Taingako Muchima Kwingijila Yehoba
“Byonse byashiñama, . . . langulukai bino bintu.”—FILI. 4:8.
1, 2. Ñanyi bintu byalengela bantu bavula ba ino ntanda kwikala na mmweno yatama ya bwikalo, kabiji kino kileta ñanyi mepuzho?
TUBENA kwikala mu ntanda mubena kubiwa bintu bimo byakilamo kukatazha ne kutama mu bwikalo bonse bwa bantu. Ku bantu babula balunda ne Yehoba, kuchinchika bino “bimye byakatazha” kwakonsha kwibashupa bingi. (2 Timo. 3:1-5) Beseka kupwisha makatazho na bulume bwabo abo bene pa juba pa juba, pano bino bakankalwa kwiapwisha. Pa kuba amba babulenga kukizhamo kuta muchima ku bintu byanema mu bwikalo, bavula batwajijila kwivwanga mu bya kisangajimbwe bya ino ntanda.
2 Pa kuba amba bakepesheko bijikila bya mu bwikalo, javula bantu batangizhako bya kisangajimbwe. Umvwe bena Kilishitu nabo babula kujimuka, bakonsha kutendeka kwikala bwikalo bwa byonkabyo. Twakonsha kuchinuzhuka byepi kuba bino? Nanchi kino kibena kulumbulula amba twafwainwa kubula kukayakotu nangwa pacheche nyi? Twafwainwa kwabanya byepi kimye kya bya kisangajimbwe ne kya kubilamo bintu byanema? Ñanyi mafunde a mu Binembelo akonsha kwitukwasha kumona amba byo tubena kuba bintu byanema mu bwikalo, kechi tubena kukizhamo kya kuba ketukankalwe ne pa kupemena ne?
Kwikala Bashiñama mu ino Ntanda Yatemwa bya Kisangajimbwe
3, 4. Binembelo bitukwasha byepi kutako muchima kwikala bashiñama?
3 Byonka byo mwayukila jimo, ino ntanda itundaika bingi ‘kutemwa bya kisangajimbwe.’ (2 Timo. 3:4) Byo itundaika bantu kwitobwela, kino kyakonsha kubika bumupashi bwetu mu kizumba. (Mana 21:17) O ene mambo makalata mutumwa Paulo o anembejile Timoti ne Titusa kyo avwangijilemo lujimuno lwa kwikala bashiñama. Kumvwina luno lujimuno kuketukwasha kubula kulondela bantu ba ino ntanda babula kunemeka bumi.—Tangai 1 Timoti 2:1, 2; Titusa 2:2-8.
4 Myaka yavula yapitapo, Solomone wanembele pa buneme bwa kuchinuzhuka bya kisangajimbwe pa kimye kimo pa kuba amba tute muchima ku bintu byanema. (Sapwi. 3:4; 7:2-4) Kya kine, na mambo a kukepa kwa moba a bumi, twafwainwa ‘kukosako’ pa kuba amba tukapuluke. (Luka 13:24) Pa kuba amba tube bino, twafwainwa kutwajijila kulanguluka pa bintu “byashiñama.” (Fili. 4:8, 9) Kino kilumbulula kuta muchima ku mbaji yonse ya bwikalo bwa bwina Kilishitu.
5. Ñanyi lubaji lumo lwa bwikalo lo twafwainwa kutako muchima?
5 Kyakumwenako, byo balondela Yehoba ne Yesu, bena Kilishitu batako bingi muchima kwingila na ngovu mwingilo wabo. (Yoa. 5:17) Ne kifumamo, bebatakaika bingi ku bantu ne kwibaketekela na mambo a mwingilo wabo wawama. Kikatakata mitwe ya bisemi ingila na ngovu kukebela bisemi byayo bikebewa. Boba bino, mambo umvwe muntu wabula kulama ba mu nzubo yanji kyo kimotu ne ‘kumukana Yehoba’!—1 Timo. 5:8.
Kutesha Muchima ku Mpopwelo Yetu Bino Saka Tuji na Lusekelo
6. Twayuka byepi amba twafwainwa kutako muchima kwingijila Yehoba?
6 Yehoba watwajijila na mmweno yanji ya kuba amba wafwainwa kupopwelwa mu jishinda jawama. Kyakumwenako, mu Mizhilo ya Mosesa, bena Isalela bamonanga byakatazha umvwe baleka kwingijila Yehoba. (Yosh. 23:12, 13) Mu myaka kitota kitanshi C.E., baana ba bwanga ba kwa Kilishitu bafwainwe kwibikishako pa kuba amba bazhikijile mpopwelo ya kine ku mafunjisho ne byubilo byatama. (2 Yoa. 7-11; Lum. 2:14-16) Ne lelo jino, bena Kilishitu bakine bata muchima ku mpopwelo yabo.—1 Timo. 6:20.
7. Paulo winengezhezhe byepi kwingila mwingilo wanji?
7 Mwingilo wetu wa mu bujimi uleta bingi lusekelo. Nangwa byonkabyo, pa kuba amba tutwajijile kwikala na lusekelo mu mwingilo, twafwainwa kulangulukishapo ne kunengezhezhanga jimo. Paulo walondolwele byo alangulukanga pa bantu bo afunjishanga. Wanembele amba: “Naaluka ke bintu byonse ku bantu bonse, namba na bintu byonse mpulushepo bamo. Kabiji mbenakuba byonse na mambo a mambo awama, namba ngikale ke wa kwabana ne bakwetu bibusa byao.” (1 Ko. 9:22, 23) Paulo wamwenanga lusekelo mu kukwasha bantu ku mupashi, kabiji walangulukanga ne pa mashinda o afwainwe kukwashishamo banteleki banji. Onkao mambo, wibatundaikanga ne kwibakosesha kwingijila Yehoba.
8. (a) Twafwainwa kwikala na ñanyi muchima ku bantu bo tufunjisha mu mwingilo wetu? (b) Kufunjisha lufunjisho lwa Baibolo kwakonsha kunungako byepi lusekelo mu mwingilo?
8 Paulo wateshesheko byepi muchima ku mwingilo wanji? Wipaine ‘kwingijila’ Yehoba ne boba bafwainwe kuteleka ku mambo a bukine. (Loma 12:11; 1 Ko. 9:19) Kimye kyo twingila mwingilo wa kufunjisha bantu Mambo a Lesa, kikale pa lufunjisho lwa Baibolo, pa kupwila kwa bwina Kilishitu nangwa pa Kupopwela kwa Kisemi, nanchi tuyuka mutembo ye tuji nanji ku boba bo tufunjisha nyi? Kampe twiumvwa amba kufunjisha lufunjisho lwa Baibolo kimye kyonse kwakatazha bingi. Kya kine, kuba bino javula kukebewa kwingijisha kimye kyo tubilamo bintu byetu kukwashishamo bakwetu. Pano nanchi kuba bino kechi kwayilamo na byambo bya kwa Yesu bya kuba amba, “lusekelo lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula” nenyi? (Byu. 20:35) Kwambatu kine, kufunjisha bantu jishinda ja lupulukilo kwituletela lusekelo lo twakonsha kubula kwesakanya ku kintu kiji kyonse.
9, 10. (a) Nanchi kuta muchima ku bintu byanema kulumbulula amba kechi twakonsha kwikalako na kimye kya kukokoloka ne kya kwisamba na bantu nenyi? Londololai. (b) Ki ka kyafwainwa kulengela mukulumpe mu kipwilo kutundaika bakwabo ne kupela kumusolomoka?
9 Kutesha muchima ku bintu byanema kechi kulumbulula kubula kwikalako na kimye kya kukokoloka ne kya kwisamba na bantu ne. Yesu wamwesheshe kyakumwenako kyawama kya kubulatu kwikala na kimye kya kufunjisha, bino ne kwikalako na kimye kya kukokoloka ne kya kwisamba na bakwabo. (Luka 5:27-29; Yoa. 12:1, 2) Kabiji kutesha muchima ku kintu kechi kulumbulula kumwekangatu bapayankana kimye kyonse ne. Yesu inge kechi wakasulukanga ne, bantu inge kechi baiyanga koaji ne. Nangwatu baana ba bacheche bamukasulukilanga. (Mako 10:13-16) Twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu pa kuba bintu?
10 Byo aambilenga pa mukulumpe mu kipwilo, mulongo umo waambile amba: “Awa mulongo ukeba kwingila papelela bulume bwanji, kechi uketekela bakwabo kwikala baoloka ne.” Nanchi ne anweba bakonsha kwimwambila byonkabye nyi? Kyawama kuketekela bakwetu kuba bintu bimo. Kyakumwenako, baana bengila bulongo umvwe bansemi bebabikila bikonkwanyi byawama ne kwibatundaika kwibifikizha. Po pamotu, bakulumpe mu kipwilo nabo bakonsha kutundaika bonse mu kipwilo pa muntu pa muntu kukoma ku mupashi ne kwibabulapo mashinda amo akonsha kwibakwasha. Kunungapo, umvwe mukulumpe keabule kwitota, ukakebeshanga kwingijila bakwabo. (Loma 12:3) Nyenga umo waambile amba: “Kechi nkeba mukulumpe mu kipwilo uba bintu byonse mu bunsengwe ne. Pano bino umvwe keamweketu wakasa kilungi kimye kyonse, kikatazha bingi kumusolomoka.” Nyenga mukwabo naye waambile amba ulanguluka kuba amba bakulumpe mu kipwilo bamo bakonsha “kulenga moyo kwibasolomoka na mambotu a mwekelo yabo.” Bakulumpe mu kipwilo kechi bakeba kulengela bakwabo ba mu lwitabilo kubula kwikala na lusekelo lo bafwainwa kwikala nalo lwa kwingijila “Lesa wa bibusa” ne.—1 Timo. 1:11.
Kwingila Mingilo mu Kipwilo
11. ‘Kukeba’ mingilo mu kipwilo kulumbulula ka?
11 Paulo byo atundaikile banabalume mu kipwilo kwibikako kuba’mba bafikilemo kwingila mingilo ikatampe, nkebelo yanji kechi yajinga ya kutundaika bantu kuba amba betotelengamo ne. Mu kifulo kya byobyo, wanembele amba: “Umvwe muntu wakeba mwingilo wa bukulumpe bwa kulama kipwilo, ubenakusaka mwingilo wawama.” (1 Timo. 3:1, 4) ‘Kukeba’ kulumbulula amba banabalume bebikisheko kwikala na byubilo bya ku mupashi pa kuba amba bengijile balongo babo. Umvwe mulongo wabatizhiwa papita ne mwaka kabiji wafikizha bikebewa bya mu Binembelo bya kwikala nkwasho bitanwa pa 1 Timoti 3:8-13, bafwainwa kumutongola. Monai kuba amba kyepelo 8 kikatakata kyaamba amba: “Bankwasho ba kipwilo nabo bekale bashiñama.”
12, 13. Ambai mashinda balongo bakyanyike o bakonsha kwingijisha kukanaminamo mingilo mu kipwilo.
12 Nanchi wi mulongo washiñama wabatizhiwa ukyangye kufikizha myaka makumi abiji nyi? Kuji mashinda avula bingi o mwakonsha kwingijisha kukanaminamo mingilo. Jishinda jimo ke kwingila bulongo mwingilo wa mu bujimi. Abya mwatemwa kwingila na balongo ba mafumbi apusana pusana mu mwingilo wa mu bujimi nyi? Nanchi mubena kwibikako kutana muntu ye mwakonsha kufunjisha Baibolo nyi? Inge kya kuba kemufunjishe mafunjisho a Baibolo kwingijisha mashinda o mufunda pa kupwila kwa bwina Kilishitu, mukayuka kufunjisha bulongo. Kunungapo, mukafunda bya kubila lusa muntu ubena kufunda mashinda a Yehoba. Umvwe ye mufunjisha watendeka kupimpula bwikalo bwanji, mukayuka bya kumukwasha mu meso anteka kulondela mafunde a mu Baibolo.
13 Anweba balongo bakyanyike mwakonsha kufwakesha bakikulumpe baji mu kipwilo, ne kumonapo mashinda a kwibakwashishamo. Kabiji mwakonsha ne kuta muchima ku Nzubo ya Bufumu ne kwiilama bulongo. Umvwe mwipana kwingila papelela ngovu yenu, mukamweshanga amba mwata muchima ku mwingilo wenu. Byonka byaubile Timoti, ne anweba mwakonsha kukwasha mu bikebewa pa kipwilo.—Tangai Filipai 2:19-22.
14. Balongo bakyanyike bakonsha ‘kwesekwa’ byepi kwingila mingilo mu kipwilo?
14 Anweba bakulumpe mu kipwilo, taingako muchima kwibengijisha balongo bakyanyike babena kwibikako ‘kunyema bya lwiso lwa bwanyike’ kabiji babena kulonda “bololoke, ne lwitabilo, ne butemwe, ne mutende,” pamo ne byubilo bikwabo byawama. (2 Timo. 2:22) Kupichila mu kwibapa mingilo mu kipwilo, bakonsha ‘kwesekwa’ kwingila mingilo pa kuba amba ‘kuya palutwe kwabo kumweke ku bonse.’—1 Timo. 3:10; 4:15.
Kwikala Bashiñama mu Kipwilo ne mu Kisemi
15. Kwesakana na 1 Timoti 5:1, 2, twafwainwa kumwesha byepi amba twashiñama ku bakwetu?
15 Kwikala bashiñama kwavwangamo kunemeka balongo ne banyenga yetu. Mu lujimuno lwanji lo ajimwineko Timoti, Paulo wamwesheshe buneme bwa kunemeka bakwetu. (Tangai 1 Timoti 5:1, 2.) Kino kyanema bingi kikatakata umvwe twi banabalume pano tuji pa banabakazhi nangwa twi babakazhi pano tuji pa banabalume. Kyanema bingi kulondela kyakumwenako kya kwa Yoba kya kunemeka banabakazhi, kikatakata byo anemekele mukazhanji. Wibikisheko bingi kubula kutala mwanamukazhi na meso a lwiso. (Yoba 31:1) Kunemeka balongo ne banyenga yetu kuketulengela kuchinuzhuka kusengula kubi nangwa kuba kintu kyakonsha kulengela nyenga nangwa mulongo kubula kukasuluka kimye kyo aji ne atweba. Kunemeka bakwetu kwanema bingi kikatakata umvwe bantu babiji babena kukeba kwisongola. Mwina Kilishitu washiñama kechi ukayila mwanamukazhi nangwa mwanamulume ku bongo ne.—Mana 12:22.
16. Ambai lupusano luji pa bantu bamo mu ino ntanda byo bamona mwingilo wa mwanamulume nsemi ne Baibolo byo alumbulula mwingilo wa mwanamulume.
16 Kabiji twafwainwa ne kujimuka pa kuba amba tutwajijile kuta muchima kwingila mingilo yetu itupa Lesa mu kisemi. Ino ntanda ya kwa Satana imwesha mwingilo wa mwanamulume nsemi nobe kechi wanema ne. Tumpanyi tunengezha bintu bya kisangajimbwe tumwena lusekelo mu kumwesha mutwe wa kisemi nobe wafwainwatu kwendelekwa kabiji kechi ukebewa kupewa mushingi ne. Pano bino, Binembelo byaamba bingi pa mwingilo mukatampe wa mwanamulume, wa kwikala “mutwe wa mukazhanji.”—Efi. 5:23; 1 Ko. 11:3.
