Bamutaine Mesiasa
“Twatana Mesiasa.”—YOANO 1:41.
1. Ki ka kyalengejile Andeleo kwamba’mba: “Twatana Mesiasa”?
YOANO MUBATIZHI waimana na baana banji ba bwanga babiji. Yesu byo asolomoka, Yoano waamba na lusekelo amba: “Talai, Mwana mukooko wa Lesa.” Ponkapo Andeleo ne mwana wa bwanga mukwabo ke balondele ne kumulondela Yesu bakekala ne nanji juba jonse. Byo papichile kimye, Andeleo watana mulongo wanji aye Shimona Petelo ne kumutwala kwi Yesu panyuma ya kumubula’mba: “Twatana Mesiasa.”—Yoa. 1:35-41.
2. Nga kufunda bungauzhi bwaamba pe Mesiasa kusakwitukwasha byepi?
2 Mu kuya kwa moba, Andeleo, Petelo ne bantu bakwabo bapesele pesele mu Binembelo kabiji kino kibalengejile kushiinwa’mba Yesu mwina Nazala ye Mesiasa ye baambapo mu bungauzhi. Lwitabilo lwetu mu Mambo a Lesa ne Mushingwa wa Yehoba lusakukoselako byo tusakwisambanga pa bungauzhi bwaambilenga pe Mesiasa.
“Tala, Mfumu Wobe awa Ubenakwiya”
3. Yesu wafikizhe ñanyi bungauzhi kimye kyo atwelelenga mu Yelusalema?
3 Mesiasa ukatwela mu Yelusalema nobe Mfumu. Ngauzhi Zakaliya waambile’mba: “Sekela kingitu obewa mwanamukazhi Ziona! Bijika obewa mwanamukazhi Yelusalema! Tala, mfumu wobe awa ubena kwiya ko uji; waoloka, kabiji ye kashinde, wakoka muchima, kabiji waikala pa mbongolo, po pa kitubala wa mbongolo.” (Zeka. 9:9) Nyimbi wa masalamo wanembele’mba: “Atotwe awa wiya mu jizhina ja Yehoba.” (Sala. 118:26) Yesu kechi ye waambijile bantu kuba byo baubilenga ne. Pano bino kufika kwa bungauzhi kwalengejile bantu kubijika na lusekelo lukatampe. Byo mubena kutanga jino jishimikila, fwanyikizhai mubena kumona ne kumvwa mawi a lusekelo.—Tangai Mateo 21:4-9.
4. Londololai bintu byamwekele kufikizha Salamo 118:22, 23.
4 Yesu wanema bingi kwi Lesa nangwa kya kuba bantu bakamukana’mba kechi ye Mesiasa ne. Byonka byaambile bungauzhi, Yesu ‘bamusujile ne kumushibuluka’ ku bantu babujile kwitabila byo bamwenenga. (Isa. 53:3; Mako 9:12) Nangwa byonkabyo, nyimbi wa masalamo bamutangijile ku mupashi kwamba’mba: “Jibwe jo basujile bashimika jo jaaluka ke mutwe wa jikonka. Kino kyo auba aye Yehoba.” (Sala. 118:22, 23) Yesu waambile pa buno bungauzhi kimye kyo asanzhilemo balwanyi banji ba bupopweshi kabiji Petelo naye waambile’mba kino kyajinga kufika kwa bungauzhi. (Mako 12:10, 11; Byu. 4:8-11) Yesu waikele “mutwe wa jikonka” ja kipwilo kya bena Kilishitu. Nangwa kya kuba bantu bambulwa kwakamwa Lesa bamushikilwe, bino ‘Lesa yeye asajile kabiji wamunemeka bingi.’—1 Pe. 2:4-6.
Bamusolwele ne Kumunyema
5, 6. Bungauzhi bwaambile’mba ka pa mambo a kusololwa kwa Mesiasa, kabiji bwafikile byepi?
5 Kyaambijilwe jimo amba Mesiasa bakamusolola ku mulunda nanji kamfutumfutu. Davida waawile’mba: ‘Mulunda nami ye natemwañene nanji, ye naketekele, ye najiilenga nanji kajo kami, wansobwela kashiko kanji mu kumbukila.’ (Sala. 41:9) Kala, kujiila pamo kajo kwamweshanga’mba abo bantu balunda na muntu. (Nte. 31:54) Onkao mambo, Yudasa Isakaliota waubile kintu kyatama bingi byo asolwele Yesu. Pa kubula baana banji ba bwanga amba bungauzhi bwaawile Davida bwafika mwi muntu usakumusolola, Yesu waambile’mba: “Kechi mbena kwamba pe anweba bonse ne; nayuka bami bo nasala kala. Kiji bino amba Kinembelo kifike kuba’mba, ‘Awa ye najanga nanji shinkwa waaluka ke mulwanyi wami.’”—Yoa. 13:18.
6 Mesiasa bakamusolola na mali a siliva makumi asatu, mali o bapotangamo muzha! Mateo waambile’mba, Yudasa wasolwele Yesu na mali a siliva 30 kabiji kino kyafikizhe bungauzhi buji mu Zekaliya 11:12, 13. Pano mambo ka Mateo o aambijile’mba kino “kyaawile ngauzhi Yelemiya”? Mu moba ajingako Mateo, kyamweka buku wa Yelemiya wajinga ku ntendekelo ya mabuku a mu Baibolo mwajinga ne buku wa Zekaliya. (Esakanyaiko Luka 24:44.) Yudasa kechi wajiile oa mali a siliva 30 ne, wakeatayile mu nzubo ya Lesa waya ne na kwikujika.—Mat. 26:14-16; 27:3-10.
7. Bungauzhi buji mu Zekaliya 13:7 bwafikile byepi?
7 Mesiasa bakamunyema ku baana banji ba bwanga. Zekaliya wanembele’mba: ‘Mutape kafunga, mikooko ipalañane.’ (Zeka. 13:7) Pa juba ja Nisanyi 14 mu 33 C.E., Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Anweba bonse musakwituntula na mambo a kisakummwekela bufuku buno, mambo kyanembwa amba: ‘Nkepaya kafunga, ne jitanga ja mikooko jikapalañenamo.’” Kino kyo kyamwekele, mambo Mateo washimwine’mba, “baana ba bwanga bonse bamushile [Yesu] ne kumunyema bamunyemene.”—Mat. 26:31, 56.
Bakamupamo Mambo ne Kumupuma
8. Nga Isaya 53:8 wafikile byepi?
8 Mesiasa bakamutwala ku kije ne kumuzhachisha. (Tangai Isaya 53:8.) Kumakya pa juba ja Nisanyi 14, kije kya Saniedilini kyasambakene pamo na kutotolwesha Yesu ne kumufwisha na mambo kabiji ne kumupana ku Ndamakyalo wa bena Loma aye Pontiusa Pilato. Byo amutebawishe, kechi wamwenemo mambo mwi Yesu ne. Nangwa byonkabyo, Pilato byo akebelenga kumukasulula Yesu, jibumba jabijikile’mba: “Mupopai pa kichi!” babwela bakebako ne kwibakasulwila kapondo aye Balabasa. Na mambo a kukeba kutokesha jibumba pa muchima, Pilato wibakasulwijile Balabasa, pakuba Yesu bamuzhipawile ne kwibapaye’mba bamupope pa kichi.—Mako 15:1-15.
9. Ñanyi bintu byaambijilwe jimo mu Salamo 35:11 byaubiwe mu bwikalo bwa kwa Yesu?
9 Bakamonyi babubela bakamushiina Mesiasa bya bubela. Nyimbi wa masalamo waambile’mba, “batumonyi babula koloka baimana; bangipuzha byo nabula kuyuka.” (Sala. 35:11) Byonkatu byaambile buno bungauzhi, “bañanga bakatampe ne Kije kyonse Kikatampe bakebelenga byambo bya bubela bya kumushiina Yesu kuba amba bamwipaye.” (Mat. 26:59) “Bavula bamubepejilenga, bino byambo byabo kechi byaswañenenga ne.” (Mako 14:56) Balwanyi ba kwa Yesu nangwa kya kuba bayukile’mba batumonyi babena kwamba bya bubela, kechi bateleko muchima ne, abo bakebelengatu kumwipaya.
10. Londololai byafikile Isaya 53:7.
10 Mesiasa kechi ukebakumbula ne. Isaya waawile’mba: ‘Byo bamukatezhe ne kumumanyika, kechi waasamikile kanwa kanji amba: Ñambe ne; byonka bizhindama mwana mukooko ye babena kutwala na kwipaya, kabiji byonka bizhindama mukooko uji mu maboko a boba babena kumutenda boya, byonkabyo ne aye naye kechi waasamikile kanwa kanji amba: Ñambe ne.’ (Isa. 53:7) Yesu byo “bamupelengamo mambo ku bañanga bakatampe ne bakulumpe, aye kechi wibakumbwile ne.” Pilato wamushikishe’mba: “Nanchi kechi ubena kumvwa bintu byavula byo babena kukushiina nenyi?” Bino Yesu “kechi wakumbwile ne, waubiletu nzoo, kya kuba kitumbafumu wakuminye bingi.” (Mat. 27:12-14) Yesu kechi wabwezhejile balwanyi banji mwenga ne.—Loma 12:17-21; 1 Pe. 2:23.
11. Ñanyi bintu byaubiwe kufikizha Isaya 50:6 ne Mika 5:1?
11 Ngauzhi Isaya waawile’mba Mesiasa bakamupuma. Uno ngauzhi wanembele’mba: “Natazhizhe nyuma yami ya ku bapumañana, ne mabuta ami ku boba bayokwele mwevu wami; kechi nafile kilungi kyami ku boba bammwesheshe bumvu ne, nangwa ku boba banshipijile mate ne.” (Isa. 50:6) Mika waawile’mba: “Mukulumpe uchibamambo a bena Isalela bakamupuma pa jibuta na kamama.” (Mika 5:1) Mako waambile’mba buno bungauzhi bwaamba pe Yesu. Wanembele’mba: “Bamo batatwile kumushipila [Yesu] mate, kumuvweta pa meso, kumupuma binkonyi, ne kumwambila amba: ‘Umvwe wi ngauzhi, tubule wakupuma! Byo bamuzhangawilemo mapi ku meso, bamupaine ku bakapaso ba ku kije.’” Mako waambile’mba bashilikale “bamupuminenga ku mutwe na jitete ne kumushipila mate kabiji bafukamine ne kumulambila.” (Mako 14:65; 15:19) Bino Yesu kechi wajipo na mambo a kumumanyikila bino ne.
Wakishinka Kufikatu ne ku Lufu
12. Nga Salamo 22:16 ne Isaya 53:12 byafikile byepi mwi Yesu?
12 Kyaambijilwe jimo amba Mesiasa bakamwipaya ne kumupopa pa kichi. Nyimbi wa masalamo Davida waambile’mba: “Jibumba ja babi bantaya mukachi; bansabankanya maboko ami ne maulu ami.” (Sala. 22:16) Byo aambilenga pa kintu kyayuka bantu bavula batanga Baibolo, nembi wa Mambo Awama aye Mako waambile’mba: “Juba byo jakomene [nobe 9 koloko], bamupopele pa kichi.” (Mako 15:25) Kabiji bungauzhi bwaambile ne kuba’mba Mesiasa bakamwipayila pamo na babi. Isaya wanembele’mba: “Watayile mweo wanji ku lufu, kabiji bamumwene nobe mpupabizhila.” (Isa. 53:12) Ne kya kine, “tupondo tubiji betupopele pamo ne aye [Yesu ] pa bichi, umo ku kilujo ne mukwabo ku kipiko kyanji.”—Mat. 27:38.
