Batengejilenga Mesiasa

“Bantu byo batengejilenga kwiya kwa Kilishitu, bonse balangulukilenga mu michima yabo pe Yoano amba: Uno kana ye Mesiasa nyi?”—LUKA 3:15.

1. Bakafunga bamo bebabujile’mba ka kwi malaika?

BWAJINGA bufuku. Bakafunga bajinga mungye na kusopa matanga abo. Bakuminye bingi ne kumvwa moyo malaika wa Yehoba byo aimene ko baji ne lukumo lwa Lesa lwibasamina saa! Na bomvwe, malaika wa wabijika na lusekelo amba: ‘Kuba moyo ne, mambo amiwa naiya na kwimubula mambo awama a lusekelo lukatampe bantu bonse o bakomvwa, mambo lelo kwimusemenwa Mupulushi, aye Kilishitu Nkambo,’ ukekala Mesiasa. Uno malaika wabujile bakafunga amba basakutana uno mwana bamulaajika mu kijiilamo banyama mu muzhi uji pepi. Ponkapo “jibumba ja nzhita ya mwiulu” saka jitota Yehoba amba: “Lukumo kwi Lesa mwiulu, ne mutende pano pa ntanda mu bantu baubilwa bibusa kwi aye.”—Luka 2:8-14.

2. “Mesiasa” kilumbulula ka, kabiji bantu bakonsheshe kuyuka byepi amba ye iye?

² Kyamweka bakafunga bazhinaukilenga umvwe uno kine ye Mesiasa. Bakafunga bayukile’mba “Mesiasa” nangwa’mba “Kilishitu” kilumbulula ‘Mushingwa’ wa Lesa. (Lupu. 29:5-7) Pano nga bano bakafunga ne bantutu bakwabo bakonsheshe byepi kufunjilapo byavula ne kushiina bakwabo amba Yehoba wasala uno mwana kwikala Mesiasa? Bayukile bino kupichila mu kupesapesa bungauzhi buji mu Binembelo bya Kihebelu ne kumona byo bubena kuswañana na bintu byaubiwenga mu bwikalo bwanji bonse.

Mambo ka Bantu o Batengejilenga Mesiasa?

3, 4. Nga bungauzhi buji mu Danyela 9:24, 25 bwafikile byepi?

³ Yoano Mubatizhi byo atendekele mwingilo wa busapwishi panyuma ya kupitapo myaka yavula, byambo byanji ne bintu byo aubilenga byalengejile bamo kulanguluka’mba kampe ye Mesiasa. (Tangai Luka 3:15.) Kyamweka bavula baumvwishishe bungauzhi bwa “makumi atanu na abiji a milungu ya myaka” bwaambilenga pe Mesiasa. Umvwe ibyo, ko kuba’mba bayukile kine kimye kikeshilamo Mesiasa. Buno bungauzhi bwaambile’mba: “Kufuma ku kyokya kimye kyo bakapainamo mukambizho wa kunengezha ne kushimukulula Yelusalema kufika ne ku kimye kyo akeshilamo mushingwa, mfumu, kukekala milungu ya myaka itanu na ibiji, ne milungu ya myaka makumi atanu na jimo ne milungu ibiji.” (Da. 9:24, 25) Bashayuka ba Baibolo bavula betabizha’mba ino milungu imenako myaka.

⁴ Lelo jino, bakalume ba Yehoba bayuka’mba milungu 69 nangwa’mba myaka 483 yatongolwa mu Danyela 9:25 yatendekele mu 455 B.C.E., kimye Mfumu wa bena Pelisha aye Atazakeshi kyo aitabizhe Nehemiya kuya na kunengezha ne kushimukulula Yelusalema. (Neh 2:1-8) Aya milungu yapwile pa kupitapo myaka 483 mu 29 C.E., kimye Yesu mwina Nazala kyo abatizhiwe ne kushingwa na mupashi wazhila kwikala ke Mesiasa.—Mat. 3:13-17.a

5. Tusakwisamba bungauzhi bwaamba pa ka?

⁵ Pano twayai twisambeko pa bungauzhi bumo bwaambilenga pe Mesiasa byo bwafikile kimye kyasemenwe Yesu, byo akomenenga ne mu mwingilo wanji. Kwisamba pa buno bungauzhi kusa kukosesha lwitabilo lwetu mu bungauzhi buji mu Mambo a Lesa. Kabiji kusakwitulengela kushiinwa’mba Yesu kya kine ye Mesiasa bantu ye bapembejilenga pa myaka yavula.

