechi kyaswañana na mpopwelo ya kine ne. Mambo kulengela kuketekela mu bingelekezha mu kifulo kya kuketekela Lesa wa kine. Kechi twafwainwa kulangulukanga’mba Lesa wapimpula milanguluko yanji ne.

Byo Batambula Bilambu

Bakaya makayo a kuchikapo mali balubako kufuma mali o baja. Ano makayo apusana bingi na busulu mambo bakebesha kuja mali a bakwabo.a Kipamo kimo kyaambile’mba: “Muntu umo inge waja mali ne kunonka ko kuba’mba bakwabo bachikilepo mali bayanjilamo.” (Canada’s Centre for Addiction and Mental Health) Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kukwasha mwina Kilishitu kuyuka Lesa byo omvwa pa makayo a uno mutundu?

Mukambizho wapelako pa mikambizho jikumi Lesa yo apele bena Isalela waamba’mba: “Kukumbwa nzubo ya mukwenu ne. Kukumbwa muka mukwenu ne, nangwa wa mwingilo wanji wa mulume, nangwa wa mukazhi, nangwa ñombe wanji nangwa mbongolo wanji, nangwa kintu kya byepi kya mukwenu ne.” (Kulupuka 20:17) Kukumbwa bintu bya mukwenu, bipe byanji nangwa mali anji, ajinga mambo akatampe bingi ajingatu pamo na kukumbwa mukazhanji. Byo papichile myaka yavula, mutumwa Paulo wakambizhe bena Kilishitu javula amba: “Kechi ukumbwe ne.” (Loma 7:7) Nanchi mwina Kilishitu inge ke abekye amba aje mali ashichikapo mukwabo uzhatwa na mambo a lunkumbwa nyi?

Mukulumpe wa makayo a kuchikapo mali apa Intaneti aye J. Phillip Vogel waambile’mba: “Bakaya makayo a kuchikapo mali nangwa bayuka nangwa ne, saka bakyangye kutendeka ano makayo bekala na mulanguluko wa kwikala na mali avula kufuma mu mali acheche o baji nao.” Bakeba kunonka bukiji kwakubula kwingila na ngovu. Kino kyapusena na byamba Baibolo kuba’mba mwina Kilishitu “engile kyakosa, kasa engila na maboko anji kintu kyawama, amba amwenemo bya kupana kwi yewa wakajilwa.” (Efisesa 4:28) Mutumwa Paulo naye waambile’mba: “Umvwe muntu wakana kwingila kechi mumuleke ajetu ne.” Wanungilepo ne kuba’mba bafwainwa “kuja kajo kabo bene.” (2 Tesalonika 3:10, 12) Abya makayo a kuchikapo mali nkito nyi?

Nangwa kya kuba makayo a kuchikapo mali akatazha, mali o bamwenamo kechi beengijila nangwa kufola pa byo baingila ne. Mu makayo a kuchikapo mali, mali beashukilwatu, bekala na mulanguluko wa kuba’mba kimye kimo ne amiwa nkashukwa. Bakeba kunonka mu kakimye kacheche saka babula kwingila. Pakuba bena Kilishitu ba kine batundaikwa kumwena mali mu mingilo yakishinka. Mfumu wa maana aye Solomone wanembele’mba: “Nanchi kafwako kyakila kino ne, kya kuba’mba muntu aje ne kutoma ne kusekela mu mingilo yanji.” Wanungilepo ne kuba’mba: “Kino nakyo kyafuma ku maboko a Lesa.” (Musapwishi 2:24) Bengijila Lesa kechi baketekela mu kushukwa nangwa kukeba mashinda a kwikelamo na mali a bukiji bukiji ne, bino baketekela kuba’mba Lesa ukebapesha.

“Kitewa” kyo Twafwainwa Kuchinuzhuka

Nangwa kya kuba ukaya ano makayo waikala na mali avula, kechi wafwainwa kulangulukatu pa lusekelo lo aji nalo pa kyokyo kimye ne, wafwainwa ne kulanguluka pa makayo a kuchika byo akunza bwikalo bwanji bwa kulutwe. Byambo bya Mana 20:21 byaamba’mba: “Nsabo yo banonka mu lubilo, kulutwe kechi ikobilwa bibusa ne.” Bavula bakaya lotale ne makayo akwabo a kuchikapo mali bayuka’mba bunonshi bo bamwenamo kechi bwibaletela lusekelo ne. Onkao mambo, kyanema bingi kumvwina lujimuno lwa mu Baibolo lwa kubula kuketekela mu ‘bunonshi bwa kubulwa ne mwa kwibuketekela ne, kana mwi Lesa, ye witupa byavujisha bya mu bintu byonse, amba basekele monka.’—1 Timoti 6:17.

Kununga pa kumwenamo mali nangwa kwituja mali o tuji nao, kuji kintu kikwabo kyakilamo kutama kyo twafwainwa kuchinuzhukilanga makayo a kuchikapo mali. Mambo a Lesa aamba’mba: “Aba baji na muchima usaka bunonshi baponena mu lweseko ne kufwa mu bwina, ne mu bya lwiso bya kukosama ne bya kwiipaya, byo bibebizha bantu mu lufu ne mu lonaiko.” (1 Timoti 6:9) Kino kitewa kitabankanya bantu. Bavula kechi bakeba kutwela mu kino kisela kya kuchika ne, bakebatu kweseka na mali acheche, ko kyakayanga bakankalwa kuleka. Bino bisela byaonawina bavula bwikalo, bisemi ne kutamisha bulunda.

Byo twisamba pa binembelo byakunza ku bisela bya kuchikapo mali, nanchi mwayuka mwayila kyaswa muchima wa Lesa pa ano makayo nyi? Mutumwa Paulo watundaikile bena Kilishitu bakwabo amba: “Kechi mwipashañanyenga na ba panopantanda ne: poso mwalulukenga ke bangi na kusangulwa kwa michima yenu, namba mukayukenga kyaswa muchima wa Lesa, akya kyawama, ne kyaitabilwa, ne kyalumbuluka.” (Loma 12:2) Kyaswa muchima wa Lesa kyo kyafwainwa kutangijilanga bwikalo bwa mwina Kilishitu kechi milanguluko ya bantu ne. Byo aji “Lesa wa bibusa,” Yehoba ukeba’mba twikalenga bulongo, kyokyo etukambizhizha kuchinuzhuka bisela bya kuchikapo mali mambo mufuma makatazho avula bingi.—1 Timoti 1:11.

[Tubyambo twa mushi]

a Awake! wa October 8, 2000, jipa 25 kufika pa 27 wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba walumbulula busulu byo bwapusana na makayo a kuchikapo mali.

[Mabulañano pa peja 23]

Bengijila Lesa bamwena mali mu mingilo yakishinka

[Kitenguluzha pa peja 22]

Lusekelo lwa Baja Mali

Nanchi mwanonkwa buzha ku makayo a kuchikapo mali nyi? Panyuma ya kupesapesa makayo a kuchikapo mali, Shayuka wafunda bilanguluka bantu aye Hans Breiter waambile’mba, “bakaya makayo a kuchikapo mali ebanonka buzha byonkatu byo kikala ku bengijisha bizhima.”

[Caption pa peja 22]

Bakaya makayo a kuchika bakeba kuja mali a bañanyi?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu