Yehoba Ye “Lesa Upana Mutende”

“Lesa upana mutende ekale ne anweba bonse.”—LOMA 15:33.

1, 2. Ñanyi kintu kyo tutanga mu Ntendekelo kitango 32 ne 33, kabiji ki ka kyafuminemo?

KWAJINGA kwipi na Penwela, na ku kimpachiko kya Yaboka ku musela wa mukola wa Yodano. Isao waumvwine’mba Yakoba nkasanji mo basemenwe mapasa ubena kwiya. Nangwa kya kuba papichile myaka makumi abiji kufuma Isao po apoteshe bubeji bwanji kwi nkasanji, Yakoba waakaminwe’mba kampe kolojanji wakimufila mfika. Isao byo aumvwine’mba nkasanji ubena kwiya wayile na banabalume 400 na kumutundaila. Na mambo a kulanguluka’mba kolojanji kechi usakumutambulwila mutende ne, Yakoba watumijile Isao banyama bakulela kukila pa 550 babupetu. Bakalume banji byo bafikizhenga bano banyama mutema umo umo, baambilenga’mba buno bo bupe bwimutumina nkasenu.

² Ki ka kyamwekele byafikile nkasanji? Yakoba wachinchikile ne kuya na kufukama kwi kolojanji bimye bitanu na bibiji. Bino saka akyangye kuba bino, Yakoba waubilepo kintu kyanema bingi kya kunekenya muchima wa kolojanji. Walombele Yehoba kumupokolola mu kuboko kwa Isao. Nanchi Yehoba wakumbwile lulombelo lwanji nyi? Baibolo witubula’mba: “Isao wamunyemejile lubilo mu kusambakana nanji, kabiji wamukumbachile ne kumuponena peshingo yanji ne kumufyompa.”—Nte. 32:11-20; 33:1-4.

3. Tufunjilako ka ku jishimikila ja kwa Yakoba ne Isao?

³ Jishimikila ja kwa Yakoba ne Esao jitumwesha’mba twafwainwa kwingila papelela bulume bwetu kupwisha makatazho akonsha kuvulañanya mutende wa kipwilo kya bwina Kilishitu. Yakoba wakebele kupwana ne Isao. Kechi waubile bino na mambo a kuba’mba ye wakozhezhe kolojanji ku muchima kabiji wafwainwa kulomba lulekelo lwa mambo ne. Isao aye mwine ye walengulwile bubeji bwanji ne kwibupotesha kwi Yakoba na masuku a nkunde. (Nte. 25:31-34; Hebe. 12:16) Nangwa byonkabyo, jishinda Yakoba jo asolomokejilemo Isao jitumwesha byo twafwainwa kuba pa kuba’mba twikale mutende na bakwetu bena Kilishitu. Kabiji jimwesha kuba’mba Yehoba ukumbula milombelo yetu ya kukeba kupwana na bakwetu. Mu Baibolo muji mashimikila avula bingi etufunjisha kuleta mutende.

Wakumwenako Wawama ye Twafwainwa Kulondela

4. Ki ka kyaubile Lesa pa kupulusha bantu ku bundengamambo ne lufu?

⁴ Wakumwenako wawama mu kuleta mutende ke Yehoba. Aye ye “Lesa upana mutende.” (Loma 15:33) Akilangulukai byaubile Yehoba pa kuba’mba etukwashe kwikala na bulunda bwawama ne aye. Byo tuji bandengamambo baana ba ba Adama ne Evwa, twafwainwa “mfweto ya bundengamambo.” (Loma 6:23) Bino na mambo a butemwe bwanji, Yehoba wanengezhezhe kwitupulusha ku bundengamambo ne lufu kupichila mu kutuma Mwananji ye atemwisha kufuma mwiulu kwiya na kusemwa muntu walumbuluka ne kwitufwila. Mwananji naye waswile. Wipaine mwine kumwipaya ku balwanyi ba Lesa. (Yoa. 10:17, 18) Kepo Yehoba amusangwile kabiji byo ayile mwiulu, wakamwekele kwi Shanji kwikala ke bukuzhi. Buno bukuzhi bwapulusha bandengamambo balapila ku lufu lwa myaka ne myaka.—Tangai Bahebelu 9:14, 24.

5, 6. Mashi a kwa Yesu aichikile alengela byepi bantu bandengamambo kupwana ne Lesa?

⁵ Nga kitapisho kya bukuzhi kya Mwana Lesa, kyapwanya byepi bantu bandengamambo ne Lesa? Isaya 53:5 waamba’mba: “Kabiji watambwile lukabisho lwa kwituletela atweba mutende; kabiji mo mu bipumo byanji mo twabukilwa.” Mu kifulo kya kwikala balwanyi ba Lesa, bantu balukokelo baji na bulunda bwawama ne aye. “Monka mwayila kuvula kwa lusa lwa Lesa, byo apaine bukuzhi kupichila mu mashi a Mwananji, jishinda jitushinkukila ja kwitukuula, ko kuba amba mambo etu alekelwa.”—Efi. 1:7.

⁶ Baibolo wamba’mba: “Lesa kyamutokejile ku muchima kuba amba bintu byonse bikale mwi aye [Kilishitu].” Kiji bino na mambo a kuba nkebelo ya Lesa ikafika kupichila mwi Kilishitu. Ñanyi nkebelo ya Yehoba yonkayo? Ke ‘ya kupwanya bintu byonse kwi aye mwine, kupichila mu kuleta mutende mu mashi a Kilishitu aichikile.’ “Bintu byonse” Lesa byo aikala nabyo mutende ke “bintu biji mwiulu” ne “ biji pano pa ntanda.” Ñanyi bintu byonkabyo?—Tangai Kolose 1:19, 20.

7. Ñanyi “bintu biji pano pa ntanda” ne “biji mwiulu” byaikala mutende ne Lesa?

⁷ Bukuzhi bwalengela bena Kilishitu bashingwa ‘batelwa amba baoloka’ kwikala baana ba Lesa kabiji ne ‘kwikala mu mutende ne Lesa.’ (Tangai Loma 5:1.) Batelwa’mba “bintu biji mwiulu” mambo baji na lwitabilo lwa kuya mwiulu na ‘kwikala bamfumu bakulama ntanda’ kabiji bakekala bañanga ba Lesa. (Lum. 5:10) Kabiji “bintu biji pano pa ntanda” ke bantu balapila bakekala na bumi bwa myaka pano pa ntanda.—Sala. 37:29.

8. Kintu kyaubile Yehoba pa kuba’mba apwane na bantu kimukwasha byepi umvwe mu kipwilo mwaikala makatazho?

⁸ Byambo bya mutumwa Paulo ku bena Kilishitu bashingwa ba mu Efisesa bimwesha lusanchilo lwanji lukatampe pa bukuzhi. Wanembele’mba: “Lesa byo aji na lusa lwavujisha ne butemwe bwanji bukatampe pe atweba witusangwile kwikala bomi pamo ne Kilishitu nangwa kya kuba twafwile mu mizhilulwila yetu, bino kupichila mu lusa lwa Lesa, bemupulusha.” (Efi. 2:4, 5) Nangwa tuji na luketekelo lwa pano pa ntanda, nangwa lwa mwiulu, bonse twafwainwa kusanchila Lesa pa lusa lwanji lukatampe. Tumusanchila bingi Yehoba pa bintu byonse byo aubile kuba’mba twikale mutende ne aye. Inge pamweka bintu byakonsha kuvulañanya mutende mu kipwilo, nanchi kulanguluka pa byaubile Lesa kechi kwafwainwa kwitulengela kukebesha kupwana nenyi?

Kufunjilako ku Bwikalo bwa kwa Abalahama ne Izaka

9, 10. Abalahama waletele byepi mutende kimye bakafunga banji ne ba kwa Lota kyo bekatezhenga?

⁹ Baibolo waamba pa mushakulu Abalahama amba: “‘Abalahama waitabijile mwi Yehoba, na mambo a kino bamutelele amba mololoke,’ kabiji watelelwe amba ‘mulunda ne Yehoba.’” (Yako. 2:23) Lwitabilo lwa kwa Abalahama lwamwekejile ne mu kwikala mutende na bakwabo. Kyakumwenako, kimye matanga a kwa Abalahama kyo abayile, bakafunga banji ne ba kwa Lota mwana kolojanji batendekele kwikatazha. (Nte. 12:5; 13:7) Kyakonsheshetu kwibakwasha ba Abalahama ne Lota ke kwiikela awu kwanji awu kwanji. Pano waubilepo byepi pa luno lukatazho? Mu kifulo kya kubula Lota mwana kolojanji bya kuba na mambo a kulanguluka’mba aye ye mukulumpe kabiji mulunda ne Lesa, Abalahama wakebelenga kwikala mutende ne Lota.

¹⁰ Abalahama waambijile mwana kolojanji amba: “Mwane, kechi mwikale lutobo mwi atweba ne, nangwa ku bakafunga bami ne bakafunga benu ne, mambo twi balongo ne balongo.” Uno mushakulu watwajijile’mba: “Ntanda yonse kechi iji ku meso enu nenyi? Twabane, mwane. Umvwe mwasaka kuya ku kipiko amiwa nkaya ku kilujo, kabiji umvwe mwasaka kuya ku kilujo amiwa nkaya ku kipiko.” Lota wasajilepo mpunzha yajinga na mushiji wafuka bulongo. Nangwa byonkayo, Abalahama kechi wamufijile mfika ne. (Nte. 13:8-11) Mu kuya kwa moba, Lota byo bamutujile bulemo ku balwanyi ne kumutwala mu buzha, Abalahama wayile na kumupokolola.—Nte. 14:14-16.

11. Abalahama walamine byepi mutende na bena Filishitiya?

¹¹ Kabiji Abalahama walamine mutende na bena Filishitiya ba kyalo kya Kenana kyajinga kwipi. Bena Filishitiya “baangachile na bukaji” mushima wapoyele bakalume ba kwa Abalahama mu Belesheba. Nga aye mwanamulume wapokolwele mwana kolojanji ku bamfumu bana waubilepo byepi pa kino? Mu kifulo kya kulwa nabo ne kwangata mushima wanji, Abalahama wazhindaminetu. Byo papichile moba, mfumu wa bena Filishitiya wayile kwi Abalahama na kulayañana lulayañano lwa mutende. Panyuma ya kuba walayañana nabo lulayañano lwa kwikala mutende na baana ba mfumu wa bena Filishitiya, Abalahama popo aambile pa mushima ye bakakachijile. Mfumu byo aumvwine kino kyamukankamikile bingi, kepo abwezhezhe mushima kwi Abalahama. Abalahama waikelenga mutende mu ntanda ya bwenyi mo ajinga.—Nte. 21:22-31, 34.

12, 13. (a) Izaka waikele byepi byonka byaikalanga bashanji? (b) Yehoba wamupesheshe byepi Izaka pa byo ebikangako kulama mutende?

¹² Izaka mwana Abalahama naye waikele mutende na bantu byonka byaikalanga bashanji. Kino kimwekela mu byo aubile na bena Filishitiya. Na mambo a kipowe kya nzala mu ntanda, Izaka wafumine ku buyeke, ku Negeba kwabujile mema ne kuya na kusokola muzhi mu nyaunda ya Gelala mu ntanda ya bena Filishitiya. Mu yoya ntanda Yehoba wamuvuzhizhe Izaka kajo kabiji ne banyama banji nabo bavujile bingi. Bena Filishitiya batendekele kumumvwina kichima. Byo babujilenga kukeba Izaka kunonka byonka byanonkele shanji, bazhikile mishima yapoyele bakalume ba kwa Abalahama mu yo ya ntanda. Kyapeleleko mfumu wa bena Filishitiya waambijile Izaka amba ‘afume mu ntanda yabo.’ Izaka muntu wa mutende waumvwijile.—Nte. 24:62; 26:1, 12-17.

¹³ Izaka byo avilukijile kwalepa, bakafunga banji bapoyele mushima mukwabo. Bakafunga ba bena Filishitiya batendekele kwamba’mba mema abo. Byonka byajinga shanji Abalahama, Izaka kechi walwijile mushima ne. Izaka waambijile bakalume banji kupoya mushima mukwabo. Uno mushima naye bena Filishitiya bamukakachile’mba wabo. Na mambo a kukeba kwikala mutende, Izaka wavilukijile ku mpunzha ikwabo kwalepa. Nako bakalume banji bapoyele mushima mukwabo ye batelanga’mba Lihobota. Mu kuya kwa moba wavilukileko, ne kukasokola muzhi ku Belesheba kwamupesheshe Yehoba ne kumwambila’mba: “Amiwa ne Lesa wa shobe Abalahama; kuba moyo ne, mambo amiwa nji nobe, nkakubila bibusa ne kuvuzha ba mu kisemi kyobe mambo a wa mwingilo wami Abalahama.”—Nte. 26:17-25.

14. Izaka waikele byepi mutende na mfumu wa bena Filishitiya kimye kyo aishile na kulayañana nanji lulayañano lwa mutende?

¹⁴ Izaka wafwainwe kulwila yoya mishima mambo yapoyele bakalume banji. Kabiji mfumu wa bena Filishitiya ne babinemanga banji bayile ku Belesheba na kulayañana nanji lulayañano lwa mutende amba: “Twamonatu bulongo namba aye Yehoba uji nenu.” Bino na mambo a kukeba kulama mutende, Izaka wavilukavilukanga kwakubula kulwa nabo. Ne pa kikye kimye nakyo, Izaka wamwesheshe patoka kuba’mba muntu wa mutende. Jishimikila jaamba’mba: ‘Aye wibatekejile kijiilo [benyi banji] ne kuja bajile ne kutoma. Kabiji byo babukile lukelokelo bachipañene abo bene na bene; kepo Izaka ebemenye . . . mutende.’—Nte. 26:26-31.