Kusemwa Kwanji Kwaambijilwe Jimo

6. Bungauzhi buji mu Ntendekelo 49:10 bwafikile byepi?

⁶ Mesiasa ukasemenwa mu mukoka wa Yuda wa bena Isalela. Byo kwashajiletu pacheche kufwa, mushakulu Yakoba wapesheshe baana banji ne kwibabula’mba: “Ndondo ya bufumu kechi ikafumamo mu Yuda ne, nangwa kamama ka bundamakyalo kechi kakafume ku maulu anji ne, kana Shilo waiya; kabiji aye, mikoka ya bantu ikamukokelanga.” (Nte. 49:10) Bafunjishi bavula ba Bayudea baitabijile’mba bino byambo byaambilenga pe Mesiasa. Pano bilumbuluka ka? Twayuka’mba waambilenga pe mfumu mambo ndondo ne kamama ka bundamakyalo byaendanga na mfumu kumwesha’mba uji na bulume bwa kulama ne kukambizha. Onkao mambo, buno bungauzhi bubena kumwesha’mba uno mfumu ukafuma mu mukoka wa Yuda. Mfumu mutanshi wa bena Yuda wajinga Davida, kabiji Zedekiya ye wajinga mfumu wapeleleko mu mukoka wa bena Yuda pano pa ntanda. Bino bungauzhi bwa kwa Yakoba bwaambile pe mfumu mukwabo ukaswana Zedekiya ukalama myaka ne myaka. Utelwa’mba Shilo kulumbulula’mba “mwine mwinabo.” Lesa wabujile mfumu wapeleleko wa bena Yuda aye Zedekiya amba bukalama bakebupana ku mwine mwinabo. (Ezi. 21:26, 27) Panyuma ya kwa Zedekiya, Yesu ye yenkatu wa mu kikota kya kwa Davida ye balayile kupa bufumu. Yesu saka akyangye kusemwa, malaika Ngabaliela wabujile Maliya amba: “Uno ukanema bingi kabiji ukatelwa amba Mwana wa Mwine Wakila, ne Yehoba Lesa ukamupa jitanda ja Davida shanji, kabiji ukekala Mfumu pa nzubo ya Yakoba myaka ne myaka, ne Bufumu bwanji kechi bukapwa ne.” (Luka 1:32, 33) Shilo ye Yesu Kilishitu, mambo wajinga wa mu kikota kya kwa Yuda ne Davida.—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

7. Mesiasa wasemekejilwe kwepi, kabiji mambo ka ino mpunzha o yafwainwe?

⁷ Mesiasa ukasemenwa mu Betelema. Ngauzhi Mika wanembele’mba: “Obewa Betelema Efulata, wabula kufwainwa kubalwa pa kubala biumbi bya bena Yuda, mambo a kukepa kobe, monka mwi obewa mukafuma umo ukekala ke mfumu wa bantu bami bena Isalela, yenkawa wimwesheshenga mwine kufuma ku kala kene, ko kunyuma kwine.” (Mika 5:2) Mesiasa wafwainwe kusemenwa mu Betelema wa mu Yuda watelwanga kala’mba Efulata. Byo kwashajiletu pacheche Yesu kusemwa, mfumu wa bena Loma wakambizhe bantu kuya na kunembesha mazhina abo ku mizhi kwasemekejilwe bashabo. Ponkapo Maliya ne Yosefwa bayile ku Betelema, kwakasemekejilwe Yesu mu 2 B.C.E. (Mat. 2:1, 5, 6) Onkao mambo, Yesu wasemekejilwe ku mpunzha konka kwatongwelwe mu bungauzhi.