13. Nga byambo biji mu Salamo 22:7, 8 byafikile byepi mwi Yesu?
13 Davida waawile’mba Mesiasa bakamwambila mwenga. (Tangai Salamo 22:7, 8.) Byo amanaminenga pa kichi, Yesu bamwambijilenga mwenga. Mateo witubula’mba: “Bantu bapichilenga bamwambijilenga mwenga saka benauna mitwe yabo amba: ‘Obewa waambilenga amba, wakonsha kukundula nzubo ya Lesa ne kwiishimika mu moba asatu, ipulushe obe mwine! Umvwe wi Mwana Lesa, fuma po po pa kichi kya lumanamo.’” Bañanga bakatampe, banembeshi ne bakulumpe nabo bamubilenga kapunyi amba “Wapulushanga bakwabo; bino wakankalwa kwipulusha aye mwine; Ye Mfumu wa bena Isalela; mulekai afume pa kichi kya lumanamo ne atweba tusakumwitabila. Waketekela mwi Lesa; umvwe Lesa wamutemwa; lekai a mupulushe, mambo waambile amba, ‘Amiwa ne Mwana Lesa.’” (Mat. 27:39-43) Bino Yesu kechi waambilepo kyatama nangwa kimo ne. Ke muntu wawama bingi kulondela!
14, 15. Ambai bungauzhi byo bwafikile pa mambo a bivwalo bya kwa Mesiasa ne binyu byasasa byo bamupele.
14 Bivwalo bya kwa Mesiasa bakebitayila bubale. Nyimbi wa masalamo wanembele’mba: “Bivwalo byami beabenyabyo, ne mukangyo wami bamutayila bubale.” (Sala. 22:18) Kino kyo kyaubiwe mambo “[bashilikale babena Loma] byo bamupopele [Yesu ] pa kichi, baabene bivwalo byanji kupichila mu kuta bubale.”—Mat. 27:35; tangai Yoano 19:23, 24.
15 Mesiasa bakamupa binyu byasasa. Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Bampele ne ndulu ke kajo kami; Kabiji pa kufwa kilaka bampele binyu byasasa amba mutome.” (Sala. 69:21) Mateo witubula’mba: “[Yesu] bamupele binyu byo bavwangileko byalula amba atome, bino byo atompelepo wakaine kwibitoma.” Kabiji “umo mwi abo wanyemene lubilo na kutola kimvwambai ne kwikitumpa mu binyu byasasa ne kwikisomeka ku jitete ne kumupa amba afyompeko.”—Mat. 27:34, 48.
16. Londololai byafikile bungauzhi buji mu Salamo 22:1.
16 Mesiasa ukamweka nobe Lesa wamulekelela. (Tangai Salamo 22:1.) Byonka byaamba buno bungauzhi, “pa kulemba juba [nobe 3 koloko], Yesu wabijikile amba: ‘Eli, Eli, lama sabakatani?’ ko kuba amba: “Lesa wami, Lesa wami, mambo ka o mwanshila bunke?” (Mako 15:34) Yesu byo aambile’mba Lesa wamusha bunke kechi kyalumbulwile’mba lwitabilo mwi Shanji wa mwiulu lwapwa ne. Wayukile’mba Lesa kechi ukamuzhikijila pa kimye kya lufu lwanji ne, kabiji kino kyajinga kimye kwi Yesu kya kumwesha’mba ukekalanga wa kishinka kwi Lesa. Kabiji byo abijikile pa kujila, wafikizhe Salamo 22:1.
17. Nga bungauzhi buji mu Zekaliya 12:10 ne mu Salamo 34:20 bwafikile byepi?
17 Mesiasa bakamwasa, bino bikupa byanji kechi bakebichimuna ne. Zekaliya waambile’mba bangikazhi ba mu Yelusalema “bakamutala ye baasa.” (Zeka. 12:10) Kabiji Salamo 34:20 waamba’mba: “[Lesa] ulama bikupa byanji byonse: Kafwako nangwa kimo kyachimuka ne.” Mutumwa Yoano waambile’mba buno bungauzhi bwafikile mambo wanembele’mba: “Mushilikale umo wamwashile jifumo mu mbavu, ponkapotu mashi ne mema apokomokele. Kabiji yense wamona kino [Yoano] wikishimuna, ne kushimuna kwanji kwa kine . . . Abino bintu byamwekele kuba amba kinembelo kifike kyaamba amba: ‘Kafwako kikupa kyanji nangwa kimo kikachimunwa ne. Kabiji kinembelo kikwabo kyaamba amba: ‘Bakatala ku yewa ye baashile jifumo.’”—Yoa. 19:33-37.