Kufunjilako ku Mwana ye Atemenwe Bingi Yakoba

15. Mambo ka bakolojanji Yosefwa o baendelangatu na kumukalukila?

¹⁵ Yakoba mwana Izaka “wajinga kimote.” (Nte. 25:27) Byonka byo twajikwisambapo kuntendekelo, Yakoba wakebelenga kupwanañana ne kolojanji Isao. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yakoba wafunjile kwi shanji Izaka kwikala mutende na bantu. Pano nga baana ba kwa Yakoba bajinga byepi? Pa bano baana bonse 12, Yosefwa ye mwana ye atemenwe bingi Yakoba. Yosefwa wajinga mwana wa mushingi waubanga byakebanga bashanji. (Nte. 37:2, 14) Nangwa byonkabyo, bakolojanji bamumvwinanga kichima kya kuba baendangatu na kumukalukila. Na mambo a kushinta kwabo, Yosefwa bamupoteshe mu buzha ne kubepa bashabo amba bamuja kunyama wa mungye.—Nte. 37:4, 28, 31-33.

16, 17. Yosefwa waikele byepi mutende na bakolojanji?

¹⁶ Yehoba wajinga ne Yosefwa. Mu kuya kwa moba, Yosefwa waikele ke kinemanga wa kibiji kwi Felo mu Ijipita. Bakolojanji Yosefwa byo baishile ku Ijipita na mambo a kipowe kya nzala kyajinga kwabo, bamulubile mambo a bivwalo byo avwajile byavwalanga babinemanga ba bena Ijipita. (Nte. 42:5-7) Kyamupelejile bingi kushinkanya nabo bakolojanji pa byubilo byabo bya kukanama byo bamubile aye ne bashanji. Mu kifulo kya kushinkanya nabo, Yosefwa waletele mutende mukachi kabo. Byo amwene’mba bakolojanji balapila, popo eyukanyikishe kwi abo amba: “Kechi mube kinyenge ne, nangwa kuzhingila anwe bene mu michima yenu byo mwampoteshe kuno ne, mambo aye Lesa wantumine amiwa kulutwe yenu mu kupulusha myeo yenu.” Kepo ebafyompele balongo banji bonse ne kujila wajijile.—Nte. 45:1, 5, 15.

¹⁷ Yakoba, shabo byo afwile, bakolojanji balangulukilenga’mba kampe Yosefwa usakwibatomesha mema ku mabula pa byo bamubile. Byo bamwekelenga kwakamwa, Yosefwa “wajijilenga” ne kwibambila’mba, ‘kechi mube moyo ne, amiwa nkemujisha anweba ne baana benu babacheche pamo.’ Na mambo a kuba Yosefwa wajinga muntu wa mutende, ‘wibekizhizhe michima yabo ne kwibatekenesha.’—Nte. 50:15-21.

“Byanembejilwe Kufundwa Kwetu”

18, 19. (a) Mwafunjilako ka ku bantu baletanga mutende bo twisambapo mu kino kibaba? (b) Mu mutwe walondelapo tukesamba pa ki ka?

¹⁸ Paulo wanembele’mba: “Bintu byonse byanembelwe kala byanembejilwe kufundwa kwetu, kuba amba kupichila mu kuchinchika ne mu lutekenesho lwa mu Binembelo twikale na luketekelo.” (Loma 15:4) Twafunjilako ka kwi aye mwine Yehoba ne ku mashimikila a mu Baibolo aamba pe Abalahama, Izaka, Yakoba ne Yosefwa?

¹⁹ Nanchi kulanguluka pa byauba Yehoba pa kuba’mba apwane na bantu bandengamambo kechi kwafwainwa kwitutundaika kukebesha kwikala mutende na bakwetu nenyi? Byaubanga Abalahama, Izaka, Yakoba ne Yosefwa pa kuleta mutende, bimwesha’mba bansemi bakonsha kulengela baana babo kwikala na michima yawama. Kabiji ano mashimikila amwesha’mba Yehoba upesha boba bebikako kuleta mutende. O ene mambo Paulo o aambijile’mba, “Lesa upana mutende.” (Tangai Loma 15:33; 16:20.) Mutwe walondelapo tukesamba ene mambo Paulo o aambishepo kyabaya pa buneme bwa kulondalonda mutende ne byo twakonsha kwikala baleta mutende.

Mwafundamo Ka?

• Mu ñanyi jishinda Yakoba mo aletejile mutende byo ailenga na kusambakana ne Isao?

• Kintu kyaubile Yehoba pa kukwasha bantu kwikala mutende ne aye kimufika byepi pa muchima?

• Mwafunjilako ka ku byaubile Abalahama Izaka, Yakoba ne Yosefwa pa kuleta mutende?

[Bipikichala pa peja 23]

Ñanyi kintu kikatampe kyaubile Yakoba pa kupwana ne Isao?