17. Londololai kwivwangamo kimye kya kupopwela kwa kisemi byo kwakonsha kumwesha amba twanemeka mingilo yetu.
17 Mwanamulume wakonsha kukebela kisemi kyanji bikebewa ku mubiji. Pano bino umvwe kechi wibatangijila ku mupashi ne, ukamweshanga kubula kwibata muchima ne bumbulwamaana. (Mpitu. 6:6, 7) O ene mambo 1 Timoti 3:4 o aambila amba umvwe mwi ba mutwe wa kisemi kabiji mubena kukanamina ne mingilo ikwabo mu kipwilo, mwafwainwa kwikala muntu ‘ulama bulongo ba mu nzubo yanji mwine, waikala ne baana banji kasa bamunekenena na mushingi yense.’ Onkao mambo, ishikishai anweba bene amba: ‘Abya ngikalako na kimye kya kwikelamo na kupopwela kwa kisemi nyi?’ Banabalume bamo bakebatu kwibasashijila ku bakazhi babo pa kuba’mba batangijile ku mupashi. Pano bino, mwanamulume yense wafwainwa kulangulukishapo bingi pa uno mwingilo. Nangwa byonkabyo, mwanamukazhi mwina Kilishitu naye wafwainwa kutundaikanga lunengezho lwa Kupopwela kwa Kisemi ne kukwatankena pamo na mwatawanji.
18. Baana bakonsha kufunda byepi kwikala bashiñama?
18 Baana nabo batundaikwa kuta muchima ku bintu byanema mu bwikalo bwabo. (Sapwi. 12:1) Kafwako kyatama ku bakyanyike babena kufunda kwingila mingilo na ngovu, kwingila mingilo pa nzubo yaesakana na mafumbi ne bulume bwabo ne. (Jila. 3:27) Mfumu Davida byo akijingatu mwanyike, wafunjile kwikala kafunga wawama. Kabiji wafunjile kwimba ne kusomba nyimbo, buno busendwe bo bwamulengejile kwingijila mfumu wa bena Isalela. (1 Sam. 16:11, 12, 18-21) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, byo akijinga nsongwalume, Davida wakayanga, pano bino wafunjile ne busendwe bukwabo bwanema bo aingijishanga kutotelamo Yehoba. Byo aikele kafunga wawama kyamukwashishe kutangijila bulongo mukoka wa bena Isalela. Anweba bakyanyike, busendwe ka bo mubena kufunda, ko kuba amba busendwe bukemukwasha kwingijila Mulenga wenu kabiji bukemulengela kwingila mingilo kulutwe na lwendo?
Kuyuka Mwakubila
19, 20. Mukeba kutwajijila kwikala na ñanyi muchima pa mambo a anweba bene ne mpopwelo?
19 Atweba bonse twakonsha kwibikako kuyuka bya kwesakanya kwingila mingilo, kechi twafwainwa kukankalwanga ne pa kupemena ne. Kechi tukeba ‘kwikizhapo mu koloka ne.’ (Sapwi. 7:16) Kubula kukizhamo kukosesha bintu kwakonsha kukepeshako makatazho, kikale pa nzubo, ku nkito nangwa na balongo ne banyenga yetu bena Kilishitu. Ba mu kisemi bafwainwa kuchinuzhuka kukizhamo kukosesha bintu kuchina kupwisha mutende pa nzubo. Mu kipwilo, bonse bafwainwa kuseka ne kusangalela pamo na bakwabo, kwikala na misambo yawama ne kufunjisha bintu bikoseshañana kabiji byawama.—2 Ko. 13:10; Efi. 4:29.
20 Tubena kwikala mu ntanda muji bantu babula kuta muchima kwi Yehoba ne ku mikambizho yanji. Kupusanako na bano, bantu ba Yehoba abo bakebesha kukokela ne kwikala bakishinka kwi Lesa wabo. Twi balusekelo bingi kwikala lubaji lwa jibumba jikatampe jibena kupopwela Yehoba “na mushingi yense.” Twayai tutwajijile kuta muchima ku bwikalo ne mpopwelo yetu.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka o twafwainwa kubujila kwikala na mmweno yatama ya bwikalo ijipo na bantu ba mu ino ntanda?
• Twakonsha kwikala byepi na lusekelo aku saka twata muchima ku mwingilo wetu?
• Kukebesha kwingila mwingilo wanema kumwesha byepi kana twatako muchima nangwa ne?
• Londololai ene mambo kunemeka balongo ne kisemi kyetu o kwanemena.
[Bipikichala pa peja 12]
Mwanamulume wafwainwa kukebela kisemi kyanji bikebewa ku mubiji ne ku mupashi