18. Kyaikele byepi pa kuba’mba Yesu bamuzhike ku munonshi?
18 Mesiasa bakamuzhika ku munonshi. (Tangai Isaya 53:5, 8, 9.) Pa kulemba juba pa Nisanyi 14, “nonshi wafumine ku Alimatea wa jizhina ja Yosefwa,” wayile kwi Pilato na kutambula lūsa lwa kuzhika mubiji wa kwa Yesu, kabiji bamuswishishe. Jishimikila ja kwa Mateo jitubula’mba: “Yosefwa wasendele mubiji, ne kumupombakanya mu kisapi kyatoka kya linenyi, wamubikile mu kilende kyanji kyakatataka kyo asongele mu jibwe. Kabiji byo aalumwijileko jibwe jikatampe ku kibelo kya kilende, wafumineko.”—Mat. 27:57-60.
Totainga Mfumu Mesiasa
19. Ki ka kyamwekele kwesakana na byambo bya bungauzhi biji mu Salamo16:10?
19 Mesiasa bakamusangula. Davida wanembele’mba: “[Anweba Yehoba] kechi mukaleka mweo wami mu Kalunga ka bafu ne.” (Sala. 16:10) Akifwanyikizhai byakuminye banabakazhi bayile ku kilende kwajinga mubiji wa kwa Yesu. Bataineko malaika wibambijile’mba: “Kange mukumye ne. Mubena kukeba Yesu mwina Nazala ye bapopele pa kichi. Aye wasanguka; kechi uji muno ne. Akitalai! Po bamulaajikile.” (Mako 16:6) Mutumwa Petelo waambile ku jibumba ja baishile kushinkwa ku Pentekosta mu 33 C.E., amba: ‘[Davida] wamwenejile jimo ne kwamba pa lusanguko lwa Kilishitu amba, kechi wamulekejile mu Kilende nangwa kuleka mubiji wanji kubola ne.’ (Byu. 2:29-31) Lesa kechi walekele mubiji wa mwananji kubola ne. Wamusangwijile mu jishinda ja kukumya kwikala ke kilengwa kya mupashi.—1 Pe. 3:18.
20. Nga bukalama bwaambijilwe jimo bwa kwa Mesiasa bwafikile byepi?
20 Byonka byo kyaambijilwe jimo, Lesa waswile Yesu amba Mwananji. (Tangai Salamo 2:7; Mateo 3:17.) Yesu byo atwelele mu Yelusalema bantu bamutotelenga aye ne kutumbijika Bufumu bwanji. Ne atweba lelo jino tutota Yesu ne kwamba na lusekelo pa kushimuna Mambo a Bufumu bwanji. (Mako 11:7-10) Katatakatu Kilishitu akonaune balwanyi banji byo akeya ‘mu bukine, mu bukimote, ne mu bololoke.’ (Sala. 2:8, 9; 45:1-6) Bukalama bwanji bukaleta mutende ne bwikalo bwawama pano pa ntanda ponse. (Sala. 72:1, 3, 12, 16; Isa. 9:6, 7) Mwana Yehoba ye atemwisha ke Mfumu ubena kulama mwiulu. Ke munema mukatampe bingi kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba ne kubulako bakwetu pa mambo a buno bukine.
Musakukumbula’mba Ka?
• Yesu bamusolwele byepi ne kumusha?
• Ñanyi bintu bimo byaubiwe pa kumupopa pa kichi byaambijilwe jimo?
• Mambo ka o mwashiinwa kuba’mba Yesu ye Mesiasa walaiwe?
[Kipikichala pa peja 13]
Kutwela kwa kwa Yesu mu Yelusalema kwafikizhe ñanyi bungauzhi?
[Kipikichala pa peja 15]
Yesu witufwijile na mambo a bundengamambo bwetu, luno ke Mfumu Mesiasa