8, 9. Bungauzhi bwaambile’mba ka pa mambo a kusemwa kwa Mesiasa kabiji ki ka kyaubiwe panyuma ya kusemwa kwanji?

⁸ Kisungu ye ukasema Mesiasa. (Tangai Isaya 7:14.) Kyambo kya Kihebelu kya kuba’mba bethu·lahʹ kilumbulula “kisungu,” bino kyambo kikwabo kya kuba’mba (ʽal·mahʹ) kiji mu Isaya 7:14. Mu kino kinembelo kyaawilwe kuba’mba, “kamwale [ha·ʽal·mahʹ] ukemita ne kusema mwana wa mulume.” Kyambo kya (ʽal·mahʹ) bekingijishe ne kwi kamwale Libeka saka akyangye kusongolwa. (Nte. 24:16, 43) Mupashi wazhila watangijile Mateo kwingijisha kyambo kya Kingiliki kya “kamwale” kya kuba’mba (par·theʹnos) pa kulumbulula bungauzhi buji mu Isaya 7:14 bwafikile kimye kyasemenwe Yesu. Mateo ne Luka banembele mambo awama baambile’mba Maliya wajinga “kisungu” waimichile ku mupashi wazhila wa Lesa.—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Baana bacheche bakebepaya inge Mesiasa wasemwa. Kintu kya uno mutundu kyamwekelepo ne kala kimye Felo mfumu wa Ijipita kyo akambizhe kutayanga baana babalume mu Mukola wa Nile. (Lupu. 1:22) Bungauzhi buji mu Yelemiya 31:15, 16, bwaamba pe Lechela kuba’mba wajijilenga baana banji babalume bo batwajile “ku kyalo kya mulwanyi.” Mabingo anji aumvwanyikijiletu kwalepa ku Lama mu ntanda ya bena Benjamina ku buyeke bwa Yelusalema. Mateo waambile’mba bungauzhi bwa kwa Yelemiya bwafikile kimye Mfumu Heloda kyo akambizhe kwipaya baana babalume mu Betelema ne mu mizhi ikwabo yajinga kipi kipi. (Tangai Mateo 2:16-18.) Kwajinga kujila nyi, mwane kwikuwa!

10. Lumbululai bungauzhi buji mu Hosea 11:1 byo bwafikile mwi Yesu?

¹⁰ Mesiasa bamwichile kufuma mu Ijipita byonka byo baichile bena Isalela. (Ho. 11:1) Pa kuba’mba Yesu babule kumwipaya kwi Mfumu Heloda, malaika wakambizhe Yosefwa ne Maliya kunyemeshesha Yesu ku Ijipita. Baikeleko “kufikatu ne kimye Heloda kyo afwile. Kino kyafikizhe akya kyaambile Yehoba mwi ngauzhi wanji [Hosea] amba: ‘Mu Ijipita mo mo naichile mwanami.’” (Mat. 2:13-15) Bintu byaubiwe kimye kyasemenwe Yesu kabiji ne byaubiwe mu bwanyike bwanji aye mwine kechi ye wibilengejilenga kubiwa ne.

Mesiasa Watendeka Mwingilo Wanji

11. Ñanyi wanengezhejile Mushingwa wa Yehoba jishinda?

¹¹ Mushingwa wa Lesa bakamunengezhezha jishinda. Malakai waambijile jimo amba “ngauzhi Elaija” ukengila uno mwingilo wa kukwasha bantu kwinengezha kutambwila Mesiasa umvwe waiya. (Tangai Malakai 4:5, 6.) Yesu mwine waambile’mba Yoano Mubatizhi ye wajinga nobe “Elaija.” (Mat. 11:12-14) Kabiji Mako waambile’mba mwingilo wa kwa Yoano wafikizhe byaawile Isaya. (Isa. 40:3; Mako 1:1-4) Yesu kechi ye waambijile Yoano kwingila mwingilo waingijilepo Elaija wa kumunengezhezha jishinda ne. Onkao mambo, Lesa ye watongwele Yoano kwingila mwingilo waingijilepo “Elaija” ne kukwasha bantu kwinengezha kutambwila Mesiasa.

12. Ñanyi mwingilo wakwashishe bantu kuyuka Mesiasa?

¹² Mwingilo wa Lesa ye aingilanga wamulengejile kumuyuka’mba ye Mesiasa. Byo ajinga mu shinagoga mu Nazala mu muzhi mo akomejile, Yesu watangile mu muvungilo wa Isaya byambo byaambilenga pe aye amba: “Mupashi wa Yehoba uji pe amiwa mambo wanshinga manyi amba nsapwile mambo awama ku balanda; kabiji wantuma na kusapwila amba bonse bo bakwata buzha bakakasululwa, ne kulabisha meso a bampofu ne kukasulula bonse bamanyikwa, kabiji wantuma mu kwibabula kimye kyo bakobilwa bibusa jikwabo kwi Yehoba.” Na mambo kuba Yesu kya kine wajinga Mesiasa, kyaijilemo byo ebabujile’mba: “Lelo jino kino kinembelo kyo mwafumatu na kumvwa, kyafika.”—Luka 4:16-21.

13. Bungauzhi bwaambijile byepi jimo’mba Yesu ukatendekela mwingilo wa kusapwila mu Ngalilea?

¹³ Bungauzhi bwaambijile jimo ne kuba’mba Mesiasa ukatendekela mwingilo wa kusapwila mu Ngalilea. Pa mambo a “Zebuluna ne kyalo kya Nafitali, . . . Ngalilea wa Bagentila,” Isaya wanembele’mba: “Bantu baendelenga mu mfishi bamona kyeya kikatampe; abo baikajile mu kyalo kya kimvule kya lufu, kyeya kibasamina.” (Isa. 9:1, 2) Yesu watendekejile mwingilo wanji mu Ngalilea mu muzhi wa Kapenama. Wafunjishanga ne mu Zebuluna ne Nafitali kukwasha bantu ba mu ano mapunzha kupichila mu kwibafunjisha bukine bwasamine nobe kyeya. (Mat. 4:12-16) Mu Ngalilea, Yesu momo aambijile Jashi pa Mutumba, kusala batumwa banji, kuba kyakukumya kitanshi, kabiji kampe momo amwekejile ne ku baana banji ba bwanga 500 panyuma ya kusanguka. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mako 3:13, 14; Yoa. 2:8-11; 1 Ko. 15:6) Mu jino jishinda bungauzhi bwa kwa Isaya bwafikile Yesu byo asapwijile mu “kyalo kya Zebuluna ne kyalo kya Nafitali.” Bino Yesu kechi wasapwijiletu mambo a Bufumu mu ano mapunzha onka ne, wasapwijile ne mu mapunzha akwabo a mu Isalela.

Bungauzhi Bukwabo Bwaambile pe Mesiasa

14. Yesu wafikizhe byepi bungauzhi buji mu Salamo 78:2?

¹⁴ Mesiasa ukambanga mu bishimpi. Nyimbi wa masalamo Asafwa waimbile’mba: “Nkasamika kanwa kami na kishimpi; Nkambanga byambo byafyamika bya ku kala.” (Sala. 78:2) Twayuka byepi amba buno bungauzhi bubena kwamba pe Yesu? Mateo walumbulula mo bwatala. Panyuma ya kwamba pa bishimpi bya kwa Yesu mo apashañenye Bufumu ku jipeke ja masitate ne ku mbizho, Mateo waambile’mba: “Kechi waambanga nabo kwa kubula kwingijisha bishimpi ne, kuba amba kifike akya kyaambilwe mwi ngauzhi amba: ‘Nkambanga mu bishimpi; kabiji nkasapwila bintu byafyamika kufumatu ku ntendekelo ya pano pa ntanda.’” (Mat. 13:31-35) Bishimpi byamukwashanga bingi Yesu kufunjisha bulongo.

15. Lumbululai Isaya 53:4 byo afikile?

¹⁵ Mesiasa ukabuka bantu. Isaya waawile’mba: “Kine byo binyenge byetu byo etwikile ne bulanda bwetu bo asendele.” (Isa. 53:4) Mateo waambile’mba panyuma ya kubuka bako babakazhi ba kwa Petelo, Yesu wabukile ne bantu bakwabo kuba’mba “kifike akya kyaambile ngauzhi Isaya amba: ‘Aye ukapwisha bikola byetu byonse.’” (Mat. 8:14-17) Baibolo waamba ne pa bimye bikwabo Yesu byo abukile bantu.

16. Ñanyi byambo byanembele mutumwa Yoano bimwesha’mba Isaya 53:1 waambilenga pe Yesu?

¹⁶ Nangwa kya kuba Mesiasa ukoba bintu byawama, bantu bavula kechi bakamwitabila ne. (Tangai Isaya 53:1.) Mutumwa Yoano waambile’mba buno bungauzhi bwafikile. Wanembele’mba: “Nangwa kya kuba [Yesu] waubile biyukilo byavula ku meso abo, abo kechi bamwitabijile ne, kuba amba byambo byaambile ngauzhi Isaya bifike bya kuba amba: ‘Yehoba, ñanyi waitabila mu kintu kyo twaumvwine? Kabiji kuboko kwa Yehoba, bekusolwejile kwi ñanyi?’” (Yoa. 12:37, 38) Kabiji kimye kyaingijilenga Paulo bantu bachechetu bo baitabijile mu mambo awama a Yesu, aye Mesiasa.—Loma 10:16, 17.

17. Yoano walumbulwile byepi byafikile bungauzhi buji mu Salamo 69:4?

¹⁷ Mesiasa bakamushikwa pabula mambo. (Sala. 69:4) Mutumwa Yoano wanembele byaambile Yesu amba: “Umvwe kechi naubile mingilo mwi abo yabujile kubapo muntu mukwabo ne, inge babinga, pano bino abo bamona mingilo yami kabiji banshikwa amiwa ne Batata pamo. Bino, kino kyamweka kuba amba abya byambo byanembwa mu Mizhilo yabo bifike bya kuba amba, ‘Banshikilwe pa kubula mambo.’” (Yoa. 15:24, 25) “Mizhilo” yaambiwa pano ibena kwimenako Binembelo byonse byajingako pa kyokya kimye. (Yoa. 10:34; 12:34) Mashimikila a mu Mambo awama amba’mba Yesu bamushikilwe bingi kikatakata bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea. Kabiji Yesu waambile’mba: “Ba pano pa ntanda kechi bakonsha kwimushikwa ne, bino amiwa banshikwa mambo nshimuna kuba amba mingilo yabo yatama.”—Yoa. 7:7.

18. Ki ka kyo tukafunda mu mutwe walondelapo?

¹⁸ Baana ba bwanga batanshi ba kwa Yesu bashiinwe’mba Yesu ye Mesiasa mambo wafikizhe bungauzhi bwaamba pe Mesiasa buji mu Binembelo bya Kihebelu. (Mat. 16:16) Byonka byo twafunda, bungauzhi bwaamba pa kusemwa kabiji ne pa mwingilo wa kwa Yesu mwina Nazala bwafikile. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa bungauzhi bukwabo bwaamba pe Mesiasa. Umvwe ketulangulukepo pa buno bungauzhi, tukashiinwa’mba Yesu ye iye Yehoba ye atongwele kwikala Mesiasa.

[Tubyambo twa mushi]

Musakukumbula’mba Ka?

• Ñanyi bungauzhi bumo bwaambilenga pa kusemwa kwa Yesu

• Ñanyi wanengezhejile Mesiasa jishinda?

• Nga bungauzhi buji mu Isaya kitango 53 bwafikile byepi?